Το έπος του 1940

1. 5ο Γυμνάσιο Ξάνθης
28 Οκτωβρίου 2020

2. 28 Οκτωβρίου 1940 - 28 Οκτωβρίου 2020
80 χρόνια πέρασαν από την ημέρα που σηματοδότησε την ένταξη της χώρας
μας στον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, από την 28η Οκτωβρίου. Και η μέρα αυτή
θεωρήθηκε εθνική γιορτή από τον πρώτο χρόνο της κατοχής, το 1941. Από
τότε μέχρι σήμερα γιορτάζεται και παραμένει ως ένα από τα μεγαλύτερα
ιστορικά γεγονότα της νεότερης ιστορία μας με πολλαπλούς συμβολισμούς.
Αλλά ας πάρουμε τα γεγονότα από την αρχή….

3. Οι ενότητες της παρουσίασης:

4. 28η Οκτωβρίου 1940
• Η κατάσταση στην Ευρώπη.
• Στην Ιταλία ο Μπενίτο Μουσολίνι είχε ιδρύσει το
«Εθνικό Φασιστικό κόμμα» . Σύντομα επιβάλλοντας
τρομοκρατία μετατρέπει την Ιταλία σε χώρα
φασιστική. Το κράτος γίνεται μονοκομματικό και
ολοκληρωτικό.

5. 28η Οκτωβρίου 1940
• Η κατάσταση στην Ευρώπη.
• Η οικονομία της Γερμανίας, μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο βρισκόταν σε
μεγάλη κρίση. Την κρίση εκμεταλλεύεται ο Αδόλφος Χίτλερ, ο οποίος ιδρύει το
Εθνικοσοσιαλιστικό ή Ναζιστικό κόμμα. Ο Χίτλερ στοχεύει σε δικτατορία και
για να το πετύχει στηρίζεται στη βία. Οργανώνει τη φοβερή Γκεστάπο και τα
Τάγματα Εφόδου, από τα οποία θα προέλθουν τα περιβόητα ES-ES. Αφού
κατάργησε τα κόμματα και τη Βουλή, εγκαθίδρυσε τη δικτατορία του Γ΄ Ράιχ.
Στη Γερμανία δημιουργούνται στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου εξοντώνονται
αντιφρονούντες, τσιγγάνοι, Εβραίοι, Σλάβοι, άτομα με νοητική υστέρηση…

6. • Εβραίοι κρατούμενοι σε στρατόπεδα συγκέντρωσης
• Σωροί σορών και εικόνες ανείπωτης φρίκης….

7. • Κρεματόρια στο Άουσβιτς.
• Ασύλληπτες ως προς την ανθρώπινη κτηνωδία οι
εικόνες που καταγράφηκαν

8. • Η ναζιστική Γερμανία εφαρμόζοντας τα ιμπεριαλιστικά της
σχέδια, με τον "πόλεμο Αστραπή" μέσα σε δύο χρόνια (1940-
1941) καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης.
Σύμμαχός της η φασιστική Ιταλία . Όταν η Γαλλία υπέκυψε,
συνέχισε τον πόλεμο κατά των Nazi η Αγγλία, την οποία δεν
κατάφεραν να καταλάβουν οι Γερμανοί.

9. 28η Οκτωβρίου 1940
• Ο Μουσολίνι συνάπτει συμμαχία με τον Χίτλερ και αρχίζει να
εφαρμόζει το ιμπεριαλιστικό σχέδιό του. Κατακτά την Αλβανία
και αρχίζει προκλήσεις κατά της χώρας μας.

