1. Univerzitet “Sv.Kiril i Metodij”-Skopje
Ekonomski fakultet
Seminarska rabota po predmetot:
Marketing na trgovski pretprijatija
Na tema: Mali pretprijatija
Mentor: Izrabotil:
Skopje 2006 godina

2. SODR@INA
Voved.............................................................................................................2
Problemi na maliot biznis....................................................................3
Zamki vo maliot biznis...........................................................................5
Uspesi na malite pretprijatija.............................................................7
Neuspesi na malite pretprijatija.........................................................8
Pri~ini za neuspeh na mali pretprijatija..........................................9
Pati{ta za neuspeh..................................................................................12
Prednosti na malite pretprijatija.....................................................13
Slabosti na malite pretprijatija........................................................14
Karakteristiki na menaxerite na malite pretprijatija...............16
Zaklu~ok.....................................................................................................18
Koristena literatura.............................................................................19
2

3. VOVED
Vo zemjite so pazarna ekonomija postoi {irok spektar na razli~na golemina na
pretprijatija: mnogu mali, sredni, golemi i gigantski. Sepak najvoobi~aenata podelba na
pretprijatija e na mali, sredni i golemi.
Pri opredeluvaweto na toa dali eden biznis e mal ili golem mo`eme lesno da se odlu~ime,
no toa mo`e da pretstavuva i dilema. Taka postojat golem broj na pretprijatija koi spored
nekoi karakteristiki mo`eme da gi smestime vo mali, a spored drugi vo golemi pretrijatija.
Za da ne se najdeme vo nedoumica pretprijatijata se vbrojuvaat vo grupata na mali
pretrijatija dokolku ispolnuvaat dve od sledite karakteristiki:
1. Menaxmentot na firmata e nezavisen. Odi~no menaxerite se istovremeno i
sopstvenici.
2. Kapitalot e vo sopstvenost na poedinec ili mala grupa.
3. Podra~jeto na deluvawe e glavno malo, a rabotnicite i sopstvenicite `iveat vo edna
zaednica. Sepak pazarot ne mora da bide lokalen.
4. relativnata golemina na firmite vo ramkite na industrijata mora da bide mala koga
se sporeduva so najgolemata firma vo toa podra~je.
Istovremeno ovie karakteristiki ja so~inuvaat i definicijata za malo pretprijatie.
Malite pretprijatija vo dene{ni uslovi gi ima vo golem broj, rasprostraneti vo
celiot svet i vo site sektori. Pri~inata za toa pred se se prednostite kon ovie pretprijatija ili
gi ovozmo`uvaat na nivnite sopstvenici,na onie stopanski subjekti koi se neposredno
povrzani so nego, kako i na nacionalnata ekonomija vo celina. Taka tie se fleksibilni,
neposredni, efikasni vo odlu~uvawata, lesno se osnovaat, profitot istovremeno e i plata za
sopstvenikot.
Za malite pretprijatija se veli deka se motor za ekonomskiot razvoj na edna
dr`ava, a sepak stapkata na mortalitet na ovie pretprijatija e isklu~itelno golema.
Pri~inite za toa se mnogu i vo narednite stranici se elaborirani nekoi od niv.
Problemi na maliot biznis
Vo sekojdnevnoto rabotewe, vo dolgoro~noto planirawe sekoj menaxer na mal
biznis se sudruva so specifi~ni problemiod najrazli~na priroda. Spored ramon I>A?DAG
3

