SlideShare a Scribd company logo
1 of 27
Download to read offline
Маңғыстау облысы 
Түпқараған ауданы 
Баутин поселкесі 
Ж.Мыңбаев атындағы мектеп-гимназиясының 
4-сынып оқушысы 
Жетекшісі: Айтымбетова Күлімхан 
бастауыш сынып мұғалімі
Құмырсқаның  құдіреті (Ғылыми жұмыс)
Құмырсқаның құдіреті 
Құмырсқа жер шарында кеңінен таралған. Оның 10 мыңдай түрі бар. Олардың 
көпшілігі тропикалық аймақтарда кездеседі. 
Қазақстанда көбірек кездесетіні жерден ін қазатын, үйлерде болатын өте ұсақ – 
үй құмырсқалары, орманда көбірек кездесетін – жирен құмырсқалар, қара құмырсқалар. 
Құмырсқалар көбіне топтанып арнайы илеу жасап, тіршілік етеді.
Әрбір илеуде аталық, аналық, «жұмысшы» және «жауынгер» құмырсқалар болады. 
аталық аналық
жұмысшы жауынгер
Илеудегі дернәсілдерді аналық құмырсқаларды жауынгер 
құмырсқа қоректендіреді, ауаның алмасуын, ылғалдың бір қалыпты 
болуын қамтамасыз етеді. 
Аналық құмырсқалар 20 жылғы дейін өмір сүреді. Олар күн 
жылы кезде дернәсілдерін далаға шығарып жылытып тұрады. 
дернәсіл жылыт у
Жер бетінде түрлі түсті құмысқаларда болады. Оны Оңтүстік Үндістанда 
кездестіруге болады. 
Үндістандағы түрлі-түсті құмырсқалар
Құмырсқалар барлығы «достық» қарым-қатынаста болады. Олар өздеріне өте «жайлы баспана» 
жасап алады. Оның сыртқы көрінісінің өзі ерекше. Илеуінің пішіні күмбез тәрізді етіп жасауының 
үлкен мәні бар. Жаңбыр жауғанда су іркілмей ағып кетеді. Күн көзіне тез жылынады. Ал илеудің 
ішкі құрылысы болса, бірнеше бөлмелерге бөлінген. Илеудің тереңдігі 30 метрге дейін жетеді. 
илеу илеудің ішкі құрылысы 
Бұл жәндік алдына мақсат қойып, жоспармен жұмыс жасағанда алдына жан салмайтын тәрізді. 
Мысалы, құмырсқаның адам секілді қолға үйретілген жуас үй жануарлары” болады. Оларды “құмырсқа 
сиыры” деп атайды. Өсімдік шырынына әбден тойған өсімдік биттері шырынның қорытылмаған артығын 
қалдық ретінде құрсағынан шығарып тастайды. Осы тәтті тамшыға құмырсқалар әуес. Сондықтан осы 
өсімдік битін олар асырап, бағатыны анықталған.
Құмырсқалар илеуін мұртшалары арқылы иісті сезе отырып адаспай 
таба алады. Орман құмырсқаларының бір мұртшасында ғана 211 иіс сезгіш бүртік, 
1720 сезу түктері болады. Мұндай әр түрлі ішкі сыртқы әсерлерді сезінетін нерв 
ұштарын рецепторлар деп атайды. Рецепторларының саны құмырсқаның қай түріне 
жататындығына қарай түрліше болады.
Мұртшалары арқылы иісті сезе отырып, оларда өз туыстарын 
жерлейді. 2-2,5 см тереңдікке көміп тастайды. Оларды жерлейтін 
жерге басқа құмырсқалар жеткізсе, одан әрі «көр қазушылар» 
көмеді екен. 
Оларды осы иіс сезгіштік қасиеті тағы да сынай алу қасиетіне 
және бір-бірімен «феромон тілі» арқылы іс-әрекеттерімен бір- 
бірімен сөйлесе алады. Құмырсқалардың феромон тілінен басқа 
ыммен сөйлесу тілі де бар. Бұлай сөйлескен кезде құмырсқаның 
сыртқы дене пішіні әр түрлы қалыпқа келеді. Суретте құмырсқаның 
