Рэлігійна-асветніцкія дзеячы. Культура ІХ-ХІІІ ст.

1. Рэлігійна-асветніцкія дзеячы

2. Пранікненне хрысціянства
З Візантыі:
• Пранікла хрысціяства;
• Прыехалі першыя святары і
манахі.
З Візантыі і Балгарыі:
• Царкоўныя кнігі.

3. Уплыў хрысціянства на культуру
З'явіліся:
Мураванае дойлідства;
Іканапіс;
Фрэскавы жывапіс;
Пісьменнасць
(складзена візантыйскімі місіянерамі,
братамі Кірылам і Мяфодзіям, і іх
вучнямі).
Праз Візантыю славяне пазнаёміліся з
антычнай культурай.

4. Ефрасіння Полацкая
1104 г. – нараджэнне Прадславы.
Усяслаў Брачыславіч
Святаслаў (малодшы сын)
Прадслава

5. Ефрасіння Полацкая
Святаслаў хацеў ажаніць яе з
княжычам
Але!
Яна збегла ў манастыр
Там атрымала імя "Ефрасіння"

6. Ефрасіння Полацкая
• Пасля стала жыць у Сафійскім
саборы;
• Перапісвала кнігі;
• Грошы ад іх продажу –
бедным.

7. Ефрасіння Полацкая
Легенда:
уначы да яе – анёл, параіў заснаваць
манастыр у Сяльцы на р. Палаце
Вынік:
• Ефрасіння заснавала жаночы
манастыр;
• Пры ім - школа для маладых
жанчын.
Дапамога:
• Ад Полацкага епіскапа Іллі;
• Ад сваякоў.

8. Акрамя таго, Ефрасіння:
Пабудавала каменную царкву св. Спаса
для жаночага манастыра
(Спас - рэлігійнае свята ў гонар Ісуса
Хрыста);
1161 г. - падаравала ёй каштоўны крыж;
Заснавала мужчынскі манастыр;
Пабудавала для яго каменную царкву
св. Багародзіцы;
Падаравала ёй ікону св. Багародзіцы з
Візантыі.

9. Канец жыцця
• Паломніцтва на Святую
Зямлю;
23 мая 1167 г. - памерла ў
Іерусаліме;
• Яе мошчы пасля перавезены
ў Спаса-Ефрасіннеўскі
манастыр.
Першая жанчына на Русі,
кананізаваная праваслаўнай
царквой!

10. Крыніцы ведаў пра
Ефрасінню (і іншых
святых)
Жыціе – апавяданне пра
жыццёвы шлях і дзейнасць
служыцеля царквы ці іншага
хрысціянскага героя.

11. Кірыла Тураўскі
1113 г. - нарадзіўся ў Тураве ў
заможнай сям'і
Але!
Не любіў багацце;
Вывучаў Святое Пісанне;
Стаў манахам.
Яго паважалі манахі і іншыя людзі
Па просьбе веча і тураўскага князя
стаў тураўскім епіскапам.

12. Літаратурная дзейнасць
Яго называлі Златавустам.
Пісаў:
• "Словы" – звароты да вернікаў;
• Малітвы;
• Аповесці-прытчы
Прытча – невялікі рэлігійны твор,
які мае павучальны змест.
Творы чыталіся ў царкве,
перапісвалі.

13. Значэнне дзейнасці асветнікаў
 Развіццё адукацыі,
пісьменнасці, маралі
ў час раздробленасці;
 Дапамога бедным.

14. Культура беларускіх зямель

15. Будаўніцтва цэркваў
Спачатку
oДраўляныя;
oВерагодна, на месцы язычаскіх
свяцілішчаў.
Пасля
• Мураваныя;
Мураванае дойлідства –
узвядзенне будынкаў з каменю і
цэглы, замацаваных вапнавым
растворам.
Самая старажытная мураваная
пабудова Беларусі - Полацкі
Сафійскі сабор.

16. Полацкі Сафійскі сабор
ХІ ст. - пабудаваны;
3-яя "Сафія" ўсходніх славян (пасля
Кіева і Ноўгарада);
"Сафія" – «мудрасць»
Функцыі:
Месца, дзе людзі маліліся;
Архіў;
Бібліятэка;
Захаванне казны і г.д.
Першапачаткова - 7 купалоў.

17. Полацкая
архітэктурная школа
Сяр. ХІІ ст. – Спасская царква
Полацкага Спаса-
Ефрасіннеўскага манастыра.
Дойлід - Іван (Іаан).
Рысы:
• Ярусны вежападобны
выгляд;
• Купал аздоблены
какошнікамі.

18. Гродзенская
архітэктурная школа
ХІІ ст. - Барысаглебская
(Каложская) царква ў Гродна.
Рысы:
• Упрыгожана каляровымі
камянямі і пліткамі;
• Унутры - збаны-галаснікі
(для паляпшэння акустыкі).

19. Фрэскі
Фрэска – жывапіс вадзянымі
фарбамі па сырой
тынкоўцы.
У Спаса-Ефрасіннеўскай
царкве:
Цёмны фон;
Святыя з дугападобнымі
бровамі і задуменнымі
вачыма.

20. Мініяцюры
Мініяцюры – прыгожыя
шматкаляровыя ілюстрацыі да
падзей, аб якіх распавядалася
на старонках летапісаў і
рукапісных кніг.
Мініяцюры былі ў:
• Тураўскім евангеллі (ХІ ст.);
• Аршанскім евангеллі (ХІІІ ст.).

21. Дэкаратыўна-прыкладное мастацтва
Крыж Ефрасінні Полацкай
Час ства
рэння
Імя майстра Памеры Матэрыялы і
тэхнікі
Выявы Лёс у ХХ ст.
1161 г. Лазар Богша Вышыня
51 см, та
ўшчыня
2 см
Дрэва, золат
а, срэбра,эм
аль
Ісус, Маці
Божая, свя
тыя
Знік з Магілёўскага к
раязнаўчага музея п
адчас вайны;
Майстар М. Кузьміч
зрабіў копію (у Спас
а-Ефрасіннеўскай ца
ркве)

22. Пісьменнасць
ХІ ст. - ужо вядома ў Полацку
(надпісы на камені ў падмурку
Полацкай Сафіі, прасліцах і г.д.).
Камяні з надпісамі:
• 4 "Барысавых камяні" ў
рэчышчы Заходняй Дзвіны;
• Рагвалодаў камень каля Оршы
(3 м вышынёй).

23. Берасцяныя граматы
Пры дапамозе пісала пісалі на бяросце;
Знойдзены ў Віцебску і Мсціславе;
Сведчаць пра пісьменнасць гараджан.

24. Кнігі
Летапісы
(пач. ХІІ ст. - "АМЧ" у Кіеве);
Самая ранняя царкоўная кніга –
Тураўскае евангелле (ХІ ст.).
Евангелле – раннехрысціянскі
твор, у якім расказваецца пра
жыццё Ісуса Хрыста.

25. Выгляд кніг:
• На пергаменце
(спецыяльна вырабленай
тонкай скуры маладых
жывёл);
• Сшыты;
• Вокладкі - 2 дошкі;
• Зачынялася спражкай.