4. i Thimoti M. Stearns koi se zanimavaat so prou~uvawe na ovaa problematika najgolemi
problemi na menaxerite im predizvikuvaat danocite, potoa kamatnite stapki i slabata
proda`ba, potoa rabotnicite , propisite i konkurencijata na golemiot biznis, inflacijata i dr.
problemi. Vo ovoj konteks problemot mo`eme da go definirame kako nesakano
odnesuvawe ili pak lraen rezultat koj bara korekcija.
Pokraj gorenavedenite menaxeri na malite pretprijatija vo svoeto rabotewe se
sudiraat i so niza drugi problemi kako:
1. Cikli~na osetlivost. Malite biznisi se poosetlivi na promenite na fazite od
ekonomskiot ciklus poradi faktot {to tie raspolagaat so pomalku resursi otkolku golemiot
biznis.
Zaradi toa mnogu e verojatno deka vakvite presvrti }e predizvikaat neuspeh kaj malite
pretprijatija
2. Inflacija. Zaradi toa {to inflacijata pretstavuva op{t porast na cenite na
proizvodite, a maliot biznis deluva na konkurentskiot Pazar kade postoi mala mo`nost da
gi kontrolira tro{ocite i cenite. Zatoa se pojavuva potreba za dopolnitelen kapital,
dopolnitelni tro{oci, neizvesnost vo odnesuvaweto na ekonomijata i sl.
3. Kamatni stapki. Malite biznisi imaat mal po~eten obrten kapital, pa imaat
potreba od dopolnitelen kapital za da se ostvari rast. Toa go ostvaruvaat preku zemawe na
krediti, pa spored toa tie se visoko osetlivi n visokite i ~esto promenlivi kamatni stapki.
4. Priod do capital. Postojat golem broj na faktori koi go ograni~uvaat pristapot
do kapital, a toa mu {teti na razvojot.
5. Odgovornost za proizvodot. Problemot vo vrska so odgovornosta
za proizvodot se pojavuva vo 70-tite god. Koga site istra`uvawa bile naso~eni kon
verojatnite pri~ini za pojava na problemot nare~en odgovornost za proizvodot. Dodeka
denes zakonot za odgovornost na proizvodot veli deka pretprijatieto e odgovorno za sekoj
nedostatok na proizvodot otkrien od strana na korisnikot.
6. Menaxment kadri. Poradi toa {to malite biznisi ne nudat golemi i
atraktivni plati, atraktivni programi, otsustvo na reputacija, maliot biznis ima problemi da
gi privle~e sposobnite kadri.
4

5. 7. Ruralni lokacii. Ovoj problem se odnesuva na malite pretprijatija koi
rabotat vo ruralni srdini koi ne obezbeduvaat, opkru`uvaat vo koe mo`e da se osnova
uspe{no malo pretprijatie zaradi:
1. Nedostatok na kvalitetni menaxment kadri vo ruralna sredina;
2. Lokalnite finansiski institucii nemaat kapital;
3. Propisite i taksite ne se menuvaat , a pomo{ta {to e potrebna za nivno
sovladuvawe izostanuva vo ruralni srdini;
4. Tipi~no okru`uvawe vo koe deluva maloto pretprijatie ne postoi vo ruralnite
sredini. Toa se odnesuva na instituciite kako, bolnici,
{koli,biblioteki,potro{uva~i,advokati,smetkovoditeli,dobavuva~i, kupuva~i, in`eneri koi
vo ruralnite sredini ne se na raspolagawe.
8. Potrebnite informacii za rezervite i oskudnicite . Poradi toa {to nitu
vladite nitu pretprijatijata imaat informacii za ograni~uvawe na resursite vo ekonomijata
so {to doveduva do zgolemuvaweto na cenite na site u~esnici vo stopanstvoto, pa maloto
pretprijatie ne mo`e da go izbegne zgolemuvaweto na tro{ocite {to mo`e da pridonese za
namaluvawe na profitot ili vitalnosta na pretprijatieto.
9. Vladini propisi. Vladinite funkcioneri pri donesuvawe na odluka koja se
odnesuva na raboteweto na malite pretprijatija, tie obi~no vklu~uvaat i nekoi menaxeri na
mali pretprijatija , no zna~eweto na takvite ulogi ima mnogu po{iroko zna~ewe i odraz
vrz raboteweto otkolku {to nekoj poedinec mo`e da predvidi.
Zamki vo maliot biznis
Zaradi toa {to upravuvaweto so malite pretprijatija e kompleksno sopstvenicite
~esto pati zapa|aat vo najrazli~ni zamki koi spored mnogu stru~waci pretstavuvaat
pri~ina za visokiot mortalitet ma malite pretprijatija.
1. Nedostatok na iskustvo Istra`uvawata sprovedeni vo vrska so ovaa
problematika poka`uvaat dek anedostatokot na iskustvo pretstavuva najgolema zamka vo
upravuvaweto so mal biznis. I menaxerite na mal biznis trebva da poseduvaat
5