10. Όθεν η Ιταλική Κυβέρνησις κατέληξεν εις την απόφασιν
να ζητήση από την Ελληνικήν Κυβέρνησιν
- ως εγγύησιν δια την ουδετερότητα της Ελλάδος
και ως εγγύησιν δια την ασφάλειαν της Ιταλίας
- το δικαίωμα να καταλάβη δια των ενόπλων αυτής δυνάμεων
δια την διάρκειαν της σημερινής προς την Αγγλίαν ρήξεως,
ωρισμένα στρατηγικά σημεία του ελληνικού εδάφους.
28η Οκτωβρίου 1940
Στις 28 Οκτωβρίου 1940, στις 5 τα ξημερώματα, παρέδωσε ο Ιταλός πρέσβης
ένα τελεσίγραφο του υπουργού εξωτερικών της Ιταλίας κόμη Τσιάνο (γαμπρός
του Μουσολίνι – είχε παντρευτεί την κόρη του Έντα) στον τότε πρωθυπουργό
Ιωάννη Μεταξά, που αφού το διάβασε, απάντησε το ιστορικό ΟΧΙ, εκφράζοντας
εκείνη τη στιγμή τη διάθεση κάθε Έλληνα στις αξιώσεις της Ιταλίας να
περάσουν τα στρατεύματά της δια μέσου της Ελλάδας.

11. 28η Οκτωβρίου 1940
Μία ώρα αργότερα μπήκαν τα Ιταλικά στρατεύματα σε Ελληνικό
έδαφος και προχώρησαν νότια, μέχρι τον ποταμό Καλαμά όπου
συνάντησαν την πρώτη σοβαρή αντίσταση.
Στις 7 το πρωί αντήχησαν οι σειρήνες του συναγερμού στην Αθήνα.

12. 28η Οκτωβρίου 1940
Ο λαός κάνει σύνθημά του το ΟΧΙ και αποχαιρετά με ενθουσιασμό τους
στρατιώτες που φεύγουν για το μέτωπο στα αλβανικά σύνορα.

13. 28η Οκτωβρίου 1940
• Μία-μία έπεφταν οι ιταλικές θέσεις. Αρχίζοντας με την Κορυτσά δεν έπαυαν οι
καμπάνες των εκκλησιών να χτυπούν για να αναγγείλουν τις αλλεπάλληλες
νίκες: Πόγραδετς, Πρεμετή, Άγιοι Σαράντα, Αργυρόκαστρο, Χειμάρα,
Κλεισούρα...

14. 28η Οκτωβρίου 1940
• Ο ελληνικός στρατός από τον πρώτο μήνα, τον Νοέμβριο απωθεί νικώντας
τους Ιταλούς και φωνάζοντας το σύνθημα «Αέρα!». Η υπεροχή των Ιταλών σε
άρματα και μηχανοκίνητα μέσα είναι συντριπτική. Οι ολιγάριθμοι Έλληνες
όμως μάχονται γενναία υπερασπιζόμενοι την πατρίδα τους και νικούν.

15. 28η Οκτωβρίου 1940
Στις 14 Νοεμβρίου ξεκίνησε η γενική αντεπίθεση σε όλο το Αλβανικό
μέτωπο με πρώτο σκοπό την απώθηση του εχθρού και τη εκδίωξη του
προς το Αλβανικό έδαφος. Όταν αυτό επιτεύχθηκε, άρχισαν οι
αλλεπάλληλες επιθέσεις των Ελλήνων στα Αλβανικά βουνά με σκοπό
να σπρωχθούν οι Ιταλοί προς την Αδριατική θάλασσα, να εκκενώσουν
την Αλβανία και όσοι επιζήσουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους
άπρακτοι.

17. 28η Οκτωβρίου 1940
• Στο δύσκολο αγώνα βοήθησε και ο άμαχος πληθυσμός. Οι
γυναίκες μετέφεραν πυρομαχικά πάνω στη δύσβατη περιοχή
της Πίνδου, καθάριζαν τους δρόμους από το χιόνι...

18. 28η Οκτωβρίου 1940
• Αφίσες της εποχής του πολέμου.

19. 28η Οκτωβρίου 1940
• Η Σοφία Βέμπο τραγουδά τις νίκες και εμψυχώνει λαό και
στρατό. Πολλά τραγούδια της είναι σατιρικά και ειρωνεύονται
τους Ιταλούς που νικήθηκαν από τους λίγους και
απροετοίμαστους Έλληνες...
Παιδιά
της Ελλάδος Παιδιά
που σκληρά πολεμάτε
πάνω στα βουνά,
Παιδιά
στη γλυκιά Παναγιά
προσευχόμαστε όλες,
να ’ρθετε ξανά.
Με της νίκης τα κλαδιά
σας προσμένουμε
Παιδιά!!!

