1. O papel do educador/a social na intervención
biopsicosocial
Blanco Diéguez, Noemí
Bugallo López, Bibiana
García Ferreiro, Noelia
Intervención socioeducativa nas
condutas adictivas.
Manuel Isorna Folgar
Jose María Failde Garrido
4º Grao Educación Social
Universidade de Vigo
Ano académico: 2012/2013

2. Índice
 Introdución:
 Da coca a cocaína//A Cocaína// Efectos// Epidemioloxía// Perfil
 Intervención

Demanda//
Avaliación
Seguemento Recaída//
 Caso Práctico
 Papel E. Social
 Bibliografía
e
Análise//
Tratamento//
Seguemento//

3. Da coca a cocaína
 A coca obtense das follas do arbusto (Erytoxylon coca) planta
orixinaria dos Andes e que se cultiva en América do Sur, en
Indonesia e nalgún estado africano (Pascual F.,2001).
 Nas sociedades precolombinas, empregábase como planta
medicinal e como obxecto para os rituais, aparecendo
imaxes vencelladas ao consumo (Pascual F. 2001).

5. A cocaína: expansión
Sigmund Freud ensaiou o
seu uso como sustancia para
o tratamento de diversas
enfermidades.

6. A cocacína: sustancia
É un composto cristalino C17 H21 NO4 de cor
branco e sabor amargo, soluble en auga que
reacciona cos ácidos formando sales.
A droga presentase comunmente en polvo,
obtido a partir da pasta base con clorhídrico e
extraese acetona-etanol.

7. A cocaína: modo de consumo e
vías de consumo
Seguindo a Becoña, E. e Vázquez, F. (2001) distínguense dous tipos
claramente diferenciados, o episódico e o crónico.
Vías de
consumo
• Inhalatoria
• Intravenosa
• Tópica

8. Efectos Xerais
Estimulante do SNC
Diminue a sensación de fame, sono e
fatiga, e esta excitación vai seguida de
esgotamento e depresión
Tratase dun estabilizador da membrana
que bloquea a captación neuronal de
catecolaminas (noradrenalina e
dopamina).
Potencia os efectos da actividade nerviosa
que se manifesta a través da euforia,
locuacidade, aumento da actividade
motora e magnificación do pracer,
taquicardia, vasoconstrición e
hipertensión arterial
Inhibidor selectivo da recaptación da
serotonina e da noradrenalina
Sistema de recompensa
mesolímbico

9. Efectos a Medio-Longo Prazo
Ademais de crear adicción, pode producir problemas físicos e psicolóxicos,
afectando ao funcionamento cerebral: alteracións do estado de animo,
insomnio, crise de ansiedade ou depresión, chegando a incluso a cadros
de paranoia, psicose e esquizofrenia (Bermejo, A. e Tabernero MºJ, 2012)
Alteracións cardiovasculares e neurolóxicas, infarto de miocardio,
hemorraxias cerebrais e trombose cerebral, impotencia, alteracións
menstruais, infertilidade, e problemas grastrointestinais segundo o PNSD
(2007).
Aparecen danos vencellados a vía de administración.
Via nasal:perda de olfato, hemorraxias nasais e incluso perforación do
tabique nasal
Administración parental: reaccións alérxicas tanto a propia droga como
os compoñentes cos que se adultera, así como outras infeccións.

10. Epidemioloxía
En España a
cocaína é a
segunda sustancia
psicoactiva ilegal
de maior
prevalencia de
consumo, o 10.2%
da poboación
residente de 15-64
anos probouna
algunha vez na
vida e o 2.6% fixo
no último ano e un
1.2% no último
mes (OED, 2011).

11. Consúmese
maioritariamente
en polvo, sendo a
prevalencia de
consumo de cocaína
base ou crack moi
baixa (OED, 2011).

12. A continuidade no consumo de cocaína non é elevada, en 2009 unha
cuarta parte dos que probaran algunha vez esta droga consumirana
nos últimos 12 meses e, aproximadamente, unha sétima parte
consumírana nos últimos 30 días segundo os (OED, 2011).

13. A prevalencia de
consumo foi
significativamente
máis elevada en
2009 entre homes
que entre mulleres.
Estando as
proporcións máis
altas entre os
consumidores que
se atopan entre os
15-34 anos de idade
(OED, 2011).
A idade media do primeiro consumo mantense nos 20.9
anos no que se refire a cocaína en polvo, e no que se refire
a cocaína en base aumentou situandose en 23.1 anos. O
inicio do consumo atopase entre aquelas que se
comezaron a consumir máis tarde, a partir dos 20 anos
(OED, 2011).

14. Perfíl
Bobles, Saíz, González e Bascarán
(1998) o perfil do consumidor é o
seguinte:
Varón de entre 20 e 40 anos, estar
socialmente integrado, un nivel
sociocultural e económico superior a
media.
Porén tamén e empregada por grupos
mais marxinais, ou persoas con outras
condutas aditivas, presentando un
perfil que difire en gran medida do
anterior.

15. Intervención
Modelo
Autocontrol
Perspectiva
Biospsicosocial

16. Demanda de tratamento
 Obxetivo: coñecer as causas polas que unha persoa
acode a tratamento e se considera se ten un problema ou
non.
 Consideracións: motivación, estadios de cambio,
recursos disponibles, apoio do seu entorno, itento de
abandono da substancia por sí mesmo, etc.
 Técnicas: entrevistas motivacionais, escalas para
evaluar a motivación e mailos estadios de cambio.
(Becoña e Vázquez ,2001)

17. Avaliación e análise
funcional
 Obxetivo:
 coñecelas áreas onde é máis necesario e inmediato realizar
cambios.
 coñecelas áreas onde hai que realizar cambios a curto e medio
prazo.
 coñecelas áreas onde os cambios a través do tratamento o poden
levar a una vida normalizada.
 Consideracións:
realizar evaluacións individuais, familiares,
sociais, etc.
 Técnicas:
coñecelas áreas onde os cambios a través do
tratamento o poden levar a una vida normalizada.
(Becoña, e Vázquez,2001)

18. Avaliación e analise
funcional
Valoración do
estado psicolóxico
actual do suxeito e
recollida de
información sobre
antecedentes
psicolóxicos
familiares.
Datos da historia
persoal do suxeito.
Datos relevantes da
historia do
consumo.
(Beneit, García, Mayor, 1998).
A detección de
psicopatoloxía e
patoloxía mental
asociada.
Apoio psicolóxico
para o mantemento
da motivación cara
o tratamento.