6. koncepsiska sposobnost koja podrazbira vodewe na pretprijatieto vo kompleksnoto
okru`uvawe, gledawe na pretprijatieto kako celina.Ovaa sposobnost e delumno
ograni~ena od nedostatok na iskustvo. ^esto se slu~uva iskustvoto na menaxerot da se
steknuva paralelno so raboteweto na pretprijatieto ili predizvikuva odredeni problemi,
kako nesposobnost da se identifikuvaatpromenite vo okru`uvaweto, odnosite vo razli~en
segment.
2. Nedostatok na pari Ova se odnesuva na nedostatok na soodveten po~eten
kapital.
3. Pogre{na lokacija lokacijata na biznisot e nogu va`na pred se zaradi
kontaktot so potro{uav~ite.Tro{ok na lokacijata e rentata. Potrebno e pretprijatieto da
bide locirana na mesto kade }e bide ostvarena soodvetna blizina so poptro{uva~ite, blizu
do soobra}ajnicite, resursite.
4. Pogre{no upravuvawe so zalihi ^uvawe na nesoodvetni zalihi isto taka
pretstavuva zamka i toa od aspekt na ~uvawe na pogre{ni vidovi na zalihi , a ne na
goleminata na zalihite. Dokolku se nabavat zalihi za period podolg od predvideniot del od
niv sopstvenikot }e mora da prodada za da ne dojde do problem so likvidnosta. ^uvaweto
na zalihi gi zgolemuva tro{ocite i istovremeno vrzuva sredstva koi poefikasno bi mo`ele
da bidat iskoristeni.
5. Premnogu anga`iran kapital vo fiksni sredstva Dokolku se vlo`uva
dopolnitelen kapital vo fiksni sredstva toj kapital ili e zemen od obratnite sredstva ili e
pozajmen. No koga }e se ostvari novo pretprijatie ili nova prodavnica toga{ tro{ocite
dvojno se zgolemuvaat za{to se raboti za dupliran broj na vraboteni., dvojno pogolema
koli~ina na obratni sredstva i potreba od pogolem kapital koj vo toj moment ne e
dovelen.
6. Neiskustvo pri dobivawe na kredit Za sopstvenikot na mal biznis
mnogu e poopasno dokolku konkurencijata doa|a od firma koja ima mnogu gotovina vo
sporedba so situacijata koga konkurent e firma otvorena so pomo{ na kredit. Dokolku
menaxerot se naje vo prvata situacija toga{ potrebata od odbivawe na kredit e mnogu
pogolema. No sopstvenikot treba da razmisli za toa dali ima dovolno kapital i dali znae
6

7. kako da zeme kredit. Mnogu biznismeni velat deka zemaweto kredit e zamka koja mo`e
da bide definitivna.
7. Zemawe premnogu za sebe Osnovna gre{ka koja ja pravat golem broj
na biznismeni e `iveeweto na visoka noga vedna{ po otvaraweto na biznis. No, fakti~kata
situacija nalo`uva podgotvenost za smaluvawe na li~nite tro{oci, odnosno standardot na
`iveewe se dodeka biznisot ne po~ne da prosperira i spremno da se prilagodat li~nite
tro{oci na varijaciite na profitot.
8. Neplanirana eksopanzija Rastot na pretprijatieto koj mo`e da bide
predizvikan od postojaniot rast na proda`bata i zgolemuvawe na profitot, a toj mora da
bide planiran. Za taa cel najva`no od se e sposobnosta da se upravuva so lu|eto. Sepak
va`no e da se znae deka sekoj biznis e ograni~en vo opredeleno podra~je ili so opredeleni
proizvodi i va`no e toa ograni~uvawe da se prepoanae.
9. Poseduvawe na pogre{ni stavovi Za sekoj sopstvenik na mal biznis
bitno e da sfati deka e potreben isklu~itelen napor i stavovite od stilot: Sega sum gazda i
mo`am da se opu{tam koga sakam” se mnogu pogre{ni. Osven rabotata pogre{ni stavovi
mo`e da se ima i za nadvore{nite aktivnosti vo koi e vklu~en i biznismenot i
odgovornosta
Poradi ovie zamki so koi se soo~uva maliot biznis stapkata na neuspe{ni
pretprijatija e mnogu visoka. Zaradi toa menaxerot treba da znae kako da se soo~i so ovie
zamki. Toa podrazbira:
Prepoznavawe na ograni~uvawata vo okru`uvaweto, planirawe na rastot i
raboteweto, razgleduvaweto i na bilansot na sostojbata, a ne samo na profitot, istra`uvawe
na pazarot, permanentno u~ewe i obuka i sl.
Razni istra`uvawa na neuspe{nosta na malite pretprijatija kako i promenat na
gorenavedenite i ogromen broj na drugi odgovori trba da pomognat za namaluvawe na
moralitetot i zgolemuvawe na verojatnosta za uspeh na ovie pretprijatija.
Uspesi na malite pretprijatija
7