20. Παιδιά, της Ελλάδας παιδιά…

21. 28η Οκτωβρίου 1940
Ο ελληνικός τύπος δημοσιεύει πλήθος γελοιογραφιών που
δείχνουν το μέγεθος της νίκης και την καταφρόνηση για την
ιταλική στρατιά...

22. 28η Οκτωβρίου 1940
Παρ' όλες τις κακουχίες, την έλλειψη εφοδίων και πυρομαχικών, το
τσουχτερό κρύο και την παγωνιά που προκάλεσε πολλούς τραυματίες και
νεκρούς, η αντεπίθεση ήταν αποτελεσματική.

23. 28η Οκτωβρίου 1940. Στο ύψωμα 731 διεξήχθη μία από
τις πιο φονικές μάχες του αλβανικού μετώπου.
• Ο πόλεμος στα βουνά της Αλβανίας ήταν πολύ
δύσκολος, ιδίως όταν ήρθαν τα χιόνια.

24. 28η Οκτωβρίου 1940
• Μάρτιος 1941: Η Ιταλία αρχίζει την εαρινή επίθεση, αλλά δεν θα έχει σπουδαίες
επιτυχίες. Ο ελληνικός στρατός κρατά όλες σχεδόν τις προηγούμενες θέσεις
του.
• Η Ιταλία χρειάζεται την υποστήριξη των χιτλερικών στρατευμάτων.

25. 28η Οκτωβρίου 1940
• Ιταλοί αιχμάλωτοι
Με μεγάλη δυσφορία παρακολουθούν ο Χίτλερ και οι Γερμανοί
τις εξελίξεις του πολέμου στην Αλβανία. Ο Μουσολίνι, σε δεινή θέση,
αναγκάστηκε να αλλάξει πολλές φορές τους διοικητές του Ιταλικού
στρατού στην Αλβανία. Οι στρατηγοί του όμως αποδείχτηκαν ανίκανοι να
αντιμετωπίσουν τον ελληνικό στρατό.

26. Γερμανική κατοχή
• Ο Χίτλερ αναγκάζεται να επέμβει και να βοηθήσει το σύμμαχό του.
Οι Γερμανοί εξαπολύουν επίθεση κατά της Ελλάδας στις 6 Απριλίου
1941. Ο ελληνικός στρατός νίκησε (1940) τους Ιταλούς στα βουνά
της Ηπείρου και της Αλβανίας και ήταν έτοιμος να αντιμετωπίσει και
την απειλή του ναζισμού, όπως δείχνει το σκίτσο της εποχής.

27. Γερμανική κατοχή
• Από τεράστια πλωτή στρατιωτική γέφυρα στη Ρουμανία στο Δούναβη τα
χιτλερικά στρατεύματα, 2 Μαρτίου 1941 εισέρχονται στη Βουλγαρία.
• Η γερμανική επίθεση κατά της Ελλάδας πραγματοποιείται από
δύο σημεία των συνόρων: από τα γιουγκοσλαβικά και από τα
βουλγαρικά σύνορα.

28. Γερμανική κατοχή
• Η γερμανική δύναμη με τα βομβαρδιστικά αεροπλάνα
stucas σκορπίζουν τον όλεθρο.

29. Γερμανική κατοχή
• Η σημαία του οχυρού Ρούπελ μετά τη μάχη…
• Η έλλειψη αεροπορικής κάλυψης για τον ελληνικό στρατό και αντιαρματικών
εμποδίων θα καταστήσει αδύναμη την άμυνα των συνόρων της χώρας, παρά
το υψηλό ηθικό των ανδρών στα οχυρά της Μακεδονίας, οι στρατιώτες μας δεν
μπόρεσαν να σταματήσουν το «σιδερόφρακτο» στρατό του Χίτλερ. Η
αναμέτρηση ήταν άνιση· έσπασε η «γραμμή Μεταξά» και όταν έπεσε και το
οχυρό Ρούπελ, στο κρισιμότερο σημείο, στην όχθη του ποταμού Στρυμόνα, το
μέτωπο είχε καταρρεύσει.
• Οι Γερμανοί αξιωματικοί θαύμασαν τον ηρωισμό του στρατού μας.