ыммен сөйлесу кезіндегі мынадай сөздерді бейнелейтін қалпы 
көрсетілген: 
Қоректендіре гөр! 
Сақтан! 
Өтінемін, қоректендіре гөр! 
Абайла! Сен кімсің? 
Бөгде иістен сақтан! 
Келсең кел! Аттан! 
Төмендегі суреттерге назар аударыңыздар!
Құмырсқаның  құдіреті (Ғылыми жұмыс)
Құмырсқаның  құдіреті (Ғылыми жұмыс)
Құмырсқаның  құдіреті (Ғылыми жұмыс)
Құмырсқаның  құдіреті (Ғылыми жұмыс)
Құмырсқаның  құдіреті (Ғылыми жұмыс)
«Агроном» құмырсқаларда болады. Оның құдіреттілігі сол, оларда 
егіншілікпен айналысады. Мысалы, олар ағаш топырақтарын түйірлеп, 
бөліп-бөліп өз ұяларына жеткізеді де, арнайы даярланып қойған орынға 
үйеді. Жас жапырағы үйіндісі қызып, жылыжай пайда болады.
Құмырсқаның пайдасы 
Бақша, орманға пайдасы адам денсаулығына пайдасы
Құмырсқаларда бал береді 
Құмырсқаларда бал береді. Оларда бал жинау кезінде аралар сияқты жер 
кезіп, нектар жинайды. Бірақ құмырсқа балы қышқыл болады. Бал құмырсқалар 
Австралияда және орталық Америкада кездеседі. Құмырсқа балынан салқын 
сусындар, емдік дәрі-дәрмектер жасалады. Тіпті сол елдің тұрғындары арнайы 
илеулерін қазып «тірі бөшкені» тауып алып балын жейді. Оларды «тірі бөшке» 
деуінің ерекшелігі, олар ара сияқты ұяда емес, өз бойларына жинайды. Сондықтан 
бал жинаған кезде құмырсқалар торсықтай болып семіріп кетеді де, өте дәмді 
болады.
Құмырсқаның  құдіреті (Ғылыми жұмыс)
Құмырсқаның  құдіреті (Ғылыми жұмыс)
Өз іс- тәжірибемнен көрініс
құмырсқалардың иіс сезу арқылы қызмет атқаратыны 
жөнінде іс-тәжірибемде бірнеше қызықтарға кез болдым
Құмырсқаның  құдіреті (Ғылыми жұмыс)
Үй құмырсқасының әрекеті
Құмырсқаның  құдіреті (Ғылыми жұмыс)
Қорытынды ұсыныстарым: 
•Еңбекқор құмырсқаны бағалап, адамдарды 
еңбекті сүюге, ұйымшылдыққа шақырамын; 
•Оның көптеген тигізетін пайдасын, емдік 
пайдасын одан әрі зерттеп, елімізде түрлі дайын 
дәрі-дәрмектер жасауын дамытса; 
•Құмырсқаның түрлерінің ішінде балды 
құмырсқаларды өз жерімізге жерсіндіру 
жолдарын анықтап, зерттеп қараса;
Құмырсқа «патшалығының» мызғымастығын 
Құмырсқа «патшалығының» мызғымастығын 
қамтамасыз етіп келе жатқан қасиеттерінің бір себебі - 
алдында айтып кеткеніміздей бүкіл құмырсқалардың 
тіршілік әлемі «патшаға» бағынатындығы. 
қамтамасыз етіп келе жатқан қасиеттерінің бір себебі - 
алдында айтып кеткеніміздей бүкіл құмырсқалардың 
тіршілік әлемі «патшаға» бағынатындығы. 
Миллиондаған жылдар өтсе де, құмырсқаның 
Миллиондаған жылдар өтсе де, құмырсқаның 
қандай түрі болса да, өзгеріссіз қалған. Оның басты себебі 
– БІРЛІКТЕ, ЫНТЫМАҚТА! Олардың өзара бірігіп, 
өмір сүруінде. Қорытындылай келе мен барлық адамзат 
құмырсқа секілді ынтымақта, бірлікте өмір сүрсе екен 
деймін. 
қандай түрі болса да, өзгеріссіз қалған. Оның басты себебі 
– БІРЛІКТЕ, ЫНТЫМАҚТА! Олардың өзара бірігіп, 
өмір сүруінде. Қорытындылай келе мен барлық адамзат 
құмырсқа секілді ынтымақта, бірлікте өмір сүрсе екен 
деймін.

