Đau bụng cấp_Y HCM

1. ĐAU BỤNG CẤP

2. Cơ chế
Đau do tạng: kích thích các thụ cảm đau ở tạng
 Tạng rỗng bị co thắt, kéo giãn hoặc sưng to
 Tăng áp suất nội bao tạng đặc
 Tạo và tích lũy những chất trong phản ứng viêm và
hoại tử
 Đau thường mơ hồ, định vị không rõ ràng, thường
khó khăn để mô tả
 Thường cảm giác đau ở đường giữa (thượng vị,
quanh rốn, hạ vị)
 Đau như cắn, quặn thắt, nóng rát
 Các ảnh hưởng thứ phát về TK tự động: vã mồ hôi,
bồn chồn lo lắng, buồn nôn, nôn…
 Bệnh nhân xoay trở để tìm tư thế giảm đau

3. Cơ chế

4. Cơ chế
Đau lá thành:
 Do kích thích hoặc viêm của phúc mạc
thành
 Đau thường liên tục, mức độ đau nặng
hơn và dễ xác định vị trí hơn đau do tạng
 Đau điển hình tăng lên khi cử động và khi
ho

5. Cơ chế
Đau do liên quan:
 Đau được cảm nhận ở vị trí khác nơi bị
kích thích nhưng trong vùng được chi phối
bởi cùng 1 dây thần kinh hoặc kề cận.
 Cảm giác đau có thể nông hay sâu nhưng
thường khu trú rõ. Đau xuất hiện khi kích
thích gây đau cho tạng càng lúc càng
tăng.
 Đau có nguồn gốc từ tá tràng hay tụy lan
ra sau lưng, từ đường mật lan lên vai phải

6. TIẾP CẬN
 Thời gian đau < 1 tuần
 Điều quan trọng khi tiếp cận BN đau
bụng cấp là loại trừ bệnh ngọai khoa
cần phải mổ cấp cứu

7. Bệnh sử
 Yêu cầu BN mô tả đặc điểm đau bằng chính
từ của họ. Sau đó nói BN chỉ chỗ đau.
 Vị trí
 Thời gian đau: rất hữu ích để chẩn đoán, tiến
triển ra sao, kéo dài trong bao lâu
 Diễn tiến đau
 Cường độ
 Khởi phát đau: đột ngột hay từ từ

8. Bệnh sử
 Hướng lan
 Tính chất đau: đau từng cơn hay đau liên tục.
Đau liên tục thường do đau tạng tặc. Đau
từng cơn thường do tạng rỗng như ruột non
và đại tràng
 Đặc điểm đau: nóng rát, cắn, quặn thắt
 Yếu tố làm tăng hoặc giảm đau: liên quan
đặc biệt với thức ăn, antacid, rượu, tư thế
BN…
 Triệu chứng kèm theo

9. Tiền căn
 Tiền căn đau bụng những lần trước
 Thuốc đang dùng
 Thói quen: hút thuốc, uống rượu…
 Tiền căn ngoại khoa
 Nữ: chu kỳ kinh nguyệt, tiền căn thai
nghén

10. Khám
 Tổng trạng
 Lấy dấu hiệu sinh tồn và kiểm tra lại sau 1
khoảng thời gian đều đặn
 Dấu hiệu của giảm thể tích lưu thông: nhịp
tim nhanh, hạ huyết áp tư thế, thở nhanh, co
mạch, đổ mồ hôi. Những dấu hiệu này đi kèm
với đau bụng thường do BN mất máu trong ổ
bụng với số lượng lớn (vỡ phình động mạch
chủ), mất dịch lượng lớn (viêm tụy cấp)
shock nhiễm trùng (thủng tạng rổng hoặc áp
xe).

11. Khám bụng
Nhìn:
 Tư thế nằm của BN
 Bụng chướng do báng bụng hay tắc ruột
 Khối u ở bụng
 Vết mổ cũ
 Bụng có di động theo nhịp thở không
 Nhu động ruột
 Phải khám vùng bẹn tìm thoát vị

12. Khám bụng
Nghe:
 Nhu động ruột tăng, âm sắc cao: tắc ruột
 Nhu động ruột giảm hay mất trong liệt ruột,
viêm phúc mạc, rối loạn điện giải, viêm tụy
cấp…
 Âm thổi từ mạch máu

