ARTROPODOAK 1D

1. Animalia talde ugariena dira Lurrean. Inguru
eta bizimodu guztietara egokituak daude.
ARMIARMA
EHUNZANGOA
LIZTORRA

2. ABDOMENA
HEGALAK
TORAXA
HANKAK
● Simetria aldebikoa
● Luzakin artikulatuak
(zangoak, antenak,
exoeskeleto babeslea).
Animalia mugitzeko.
● Gorputza 2 edo 3
erregiotan banatuta.
Zangoak palanka hutsak balira
bezalakoak dira, eta barnean dituzten
muskulei esker mugitzen dira.
Toraxa: zangoak eta gehienetan hegalak daude.
Batzuetan burua toraxari lotzen da eta horri
zefalotoraxa deritze Adb: armiarmak.
Abdomena: uzkia, gehienetan zulo genitala eta
arnasketakoak daude.
Burua: ahoa eta zentzumen organo gehienak
daude.

3. ● Izan daitezke orojaleak, belarjaleak zein
haragijaleak.
● Uretako artropodoak brankietatik
arnasten dute, lehorrekoak aldiz,
trakeetatik. Kanpora zabaldutako
hodi talde bat dira trakeak. Gorputz
guztian hedatuta dituzte, zelula guztiak
airearekin kontaktua eduki ahal izateko.
● Zentzumen organoak bariatuak eta
garatuak dituzte.
● Begi bakunak (ozeloak), begi
konposatuak eta ile sentikorrak izan
daitezke.
● Ile horiek exoeskeleto guztian
dituzte eta haien bost
zentzumenetarako balio dute.
● Ugalketa sexuala egiten dute, sexu bereizien eta barne
ernalketaren bitartez.
● Gehienak obiparoak dira. Arrautzetatik larbak irteten
dira eta exoeskeletoa mudatu egiten zaie, heldu bihurtu arte.
MUDA
Exoeskeleto gogorrak ez dio
animaliari hazten uzten.
Hazteko, eskeleto zaharra
handiagoko beste batengatik
aldatzen dute hainbat aldiz
bizitzan.

5. ARMIARMA
AKAINA ESKORPIOIA SASIESKORPIOIA
Haien gorputza abdomena eta zefalotoraxa osatzen dute.
ABDOMENA: Irun organoak daude gorputzaren parte honetan,
zeta sortzeko guruinak. Eta zeta horrekin, tranpak, arrautza
zakuak, esperma paketeak eta kumeen poltsak egiten dituzte.
ZEFALOTORAXA: Parte honetan hainbat begi bakun ditu, 2
kelizero (harrapakinei pozoia sartzeko), 2 palpo sentikor eta 8
zango.
Talde honek biriketatik edo
trakeatik hartzen dute
arnasa. Lurreko harrapari
handiak dira, eta haietako
askok pozoia erabiltzen
dute harrapakinak hiltzeko
edota paralizatzeko
bakarrik.

6. KARRAMARROA LANPERNAKUKURUTXA BALANOA
Orokorrean burua, toraxa eta abdomenez osatuta
daude, gehienetan buruak eta toraxak zefalotoraxa
osatzen dute.
ZEFALOTORAXA: lau antena sentikor ditu, bi
baraila ( elikatzeko) eta zenbait zango lokomotore
(harrapariak harrapatzeko).
ABDOMENA: luzakinak dituzte igeri egiteko edo
kumeei edo arrautzei eusteko.
● Brankietatik eta azaletik arnasten
dute.
● Gehienetan harrapariak dira, baina
sarraskijaleak, iragazleak eta
parasitoak ere dira.

7. Miriapodoak buruan bi antena
luze, ozeloak eta hainbat aho
luzakin dituzte.
Haien gorputza, burua eta
enborra osatzen dute.
Enborrean hainbat segmentu
dituzte, segmentu bakoitzean bi
zango dituzte ehunzangoek eta
lau zango milazangoek.
Ehuzangoak bi matxarda
pozoitsu dituzte enborraren
lehen segmentuan.

8. TXIMELETA
EULIA
KAKALARDOA MATXINSALTOA ZAPATARIA
Gorputza burua, toraxa eta abdomena osatzen dute.
ABDOMENA: Atal honen atzeko partean uzkia eta genitalak daude.
BURUA: Atal honetan 2 antena, 2 begi konposatu, 3 ozelo eta elikagai bakoitzari egokitutako
ahoko piezak.
TORAXA: Atal honetan aurkitzen dira 6 zango eta 4 hegal.

9. METAMORFOSIA
Intsektuak itxuraz aldatzen dira bizitzan zehar. Daukaten
metamorfosia izan ahal da osatugabea edo osoa.
Metamorfosi Osatugabea: Arrautzatik ninfa sortzen da,
helduaren itxura berdinekoa baina hegalik gabe. Hauek
exoeskeletoaren barruan garatzen dira mudaz muda zabaldu
arte. Hau gertatzen da matxinsalto, burruntzi eta zimitzetan.
Metamorfosi Osoa: Arrautzatik larba sortzen da, eta elikatu eta
hazi egiten da. Gero, inmobilizatu eta krisalida egoerara pasatzen
da. Elikatu gabeko aldi baten ondoren, ireki eta heldu irteten da.
Hau gertatzen da tximeleta, kakalardo eta liztorretan.

10. Tisanuruak
(zilarrarrainak)
Koleopteroak
(Kakalardoak)
Lepidopteroa
(tximeletak eta
sitsak)
Dipteroak
(euliak eta eltxoak)
Hemipteroak
(zimitzak eta
zapatariak)
Ondonatuak (burruntziak
eta txitxi burruntziak)
Himenopteroak
(erleak, liztorrak
eta inurriak)
Ortopteroak (kilkerrak
eta matxinsaltoak)
Dermapteroak Diktiopteroak
(marisorgina (ipurtsardeak)
eta labezomorroak)

11. Hegalik ez, eta 3
apendize dituzte
abdomenean.
Lehenengo hegal
parea gogorra eta
adarkizkoa dute.
2 hegal pareak
kolore
askotarikoak
dituzte.
Atzeko hegalak
oreka organoak
dituzte.
Mintzezko 2
hegal pare
dituzte.
Matxarda
moduko 2
apendize dituzte.
Gorputz zapala dute
eta zango
arantzadunak.
Hegal handiak, begi
handiak eta
antenak txikiak
dituzte.
Jauzteko
egokitutako 2
hegal pare eta
atzeko zangoak
dituzte.
Moko zulakaria
dute zukuak
xurgatzeko.