8. Sopstvenicite na meli biznisi za da bidat uspe{ni mora da poseduvaat odredeni
kvaliteti:
Motiv Zaradi toa {to sopstvenikot si e sam svoj gazda treba da poseduva
inicijativna upornost i izdr`livost.
Intelegencija Sopstvenikot na mal biznis treb da poseduva sposobnost za
analiza na problemite , ocenuvaw na raspolo`livite opcii i izbor na akcija.Toj isto taka
treba da bide sposoben da misli.
Li~nost Vo sekojdnevnoto rakovodewe na pretprijatieto toj kontaktira so mnogu
lu|e so cel da napravi biznisot da bide pouspe{en. Zaradi toa toj treba da bide prijatelski
raspolo`en , soocijalen, kooperativen, takti~en, prijaten za razgovor, so eden zbor toj
treba da poseduva ~ove~ka sposobnost.
Komunikaciska sposobnost Ovaa karakteristika se odnesuva na usnata ili
pismena komunikacija koja treba da bide jasna, koncizna i razbirliva.
Tehni~ko iskustvo Poseduvaweto na ovoj kvalitet na podrazbira sopstvenikot
da bide ekspert vo site fazi o ddejnosta so koja se zanimava pretprijatieto tuku da ima
poznavawe od niv .
Biznis znaewe Ova ozna~uva menaxerot na maliot biznis da ima znaewe od
smetkovotstvo,finansii,marketing, buxetirawe.
Iskustvo Dokolku sopstvenikot ima prethodno iskustvo mnogu poverojatni se
{ansite za uspeh, a isto taka kolku pove}e se znae pred da se po~ne biznisot tolku pobrzo
se u~i.
Neuspesi na malite pretprijatija
Vo raboteweto na malite pretprijatija nastanuvaat delovni aktivnosti poznati kako
diskontinuitet na maloto pretprijatie da prestane da raboti. Pri~ini za diskontinuitetot
mo`e da bidat zdravstveni pri~ini, familijarni problemi ili mo`nosta za vrabotuvawe vo
drugo pretprijatije. Kaj dikontinuitetot stanuva zbor za dobrovolna odluka. Dodek apak
neuspehot ili pak pronao|aweto pretstavuva rezulata od nesposobnost da se uspee.
8

9. Neuspesite mo`at da bidat formalni koi zavr{uvaat na sud so neuspeh na kreditorite i
neformalni koga sopstvenikot ne mo`e da sozdava fimansiski sredstva i go napu{ta
biznisot. Praktikata poka`uva deka brojot na formalnite neuspesi e mnogu mal kaj malite
pretprijatija. Rizik za neuspeh postoi kaj sekoe pretprijatije, no toj kaj malite e mnogu
pogolem. Spored istra`uvawata vo 1987god. Skoro sekoe treto novoformirano pretprijatie
e osudeno na neuspeh. Edna od mnogute pri~ini zae toa e faktot deka lesno se vleguva vo
maliot biznis.Neuspehot proizleguva od nedostig na pari, pogre{na lokacija, premnogu
anga`iran kapital vo fiksni sredstav, neplanirana ekspanzija, tro{oci idr. Tro{ocite za
deloven neuspeh-propa|awe vklu~uvaat finansiski tro{oci (zaguba na kapital), tro{oci od
psiholo{ka, sociolo{ka i ekonomska priroda.
Zaguba na kapitalot na kreditorite Koga biznisot propa|a sopstvenikot gi
gubi sredstvata celosno ili delumno. Vo nekoi slu~ai ova zna~i gubewe na `ivotna
za{teda. Ovaa zaguba na stranata na sopstvenikot e zgolemena so zaguba od strana na
kreditorite. Zna~i vkupnata zaguba e mnogu pogolema od zagubata na sopstvenikot.
[tetni psiholo{ki efekti Sopsvenicite koi ne uspeale vo biznisot stradaat po
li~en respect, a postarite sopstvenici te{ko zazdravuvaat od nesre}ata. Taka mnogu od
niv se vra}aat kako status rabotnici za da obezbedatramnote`a vo sopstveniot `ivot. Ova
pretstavuva seriozna zaguba na nedovolno iskoristenata menaxerska sposobnost.
Socijalni i ekonomski zagubi Propa|aweto na pretprijatieto zna~i
eliminirawe na negovite proizvodi ili uslugi koi javnosta gi posakuva,se namaluva brojot
na rabotni mesta, se zgolemuva nevrabotenosta, zguba na zadnicata zaradi neispla}awe
na plati i na krajot se gubat danocite koi pretprijatieto kako dano~en obvrznik gi pla}alo i
so koi se podr`uvale, {kolite, policijata, protivpo`arnite dru{tva i drugite uslugi koi gi
nudi vladata.
Pri~ini za neuspeh na malite pretprijatija
Pri~inite za neuspeh na malite pretprijatija se mnogu i nekoi od niv se li~ni i povrzani
so sopstvenikot, povrzani so manaxmentot , a treti so smetkovodstvoto. Naj~esti logi~ni
faktori koi pridonesuvaat za neuspeh na maloto pretprijatie se :
9