13. Khám bụng
Gõ:
 Gõ vang: tắc ruột
 Gõ giúp xác định ranh giới tạng to
 Gõ đục vùng thấp: có dịch trong ổ bụng

14. Khám bụng
Sờ: phải rất nhẹ nhàng
 Tìm xem BN có dấu hiệu của viêm phúc mạc
không. Thông thường thì phản ứng dội được
dùng để đánh giá xem BN có viêm phúc mạc
hay không. Tuy nhiên, khi BN đã bị viêm
phúc mạc thì phản ứng dội sẽ làm BN rất
đau. Vì vậy, nếu BN than đau nhiều, nên yêu
cầu BN ho
 Chú ý tìm khối u có mạch đập của vỡ phình
 Tạng to

15. Khám bụng
 Khám trực tràng-âm đạo: tìm chỗ đau,
khối u. Khám thấy có máu gợi ý viêm đại
tràng cấp hoặc thiếu máu mạc treo.

16. Khám bụng
 Các yếu tố có thể liên quan đến bụng
ngoại khoa:
 Đau < 48h
 Đau kèm nôn ói
 Có trụy mạch
 Bụng đề kháng

17. Nguyên nhân
I. Đau có nguồn gốc trong ổ bụng:
 Phúc mạc thành bị viêm:
 Nhiễm trùng: ruột thừa vỡ, bệnh viêm nhiễm
vùng chậu…
 Kích thích hóa học: thủng ổ loét, viêm tụy…
 Tắc nghẽn cơ học tạng rỗng:
 Tắc ruột non hoặc đại tràng
 Tắc nghẽn đường mật
 Tắc nghẽn niệu quản

18. Nguyên nhân
 Bất thường mạch máu:
 Thuyên tắc hoặc huyết khối gây thiếu máu ruột
 Vỡ phình động mạch chủ bụng
 Thiếu máu hồng cầu hình liềm
 Rối loạn ở thành bụng:
 Xoắn hoặc kéo căng mạc treo
 Chấn thương hoặc nhiễm trùng cơ thành bụng
 Căng bề mặt tạng (bao gan hoặc bao thận)

19. Nguyên nhân
 Nguyên nhân ngoài ổ bụng:
 Ngực: viêm phổi, nhồi máu cơ tim
 Cột sống
 Cơ quan sinh dục: xoắn tinh hoàn
 Nguyên nhân chuyển hóa:
 Ngoại sinh: ngộ độc chì…
 Nội sinh: ĐTĐ nhiễm ceton, HC ure huyết cao…
 Nguyên nhân thần kinh: Herpes zoster, giang
mai thần kinh…

20. Đau khắp bụng, lan tỏa
 Thủng ruột
 Phình ĐM chủ bụng
 Viêm tụy cấp
 Tắc ruột

21. Đau quanh rốn
 Viêm ruột thừa giai
đoạn đầu
 Tắc ruột non
 Viêm tụy cấp
 Vỡ phình ĐM chủ
bụng
 Thiếu máu mạc treo

22. Đau thượng vị
 Viêm loét dạ dày – tá
tràng
 Viêm thực quản
 Viêm tụy cấp
 Phình ĐM chủ bụng
 Nhồi máu cơ tim

23. Đau hạ sườn phải
 Viêm túi mật
 Viêm đường mật
 Viêm gan, áp xe
gan, K gan
 Loét tá tràng
 Viêm đáy phổi phải
 Áp xe dưới hoành

24. Đau hạ sườn trái
 Loét dạ dày
 Viêm tụy cấp
 Vỡ lách, nhồi máu lách
 Áp xe dưới hoành
 Viêm phổi

25. Đau hạ vị
 Viêm bàng quang
 Viêm nhiễm vùng chậu
 Thai ngoài tử cung
 Viêm túi thừa

26. Đau hố chậu phải
 Viêm ruột thừa
 Viêm hạch mạc treo (trẻ)
 Viêm túi thừa
 Viêm nhiễm vùng chậu
 Túi thừa Meckel
 Thai ngoài tử cung
 Bệnh Crohn
 Xoắn buồng trứng
 Sỏi niệu quản

27. Đau hố chậu trái
 Viêm túi thừa
 Viêm nhiễm vùng chậu
 Thai ngoài tử cung
 Táo bón
 Hôi chứng ruột kích thích
 Xoắn buồng trứng
 Sỏi niệu quản