30. Γερμανική κατοχή
• Τα γερμανικά στρατεύματα κατεβαίνουν προς την Αθήνα, στην οποία
μπαίνουν στις 27 Απριλίου.
• 27.04.1941: Ο Κωνσταντίνος Κουκίδης πέφτει από τον βράχο της Ακροπόλεως
με την Γαλανόλευκη, για να μην την παραδώσει στα χέρια των Γερμανών
κατακτητών.

31. Γερμανική κατοχή
• Οι κατακτητές διορίζουν ελληνική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον
αντιστράτηγο Γ. Τσολάκογλου. Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος αρνείται
εντολή να ορκίσει την κυβέρνηση. Η πράξη αντίστασης αυτή θα του στοιχίσει
το αξίωμά του. Οι Γερμανοί τον αντικαθιστούν σε ένα μήνα από τον
Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, εκλεγμένο κατά παράβαση κάθε νόμιμης
διαδικασίας .

32. Γερμανική κατοχή
• Μετά την κατάληψη της ηπειρωτικής Ελλάδας οι Γερμανοί θα βάλουν
στόχο την Κρήτη, όπου έχουν αποβιβαστεί μονάδες Βρετανών,
Αυστραλών και Νεοζηλανδών συμμάχων. Η επίθεση ξεκινά στις 20
Μαΐου το πρωί ώρα 6.00΄ με βομβαρδισμό που επαναλήφθηκε σε δυο
ώρες. Εκτιμάται ότι έπεσαν συνολικά 3000 βόμβες! Ένα πλήθος από
αλεξιπτωτιστές έπεσαν από τα γερμανικά αεροπλάνα.

33. Γερμανική κατοχή
• Οι Γερμανοί δέσμευσαν τα αγαθά, το φυσικό πλούτο και την παραγωγή. Για
τον ελληνικό λαό η προμήθεια των αναγκαίων έγινε προβληματική, ενώ λόγω
πληθωρισμού (κατακόρυφη πτώση της αξίας του χρήματος) εκμηδενίστηκαν οι
μισθοί και τα ημερομίσθια. Η πείνα αρχίζει να μαστίζει τον πληθυσμό.

34. Γερμανική κατοχή
• Μαύρη αγορά: «Ένα αυγό 40.000 δρχ. Ένα λεμόνι 3.000 δρχ. Η
κυβέρνηση από χτες διπλασίασε το μισθό μας. Αυτό το ποσό ίσα ίσα φτάνει για
4-5 μέρες. Ας σταματούσαν τουλάχιστον οι τιμές ν' ανεβαίνουν... Η καταστροφή
του Πειραιά ήταν τρομερή. Από τις 12 Ιανουαρίου καραβάνια προσφύγων
φτάνουν κάθε μέρα στην Αθήνα.», σημειώνει χαρακτηριστικά, στο Ημερολόγιό
του ο ποιητής Γ. Σεφέρης.

35. Γερμανική κατοχή
• Πείνα: ο μεγάλος λιμός κατά τη διάρκεια της τριπλής κατοχής της χώρας από
τις δυνάμεις του Άξονα υπήρξε το αποτέλεσμα κυρίως των αυθαιρεσιών των
κατακτητών εις βάρος της χώρας. Τα περισσότερα θύματα ήταν στα μεγάλα
αστικά κέντρα της χώρας.

36. Γερμανική κατοχή
• Αναζητώντας τροφή στα σκουπίδια των κατακτητών: λόγω των
ακραίων καταστάσεων που βίωσε ο άμαχος πληθυσμός από την
έλλειψη τροφής, ακόμη και σήμερα στην καθομιλουμένη γλώσσα ο
όρος Κατοχή τείνει να είναι συνώνυμος με την πείνα και την
εξαθλίωση.

37. Γερμανική κατοχή
• Θάνατος… Ιδιαίτερα ο πρώτος κατοχικός χειμώνας του 1941-1942
υπήρξε ο πιο πολύνεκρος. Στην Αθήνα και τον Πειραιά καταγράφονται
63.734 νεκροί από τον λιμό, ενώ τα συνολικά θύματα υπολογίζεται
πως ξεπερνούν τους 100.000.

