presentation 5 PPT хэрэгтэй бол btk1092@gmail.com хаягаар холбогдоно уу

1. Боом
Б.Батхүү

2. Тодорхойлолт
 Боом өвчин нь арьс, тунгалгийн зангилаа болон дотор эрхтэнд шүүдэст
цусархаг үрэвсэл бий болгож өвөрмөц хатиг буюу үжил үүсгэдэг хурц
хордлогот, нянгийн гаралтай цочмог халдварт өвчин юм.

3. Үүсгэгч
 Боомын үүсгэгч нь Bacillaceae-ийн овог, Baccillus-ийн төрлийн Bacillus
antrhracis зүйлд хамаарах нян бөгөөд наацанд хоёр төгсгөл нь тэгш, ганц
хоёроор буюу гол төлөв урт гинж үүсгэн байрласан Грам-эерэг савханцар
хэлбэртэй, бүрээс үршил үүсгэнэ. Хуяг ба бүрхүүл үүсгэдэг. гадаад орчинд
ялангуяа газрын хөрсөнд хэдэн арван жилээр хадгалагддаг. Буцалгахад 2
цагийн дараа хуяг нь устдаг, ариутгах цэвэрлэх уусмалаас 1% сулема, 2%-
ын формалины уусмалд 1-2 цагийн дотор хуяг нь устдаг.

5. Халдварын эх уурхай
 Боом үүсэн гарах халдварын эх уурхайг дараах үндсэн 2 бүлэгт хувааж
үзнэ.
1. Хурц ил өвчтэй мал, амьтад эдгээр мал, амьтны мах сүү, арьс шир, ноос
ноолуур хөөвөр хялгас, хөрзөн бууц, хэвтэр зэргийг бүхэлд нь халдвар
тараагч анхдагч эх булаг гэнэ.
2. Хоёрдрогч эх уурхайд газрын хөрс, өвс ургамал, ус намаг, тариа ногоо
болно.

7. Тархвар судлал
 Боом өвчнөөр бүх төрлийн адгуусан амьтан өвчилдөг боловч ялангуяа бод мал, хонь, адуу
цөөн тохиолдолд тэмээ, ямаа, гахай зэрэг амьтан өвчилнө. Тархвар судлалын хувьд
хамгийн их халдварыг тараагч нь бод мал, хонь юм. Адгуусан амьтадын дунд заримдаа
маш хүнд явцтай эпизотийн тархалт бий болж, бод, бог мал бөөнөөр үхэх явдал байдаг.
Адгуусан амьтан бохирлогдсон өвс, ногоогоор хооллосоны улмаас гэдэсний ба үжил
хэлбэр тохиолдоно, энэ үед боомын нян нь ходоод гэдэсний салст бүрхүүлээр дамжин
ордог. Өвчтэй адгуусан амьтан нь өтгөн, шингэний хамтаар нянг гадагш ялгаруулна. Мөн
боомын халдварыг хадгалагч нь газрын хөрс юм. Тогтмол ус, нуур, намагт боомын хуягт
нян нь урт удаан хугацаагаар хадгалагддаг. Цус сорогч үе хөлтөн тухайлбал хөхтөрүү,
ялаа нь амьтадаас хүнд халдварыг тараадаг юм
 Боом өвчнөөр өвчлөх нь мэргэжилтэй холбоотой байдаг. Малчин, малын эмч, халдварын
сэжиг бүхий арьс шир, үс ноостой орчинд ажилласан, мал нядалсан зэрэг ажил
мэрэгжилийн хүмүүс малын бүтээгдэхүүнтэй харьцаж байх үед арьсны бүрэн бүтэн байдал
алдагдсан зэрэг нь халдвар авахад нэн нөлөөтэй. Хүнээс хүнд халдварлах нь ховор.
Өвчлөл голдуу зун намар тохиолддог. Өвчилсний дараа тогтвортой дархлаа үүсэх боловч,
бүрмөсөн хамгаалж чаддаггүй.

9. Эмнэлзүй: Нууц үе нь 2-8 хоног.

10. Арьсны хэлбэр
 Биеийн ил газар нүүр толгой гарын арьсанд эхлээд хүрэн улаан толбо бий
болох, дараа нь гүвдрүүтэж арьсны түвшингөөс дээш товойж, цэврүү үүсэх,
цэврүү нь эхний үед тунгалаг, дараа нь цусархаг, хүрэн ягаан шингэнээр
дүүрсэн байна. Цэврүү хагарч тав тогтох ба өнгө нь харлаж хэмжээгээрээ
томорч боомын хатиг үүснэ. Хар тав нь их хатуу, хотгор барзгар
гадаргуутай, ямар ч өвчингүй байх нь онцлог. Хатигны эргэн тойронд их
хэмжээний хавдар үүсч Стефанскийн шинж тодорхойлогдоно. Биеиин
халуун 5-6 хоног 38-400 хүрнэ.