10. 1. Nedostatok na iskustvo Ova e glavna pri~ina za neuspeh i opfa}a tri
aspekta: Nedostatok na iskustvo vo komunikacija so vrabotenite, nedostatok na iskustvo
so rabotewe vo pretprijatieto i nedostatok na iskustvo vo komunikacija so potro{uva~ite,
dobavuva~ite bankite i potencijalnite investitori.
2. Nedostig na pari Obi~no sumata na pari za vodewe na boznisot e
ograni~ena i zatoa e te{ko da se po~ne i da se vodi biznisot, predse da se po~ne za{to se
potrebni sredstva za zalihi, ma{ini i oprema, mebel rentirawe i pokrivawe na tekovnite
tro{oci.
3. Lo{a lokacija Pogre{no izbzana lokaciaj mo`e mnogu da priodnese za
neuspehot na pretprijatieto. Lokacijata treba da odgovara na vidot na dejnosta,
proizvodstvoto, trgovija, uslugite grade`ni{tvoto.Zna~i pretprijatieto treba da bide
locirano na mesto kade }e bide atraktivno i }e privle~e potro{uva~i.
4. Lo{o upravuvawe so zalihi Pogre{no upravuvawe so zalihite kako
pri~ina za neuspeh opfa}a:
• Nesoodvetno vlezni koli~ini soglasno so dinamikata na proizvodstvoto.
• Nepotrebni zalihi od oddelni vidovi surovini.
5. Premnogu anga`irani vlo`uvawa vo fiksni sredstva Dokolku
pregolema koli~ina na kapital e anga`irana vo fiksni sredstva se spre~uva normalnoto
rabotewe na pretprijatieto i se spre~uva negoviot rast.
6. Neplaniran rast Dokolku na po~etokot na raboteweto biznisot se poka`e
kako uspe{en, toa mo`e da go motivira sopstvenikot da razmisluva za pro{iruvawe.
Rastot treba da bide planiran za{to e povrzan so dopolnitelnoanga`irawe na resursi,
dokolku razvojot ne e planiran anga`iranite resursi }e gi zgolemat tro{ocite i namalat
profitabilnost.
7. Naivnost kon okru`uvaweto Okru`uvaweto op{to i posebno ima
presudno vlijanie vrz raboteweto na pretprijatijata. Posebno okru`uvawe i opfa}a onie
faktori koi vlijaat pozitivno ili negativno na oddelen deloven potfat. Bez ocenka na
okru`uvaweto ne mo`e da se o~ekuvaat rezultati podobri od prose~nite. Toa zna~i deka
10

11. sopstvenikot ne mo`e kon dene{noto isklu~itelno dinami~no okru~uvawe da se odnesuva
konzervativno. Samo onie sopstvenici koi se spremni da go promenat na~inot na
stopanisuvawe (strategii, celi, politiki, planovi) vo svetlina na okru`uvaweto ili {ansa da
pre`iveat.
Drugi li~ni karakteristiki koi mo`at da dovedat do neuspeh se:
• Poka`uvawe na preterano moslewe za sopstvenata kompetentnost vo biznisot
zasnovano na ograni~eno znaewe za nekolku menaxerski sposobnosti.
• Ogranienoto formalno obrazovanie zaradi toa toj ja istaknuva neva`nosta na
{koluvaweto i smeta deka najdobar u~itel e iskustvoto.
• Nefleksibilost, otpornost na promeni i so nedostatok na pretpriema~ka
inicijativa
• Kako standardi gi sledi negoviot vkus i mislewe
• Odlu~uva zasnovano na intuicija, emocii i neobjektivni faktori
• Glavno orientiran kopn minatite nastani, a ja ignorira idninata
• Malku ~ita stru~na literatura (koja ja tretira negovat dejnost)
• Glavno ne gi prifa}a sovetite od kvalifikuvani izvori, a gi prifa}a onie od
nekvalifikuvani.
Zna~i voglavno mo`eme da ka`eme deka pokraj izmamite, nepo~ituvaweto i
katastrofite i menaxerskata nesposobnost e edna od klu~nite pri~ini za neuspeh- kako
pri~ina povrzana so menaxmentot.
Finansiskite problemi kako pri~ina za neuspeh na malio biznis se povrzanii so
smetkovotstvoto. Spored odredeno istra`uvawe povrzano so finansiski izve{tai
finansiskite pote{kotii se predizvikani od nemawe kontrola od zalihite , potoa nepostoewe
na smetkovotstveni podatoci i nekompletni podatoci, potoa nepostoewe analiza na
gotovinskiot tek, neobu~eni smetkovoditeli itn.
Zemaj}i gi vo predvid razli~nite grupi na faktori kako pri~ina za neuspeh vo
nacionalnata ekonomija na prvo mesto se finansiskite pri~ini, me|u koi: Tro{oci za
rabotewe,nedovolen kapital, golem instucionalen dolg. Potoa sleduvaat ekonomskite
pri~ini: slabosti na industrijata, nedovolno ostvaren profit, nesoodvetna proda`ba,
nekonkurentnost. Potoa katastrofi, izmami, strategiski pri~ini itn.
11

