Sistem pendawaian permukaan satu fasa menjelaskan konsep asas pendawaian domestik rumah tangga dengan bekalan listrik 1 fasa. Ia meliputi pengenalan sistem pendawaian 1 fasa, komponen utama seperti suis utama, RCCB, MCB, kabel dan aksesori serta jenis-jenis litar yang biasa digunakan. Dokumen ini juga membincangkan kelebihan dan kekurangan pendawaian permukaan serta ciri-ciri pemilihan sistem pendawaian permukaan

1. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 0
KOLEJ KOMUNITI TAWAU
KEMENTERIAN PENDIDIKAN TINGGI
ASAS PEMASANGAN
SATU FASA
DISUSUN OLEH
MUHAMMAD ARID BIN ABDULAHIM
Dip.Elect/Bsce.Elect/Med.Tech (UTM)
PENDAWAIAN ELEKTRIK DOMESTIK
“LEARNING MADE SIMPLE, TRAINING MADE EASY”

2. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 1
PENGENALAN
 Sistem pendawaian elektrik terbahagi kepada 2 bahagian iaitu:
 Sistem pendawaian 1 fasa – biasa di kawasan kediaman (residential area) kecil
dan sederhana.
 Sistem pendawaian 3 fasa – kawasan industri dan komersial (industrial dan
commercial area).

3. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 2
SISTEM PENDAWAIAN
Bekalan ke Rumah
 Bekalan elektrik yang diterima di rumah kediaman (kecil/sederhana) biasanya
ialah AC 1-fasa 240 V, 50 Hz.
 Bekalan ini diperolehi daripada sambungan antara talian (sama ada R, Y atau
B) dan neutral dari sistem 3 fasa 4 dawai (sambungan Y).
 Sumber 3 fasa adalah dari pencawang (substation) yang berhampiran.
Litar Pengguna
 Kabel atau talian yang masuk ke bangunan terus disambung ke satu papan
penyambung (pangkalan perkhidmatan).
 Di papan ini terdapat fius perkhidmatan dan talian neutral. Dua alat ini milik
TNB dan menjadi tanggungjawabnya.
 Selepas pangkalan perkhidmatan, bekalan elektrik akan disambung ke meter
kilowatt jam (Watt hour meter).
 Litar pengguna bermula dengan papan suis utama (main switch board (msb))
atau pengasing berkadar 60, 80 dan 100A.
 Seterusnya ialah pemutus litar ke bumi (ELCB – earth leakage circuit breaker
atau RCCB - residual current circuit breaker).
 Diikuti dengan papan fius agihan atau papan agihan.
 Di papan fius agihan ini terdapat 3 busbar penyambungan iaitu wayar hidup
(live), neutral dan bumi (earth).
 Fius – fius (pemutus litar miniatur @ miniature circuit breaker (MCB)) yang
berkadaran sama ada 5, 15, 30, 45 A atau 6, 16 dan 32 A ini akan disambung
daripada busbar live ke litar akhir yang bersesuaian.
 Bar neutral dan busbar bumi akan disambung terus pada litar akhir – tidak
perlu melalui MCB lagi.
 Litar akhir akan mempunyai 3 dawai iaitu live, neutral dan bumi.

4. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 3
Sumber Bekalan Pihak Pembekal (SESB/TNB)
Neutral
Link
Fius
Perkhidmatan
Pemutus Litar
Arus Baki
(RCCB)
KWJ
Meter
kilo Watt
Jam
Fius
Utama
Kotak
Agihan
MCB

5. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 4
Mengenalpasti Peranti Perlindungan
Suis Utama (Main Suis)
Pengasing litar / Main switch / Molded Case Circuit Breaker (MCCB)
http://www.ck-supplies.com
Berfungsi sebagai alat yang boleh memutuskan bekalan agihan kepada
pengguna dengan membuka sambungan dawai hidup dan neutral
secara serentak jika salah satu kutub bekalan itu tidak dibumikan
dengan menggunakan suis dua kutub berangkai.
Tujuan mengadakan pengasing ialah untuk melindungi pengguna
daripada mendapat renjatan elektrik yang berterusan. Oleh itu
pengasing hendaklah dipasang pada permulaan litar pendawaian bagi
setiap pemasangan sebagaimana yang dikehendaki oleh peraturan
elektrik.
Mengnenalpasti Kadaran Dan Perincian Aksesori
o Terdapat dalam 2 versi iaitu 2 pole dan 4 Pole dengan kadaan arus
antara 43A -100A
o Kadaran voltan ialah 415V

6. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 5
o Suis utama, RCCB dan MCB mempunyai kadara frekuensi yang sama
iaitu 50Hz
o Tidak mempunyai arus pelantik jika lebihan arus berlaku kemungkinan
aksesori ini akan terbakar.
Pemutus Litar Arus baki (RCCB/RCB)
Juga dikenali sebagai Earth Leakage Circuit Breaker (ELCB) atau
Residual Case Circuit Breaker (RCCB). Berfungsi sebagai perlindungan
kebocoran arus ke bumi dan pengasing litar. Pemutus litar dibuat dalam
berbagai bentuk dan jenis kendalian di antaranya ialah jenis isian minyak,
jenis hembusan gas, jenis hembusan udara (angin), jenis vakum dan jenis
miniatur.
Mengnenalpasti Kadaran Dan Perincian Aksesori
o RCCB boleh didapati dalam 2 versi iaitu 2 Pole dan 4 Pole dengan
Kadaaran arus ialah 25A, 40A, 63A and 80A.
o Kepekaan litar lampu adalah 100mA, litar soket adalah 30mA dan
kawasan yang berkemungkinan lantainya basah adalah 10mA.
o Kadaran Voltan ialah 240V / 415V
o Suis utama, RCCB dan MCB mempunyai kadara frekuensi yang sama
iaitu 50Hz
o Kadaran arus pelantik bagi RCCB biasanya tercatat pada bahagian
permukaan suis iaitu untuk sistem satu fasa 10mA, 30mA dan 100mA

7. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 6
Pemutus Litar Kenit (MCB) / Pemutus Litar Jenis Miniatur
Juga dikenali sebagai
Miniature
Circuit Breaker (MCB).
Berfungsi sama dengan
MCCB tetapi pada
kadaran yang lebih kecil.
Tahan lama dan ia tidak
dipengaruhi oleh suhu
sekitaran untuk beroperasi
dan kadar perlindungan
yang diberikannya adalah
dalam kelas halus.
Mengnenalpasti Kadaran Dan Perincian Aksesori
o Kadaran arus terdapat dari 2-63A bergantung kepada penggunaan.
Untuk litar soket adalah 20A atau 32A manakala litar lampu/kipas adalah
6A.
o Kadaran Voltan ialah 240V / 415V
o Kadaran arus pelantiknya tidak ada, fius akan melebur bergantung
kepada keupayaan. Seperti yang tercatat pada sesuatu MCB.

8. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 7
Berikut adalah kadaran MCB dan saiz kabel yang biasa digunakan bagi beberapa
jenis litar dan beban yang dikawal.
Kabel Dan Pengalir
Kabel merupakan media yang penting dalam pemasangan elektrik. Ia menjadi
perantara sambungan bagi membekalkan tenaga elektrik kepada peralatan
elektrik. Oleh sebab kadaran arus, kadaran voltan, keadaan alatan dan tempat
berbeza-beza, kabel-kabel dibuat berbagai-bagai jenis dan saiz bagi
menyesusaikannya dengan keperluan tersebut.
Oleh itu pengguna haruslah bijak ketika membuat pilihan supaya pilihan yang
dibuat itu betul dan sesuai sebelum kerja-kerja pemasangan dilakukan.
Sesuautu kabel itu dianggap sempurna apabila mempunyai tiga bahagian atau
sekurang-kurangnya dua bahagian . bahagian-bahagian itu dikenali sebagai
penalir, penebat dan perlindungan mekanikal.
Terdapat banyak jenis kabel dan pengalir yang biasa digunakan dalam
pemasangan elektrik. Berikut beberapa jenis kabel yang kerap kali digunakan
dalam pendawaian elektrik satu fasa.
Jenis Litar Unit
Saiz Kabel
(mm²)
Nilai MCB
(Ampere)
Litar Lampu/Kipas 13 1.5 6
Penghawa Dingin Dgn Suis DK 1 4 20
Pemanas Air Dengan Suis DK 1 4 20
Soket Alir Keluar 13A (Jejari) 2 2.5 20
Soket Alir Keluar 13A (Jejari) 4 4 32
Soket Alir Keluar 13A (Gelang) 6 2.5/4 32

9. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 8
Kabel Satu Teras
Kabel satuterastiga pengalirbiasanyasaizkabel ini berukurlilit1.25mm/1.5mmpvc
biasanyadigunakanuntukpemasanganlitarlampudankuasaam
Kabel satuterassatu pengalirbiasanyasaizkabel ini berukurlilit1.0mmpvc
biasanyadigunakanuntuk pemasanganlitarkawalanmotor
Kabel satuterastujuhpengalirbiasanyasaizkabel ini berukurlilit2.5mm/4.0mmpvc
biasanyadigunakanuntukpemasanganlitarkuasa,motorelektrik&penghawa
dingin

10. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 9
Kabel Dua Teras
Kabel Tiga Teras
Kabel duateras banyakpengalirbiasanyakebel jenisdigunakanpadaperalatanatau
perkakasanelektrikuntuk sambunganbekalankuasa.
Kabel tigaterasbanyakpengalirbiasanyakebeljenisdigunakanpadaperalatanatau
perkakasanelektrikuntuksambunganbekalankuasa.Kabel jenisinibanyak
digunakanuntukmembuatpenyambungan kabelbagi soketalirkeluarmudahalih.

11. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 10
Alat Tambah
Jenis-Jenis Litar Satu Fasa
Ros Siling
Ros siling ialah tempat penyambungan penamat pendawaian tetap. Dari sisni
disambungkan kord atau kabel boleh lentur untuk sambungan ke beban seperti
lampu, kipas dan sebagainya. Terdapat tiga jenis ros siling iaitu mempunyai 2 plat,
3 plat dan 4 plat. Ros siling biasanya dipasang untuk bekalan 250V
Pemegagan Lampu
Ialah alat tambah yang digunakan untuk memegang lampu dan ia dapat
memudahkan sambungan lampu kebekalan. Terdapat empat jenis pemegang
lampu iaitu jenis pangkal kilas, skru Edison, skru goliath dan pin.
Jenis Skru
Jenis Skru

12. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 11
Suis
Suis ialah alat tambah yang boleh memutuskan dan menyambung litar elektrik
secara mekanik (kawalan tangan) sama ada secara terus atau melalui perantaraan
tali ayau tombol pemetik atau tangkai pada arus normal litar itu. Suis juga
hendaklah mampu menahan keadaan tertentu misalnya arus lebih akibat beban
yang berlebihan atau litar pintas. Terdapat berbagai jenis suis antaranya suis satu
hala, dua hala, perantaraan, dua kutub, pilihan, suis dua hala dan suis tiga kutub.
Jenis Pangkal Kilas
Suis Satu Hala

13. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 12
Soket alur Keluar
Soket alur keluar ialah punca sambungan (sentuhan) betina yang dipasang ke
pemasangan tetap. Soket alur keluar bolrh menerima satu palam untuk
menyambungkan bekalan ke alat-alat mudah alih. Terdapat berbagai saiz, bentuk
dan jenis soket alur keluar di pasaran.
Soket Alur Keluar 13A
LN
E
LN
E

14. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 13
PENDAWAIAN PERMUKAAN ( SURFACE WIRING )
Terdapat beberapa jenis pendawaian domestik bergantung kepada
kesesuaian premis dan kehendak pengguna Iaitu :-
i. Sistem pendawaian permukaan
ii. Sistem pendawaian pembuluh
 PVC
 Logam
iii. Sistem pendawaian tersembunyi
iv. Sistem pendawaian salur
v. Sistem pendawaian sesalur
 PVC
 Logam
Jenis sistem pendawaian ini bergantung kepada cara bagaimana kabel
pendawaian itu dilakukan.
Dalam perbincangan ini kita akan menekankan hanya pendawaian permukaan
sahaja.
Sistem Pendawaian Permukaan
Sistem pendawaian permukaan boleh dipasang secara terus ke dinding dan siling
kayu atau di atas lapik kayu bagi dinding konkrit
Kabel yang digunakan mestilah dari jenis yang mempunyai tebatan berlapis (
PVK/PVK ).- kerana terdedah kepada kerosakkan mekanikal
Kebaikan dan kelemahan Pendawaian Permukaan
Kebaikan:
1. Kemas & elok dipandang.
2. Sesuai untuk pemasangan kecil ( rumah kediaman )
3. Pemasangan mudah dan cepat disiapkan.
4. Kerja menyelenggara / tambahan mudah dilakukan dan tidak menjejaskan
pendawaian sedia ada.
5. Kos pendawaian yang paling murah.

15. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 14
Kelemahan:
1. Terdedah kepada kerosakkan mekanikal (terdedah).
2. Tidak Tahan suhu panas dan lembab.
3. Sesuai hanya di tempat tertentu sahaja.
4. Tempoh ketahanan tidak lama.
Ciri-ciri pemilihan Pendawaian permukaan
a). Bangunan dibuat daripada - kayu / batu.
b). Voltan rendah – fasa tunggal.
c). Bilangan litar akhir – sedikit
d). Kabel yang dipasang – tidak begitu banyak.
e). Kurang risiko berlakunya kerosakkan mekanikal.
f). Kerja pemasangan – dibuat cepat.
g). Beban kuasa yang digunakan – kecil.
h). Kos pemasangan – ekonomi / murah.

16. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 15
Pemasangan Lampu Dan Soket Alur Keluar
Cataan:
1.Carapemasangan
2.SambungkankabelhidupdariDBke
suispunca(C).
3.Sambungkankabellampudarisuis
punca(L)kepemeganglampubertanda
(L)/kepuncabahagiantengah.
4.SambungkankabelNeutraldariDBke
puncapemeganglampu(N).
5.Sekiranyaandainginmenambahlampu
keduaandahanyaperlusambungkan
kabel-kabelmengikutpuncayangtelah
dipasangpadapemeganglampu
pertama.
MemasangDuaLampuSecaraSiri

17. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 16
Cataan:
1.Carapemasangan.
2.SambungkankabelhidupdariDBkesuis
punca(C)bagisuis01dansuis02.
3.Sambungkankabellampudarisuispunca
(L)kepemeganglampubertanda(L)/ke
puncabahagiantengahsetiaplampu01
dan02.
4.SambungkankabelNeutraldariDBke
puncapemeganglampu(N)bagilampu01
dan02.
MemasagLampuSecaraSiriGunaDuaSuis

18. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 17
MemasangDuaLampuDuaSuis

19. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 18
Cataan:
1.Carapemasangan.
2.SambungkankabelhidupdariDBke
soketpunca(L).
3.SambungkankabelNeutraldariDBke
soketpunca(N).
4.SambungkankabelBumidariDBke
soketpunca(E).
5.Sekiranyaandainginmenambahsoket
keduasecarajejari/siriandahanyaperlu
membuatsambungandarisoketpertama
kesoketkeduadengan“point”yang
sama.
MemasagDuaSoketSecaraJejari/Siri

20. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 19
MemasangDuaSoketBerasingan

21. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 20
MemasangLitarLampuDanSoket

22. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 21
Pengujian Pemasangan
Terdapat beberapa jenis pengujian bagi sesuatu pemasangan elektrik sama ada
pemasangan baharu atau tambahan. Dalam nota ini kita akan sentuh tiga jenis
pengujian. Pengujian yang kita akan pelajari ialah pengujian kekutuban, pengujian
penebatan dan ujian peranti arus baki.
Ujian Kekutuban.
Tujuan utama ujian ini dilakukan bagi memastikan semua alat kawalan satu kutub
seperti fius, suis satu hala-satu kutub, thermostat dan sebagainya berada pada
pengalir hidup. Ujian ini juga untuk memastikan sambungan tepi pemegagan
lampu Edison, bahagian kiri soket alir keluar dan palam pada pengalir neutral.
Ringkasnya ujian ini ialah untuk memastikan sambungan kekutuban pada setiap
alat tambah dan alat elektrik berada pada tempat yang betul.
Ujian Penebatan.
Tujuan ujian ini dilakukan untuk memastikan ketahanan penebatan antara pengalir
dan ketahanan penebat antara pengalir dengan bumi tidak berlaku kebocoran atau
litar pintas. Dengan itu pemasangan akan selamat jika membawa arus sebenar.
Ujian Peranti Arus Baki (RCCB).
Tujuan ujian ini dilakukan untuk memastikan sama ada RCCB boleh terpelantik
ketika berlakunya litar pintas atau kebocoran arus dalam sesuatu pemasangan.
Ujian ini dilakukan dengan memberikan beakalan pada pemasangan yang telah
siap dan kemudian tekan punat tekan uji pada RCCB. Sekiranya operator pada
RCCB terpelantik ini menunjukkan ianya berada dalam keadaan biak dan
pemasagan selamat untuk digunakan.
Berikut adalah contoh pengujian kekutuban dan penebatan pada pemasagan
soket alir keluar.

23. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 22
UjianKekutuban
Cataan:
1.Caramenjalankanujian.
2.Sambungkan“probe”ke
keluaranMCBlitarkuasa
dansatulagi“probe”
kepunca-puncasoketalir
keluarpadalitarhidup.
3.Lakukanjugaterhadap
sambungannetral.
4.Pastikanbacaan
menghampirikosong/<1
ohm.

24. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 23
Cataan:
1.Caramenjalankanujian.
2.Matikansuisutama.
3.MatikanRCCBlitarkuasa.
4.MatikanMCByangmengawal
soket.
5.Sambungkan“probe”kekeluaran
MCBlitarKuasadankepunca
Neutralsele[asitukepuncaBumi
6.Pastikanbacaanmenghampiri
infiniti/>1Megaohm.
UjianPenebatan

25. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 24
Peralatan Tangan
Untuk melakukan sesuatu anda perlu mangetahui peralatan dan bahan diperlukan
mengikut jenis pendawai yang hendak dilaksanakan. Secara asasnya bagi
melakukan sesebuah pendawaian anda perlu mempunyai peralatan-peralatan
asas pendawaian seperti, tukul, pemotong kabel, playar gabungan, pemutar skru
dan pena uji. Berikut adalah contoh peralatan tangan asas yang perlu disediakan
dalam melakukan pemasangan elektrik.
Tukul Pendawaian
www.dlsweb.rmit.edu.au
Pemotong Kabel
www.digikey.com : www.irwin.com
Alat yang direka khas untuk memaku
klip atau timah bagi mencengkam
pendawaian. Mempunyai kepala yang
berbeza. Sebelah berbentuk bulat dan
sebelah berbentuk leper melintang.
Terdapat pelbagai jenis pemotong kabel
dipasaran berikut adalah contoh pemotong
kabel yang biasa digunakan dalam kerja-
kerja pendawaian. Ia digunakan bagi
memotong kabel dan juga menanggalkan
pembalut PVC pada sesebuah kabel.

26. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 25
Player Gabungan
www.stanleytool.co.uk
Pemutar Skru
www.samensshed.org
Pena Ujian
www.chinaouci.com
Terdapat pelbagai jenis player gabungan
dipasaran berikut adalah contoh player
gabungan kabel yang biasa digunakan
dalam kerja-kerja pendawaian. Ia
digunakan bagi memegang, mencengkam,
memotong, membengkok dan membentuk
kabel.
Terdapat pelbagai jenis pemutar skru. Ia
digunakan untuk memasang dan
menanggalkan skru. Penggunaan pemutar
skru yang betul sama ada kepala Philip
atau plat bergantung kepada bentuk
kepala skru
Untuk mengesan kebocoran arus elektrik
atau kabel hidup. Selain itu ia juga
boleh digunakan untuk kerja ringan
seperti mengetat skru kecil. Pena ujian
ini sesuai dan selamat digunakan untuk
mengesan voltan 50 ~ 500V.

27. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 26
AMALI

28. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 27
AMALI 01
PEMASANGAN SUIS SATU HALA DAN
LAMPU

29. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 28
LukisanBlok:PemasanganSuisSatuHalaDanLampu
KFA
S
L
20mm
30mm
45mm
35mm
25mm

30. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 29
PemasanganSuisSatuHalaDanLampu

31. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 30
AMALI 02
PEMASANGAN SOKET SECARA
JEJARI

32. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 31
LukisanBlok:PemasanganSoketJejari
KFA
20mm
35mm
25mm
45mm

33. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 32
PemasanganSoketSecaraJejari

34. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 33
AMALI 03
PEMASANGAN LAMPU DAN SKOET

35. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 34
LukisanBlok:PemasanganLampuDanSoket
L
KFA
S
20mm
30mm
35mm
45mm
35mm
45mm
25mm

36. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 35
PemasanganLampuDanSoket

37. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 36
AMALI 04
PEMASANGAN 2 LAMPU
DAN 2 SKOET

38. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 37
LukisanBlok:Pemasangan2LampuDan2Soket
L1L2
S2S1
KFA
35mm
20mm
30mm
45mm
35mm
25mm
35mm
45mm
20mm

39. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 38
Pemasangan2LampuDan2Soket
NE
C
L
Suis1
LNE
Ros
Siling
Pemegang
Lampu&
Lampu
Soket
NL
E
L
Soket
NL
E
L
LNE
Ros
Siling
Pemegang
Lampu&
Lampu
C
L
Suis2
L1L2

40. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 39

41. ASAS PENDAWAIAN PERMUKAAN FASA TUNGGAL 40
Rujukkan :
 Garis Panduan Pendawaian Elektrik Di Bangunan Kediaman,
Suruhanjaya Tenaga Malaysia, Edisi 2008.
 Pepasangan Dan Penyelenggaraan Elektrik, Abd. Samad B. Hj.
Hanif, Dewan Bahasa Dan Pustaka,Cetakan Kedua,2000
 Teknologi Elektrik, Abd Samad Bin Hj. Hanif, Pustaka Sistem
Pelajaran Sdn. Bhd., 2002