More Related Content

What's hot

Газарзүй 9 байгаль хамгаалалт.pptx
Газарзүй 9 байгаль хамгаалалт.pptxГазарзүй 9 байгаль хамгаалалт.pptx
Газарзүй 9 байгаль хамгаалалт.pptxEnkh Tseba
 
Daagii чийгийн улаан хорхой
Daagii чийгийн улаан хорхойDaagii чийгийн улаан хорхой
Daagii чийгийн улаан хорхойajaa97
 
химийн термодинамикийн үндсүүд
химийн термодинамикийн үндсүүдхимийн термодинамикийн үндсүүд
химийн термодинамикийн үндсүүдdavaa627
 
Сэтгэлд нийцсэн үйлчилгээ
Сэтгэлд нийцсэн үйлчилгээСэтгэлд нийцсэн үйлчилгээ
Сэтгэлд нийцсэн үйлчилгээSosoo Byambaa
 
ձմեռող թռչունները
ձմեռող թռչուններըձմեռող թռչունները
ձմեռող թռչուններըashkhen1983
 
адсорбци
адсорбциадсорбци
адсорбциdavaa627
 
Huuhdin erhin konvents
Huuhdin erhin konventsHuuhdin erhin konvents
Huuhdin erhin konventsuuuganaa093
 
логикалық тапсырмалар арқылы оқушыларды дамыту
логикалық тапсырмалар арқылы оқушыларды дамытулогикалық тапсырмалар арқылы оқушыларды дамыту
логикалық тапсырмалар арқылы оқушыларды дамытуАйбек Қуандықұлы
 
зөгий
зөгийзөгий
зөгийFacebook
 
8 class plants stem structure
8 class plants stem structure8 class plants stem structure
8 class plants stem structureBiologyAOyundari
 
Narby, jeremy kozmicka zmija (dnk i podrijetlo znanja)
Narby, jeremy   kozmicka zmija (dnk i podrijetlo znanja)Narby, jeremy   kozmicka zmija (dnk i podrijetlo znanja)
Narby, jeremy kozmicka zmija (dnk i podrijetlo znanja)Matija Kojitijevrag
 
алтан дүрэм
алтан дүрэмалтан дүрэм
алтан дүрэмbolormaa87
 
Hool uildverleliin tehnologi lekts 10
Hool uildverleliin tehnologi lekts 10Hool uildverleliin tehnologi lekts 10
Hool uildverleliin tehnologi lekts 10Lha Bolorerdene
 
бөөрний бүтэц
бөөрний бүтэцбөөрний бүтэц
бөөрний бүтэцBama740517
 
хичээлээс гадуур унших номын нэрс
хичээлээс гадуур унших номын нэрсхичээлээс гадуур унших номын нэрс
хичээлээс гадуур унших номын нэрсAltantuya33
 
мақал мәтел сайысы
мақал мәтел сайысымақал мәтел сайысы
мақал мәтел сайысыnurbolat84
 

What's hot (18)

Газарзүй 9 байгаль хамгаалалт.pptx
Газарзүй 9 байгаль хамгаалалт.pptxГазарзүй 9 байгаль хамгаалалт.pptx
Газарзүй 9 байгаль хамгаалалт.pptx
 
Daagii чийгийн улаан хорхой
Daagii чийгийн улаан хорхойDaagii чийгийн улаан хорхой
Daagii чийгийн улаан хорхой
 
химийн термодинамикийн үндсүүд
химийн термодинамикийн үндсүүдхимийн термодинамикийн үндсүүд
химийн термодинамикийн үндсүүд
 
Сэтгэлд нийцсэн үйлчилгээ
Сэтгэлд нийцсэн үйлчилгээСэтгэлд нийцсэн үйлчилгээ
Сэтгэлд нийцсэн үйлчилгээ
 
ձմեռող թռչունները
ձմեռող թռչուններըձմեռող թռչունները
ձմեռող թռչունները
 
адсорбци
адсорбциадсорбци
адсорбци
 
Herilaste liigid
Herilaste liigidHerilaste liigid
Herilaste liigid
 
Huuhdin erhin konvents
Huuhdin erhin konventsHuuhdin erhin konvents
Huuhdin erhin konvents
 
логикалық тапсырмалар арқылы оқушыларды дамыту
логикалық тапсырмалар арқылы оқушыларды дамытулогикалық тапсырмалар арқылы оқушыларды дамыту
логикалық тапсырмалар арқылы оқушыларды дамыту
 
зөгий
зөгийзөгий
зөгий
 
8 class plants stem structure
8 class plants stem structure8 class plants stem structure
8 class plants stem structure
 
