2. Αγγλικός Διαφωτισμός
• Αποτελεί το κίνημα του Διαφωτισμού που διαμορφώθηκε στην
Αγγλία στις αρχές του 18ου αιώνα.
• Ορίζεται μαζί με τη Γαλλία ως η αφετηρία του Διαφωτισμού από
τις οποίες χώρες στην συνέχεια το κίνημα απλώθηκε στις
περισσότερες χώρες της Ευρώπης.
3. Πλαίσιο Διαμόρφωσης του
• Η Αγγλία στις αρχές του 18ου αιώνα αναδεικνύεται ως η μεγαλύτερη
εμπορική και ναυτική δύναμη στον κόσμο.
• Το 1688 με την Ένδοξη Επανάσταση (περιορισμός των
αρμοδιοτήτων του βασιλιά), η αστική τάξη επιβάλλει συνταγματική
μοναρχία και κοινοβουλευτισμό.
• Από τότε η Αγγλία γίνεται πόλος έλξης των ανθρώπων
που απεχθάνονται την απολυταρχία και θέλουν να ζήσουν σε
συνθήκες φιλελευθερισμού.
• Κυκλοφόρησε το βασικό έργο του Ισαάκ Newton, θεμέλιο της
κλασικής Φυσικής (Principia Mathematica Philosophiae Naturalis).
4. Σημαντικοί διαφωτιστές
Τζων Λοκ (1632 – 1704)
• Μαζί με τον Ντέιβιντ Χιουμ
(1711-1776) και τον Τζωρτζ
Μπέρκλεϋ (1684-1753)
σχηματίζει το τρίπτυχο των
φιλοσόφων του αγγλικού
Διαφωτισμού.
• Εξέφρασε την ιδέα του
άγραφου πίνακα(Tabula Rasa)
– Εμπειρισμού.
• Διαμόρφωσε το Κοινωνικό
Συμβόλαιο.
5. Τόμας Χομπς(1588-1679)
• Yπήρξε ένας από τους
πρώτους διανοητές-θεμελιωτές
του σύγχρονου κράτους και
ιδρυτής της πολιτικής
φιλοσοφίας.
• Συνέβαλε στην ιστορία, τη
γεωμετρία, την ηθική, την
γενική φιλοσοφία και την
σημερινή πολιτική επιστήμη.
6. Σερ Φράνσις Μπέικον(1561-1626)
• Αγορητής στο κοινοβούλιο και
σε περιώνυμες δίκες.
• Καγκελάριος του βασιλιά της
Αγγλίας Ιακώβου Α'.
• Υποστήριξε νέους τρόπους
για να μπορέσει ο άνθρωπος
να επιβάλει έναν έλλογο
έλεγχο πάνω στη φύση, προς
δόξα του θεού και βελτίωση
της θέσης του ανθρώπου
πάνω στον κόσμο.
7. Διαφωτισμός και Τέχνη
Αλεξάντερ Πόουπ:
• Σημαντικότερος εκφραστής ποίησης.
• Εκφράζει τα κλασικά πρότυπα & αλεξανδρινό στίχο.
• Υμνεί φύση & εκφράζει ορθολογισμό.
Έντουαρντ Γιούγκ :
• Νέο λυρικό είδος.
• Το σατιρικό στοιχείο των έργων του εκφράζει κατ’ εξοχήν το
σπινθηροβόλο πνεύμα του Διαφωτισμού.
8. Ο ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗ
ΓΑΛΛΙΑ
Διάδοση της γνώσης-Εγκυκλοπαίδεια
Μία σημαντική αλλαγή στο κίνημα του Διαφωτισμού σε σχέση με τον
προηγούμενο αιώνα, τον 17ο, έχει τις ρίζες της στη Γαλλία, με τους
Εγκυκλοπαιδιστές. Αυτό το κίνημα έχει ως θεμέλιο την ιδέα ότι υπάρχει μια
επιστημονική και ηθική αρχιτεκτονική της γνώσης, που μπορεί να αποτελέσει
ένα μέσο απελευθέρωσης του ανθρώπου. Ο φιλόσοφος Ντενί Ντιντερό και ο
μαθηματικός Ζαν Ντ' Αλαμπέρ εξέδωσαν το 1751 την Εγκυκλοπαίδεια ή Λεξικό
των τεχνών και των επαγγελμάτων.
