1. บทปฏิบัติการทดลองที่ 7
โครงสรางและหนาที่ของพืชดอก
เรื่อง หนาที่พิเศษของใบ
เรื่อง การศึกษาหนาที่พิเศษของใบพืชดอก
จุดประสงคการเรียนรู : นักเรียนมีความสามารถในการปฏิบัติกิจกรรมตาง ๆ ตอไปนี้ได
1. บอกลักษณะพิเศษของใบพืชที่นํามาศึกษาได
2. จําแนกชนิดของใบตามลักษณะพิเศษได
3. ทํากิจกรรมและสรุปผลการทํากิจกรรมได
หลักการ / ทฤษฎี
ใบ (leaf) เปนสวนของพืชที่เจริญเติบโตออกมาทางดานขางของลําตนหรือกิ่งตรงตําแหนงของ
ขอ ใบสวนใหญจะมีสีเขียวของคลอโรฟลล มีรูปรางและขนาดแตกตางกันไปแลวแตชนิดของพืช
ใบมีหนาที่สําคัญ คือ สรางอาหารดวยวิธการสังเคราะหดวยแสง (photosynthesis) การหายใจ
ี 
(respiration) และการคายน้ํา (transpiration) ใบที่เปลี่ยนแปลงไปทําหนาที่พิเศษ (Modified leaf)
ไดแก มือเกาะ (leaf tendril) หนาม (Leaf spine) ใบสะสมอาหาร (Storage leaf) ใบเกล็ด (Scale
leaf) ทุนลอย (Floating leaf ) ใบประดับ หรือใบดอก (Bract ) ใบสืบพันธุ (Reproductive leaf) และ
ใบกับดักแมลง (insectivorous leaf หรือ carnivorous leaf)
วัสดุอุปกรณ
1. ภาพใบที่เปลี่ยนแปลงไปเพื่อทําหนาที่ตางๆ

2. ใบพืชชนิดตางๆ ที่นักเรียนนํามาศึกษา
3. กระดาษฟลิปชารต
4. ปากกาเมจิก
วิธีทํา
1. ใหนักเรียนศึกษาใบพืชชนิดตางๆ ทีนักเรียนนํามา ศึกษาอยางนอยกลุมละ 5 -10 ชนิด
่
หรือศึกษาจากบริเวณตางๆ ภายใน โรงเรียนแลวจําแนกชนิดของใบ หนาที่พิเศษของใบ
โดยพิจารณารูปรางลักษณะที่สังเกตได เปรียบเทียบกับภาพใบพืชชนิดตางๆ
2. บันทึกผลการทํากิจกรรมลงในกระดาษฟลิปชารต แลวนําเสนอหนาชั้นเรียน

2. รายงานผลการทดลองบทปฏิบัติการที่ 7
เรื่อง การศึกษาหนาที่พิเศษของใบพืชดอก
วัน /เดือน / ป .............................................. กลุมที่ ........................ เวลาที่ใช .......................... ชั่วโมง
ชื่อสมาชิกในกลุม
1. .............................................................................................................
2. .............................................................................................................
3. .............................................................................................................
4. .............................................................................................................
5. .............................................................................................................
วัตถุประสงค
1. .............................................................................................................
2. .............................................................................................................
3. .............................................................................................................
4. ............................................................................................................
ผลการทดลอง
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................

3. สรุปผลการทดลอง
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
อภิปรายผลการทดลอง
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................

4. คําถามหลังการทดลอง
1. หนาที่ของใบโดยทั่วไป
1……………………………………………………………………
2……………………………………………………………………
3. ………………………………………………………………….
2. ใบพืชที่นักเรียนนํามาศึกษา แยกเปนกี่ชนิด อะไรบาง และหนาที่อยางไร
...............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
3. ยกตัวอยางของใบที่ทําหนาที่ดังตอไปนี้
3.1 Reproductive leaf เปนใบที่ทําหนาที่ ....................................เชน ………………………
3.2 Scale leaf เปนใบที่ทําหนาที่ ................................................. เชน ………………………
3.3 Floral leaf เปนใบที่ทําหนาที่ ............................................... เชน ………………………
3.4 Storage leaf เปนใบที่ทาหนาที่ ............................................. เชน ………………………
ํ
3.5 Spine leaf เปนใบที่ทําหนาที่ .............................................. เชน ………………………
4. นักเรียนจะสรุปผลการทดลองนี้อยางไร
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