Narby, jeremy kozmicka zmija (dnk i podrijetlo znanja)
Narby, jeremy   kozmicka zmija (dnk i podrijetlo znanja)Narby, jeremy   kozmicka zmija (dnk i podrijetlo znanja)
Narby, jeremy kozmicka zmija (dnk i podrijetlo znanja)
 
Biology10
Biology10Biology10
Biology10
 
алтан дүрэм
алтан дүрэмалтан дүрэм
алтан дүрэм
 
Hool uildverleliin tehnologi lekts 10
Hool uildverleliin tehnologi lekts 10Hool uildverleliin tehnologi lekts 10
Hool uildverleliin tehnologi lekts 10
 
бөөрний бүтэц
бөөрний бүтэцбөөрний бүтэц
бөөрний бүтэц
 
хичээлээс гадуур унших номын нэрс
хичээлээс гадуур унших номын нэрсхичээлээс гадуур унших номын нэрс
хичээлээс гадуур унших номын нэрс
 
мақал мәтел сайысы
мақал мәтел сайысымақал мәтел сайысы
мақал мәтел сайысы
 

Similar to Құмырсқаның құдіреті (Ғылыми жұмыс)

Аралар мен құмырсқалар -қоғамдық бунақденелілер
Аралар мен құмырсқалар -қоғамдық бунақденелілерАралар мен құмырсқалар -қоғамдық бунақденелілер
Аралар мен құмырсқалар -қоғамдық бунақденелілерBilim All
 
Паразиттік кенелер
Паразиттік кенелерПаразиттік кенелер
Паразиттік кенелерBilim All
 
Үйқоянын өсіру
Үйқоянын өсіруҮйқоянын өсіру
Үйқоянын өсіруBilim All
 
Құмырсқаның құдіреті
Құмырсқаның құдіретіҚұмырсқаның құдіреті
Құмырсқаның құдіретіBilim All
 
Мезозой
МезозойМезозой
Мезозойseitzhan
 
битимбаева сымбат сабақ жоспары
битимбаева сымбат сабақ жоспарыбитимбаева сымбат сабақ жоспары
битимбаева сымбат сабақ жоспарыAsem Sarsembayeva
 
ғылыми жоба үй қояндары және оның пайдасы
ғылыми жоба үй қояндары және оның пайдасығылыми жоба үй қояндары және оның пайдасы
ғылыми жоба үй қояндары және оның пайдасыAsem Sarsembayeva
 
Бунақденелілер
БунақденелілерБунақденелілер
БунақденелілерBilim All
 
Аралар мен құмырсқалар
Аралар мен құмырсқаларАралар мен құмырсқалар
Аралар мен құмырсқаларBilim All
 
базылова с.о раимбекова д.а
базылова с.о раимбекова д.абазылова с.о раимбекова д.а
базылова с.о раимбекова д.аAsem Sarsembayeva
 
балгабекова н.ж. мақала
балгабекова н.ж. мақалабалгабекова н.ж. мақала
балгабекова н.ж. мақалаAsem Sarsembayeva
 
үй құстары ашық сабақ сагыныш
үй құстары ашық сабақ сагынышүй құстары ашық сабақ сагыныш
үй құстары ашық сабақ сагынышAsem Sarsembayeva
 

Similar to Құмырсқаның құдіреті (Ғылыми жұмыс) (20)

Аралар мен құмырсқалар -қоғамдық бунақденелілер
Аралар мен құмырсқалар -қоғамдық бунақденелілерАралар мен құмырсқалар -қоғамдық бунақденелілер
Аралар мен құмырсқалар -қоғамдық бунақденелілер
 
Паразиттік кенелер
Паразиттік кенелерПаразиттік кенелер
Паразиттік кенелер
 
Үйқоянын өсіру
Үйқоянын өсіруҮйқоянын өсіру
Үйқоянын өсіру
 
Құмырсқаның құдіреті
Құмырсқаның құдіретіҚұмырсқаның құдіреті
Құмырсқаның құдіреті
 
Мезозой
МезозойМезозой
Мезозой
 
аюбаева
аюбаевааюбаева
аюбаева
 
битимбаева сымбат сабақ жоспары
битимбаева сымбат сабақ жоспарыбитимбаева сымбат сабақ жоспары
битимбаева сымбат сабақ жоспары
 
