3. Органикалық
дүние
эволюциясының
дәлелдемелері
Салыстырмалы- Палеонтоло- Биогеогра-
Эмбриологиялық
анатомиялық гиялық фиялық
4. Салыстырмалы-анатомиялық
дәлелдеме
Органикалық дүниенің эволюциялық үрдісінің салыстырмалы анатомиялық
дәлелдеуіне омыртқалылардың жалпы қаңқа сүйектерінің көрінісінен
байқауға болады. Олардың денелері екіжақты симметриялы, омыртқалары
бас сүйегімен байланысқан және аяқ-қол сүйектерінің құрылысы бірдей.
адам шимпанзе бақа
Омыртқалылардың жалпы құрылыс сызбасы.
5. Гомологиялық мүшелер
• Тіршілік ету ортасына қарай организмнің құрылысы өзгереді, қоршаған
ортаға бейімделу белгілері пайда болады. Мысалы, алдыңғы аяқ киттер
үшін суды есуге бейімделген, ал көртышқанда ол жерді қазуға бейімделген,
ал адамда қол көптеген жұмыстарды атқарады. Мұндай құрылысы ұқсас,
шығу тегі ортақ және бірдей орналасқан мүшелер гомологиялық мүшелер
деп аталады.
Мысықтың Жарқанаттың Киттің жылқының
Адамның алдыңғы алдыңғы
алдыңғы қанаты
қолы аяғы қанаты аяғы
6. Аналогиялық мүшелер
• Бірдей қызмет атқарғанымен, құрылыстары және
шығу тегі әр түрлі мүшелер аналогиялық
мүшелер деп аталады.
Балықтың желбезегі •Өзен шаянының желбезегі
Аналогиялық мүшелер.
7. Эмбриологиялық дәлелдеме
• Омыртқалылардың ұрықтарының дамудың әр түрлі сатысында
салыстырғанда эмбриогенездің ертерек сатыларынан әр алуан класс
өкілдерінің ұқсастығы жақсы байқалады. Ұрықтар ұқсастығының заңын
1828 жылы орыс эмбриологі К.М.Бэр жасады.
балық тасбақа егеуқұйрық •адам
8. Палеонтологиялық дәлелдемелер
• Палеонтологиялық
қазбалардан табылған ағза
қалдықтарын салстыру
арқылы ғалымдар әр
түрлі уақытта тіршілік
еткен әр түрлі
систематикалық
топтардың арасында
туыстық байланыс бар
екенін дәлелдеді. Бұл
жағдайда аралық
формалардың маңызы
зор. Мысалы,
археоптерикс бауырмен
жорғалаушылар мен
құстардың арасындағы
аралық форма болып
табылады.
Ал бауырмен жорғалаушылар мен
сүтқоректілер арасындағы аралық
форма - аңтісті кесіртке
9. Биогеографиялық дәлелдемелер
• Жер шарының әр түрлі материктеріндегі өсімдіктер мен жануарларды
зерттеу олардың тарихи дамуы туралы, эволюцияның сенімді дәлелі
туралы мәліметтер береді.
Палеоаркти-
калық – Еуропа,
Солт.Африка,
Солт. және
Орталық Азия,
Жапония
Австралиялық-
Австралия, Неоарктикалық –
Жаңа Гвинея, Жаңа Солт. Америка,
Зеландия,
Тасмания
Зоогеогра-
фиялық
аймақтар
Неотропикалық-
Эфиопиялық –
Оңт. және
Орталық Америка Оңт.Африка
Үндімалазиялық –
Оңт.Азия және
Малай архипелагы
10. Органикалық
дүниенің даму
бағыттары
Биологиялық Биологиялық
Прогресс – Регресс-
түрдің немесе
тіршілік ортасына
басқа систематикалық
бейімделу деңгейінің
топтың тіршілік үшін
төмендеуі
күресте жеңіске жетуі.
11. Ароморфоз
• Эволюция барысында тіршілік иелерінің жаратылым деңгейін жалпы
көтеретін ірі эволюциялық өзгерістер ароморфоз деп аталады.
Ароморфоз тұқымқуалайтын өзгергіштік пен табиғи сұрыпталу
нәтижесінде жүретін ұзақ үрдіс. Бұл терминді 1925 жылы
А.Н.Северцов енгізді.
Ароморфоз. Тыныс алу (1), қан айналу (2) және жүйке жүйелерінің (3)
күрделенуі
12. Идиоадаптация
• Идиоадаптация бұл организмде тіршілік ету
барысында белгілі бір ортаға көптеген ұсақ
бейімделулердің пайда болуы.
бүркіт тырнақты колибри
қапшықты
шұбарқұйрықты
сусар
•Семсер тырнақты
Жолақты кенгуру
•колибри
13. • Табиғатта қалыпты қоршаған ортада организмде кейбір мүшелер біртіндеп
жойылады. Нәтижесінде организм құрылысы қарапайымданады. Бұл
құбылыс жалпы дегенерация деп аталады.
• Эволюцияның бұл бағыттары мен жолдары өзара тығыз байланысты.
Олар бір бірін аламстырады немесе бір бірінің жалғасы болып табылады.
•Араморфоз, идиоадаптация және дегенерация арасындағы
қатынас сызбасы