19. Avaliación e análise
funcional
Información
relativa a
modalidade do
tratamento máis
adecuado o caso.
Tratamento de
aspectos
disfuncionais que
sustentan a
drogodependencia:
baixa autoestima,
ansiedade,
impulsividade,
intolerancia a
frustración, etc.
Facilitación o
usuario de técnicas
para o autocontrol
e resolución de
conflitos.
Entrenamento en
HHSS.
(Beneit, J. García, C. Mayor, L. 1998).
Valoración da
dinámica e
relacións familiares.
Estrutura e
dinámica familiar
en relación coa
adición.
Modificación de
aspectos
disfuncionais.

20. Tratamento
Fase I: deixar de
consumir cocaína
Fase VII: mellora da
actividade laboral
Fase II: deshabituación
psicolóxica
Becoña, E. e Vázquez, F. (2001)
Fase VI: : adquisición de
un novo estilo de vida
sen cocaína
Fase V:: tratamento dos
síntomas e trastornos
psicopatolóxicos
asociados.
Fase III: mellorar o
estado físico
Fase IV:: prevención da
recaída

21. Seguemento
Debemos ter en conta que o proceso non debe rematar
inmediatamente despois de confirmarse a efectividade do
tratamento.
Técnicas:
•
•
•
•
•
Técnicas de observación.
Técnicas para medir os niveis en sangue.
Técnicas de autoinforme.
A entrevista.
Técnicas proxectivas

22. Seguemento- Recaída
 Marlatt e Gordon (1985) clasificaron os determinantes
da recaída en dúas grandes categorías:
 Intrapersoais
 Interpersoaisais
 Marlat (1999) propuxo un programa de prevención de
recaídas deseñado para conseguir o autocontrol.

23. Caso práctico
1º Avaliase o consumo, a
necesidade de consumo e as
situacións de alto risco.
Escoitase as preocupacións e
revísanse e discútense as
tarefas programadas na sesión
anterior
Sesión
típica de
tratamento
3º Explorase o grado de
comprensión do usuario
asígnanse as tarefas para casa
e revísanse os plans para a
semana e anticípando
situacións de risco potencial.
2º Introdúcense e discútense
os temas e relacionase o tema
da sesión e os problemas e as
preocupacións do usuario.
(Becoña e Vázquez,2001)

24. Papel do educador ou educadora
social
Recepción e análise das demandas.
Observación e detección das necesidades e características da
persoa e do entorno.
Deseño, execución e avaliación do plan de traballo
socioeducativo individualizado.

25. Favorece a autonomía e a mellora das competencias e
aptitudes individuais, contribuindo ó cambio e a
transformación social.
Organiza, estrutura e desenvolve actividades.
Redución do estrés
Relaxación
Habilidades sociais
Afrontamento recaidas
Asertividade

26. Papel do educador ou educadora
social
Tramita
propostas de
derivación.
Tramita e
realiza o
seguimento
de prestacións
individuais
Traballará no
autocontrol e
nas reacciones
de ira.
Conduce
terapias
individuais e
grupais.
Busca que se
modifiquen e
adquiran
determinadas
pautas
educativas,
laborais e
persoais.

27. Papel do educador ou educadora
social
Educa en coñecementos, habilidades e destrezas que permiten
enfrontarse as situacións de alto risco.
Informa, orienta e asesora acerca das prestacións e os recursos sociais
do territorio que poden facilitar a acción socioeducativa.
Implica ás familias.
Elabora informes socioeducativos.
Traballa en equipos interdisciplinares e en relación con outros
recursos
Organiza, planifica, programa, desenvolve e avalía a súa
intervención.

28. Bibliografía
Becoña, E. e Vázquez, F. (2001). Heroína, cocaína y drogas de síntesis. Madrid:
Síntesis.
Bobes, J., Lorenzo, P. e Sáiz, P. (1998). Éxtasis (MDMA): un abordaje
comprensivo. Barcelona: Masson.
Beneit, J., García, C. e Mayor, L. I. (1997). Intervención en drogodependencias: un
enfoque multidisplinar. Madrid: Síntesis.
Marlatt, G.A., Barrett, K. e Daley, D.C. (1999). Relapse prevention. En M. Galater
e H. D. Keller (eds.). Textbook of substance abuse treatment. 2. 353-366
Washinton, DC: The American Psychiatri Press.
Marlatt, G.A., e Gordon. J. (1985). Relapse prevention. Maintenance strategies in
addictive behavior change. Nueva York: Guildford press.
OED (Observatorio Español sobre drogas y otras toxicomananias) (2011).
Situación y tendencias de los problemas de drogas en España. Informe 2011.
Delegación del Gobierno para el Plan Nacional sobre Drogas. Madrid: Ministerio
de Sanidad y Política Social. Recuperado o día 6 de novembro de 2013 en:
http://www.pnsd.msc.es/Categoria2/observa/pdf/oed2011.pdf
Pascual, F. (2001). Aproximación histórica a la cocaína. Adicciones. 13 (2), 7-22.