ғылыми жоба үй қояндары және оның пайдасы
ғылыми жоба үй қояндары және оның пайдасығылыми жоба үй қояндары және оның пайдасы
ғылыми жоба үй қояндары және оның пайдасы
 
Бунақденелілер
БунақденелілерБунақденелілер
Бунақденелілер
 
Аралар мен құмырсқалар
Аралар мен құмырсқаларАралар мен құмырсқалар
Аралар мен құмырсқалар
 
базылова с.о раимбекова д.а
базылова с.о раимбекова д.абазылова с.о раимбекова д.а
базылова с.о раимбекова д.а
 
ррр
рррррр
ррр
 
окушы жұмысы жансая табанова
окушы жұмысы жансая табановаокушы жұмысы жансая табанова
окушы жұмысы жансая табанова
 
коркем адебиет
коркем адебиеткоркем адебиет
коркем адебиет
 
балгабекова н.ж. мақала
балгабекова н.ж. мақалабалгабекова н.ж. мақала
балгабекова н.ж. мақала
 
үй құстары ашық сабақ сагыныш
үй құстары ашық сабақ сагынышүй құстары ашық сабақ сагыныш
үй құстары ашық сабақ сагыныш
 
67ererereewr
67ererereewr67ererereewr
67ererereewr
 
(1)f
 (1)f (1)f
(1)f
 
(1)d
 (1)d (1)d
(1)d
 
издибаева г.а
издибаева г.аиздибаева г.а
издибаева г.а
 

More from Айбек Қуандықұлы

Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...
Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...
Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...Айбек Қуандықұлы
 
үшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстар
үшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстарүшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстар
үшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстарАйбек Қуандықұлы
 
Жүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметі
Жүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметіЖүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметі
Жүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметіАйбек Қуандықұлы
 
Электроника және импульсті техника
Электроника және импульсті техникаЭлектроника және импульсті техника
Электроника және импульсті техникаАйбек Қуандықұлы
 
"Мың бұралған бишілер» би байқауының сценарийі
"Мың бұралған бишілер»  би байқауының сценарийі"Мың бұралған бишілер»  би байқауының сценарийі
"Мың бұралған бишілер» би байқауының сценарийіАйбек Қуандықұлы
 
Бақытты отбасында--бақытты бала
Бақытты отбасында--бақытты балаБақытты отбасында--бақытты бала
Бақытты отбасында--бақытты балаАйбек Қуандықұлы
 
Жыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұз
Жыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұзЖыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұз
Жыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұзАйбек Қуандықұлы
 
Екі таңбалы санды бір таңбалы санға ауызша бөлу
Екі  таңбалы  санды  бір  таңбалы  санға  ауызша  бөлуЕкі  таңбалы  санды  бір  таңбалы  санға  ауызша  бөлу
Екі таңбалы санды бір таңбалы санға ауызша бөлуАйбек Қуандықұлы
 

More from Айбек Қуандықұлы (20)

Бұл – менің отбасым
Бұл – менің отбасымБұл – менің отбасым
Бұл – менің отбасым
 
Корей халық аспаптары
Корей халық аспаптарыКорей халық аспаптары
Корей халық аспаптары
 
Англия мен Франция
Англия мен ФранцияАнглия мен Франция
Англия мен Франция
 
Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...
Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...
Ауыр металл иондарының соя өсімдігінің морфо-анатомиялық құрылыс ерекшеліктер...
 
үшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстар
үшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстарүшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстар
үшбұрыштың элементтерінің арасындағы байланыстар
 
Италия мен Испания
Италия мен ИспанияИталия мен Испания
Италия мен Испания
 
Зейін
ЗейінЗейін
Зейін
 
табиғат тіршілік анасы
табиғат тіршілік анасытабиғат тіршілік анасы
табиғат тіршілік анасы
 
Жүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметі
Жүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметіЖүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметі
Жүйке жүйесінің бөлімдері. Жұлынның құрылысы мен қызметі
 
Ғажайыптар әлемі
Ғажайыптар әлеміҒажайыптар әлемі
Ғажайыптар әлемі
 
Open lesson everything is good in its season
Open lesson everything is good in its seasonOpen lesson everything is good in its season
Open lesson everything is good in its season
 
Weather “Seasons”.
Weather “Seasons”.Weather “Seasons”.
Weather “Seasons”.
 