14. Гэдэсний хэлбэр
 Өвчин гэнэт эхэлж дараах шинжүүдээр явагдана: чичрүүдэс хүрэх, гэдэс ба
толгой өвдөх, ууц нуруугаар өвдөх, бие сулрах, хий огиулах, цусаар
бөөлжих, цустай суулгах, гэдэс дүүрэх, түгжрэлийн шинж тэмдэгүүд
илрэнэ. 39-400 хүртэл халуурах судасны цохилт олшрох, дүүрэлт хүчдэл
сулрах, арьсаар цэврүүт идээт цусархаг тууралтууд гарах зэргээр 1-6 хоног
үргэлжилж 3, 4 хоногын дараа зүрх судасны цочмог дутагдалаар нас
барна.

16. Уушигний хэлбэр
 Өвчин гэнэт 39-400 халуурч, чичирч, ханиалгах, найтаах, нулимс гоожих
хамаг бие нь сульдах, цээж нь давчдах зэрэг шинжүүдээр эхэлнэ. Цустай
цэр гарна, ихэнхдээ уушигний гялтан хальсны усжилтаар хүндэрнэ.
Туйлын хүнд явцтай, голдуу үхлээр төгсдөг.

19. Үжил хэлбэр
 Биеийн эсэргүүцэл, гадна дотны хүчин зүйлүүдээс болж арьсны хэлбэр нь
үжил хэлбэрт орж хүндэрч үүний улмаас уушигний хавангаар нас бардаг.

20. Оношлогоо
 Оношийг тавихад юун түрүүнд асуумж, эмнэлзүйн бодит үзлэгийг анхаарах
нь чухал.
 Үүнд: өвчтөн адгуусан малтай хавьтал болсон
халдварын шижиг бүхий арьс шир, үс ноостой ажилласан эсэх
Лаборатори шинжилгээ:
1.Нян судлал
2. Нянг харах
3. Биологийн урвал
4. Харшлын урвал
5. Асколын урвал

21. 1.Нян судлалын шинжилгээ
 Шинжлэх материалаа мах пепгоны агарт тарьж 37С хэмийн термостатанд
24 цагийн турш байлгахад боомын онцлог колони үүсэх ба түүнээсээ
наалдац бэлтгэж грамын аргаар будаж бичил харуурт харна.

22. 2. Нянг харах
 Энэ арга нь шинжлэх материалаас наалдац бэлтгээд Грамын будгаар
будаж микроскопоор харах юм.

23. 3. Биологийн урвал
 Усан гахайн арьсан дотор шинжлэх материалаа тарихад уг амьтан 24-72
цагийн дараа үхэх ба задалж үзхэд тарьсан газар нь шингэн хуралдсан
байх ба дотор эрхтэнүүд томорч цусны тогтонгошил үүсэн ялангуяа дэлүү
их өөрчлөгдсөн байна.

24. 4. Харшлын урвал
 Энэ сорилд 0.1 мл антраксинийг шуу, чөмөгний арьсан дор тариад 24
цагийн дараа шалгаж үзэхэд улайж, хавдсан нэвчдэс үүсч голч нь 3 см-с
багагүй бол сорилтыг эерэг гэж үзнэ.

25. 5. Асколын урвал
 Арьс шир, үс ноосны үйлдвэр үйлчилгээ явуулдаг газар хийнэ. Арьс шир,
үс ноосноос багахан хэсгийг авч сайтар жижиглээд физиологийн уусмалд
10 минутын турш буцалгаж дараа нь шүүж хуруу шилэнд 5-7мл хийж дээр
нь боомын тунжиссан сийвэнг хуруу шилний ханаар аажим хийхэд 2
шингэний зааг дээр цагаан цагираг үүсч байвал уг урвал эерэг гэнэ.

26. Ялгах онош
1. Хатиг
2. Мундас
3. Тарваган тахал
4. Уушгины цусан хатгаа
5. Хоолны хордлого
6. Хордлогот цусан суулга зэрэг өвчнүүдээс ялагн оношлоно.