12. Me|utoa pri~inite za neuspeh kaj malite pretprijatija se razli~ni od onie kaj celot
stopanstvo. Samo za sporedba tie se: nekonkurentnost, neuramnote`eno iskustvo,
nedostig na menaxersko iskustvo vo dadeno podra~je i dr.
Pati{ta za neuspeh
^esto se slu~uva sopstvenicite na mali pretprijatija da ne uspeat da gi usoglasat
sopstvenite karakteristiki so menaxerskite problemi. Procesot na neuspeh mo`e da se
objasni na sledniot na~in:
Li~nite karakteristiki na sopstvenikot na maliot biznis vo sodejstvo so
menaxerskite slabosti prizveduva slabosti za pretprijatieto. Propa|aweto na pretprijatieto e
potpomognato so nadvore{ni faktori kako {to se oscilaciite vo ponudata i pobaruva~kata,
promeni vo vkusot na potro{uva~ite, promeni vo u~estvo na pazarot i sl. Toa vodi kon
lo{o odlu~uvawe od strana na sopstvenikot na maloto pretprijatie i kako posledica na toa
se zgolemuvaat dolgovite, se namaluva gotovinskiot priliv, profitabilnosta opa|a,
neefikasno se koristat resursite i seto ova pak vodi kon neuspeh na maloto pretprijatie.
Prednosti na malite pretprijatija
So ogled na faktot deka malite pretprijatija obezbeduvaat najgolem del od
rabotnite mesta i pridonesuvaat za sozdavawe na sovr{ena knkurencija na pazarot imaat
golemo zna~ewe za ekonomijata.
Prednostite na malite sprema golemitep doa|aat do iraz koga: treba da se testira
nov proizvod, pazarot e relativno mal, e potrebno li~no prisustvo na sopstvenikot, li~nite
uslugi se dominantni, e potreben neposreden nadzor nad rabotniicte i dr.
Prednostite na malite pretprijatija koi doa|aat do izraz vo vakvite situacii se
slednite:
1. Fleksibilnost pod ovaa prednost na malite pretprijatija se podrazbira nivno
brzo prilagoduvawe na pazarnite izmeni. Vsu{nost dokolku dojde do namaluvawe na
pobaruvawata od strana na potro{uva~ite, pretprijatijatieto reagira na na~in {to go
12

13. namaluva obemot na svoeto proizvodstvo. Postojat mali ograni~uvawa vo menuvaweto
od edna na druga rabota. Golemite pretprijatija za razlika od malite relativno bavno se
prilagoduvaat na novonastanatite promeni vo opkru`uvaweto.
2. Neposrdni kontakti so potro{uva~ite Menaxerite namelite pretprijatija
imaat mo`nost da vospostavat direktni odnosi so potro{uva~ite. Sopstvenicite na
pretprijatija preku nivnite kantakti ostvareni so potro{uva~ite.Sopatvenicite na
pretprijatijata preku nivnite kontakti osdtvareni so kupuva~ite gi prifa}aat sugestiite i
prigovorite i gi koristat za usoglasuvawe na svoeto proizvodstvo so nivnite potrebi.
3. Kratki kanali na komunikacija So ogled na faktot deka ovie pretprijatija
imaatmal broj na vraboteni i kanalite na komunikacija se kratki. Menaxerite se vo
direktni kontakti so vrabotenite i na toj na~in vo organizacijata se vospostavuva
porelaksirana atmosfera koja proizveduva i podobri rezultati.
4. Profitot slu`i kako plata Ovaa prednost slu`i kako stimulator, pottiknuva~ na
sopstvenicite na ovie biznisi. Imeno vodeni od ovaa prednost na malite pretprijatija
menaxerite navleguvaat vo ovaa sfera so cel da ostvarat profit koj na nekoj na~in }e
pretstavuva nivna plata, nagrada za vlo`eniot trud od nivna strana.
5. Neposredni kontakti so dobavuva~ite Vo maloto pretprijatie se
nastojuva da s vospostavaat direktni odnosi so dobavuva~ite vo pogled na koli~nite,
neo~ekuvanite promeni vo nabavkata na surovini i sl.
6. Lesno zapo~nuvaat so rabota Denes sekoe fizi~ko lice moe`e da osnova
svoe pretprijatie dokolku gi ispolnuva uslovite vo pogled na: dokumentacija za lokacija,
po~eten kapital i dozvola za rabota, registracija.
7. Ednostavno odlu~uvawe Ako kako pojdovna to~ka se zeme deka menaxerot
i sopstvenikot e edna ista li~nos mo`e da se zaklu~i deka kaj malite pretprijatija postoi
ednostvno odlu~uvawe. Procesot na donesuvawe na odluka se odviva kratko, bidej}i
odlukata se donesuva od strana na edna li~nost, i sekoga{ e vo soglasnost na misleweto
na taa li~nost za odredena rabota.
8. Neposredna komunikacija so vrabotenite Bidej}i malite pretprijatija
imaat mal broj na vraboteni, kontaktite pome|u menaxerite i dr. vraboteni e na zavidno
13