Ғылыми жоба
Ғылыми жобаҒылыми жоба
Ғылыми жоба
 
Мың бұралған бишілер
Мың бұралған бишілерМың бұралған бишілер
Мың бұралған бишілер
 
Электроника және импульсті техника
Электроника және импульсті техникаЭлектроника және импульсті техника
Электроника және импульсті техника
 
"Мың бұралған бишілер» би байқауының сценарийі
"Мың бұралған бишілер»  би байқауының сценарийі"Мың бұралған бишілер»  би байқауының сценарийі
"Мың бұралған бишілер» би байқауының сценарийі
 
Бақытты отбасында--бақытты бала
Бақытты отбасында--бақытты балаБақытты отбасында--бақытты бала
Бақытты отбасында--бақытты бала
 
Жыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұз
Жыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұзЖыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұз
Жыл басы – Наурыз, мол болсын дәм – тұз
 
Тұмар түйіндер
 Тұмар түйіндер Тұмар түйіндер
Тұмар түйіндер
 
Екі таңбалы санды бір таңбалы санға ауызша бөлу
Екі  таңбалы  санды  бір  таңбалы  санға  ауызша  бөлуЕкі  таңбалы  санды  бір  таңбалы  санға  ауызша  бөлу
Екі таңбалы санды бір таңбалы санға ауызша бөлу
 

Құмырсқаның құдіреті (Ғылыми жұмыс)