9. Κριτική στην κοινωνική οργάνωση
• Στη Γαλλία η κοινωνία χωριζόταν σε τρεις τάξεις: την αριστοκρατία, τον
κλήρο και την τρίτη τάξη. Η αριστοκρατία και ο κλήρος κατείχαν
σημαντικά προνόμια και δικαιώματα. Από την άλλη πλευρά μια νέα τάξη
αναδυόταν στο προσκήνιο με την ανάπτυξη του εμπορίου: η αστική
τάξη, που επιθυμούσε ελευθερία στον οικονομικό τομέα και μεγαλύτερο
μερίδιο στην εξουσία.
• Τη σκέψη των Διαφωτιστών απασχόλησαν και τα ζητήματα της
ελευθερίας του ατόμου και της ισότητας των ανθρώπων. Η πολιτική
θεωρία του Ρουσσώ δεν εγγυάται μόνο την ελευθερία αλλά και την
ισότητα, κάτι όμως που απαιτεί μια ριζική αναμόρφωση της κοινωνίας. Η
ισότητα, υποστήριξε ο Ρουσσώ, υπήρχε στη φυσική κοινωνία και
καταργήθηκε όταν δημιουργήθηκε ο θεσμός της εξουσίας και της
ιδιοκτησίας.
10. Πολιτικές αλλαγές
• Ήδη από το τέλος του 17ου αιώνα, ο Τζων Λοκ είχε καθορίσει τον
διαχωρισμό των εξουσιών, της εκτελεστικής και της νομοθετικής. Ο
Μοντεσκιέ ασχολήθηκε με την ιδέα του διαχωρισμού των εξουσιών,
και πρόσθεσε και μία τρίτη εξουσία, τη δικαστική, στο έργο του
Πνεύμα των Νόμων. Οι φιλελεύθερες ιδέες του Διαφωτισμού
συνάντησαν ένθερμους υποστηρικτές, οι οποίοι με τη σειρά τους
επεδίωξαν να αλλάξουν τους πολιτικούς θεσμούς στην Ευρώπη.
Έτσι μετά το 1750 υπήρξαν προσπάθειες να «εξορθολογιστούν» οι
ευρωπαϊκές μοναρχίες και οι νόμοι τους.
• Η Γαλλική Επανάσταση αποτελεί μια βίαιη ενσάρκωση της
φιλοσοφίας του Διαφωτισμού, και η επιθυμία για αλλαγή και
ορθολογισμό οδήγησε στην προσπάθεια να εξαλειφθεί η Εκκλησία.
Η κοινωνία, οι πολιτικοί θεσμοί, η ανθρώπινη σκέψη άλλαξε με τη
Γαλλική Επανάσταση, και πλέον στις υποχρεώσεις του κράτους
τέθηκαν για πρώτη φορά νέα αιτήματα, όπως η ισότητα σε όλους
τους τομείς, η σωστή απονομή δικαιοσύνης .
11. Η διάδοση του Διαφωτισμού
• Το κίνημα του Διαφωτισμού ξεχωρίζει από όλα τα προηγούμενα
κινήματα διανοουμένων από τον αποδέκτη του: το ευρύ κοινό. Η
πρόοδος του αλφαβητισμού και της μάθησης επέτρεψαν στο ευρύ
κοινό, τον λαό γενικότερα, να δημιουργήσει μια γνώμη, μία κοινή
γνώμη. Οι πολιτικές και φιλοσοφικές συζητήσεις υπερβαίνουν τα
μέχρι τότε στενά όρια του κύκλου των συγγραφέων και των
ανθρώπων των γραμμάτων και γίνονται πλέον υπόθεση και του
λαού.
• Βασικό ρόλο σε αυτή την υπόθεση έπαιξε η Γαλλία, τόσο πριν όσο
και μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Η Γαλλία τον 18ο αιώνα γνώρισε
μια περίοδο σχεδόν 80 χρόνων εσωτερικής ειρήνης και οικονομικής
ευημερίας. Εκτός αυτού, η Γαλλία ήταν η πιο μεγάλη πληθυσμιακά
χώρα στην Ευρώπη και η χώρα με τη μεγαλύτερη λαμπρότητα και
γόητρο. Η γαλλική γλώσσα και ο γαλλικός πολιτισμός των
Βερσαλλιών ακτινοβολούσαν από το Βερολίνο ως την Αγία
Πετρούπολη.
12. Τα σαλόνια και τα καφέ
• Ο πρώτος φορέας των καινούριων ιδεών υπήρξαν τα καφέ, και
κυρίως τα καφέ του Παρισιού, που αποτελούν τα καταφύγια νεαρών
ποιητών και διαφόρων άλλων ανθρώπων που συζητούσαν
παθιασμένα για τις νέες ιδέες και φιλοσοφίες.