14. visoko nivo. Imeno ova pridonesuva za podobro razbirawe na celite i povisok stepen na
nivno usovr{uvawe.
Slabostite na malite pretprijatija
Pokraj elaboriranite prednosti malite pretprijatija se karakteriziraat i so brojni
slabosti. Kako pozna~ajni slabosti na malite pretprijatija se naveduvaat slednite:
nedostatok na menaxerski sposobnosti, nedostig od adekvatno planirawe, nedostig od
efektiven marketing, brza i neplanirana ekspanzija ili pak, ednostavno osnovanoto
pretprijatija nama da ima {ansi za uspeh.
1. Nedostig na efektiven menaxement So samoto osnovawe na
pretprijatieto sopstvenikot se potpira na menaxmentot na edna li~nost. Ovoj menaxer ne
delegira avtoritet na drugi vraboteni i go zadr`uva edinstvotto na komanda.
2. Raboti mnogu ~asovi dnevno Ovaa slabost na malite pretprijatija
proizleguva od prethodno navedenata slabost. So ogled na faktot deka sopstvenicite ne
delegiraat avtoritet na podredenite tie najgolem del od svoeto vreme go posvetuvaat na
golemite obvrski koi treba da se izvr{at za normalno funkcionirawena pretprijatieto.
Imeno tie prvi doa|aat i posledni go napu{taat rabotnoto mesto i pominuvaat dolgi ~sovi
na rabota. Vsu{nost nivnata posvetenost na rabotata treba da pretstavuva primer za
ostanatite vraboteni.
3. Nedostig na obrten kapital Ovaa slabost na ovoj vid na pretprijatija gi
namaluva konkurentskite sposobnosti vo odnos na golemite kompanii. Nedostig na obrten
kapital mo`e da se otstrani so zemawe na kredite od postojanite finansiski institucii
odnosno bankite. Me|utoa ovaa mo`nost za namaluvawe na ovaa slabost vo na{ata dr`ava
e na nisko nivo, {to proizleguva od visokite kamatni stapki koi ne odat vo prilog na
malostopanstvenicite.
4. Nedostig na specijalizacija So ogled na toa {to malite pretprijatija postoi
edinstvo na komanda vo odnos na golemite pretprijatija kade postoi podelba na rabotata
se ~uvstvuva nedostig na specijalizaciaja. Menaxerite na ovoj vid na pretprijatija
14

15. raspolagaat so op{to nasproti specijalizirano znaewe koe e potrebno za uspe{no
funkcionirawe.
5. Rizik po fondovite poradi nedostig na specijalizirano znaewe nastanuva
gubewe na vlo`enite sredstva , sopstveni ili pozajmeni od bankite.
Site ovie slabosti namalite pretprijatija vodat kon neuspehza koj kako i za uspehot
e odgovoren sopstvenikot t.e menaxerot na istoto.
Karakeristiki na menaxerite na mali pretprijatija
Postoi dilema okolu liatatna karakteristiki na malite pretprijatija bidej}i od
razli~ni ispituvawa se dobieni razli~ni rezultati. Ima karakteristiki koi se odnesuvaat na
eden vid menaxeri drugi karakteristiki se odnesuvaat za drug itn.
Karakteristikite na uspe{nite menaxeri se slednive: Inicijativa, sposobnost za
organizirawe,tehni~ki znaewa, administrativna sposobnost,sposobnos za komunikacija,
kvaliteti za rakovodewe, trpelivost i pretsopstveni~ko iskustvo.
Glavna karakeristika na sopstvenicite na mali biznisi e nivanata postavenost na
rabotata, napornata rabota i dolgoto rabotno vrema.
Postojat sedum osnovni karakeristiki na menaxerite na malite pretprijatija, a toa
se slednite:
1. Golemo ~uvstvo na nezavisnost Ova ~uvstvo na nezavisnost se
odnesuva na nezavisnosta na menaxerite vo pogled na nadvore{nata kontrola. Ovaa
sloboda im ovozmo`uva da ja realiziraat ssvoja ideja bez pritoa da podnesuva smetka na
nekoj
2. Izrazeno ~uvstvo aa pretprijatie Ovaa karakteristika im ovozmo`uva
na menaxerite da gi koristat svoite idei, sposobnosti, ambicii preku pretprijatieto. Poradi
nivnata `elba za ostvaruvawe tie maksimalno se posvetuvaat na rabotata s# do realizcija
na idejata.
3. Motivirani od li~ni i familijarni pobudi Menaxerite ne se motivirani
tolku od profitot kolku {to se motivirani od familijarnite obvrski. Tie pove}e preferiraat
da rabotat vo familijarni firmi otkolku vo drugite pretprijatija bidej}i sakaat da gi ostvarat
svoite obvrski kon familijata
15