5. ใบความรูที่ 1
โครงสรางและหนาที่ของพืชดอก
เรื่อง หนาที่พิเศษของใบ
สาระสําคัญ
ใบ ( Leaf )
ใบ (leaf) เปนสวนของพืชที่เจริญเติบโตออกมาทางดานขางของลําตนหรือกิ่งตรงตําแหนงของ
ขอ ใบสวนใหญจะมีสีเขียวของคลอโรฟลล มีรูปรางและขนาดแตกตางกันไปแลวแตชนิดของพืช
ใบมีหนาที่สําคัญ คือ สรางอาหารดวยวิธการสังเคราะหดวยแสง (photosynthesis) การหายใจ
ี 
(respiration) และการคายน้ํา (transpiration) ใบที่เปลี่ยนแปลงไปทําหนาที่พิเศษ (Modified leaf)
ใบที่เปลี่ยนแปลง ( modified leaf )
1 มือเกาะ (leaf tendril) เปนใบทีเ่ ปลี่ยนแปลงมาเปนมือเกาะเพื่อพยุงลําตนใหไตขึ้นที่สูงได
อาจเปลี่ยนแปลงมาจากใบหรือสวนใดสวนหนึ่งของใบ เชน มือเกาะของถั่วลันเตา มะระ ตําลึง
ภาพแสดง ใบมือเกาะ (leaf tendril)
2 หนาม (Leaf spine) เปนใบที่เปลี่ยนแปลงไปเปนหนาม เพื่อใชเปนเครื่องปองกัน อันตราย
ตางๆจากศัตรูหรือสัตว ที่จะมากิน และปองกันการระเหยของน้ํา อาจเปลี่ยนแปลงมาจากใบหรือสวน
ใดสวนหนึ่งของใบก็ได เชนหนามของตนเหงือกปลาหมอ เปลี่ยนแปลงมาจากขอบใบและหูใบ
หนามของตนกระบองเพชรและ เปลี่ยนแปลงมาจากใบทั้งใบ หนามของมะขามเทศเปลี่ยนแปลงมา
จากหูใบ หนามของสับปะรด เปลี่ยนแปลงมาจากขอบใบ
ภาพแสดง ใบหนาม (Leaf spine)

6. 3 ใบสะสมอาหาร (Storage leaf) เปนใบที่เปลี่ยนแปลงไปเปน อวัยวะสําหรับเก็บหรือสะสม
อาหารหรือน้ํา ใบประเภทนีจะมีลักษณะอวบอวน เนื่องจากเก็บอาหาร และอมน้ําไวมาก เชน ใบเลี้ยง
้
ของพืชตางๆ ใบวานหางจระเข กลีบหัวหอม และ กลีบของกระเทียม
ภาพแสดง ใบสะสมอาหาร (Storage leaf) วานหางจระเข
4 ใบเกล็ด (Scale leaf) เปนใบที่เปลี่ยนแปลงไปเปนเกล็ดเล็กๆ ใบเกล็ดมักไมมี คลอโรฟลล
เชน เชนใบเกล็ดของขิง ขา เผือก
ภาพแสดง ใบเกล็ด (Scale leaf)
5 ทุนลอย (Floating leaf ) พืชน้ําบางชนิด เชนผักตบชวา สามารถลอยน้ําอยูได โดยอาศัยกานใบ
อาศัยกานใบพองโตออก ภายในมีเนื้ออยูกนอยางหลวมๆ และมีชองวางอากาศใหญทําใหมีอากาศอยู
ั
มาก จึงชวยพยุงใหลําตนลอยน้ําอยูได

ภาพแสดง ทุนลอย (Floating leaf )


7. 6 ใบประดับ หรือใบดอก (Bract ) เปนใบทีเ่ ปลี่ยนแปลงพิเศษเพื่อรองรับดอก โดยอยูบริเวณกานดอก

สวนมากมีสีเขียว แตมีหลายชนิดที่มีสีอื่นๆ สวยงามคลายดอก เชน เฟองฟา หนาวัว คริสตมาส

ภาพแสดง ใบประดับ หรือใบดอก (Bract )
7 ใบสืบพันธุ (Reproductive leaf) เปนใบที่เปลี่ยนแปลงมาเพื่อสืบพันธุ เพื่อชวยในการแพร
พันธุ เชน ใบของตนตายใบเปน
8 กับดักแมลง (insectivorous leaf หรือ carnivorous leaf) เปนใบที่เปลี่ยนแปลงไปเปนกับดัก
แมลง หรือสัตวเล็ก ภายในกับดักจะมีตอมสรางน้ํายอยอาหารจําพวก โปรตีน เชนตนกาบหอยแคลง
หยาดน้ําคาง สาหรายขาวเหนียว หมอขาวหมอแกงลิง เปนตน
ภาพแสดง ใบกับดักแมลง (insectivorous leaf) หยาดน้ําคาง หมอขาวหมอแกงลิง