27. Эмчилгээ
 Боомын үед антибиотикийг үндсэн эмчилгээ болгон хэрэглэдэг. Боом гэж
сэшиглэсэн тохиолдолд бусад шинжилгээний хариу хүлээлгүй эмчилгээг
шууд эхлэх нь зүйтэй.
 Арьсны хэлбрийн боом өвчний үед пенициллин жи үүнийг 12-с доош насны
хүүхдэд 1 кг жинд 50-100000 нэгжээр бодож 6 цаг тутам 12-с дээш насанд
2-4 сая хүртэл нэгжээр 4-6 цагаар өвчний хүнд хөнгөнийг харгалзан
булчинд эсвэл судсаар тарна. Хэрэв бусад хэлбэр байвал тунг 20 сая
хүртэл нэмэж болно.
 Доксициллин: хүүхдэд 2.5мгкг-д, том хүмүүст 100 мг-р бодож хоногт 2
удаа судсанд тарина.
Антибиотик эмчилгээг боомын иммунглобулинтай хавсарч хэрэглэвэл үр дүн
сайтай гэж үзэж байна. Хөнгөн хэлбрийн үед 20 мл, дунд үед 40-50 мл, хүнд
хэлбрийн үед 75-100 мл иммунглобулинийг нэг удаад тарина.

28.  Өвөрмөц бус эмчилгээнд:
 Хордлогийн эсрэг шингэнийг судсанд, витамины төрлүүд А, В, С уух буюу
тариагаар, их хавантай үед преднизолон, гидрокортизон, дексаметазоныг
зохих тунгаар судсанд 2-3 хоног тарина.
 Хэсэг газрийн эмчилгээнд:
 Борын, дерматоловын, цайрын, ихтиолын ба вышневскийн тосны аль
нэгээр боолт хийнэ. Мэс заслийн аргаар хэзээ ч эмчилж болохгүй.
 Өвчтөнг тусгаарлах ба хоол ундыг тусгаалрлаж өгөх өрөө тасалгааг
зааврын дагуу ариутгахаас гадна бүх сав суулгийг 2%-ийн содтой усанд
буцалгана. Боолтын материалыг шатаана.
 Цэр, шээс, өтгөнг 5% карболовын хүчил буюу 10% хлорын шохойн
уусмалаар 2-3 цагийн турш ариутгаж жорлонд хийнэ.
 Арьсны хэлбрээр өвдөгсдийг шарх нь бүрэн сорвижин эдгэрсэн
тохиолдолд эмнэлгээс гаргана. Уушгины, үжилт, гэдэсний хэлбрийн үед
эмнэл зүйн бүрэн эдгэрэлт болоод нян судлалын шинжилгээ 2 дахин сөрөг
гарсан үед эмнэлгээс гаргана.

29. Сэргийлэлт
 1. Өвчтэй ба сэжиг бүхий амьтадыг тусгаарлах
 2. Үхсэн малыг 2 метрийн гүн нүхэнд булах буюу шатаана
 3. Өвчтэй малын хэвтэш газрыг ариутгана.
 4. Хувийн урьдчилан сэргийлэлтэнд зориулж боомын хүчийг нь бууруулсан амьд вакцин
(СТИ) –ыг арьсан дээр зурж хэрэглэнэ.
 5.Бохирдсон материалтай олонтой ажиллаж болох хүмүүс арьсаа гэмтээхээс үхсэн малын
арьсыг өвчих, хуулах, мах яс шулах зэрэг сэргийлэх, өвчин тархах зам, хувийн ариун
цэврийн талаар сурталчлах
 6.Боом гарч болох аюул бүхий үйлдвэрүүдийг тохирсон салхижуулалттай байлгах,
тоосжилтоос сэргийлэх, боомтой төсөөтэй арьсны гэмтэлтэй бүх ажилчдад эмнэлгийн
шинжилгээг хийж хяналтыг үргэлжлүүлэх, ажлын дараа халуун усанд оруулах тохирсон
байр хэрэгсэлтэй байх, идэш уушны зүйлийг ажлын байрнаас тусгай байлгах
 7.Бололцоотой аваас хэрэглэхийн өмнө үс, ноос, арьс шир, ясны гурил зэрэг амьтны
гаралтай бүтээгдэхүүнийг ариутгах, халдваргүйжүүүлэх, угааж цэвэрлэх
 8. Боомын халдвартай малын арьсыг худалдаж болохгүй, мөн махыг хоолонд буюу хүнсний
бүтээгдэхүүүн хийж хэрэглэж болохгүй.
 9.Халдвартай малын бүтээгдэхүүн боловсруулдаг, үйлдвэрийн хаягдал гаргадаг үйлдвэрүүдэд
хяналт тавих

30. Ашигласан материал
 1. Халдварт өвчин гурав дахь хэвлэл
 2. www.flu.mn