16. 4. Vleguvaweto vo biznis e zasnovano pove}e na {ansi otkolku na
planirawe. Najgolemiot del od lu|eto vo ovoj del na biznisi vleguvaat slu~ajno,
odnosno bez nikakvo prethodno planirawe. Ovie menaxeri podocna doa|aat vo sostojba
da baraat soodvetna menaxerska pomo{.
5. Golema e cenata na sopstvenoto vreme Menaxerite na malite
pretprijatija se vo postojana trka so vremetokoja proizleguva od nedostatok na vreme
poradi golemite obvrski koi treba da gi izvr{at. Poradi toa tie nemaat vreme da posvetat
na nadvore{nite aktivnosti{to ne e slu~aj so menaxerite na golemite pretprijatija koi del
od svoeto vreme posvetuvaat na odnosite so javnosta.
6. Ograni~eno formalno obrazovanie Menaxerite raspolagaat so ograni~eno
formalno obrazovanie so tendencija da ostvarat neformalno obrazovanie preku ~itawe i
koristewe na mislite od pobrazovanite prijateli ili preku kursevi.
7. O~ekuva brzi i konkretni rezultati Sopstvenicite o`ekuvaat brzi rezultati,
odnosno sakkat za kratko vreme vlo`enite sredstva da si gi povratat i zgolemat. Tie se
silni individui koi prifa}aat rizik i sekoga{ se spremni da se borat za ostvaruvawe na
svoite celi bidej}i se karakteriziraat so visok stepen na istrajnost.
Zaklu~ok
Pri~inite za golemata stapka na mortalitet na malite pretprijatija gi ima mnogu ,
no istovremeno i mnogu e golem brojot na novi mali pretprijatija. I pokraj navedenite
16

17. slabosti tie i ponatamu }e pretstavuvaat motor za razvoj na nacionalna ekonomija.
Postojat golem broj na zemji i regini ~ija {to razvienost se dol`i na ravitokot na malite
pretprijatija kako Pensilvanija vo SAD, Marke vo Italija. Taka na pr. vo SAD u{te vo
1977 god. ovie pretprijatija u`estvuvale so 54% vo formirawe na brutonacionalniot
proizvod i isto tolku procenti vo vkupnata vrabotenost.
Vo Japonija so 60-65% vo vkupnata vrabotenost i 50% vo formiraweto na
brutonacionalniot dohod. Za zapadno-evropskite zemji 80-90% od vkupnio tbroj na
pretprijatija se mali, dodek vo Velika Britanija u{te vo 1986 god. toj procent
iznesuval96%.
Ova zna~i deka malite pretprijatija se od vitalni zna~ewe za edna ekonomija i
gledano na podolg rok brojot na novoformiranite mali pretprijatija go nadminuva onoj na
bankrotiranite.
Zna~ajno e da se spomne dek vo R. Makedonija se sledi ovoj trend i vo periodot
od 1993 do 1999 se formirani nad 90 000 novi mali pretprijatija {to mnogu pozitivno se
odrazi na na{eto stopanstvo.
Seto ova zna~i deka ovoj sektor na sopstvenost treba da se oddr`uva i stimulira.
Koristena literatura
1. Prof. d-r Bobek [uklev, Osnovi na menaxment, Ekonomski fakultet,
Skopje, 2004 godina.
2. Prof. d-r Bobek [uklev, Menaxment na mal biznis, Ekonomski fakultet,
Skopje.
17

18. 3. Dan Steinhoff- Small business management fundamentals.
18