  • 1. Маңғыстау облысы Түпқараған ауданы Баутин поселкесі Ж.Мыңбаев атындағы мектеп-гимназиясының 4-сынып оқушысы Жетекшісі: Айтымбетова Күлімхан бастауыш сынып мұғалімі
  • 3. Құмырсқаның құдіреті Құмырсқа жер шарында кеңінен таралған. Оның 10 мыңдай түрі бар. Олардың көпшілігі тропикалық аймақтарда кездеседі. Қазақстанда көбірек кездесетіні жерден ін қазатын, үйлерде болатын өте ұсақ – үй құмырсқалары, орманда көбірек кездесетін – жирен құмырсқалар, қара құмырсқалар. Құмырсқалар көбіне топтанып арнайы илеу жасап, тіршілік етеді.
  • 4. Әрбір илеуде аталық, аналық, «жұмысшы» және «жауынгер» құмырсқалар болады. аталық аналық
  • 6. Илеудегі дернәсілдерді аналық құмырсқаларды жауынгер құмырсқа қоректендіреді, ауаның алмасуын, ылғалдың бір қалыпты болуын қамтамасыз етеді. Аналық құмырсқалар 20 жылғы дейін өмір сүреді. Олар күн жылы кезде дернәсілдерін далаға шығарып жылытып тұрады. дернәсіл жылыт у
  • 7. Жер бетінде түрлі түсті құмысқаларда болады. Оны Оңтүстік Үндістанда кездестіруге болады. Үндістандағы түрлі-түсті құмырсқалар
  • 8. Құмырсқалар барлығы «достық» қарым-қатынаста болады. Олар өздеріне өте «жайлы баспана» жасап алады. Оның сыртқы көрінісінің өзі ерекше. Илеуінің пішіні күмбез тәрізді етіп жасауының үлкен мәні бар. Жаңбыр жауғанда су іркілмей ағып кетеді. Күн көзіне тез жылынады. Ал илеудің ішкі құрылысы болса, бірнеше бөлмелерге бөлінген. Илеудің тереңдігі 30 метрге дейін жетеді. илеу илеудің ішкі құрылысы Бұл жәндік алдына мақсат қойып, жоспармен жұмыс жасағанда алдына жан салмайтын тәрізді. Мысалы, құмырсқаның адам секілді қолға үйретілген жуас үй жануарлары” болады. Оларды “құмырсқа сиыры” деп атайды. Өсімдік шырынына әбден тойған өсімдік биттері шырынның қорытылмаған артығын қалдық ретінде құрсағынан шығарып тастайды. Осы тәтті тамшыға құмырсқалар әуес. Сондықтан осы өсімдік битін олар асырап, бағатыны анықталған.
  • 9. Құмырсқалар илеуін мұртшалары арқылы иісті сезе отырып адаспай таба алады. Орман құмырсқаларының бір мұртшасында ғана 211 иіс сезгіш бүртік, 1720 сезу түктері болады. Мұндай әр түрлі ішкі сыртқы әсерлерді сезінетін нерв ұштарын рецепторлар деп атайды. Рецепторларының саны құмырсқаның қай түріне жататындығына қарай түрліше болады.
  • 10. Мұртшалары арқылы иісті сезе отырып, оларда өз туыстарын жерлейді. 2-2,5 см тереңдікке көміп тастайды. Оларды жерлейтін жерге басқа құмырсқалар жеткізсе, одан әрі «көр қазушылар» көмеді екен. Оларды осы иіс сезгіштік қасиеті тағы да сынай алу қасиетіне және бір-бірімен «феромон тілі» арқылы іс-әрекеттерімен бір- бірімен сөйлесе алады. Құмырсқалардың феромон тілінен басқа ыммен сөйлесу тілі де бар. Бұлай сөйлескен кезде құмырсқаның сыртқы дене пішіні әр түрлы қалыпқа келеді. Суретте құмырсқаның ыммен сөйлесу кезіндегі мынадай сөздерді бейнелейтін қалпы көрсетілген: Қоректендіре гөр! Сақтан! Өтінемін, қоректендіре гөр! Абайла! Сен кімсің? Бөгде иістен сақтан! Келсең кел! Аттан! Төмендегі суреттерге назар аударыңыздар!
  • 16. «Агроном» құмырсқаларда болады. Оның құдіреттілігі сол, оларда егіншілікпен айналысады. Мысалы, олар ағаш топырақтарын түйірлеп, бөліп-бөліп өз ұяларына жеткізеді де, арнайы даярланып қойған орынға үйеді. Жас жапырағы үйіндісі қызып, жылыжай пайда болады.
  • 17. Құмырсқаның пайдасы Бақша, орманға пайдасы адам денсаулығына пайдасы
  • 18. Құмырсқаларда бал береді Құмырсқаларда бал береді. Оларда бал жинау кезінде аралар сияқты жер кезіп, нектар жинайды. Бірақ құмырсқа балы қышқыл болады. Бал құмырсқалар Австралияда және орталық Америкада кездеседі. Құмырсқа балынан салқын сусындар, емдік дәрі-дәрмектер жасалады. Тіпті сол елдің тұрғындары арнайы илеулерін қазып «тірі бөшкені» тауып алып балын жейді. Оларды «тірі бөшке» деуінің ерекшелігі, олар ара сияқты ұяда емес, өз бойларына жинайды. Сондықтан бал жинаған кезде құмырсқалар торсықтай болып семіріп кетеді де, өте дәмді болады.
  • 22. құмырсқалардың иіс сезу арқылы қызмет атқаратыны жөнінде іс-тәжірибемде бірнеше қызықтарға кез болдым
  • 26. Қорытынды ұсыныстарым: •Еңбекқор құмырсқаны бағалап, адамдарды еңбекті сүюге, ұйымшылдыққа шақырамын; •Оның көптеген тигізетін пайдасын, емдік пайдасын одан әрі зерттеп, елімізде түрлі дайын дәрі-дәрмектер жасауын дамытса; •Құмырсқаның түрлерінің ішінде балды құмырсқаларды өз жерімізге жерсіндіру жолдарын анықтап, зерттеп қараса;
  • 27. Құмырсқа «патшалығының» мызғымастығын Құмырсқа «патшалығының» мызғымастығын қамтамасыз етіп келе жатқан қасиеттерінің бір себебі - алдында айтып кеткеніміздей бүкіл құмырсқалардың тіршілік әлемі «патшаға» бағынатындығы. қамтамасыз етіп келе жатқан қасиеттерінің бір себебі - алдында айтып кеткеніміздей бүкіл құмырсқалардың тіршілік әлемі «патшаға» бағынатындығы. Миллиондаған жылдар өтсе де, құмырсқаның Миллиондаған жылдар өтсе де, құмырсқаның қандай түрі болса да, өзгеріссіз қалған. Оның басты себебі – БІРЛІКТЕ, ЫНТЫМАҚТА! Олардың өзара бірігіп, өмір сүруінде. Қорытындылай келе мен барлық адамзат құмырсқа секілді ынтымақта, бірлікте өмір сүрсе екен деймін. қандай түрі болса да, өзгеріссіз қалған. Оның басты себебі – БІРЛІКТЕ, ЫНТЫМАҚТА! Олардың өзара бірігіп, өмір сүруінде. Қорытындылай келе мен барлық адамзат құмырсқа секілді ынтымақта, бірлікте өмір сүрсе екен деймін.