38. Γερμανική κατοχή
• Ο λαός γράφει κρυφά και βιαστικά τα δικά του συνθήματα και
δεν υποκύπτει…
• Αρχίζει δειλά-δειλά η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

39. Γερμανική κατοχή
• Συσσίτιο… «Το 1943 ήμουν δώδεκα χρονών. Είχα ήδη κινδυνεύσει να πεθάνω δύο φορές από πείνα, κι
αν τελικά σώθηκα, αυτό το χρωστώ κυρίως στα συσσίτια των κατηχητικών. Εκεί γνωρίστηκα με ένα παιδί
από το τρίτο γυμνάσιο, που το έλεγαν Σταύρο, και γίναμε φίλοι. Στο ίδιο συσσίτιο έτρωγε κι ο λίγο
μεγαλύτερος φίλος μας Μίμης Μαρωνίτης (πρόκειται για τον γνωστό καθηγητή του Α.Π.Θ. Δημήτρη
Μαρωνίτη), αρρώστησε όμως βαριά και δεν μπορούσε να έρχεται και να τρώει. Τότε εγώ με τον Σταύρο
αποφασίσαμε να πηγαίνουμε το φαί του Μίμη κάθε μέρα στο σπίτι του. Αυτό βάσταξε πάνω από χρόνο»,
μαρτυρία του ποιητή Ντίνου Χριστιανόπουλου.

40. Γερμανική κατοχή
• Μια αξιομνημόνευτη πράξη αντίστασης: 30 προς 31 Μαΐου 1941 ο Μανώλης Γλέζος και ο
Αποστόλης Σάντας με κίνδυνο της ζωής τους κατεβάζουν τη γερμανική σημαία από την
Ακρόπολη! Οι Γερμανοί περιορίζουν την κυκλοφορία των πολιτών τη νύχτα,
συλλαμβάνουν υπόπτους, βασανίζουν και εκτελούν πατριώτες προς εκφοβισμό και ως
αντίποινα για αντιστασιακές ενέργειες.

41. Γερμανική κατοχή
Η Εθνική αντίσταση οργανώνεται από Έλληνες που
ανεβαίνουν στα βουνά…

42. Γερμανική κατοχή
Η ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοπόταμου στις 25 Νοεμβρίου 1942
θεωρείται μια κορυφαία αντιστασιακή ενέργεια καθώς δυσχεραίνει τον
ανεφοδιασμό του γερμανικού μετώπου στην Αφρική.

43. Σε αντίποινα για τις αντιστασιακές ενέργειες οι Γερμανοί προβαίνουν
στην ολοκληρωτική καταστροφή χωριών και κωμοπόλεων Πάνω
από 1200 είναι τα χωριά που καταστράφηκαν ολοκληρωτικά. Ένα
από αυτά ήταν και Καλάβρυτα που έζησε την τραγωδία στις 13-12-

45. Ο Άξονας ηττάται
Ο πόλεμος στην Αλβανία καθυστέρησε για δύο περίπου μήνες την
Γερμανική επίθεση εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης , την επιχείρηση
«Μπαρμπαρόσα» επειδή ο Χίτλερ αναγκάστηκε να σπεύσει στη
βοήθεια του Μουσολίνι με την επιχείρηση «Μαρίτα» κατακτώντας την
Ελλάδα και διώχνοντας τους Βρετανούς συμμάχους της από το
ελληνικό έδαφος. Ο βαρύς χειμώνας που επακολούθησε υποχρέωσε
τον γερμανικό στρατό να σταματήσει μπροστά στη Μόσχα χωρίς να
ολοκληρώσει την κατάκτηση και υπόταξη της Σοβιετικής Ένωσης, και
να στραφεί με όλα τα μέσα της εναντίον των δυτικών συμμάχων,
συμπεριλαμβανομένων και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Η
αρχή του τέλους για τους Γερμανούς…

46. Το τέλος του πολέμου
• Ο Β΄Παγκόσμιος πόλεμος τελειώνει με την τραγωδία που διαδραματίζεται στην
ιαπωνική πόλη Χιροσίμα ( 6 Αυγούστου 1945) και τρεις μέρες αργότερα στην
πόλη Ναγκασάκι, όταν οι Αμερικανοί ρίχνουν ατομική βόμβα για να
αναγκάσουν την Ιαπωνία, σύμμαχο του Χίτλερ να παραδοθεί. Περισσότεροι
από 70.000 άνθρωποι βρήκαν ακαριαίο θάνατο. Η πυρηνική ακτινοβολία
ωστόσο προκάλεσε το θάνατο άλλων 200.000 ανθρώπων, από εκείνη τη μέρα
και για δεκαετίες αργότερα.