• Κυρίως όμως είναι τα κοσμικά σαλόνια εκεί όπου το κίνημα του
Διαφωτισμού γίνεται ευρέως γνωστό. Με την έννοια σαλόνια εκείνη
την εποχή εννοούνταν χώροι συγκέντρωσης ανθρώπων, ανεξάρτητα
από το επάγγελμα, το θρησκευτικό τους πιστεύω και τις ιδέες τους,
όπου έβρισκαν την ευκαιρία να εκφράσουν τις απόψεις τους και τη
γνώμης τους, καθώς στη Γαλλία όπως και πολλά άλλα τμήματα της
Ευρώπης εκείνη την περίοδο δεν επικρατούσε ελευθερία γνώμης και
ελευθεροτυπία.
13. Βιβλιοθήκες και ακαδημίες
• Οι ακαδημίες τότε αποτελούνταν από πολύ μορφωμένους
ανθρώπους που ένωναν τις δυνάμεις τους και ασχολούνταν με τα
γράμματα και τις επιστήμες, προσπαθώντας για τη διάδοση της
γνώσης.
• Σχεδόν πανομοιότυπες με τις ακαδημίες, και γεμάτες από
ανθρώπους που διψούσαν για γνώση, οι βιβλιοθήκες και τα
αναγνωστήρια πολλαπλασιάστηκαν, είτε από κρατική μέριμνα, είτε
από δωρεές πλουσίων ιδιωτών. Περιλάμβαναν επιστημονικές
εργασίες και μεγάλα λεξικά και αποτελούνταν από αίθουσες μελέτης
και αίθουσες συζητήσεων.
14. Βασικά χαρακτηριστικά του Γαλλικού
Διαφωτισμού
• Η σκέψη και η αμφισβήτηση είναι αρετές
• Ελευθερία – κατάργηση της απολυταρχίας
• Ισότητα – κατάργηση των ταξικών διαφορών
• Επιστήμη - καταπολέμηση δεισιδαιμονιών και προκαταλήψεων
• Ανεξιθρησκία - καταπολέμηση δογματισμού
• Η δημοκρατία είναι το ιδανικό πολίτευμα
• Όλοι οι άνθρωποι γεννήθηκαν και παραμένουν ίσοι και ελεύθεροι
Γνωστοί εκπρόσωποι του Γαλλικού Διαφωτισμού
• Νικολά ντε Κοντορσέ
• Ντενί Ντιντερό
• Μοντεσκιέ
• Βολταίρος
• Ζαν Ζακ Ρουσσώ
15. Νεοελληνικός Διαφωτισμός
Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός είναι ιδεολογικό, φιλολογικό ,
γλωσσικό και φιλοσοφικό ρεύμα που επιχείρησε να μεταφέρει τις
ιδέες και τις αξίες του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, στον χώρο του
υπόδουλου ελληνόγλωσσου γένους στην Οθωμανική
Αυτοκρατορία.
16. Νεοελληνικός Διαφωτισμός
• Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός ξεκίνησε σε περιοχές που ήκμαζε το
ελληνικό στοιχείο σε πολλούς τομείς δραστηριότητας.
• Την εποχή εκείνη παρατηρείται οικονομική ανάπτυξη και άνθιση της
παιδείας.
• Η αφομοίωση και μετάλλαξη των ιδεών του Διαφωτισμού
επιτεύχθηκαν μέσω της εκπαίδευσης (σχολές, ακαδημίες) και τα
ελληνικά τυπογραφεία.
• Μεταφράστηκαν σύντομα στα ελληνικά τα έργα των: Λοκ,
Καρτέσιου, Ρουσσώ , Λάιμπνιτς και Βολταίρου.
17. Ομοιότητες- Διαφορές με τον
Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό
Ομοιότητες
• Ένας από τους στόχους των κινημάτων υπήρξε η εναντίωση στο
πολιτικό, κοινωνικό και θρησκευτικό κατεστημένο της εποχής.
• Αίτημα για παιδεία και απαλλαγή από την πρόληψη και
δεισιδαιμονία.
Διαφορές
• Απώτερος σκοπός του νεοελληνικού διαφωτισμού ήταν η
απελευθέρωση του έθνους.
• Πηγή παραγωγής ιδεολογίας του Νεοελληνικού Διαφωτισμού
αποτελούσε το έργο κάποιων μεμονωμένων προσωπικοτήτων.
18. Η ελληνική εκδοχή των ιδεών του
Διαφωτισμού
• Στα τέλη του 18ου αιώνα ο Ρήγας Βελεστινλής συνέταξε χάρτες,
έκδωσε προκηρύξεις και οργάνωσε τη μυστική επαναστατική του
δράση, διότι απέβλεπε στην απελευθέρωση και ενοποίηση όλων
των Βαλκανικών λαών και φυσικά όλου του ελληνικού στοιχείου που
ήταν διασκορπισμένο στην Ανατολή και τα ευρωπαϊκά κέντρα. Αυτό
τον ώθησε στη συγγραφή ή μετάφραση βιβλίων σε δημώδη γλώσσα
και τη σύνταξη της Χάρτας, ενός μνημειώδους για την εποχή του
χάρτη.
• Λίγα χρόνια αργότερα, το έργο της προετοιμασίας των υπόδουλων
ανέλαβε η Φιλική Εταιρεία, που κατόρθωσε να οργανώσει τους
Έλληνες προς τον στόχο της εθνικής απελευθέρωσης.
19. Παράγοντες της Διαφωτιστικής
προσπάθειας
• Η περίοδος του νεοελληνικού διαφωτισμού διακρίνεται για την
ενεργοποίηση της ελληνικής κοινωνίας , διανοουμένων, εμπόρων,
κληρικών, προς την καλλιέργεια της παιδείας, εξαιτίας της
ουσιαστικής βελτίωσης των κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών
των υπόδουλων Ελλήνων.
• Για την απαλλαγή από το παραδοσιακό θρησκευτικό πνεύμα της
έγιναν προσπάθειες και από τον χώρο της Εκκλησίας. Ο πατριάρχης
Κύριλλος Λούκαρης (στις αρχές του 17ου αιώνα) οργάνωσε την
εκπαίδευση σε νέες βάσεις, με την εισαγωγή της αρχαιοελληνικής
φιλοσοφίας στα προγράμματα σπουδών, την ίδρυση τυπογραφείου
και τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης σε απλούστερη γλώσσα για
να γίνεται κατανοητή απ' όλους.
20. Σημαντικές προσωπικότητες του
Νεοελληνικού Διαφωτισμού
Μεθόδιος Ανθρακίτης: 1660-1736 εφημέριος στο ναό του Αγίου
Γεωργίου της Βενετίας, διορθωτής κειμένων και διευθυντής στη
Σχολή Κυρίτζη στην Καστοριά.
21. Ευγένιος Βούλγαρης 1716-1806
Είναι ένας σημαντικός εκπρόσωπος του νεοελληνικού διαφωτισμού.
Υπήρξε θαυμαστής του Βολτέρου και ο πιο θερμός υποστηρικτής του.
Έγραψε πολλά επιστημονικά, φιλοσοφικά και θεολογικά συγγράμματα.
23. Αδαμάντιος Κοραής :1748-1833
Η προσωπικότητα του Κοραή σημάδεψε την Ελλάδα και από
μορφωτική και από πολιτική άποψη. Οι γνώσεις του και η παρουσία του
στην Ελλάδα και στο εξωτερικό τον κατατάσσουν ανάμεσα στους
κορυφαίους φιλόλογους στον ευρωπαϊκό χώρο.
24. Ρήγας Φεραίος :1757-1798
Τα έργα του Ρήγα έχουν πολιτικό, ιδεολογικό και επαναστατικό
περιεχόμενο και είναι επηρεασμένος από το γαλλικό πνεύμα.
Ενδιαφέρθηκε για την εκπαίδευση των Ελλήνων, διότι γνώριζε πως
μέσα από την αναγέννηση της παιδείας θα έρθει και η αναγέννηση του
έθνους.
25. Βιβλιογραφία
el.wikipedia.org/
«Διαφωτισμός κατά τον Εμμάνουελ Καντ είναι η έξοδος του ανθρώπου
από την ανωριμότητά του για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος.
Ανωριμότητα είναι η αδυναμία να μεταχειρίζεσαι το νου σου χωρίς την
καθοδήγηση ενός άλλου. Είμαστε υπεύθυνοι γι΄αυτή την
ανωριμότητα, όταν η αιτία της βρίσκεται όχι στην ανεπάρκεια του
νου, αλλά στην έλλειψη αποφασιστικότητας και θάρρους να τον
μεταχειριζόμαστε χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Έχε θάρρος να
μεταχειρίζεσαι το δικό σου νου. Τούτο είναι το έμβλημα του
Διαφωτισμού.»