47. Απελευθέρωση
• 12 Οκτωβρίου 1944: Οι Γερμανοί εγκαταλείπουν την
Αθήνα - Ο λαός γιορτάζει την ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ

48. • Η ελληνική αντίσταση έγινε γνωστή σε όλο τον
κόσμο και προκάλεσε θαυμασμό...

49. Το «αλβανικό έπος» μέσα από τα λόγια των πρωταγωνιστών της εποχής
Ο Μουσολίνι παραδέχθηκε πως «Η ελληνική περίπτωση αποδεικνύει πως η
κρίση των στρατευμάτων δεν είναι ακλόνητος, και οι εκπλήξεις, αν και
σπάνιες, είναι ωστόσο δυνατές».
Ο Χίτλερ διαπίστωσε πως «εκ των αντιπάλων που μας αντιμετώπισαν, ο
Έλληνας στρατιώτης πολέμησε με παράτολμο θάρρος και ύψιστη
περιφρόνηση προς το Θάνατο».
Ο Στάλιν δήλωσε «Στους συμμάχους μας θα εισέλθομεν ως φίλοι, εις την
Ελλάδα θα μεταβώμεν ως προσκυνητές».
Ο Τσώρτσιλ μιλώντας στη γλώσσα της πολιτικής έκανε την περίφημη
δήλωση: « Μέχρι τώρα νομίζαμε πως οι Έλληνες πολεμούν ως ήρωες. Από
τώρα πρέπει να λέμε: οι ήρωες πολεμούν ως Έλληνες».

50. Τι σημαίνει το «αλβανικό έπος» για μας σήμερα
• Όπως έχει επισημανθεί πολλές φορές, το «αλβανικό έπος» σηματοδοτεί:
 Τη μάχη του πνεύματος κατά της ύλης, της δικαιοσύνης κατά της ωμής βίας, του
ελεύθερου φρονήματος κατά των ευτελών υπολογισμών.
 Τη νίκη της δημοκρατικής ιδεολογίας κατά της ολοκληρωτικής θεωρίας του
φασισμού και του ναζισμού.
 Τον αγώνα για την επικράτηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη,
των κανόνων του διεθνούς δικαίου και της ηθικής ώστε να δοθεί οριστικό τέλος
στις μεθοδεύσεις του επεκτατισμού, της βίας και της αυθαιρεσίας.
 Χρέος όλων μας είναι
 να γνωρίζουμε τις θυσίες και τους αγώνες τον προγόνων μας και
 να θυμόμαστε ό,τι ηθικό και δίκαιο έρχεται από το παρελθόν.
 Η μνήμη είναι ιερή και η μελέτη της ιστορίας καθήκον όλων μας.

51. 28η Οκτωβρίου 1940
Tου κόσμου η πιο σωστή στιγμή σημαίνει:
Ελευθερία
Έλληνες μες στα σκοτεινά δείχνουν το δρόμο:
EΛEYΘEPIA
Oδυσσέας Ελύτης: Άσμα ηρωικό και πένθιμο
για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας [απόσπασμα]

52. 28η Οκτωβρίου 1940
Το έπος του ΄40 είναι μια από τις λαμπρότερες σελίδες της ελληνικής ιστορίας.
Ο λαός μας βροντοφώναξε «ΟΧΙ» στους Ιταλούς και αντιστάθηκε, όπως
γνώριζε να το κάνει σε κάθε δύσκολη στιγμή της μακραίωνης ιστορίας του.

53. 5ο Γυμνάσιο Ξάνθης
27 Οκτωβρίου 2020