28. Nguyên nhân
1. Tắc ruột:
 Đau quặn từng cơn, kèm theo ói mửa, táo bón,
bụng chướng, tăng nhu động ruột, dấu rắn bò
 Đau quanh rốn thường do tắc ruột non nhưng
tắc đại tràng có thể đau ở bất kỳ vị trí nào trên
bụng. Khoảng cách cơn đau do tắc ruột non (2-3
phút) thường ngắn hơn tắc ruột già (10-15 phút).
 X-Quang bụng đứng không sửa soạn: mực
nước hơi

29. Nguyên nhân
2. Thủng ổ loét dạ dày – tá tràng:
 Khởi phát đau dữ dội ở thượng vị, sau đó
nhanh chóng lan ra khắp bụng
 BN thường nằm im, mạch nhanh, thở nhanh
 Khám: bụng cứng như gỗ, mất vùng đục
trước gan
 X-Quang bụng đứng không sửa soạn: liềm
hơi dưới hoành

30. Nguyên nhân
3. Viêm ruột thừa cấp:
 Đau mơ hồ vùng quanh rốn hoặc thượng
vị, sau 6-8h đau di chuyển xuống vùng ¼
dưới phải và xuất hiện triệu chứng viêm
phúc mạc
 Có thể kèm theo chán ăn, buồn nôn, táo
bón hoặc tiêu chảy
 Sốt, bạch cầu tăng

31. Nguyên nhân
4. Phình động mạch chủ bụng:
 Vỡ hoặc bóc tách túi phình động mạch chủ bụng
khởi phát đột ngột với đau bụng dữ dội vùng
giữa bụng, cạnh cột sống hoặc vùng hông, đau
lan ra sau lưng
 Đau cảm giác như xé, kèm choáng váng, vã mồ
hôi, buồn nôn, thường có bệnh cảnh choáng.
 BN có tiền căn bệnh mạch máu ngoại biên
và/hoặc tăng huyết áp.
 Khám: khối u có mạch đập, đau vùng giữa bụng

32. Nguyên nhân
5. Viêm tụy cấp:
 Đau thượng vị hoặc ¼ trên trái, đau dữ dội, lan
ra sau lưng.
 Sốt, chán ăn, buồn nôn và nôn, sau nôn không
giảm đau.
 Khám có thể thấy đề kháng vùng trên rốn, đau
điểm sườn lưng khi viêm vùng đuôi tụy, giảm
nhu động ruột. Nấc cụt cũng thường xảy ra.

33. Nguyên nhân
6. Thiếu máu mạc treo cấp:
 Khởi phát đau đột ngột, dữ dội, liên tục vùng
thượng vị và quanh rốn không tương quan với
dấu hiệu khám được ở bụng
 Chán ăn, buồn nôn, nôn, tiêu máu
 Tiền căn bệnh tim mạch
 Khám: có thể choáng (25%), mất nhu động ruột,
dấu viêm phúc mạc biểu thị bệnh cảnh nhồi máu
ruột.

34. Nguyên nhân
7. Đau quặn mật:
 Mặc dù thường được gọi là đau quặn
nhưng hiếm khi BN đau quặn
 BN đau ở thương vị khi tắc nghẽn ống túi
mật. Đau thường liên tục, có thể kéo dài
vài giờ. Khi viêm túi mật, đau thường
chuyển sang ½ trên phải và mức độ nặng
nề hơn. Đau có thể lan lên vai phải

35. Nguyên nhân
8. Loét dạ dày-tá tràng:
 Đau âm ỉ hoặc rát bỏng ở thượng vị, giảm
khi ăn hoặc dùng antacid.
 Đau có tính chu kỳ và thường xuất hiện về
đêm làm BN phải thức dậy

36. CAÄN LAÂMSAØNG
1. Coâng thöùc maùu
2. Toång phaân tích nöôùc tieåu
3. Ion ñoà maùu
4. Chöùc naêng thaän
5. X quang phoåi
6. Ñieän taâm ñoà
7. Amylase trong maùu, nöôùc tieåu
8. X quangbuïng ñöùng khoâng söûa soaïn
9. Sieâu aâmbuïng
10. Dòch maøng buïng ( neáu coù )

37. MOÄTSOÁ
TÌNHHUOÁNGLAÂMSAØNG

38. BN nam , 44tuoåi , nhaäp vieän vì ñau thöôïng vòñoät ngoät sau khi ñi tieäc cöôùi veà.Ñau
buïng keøm noân oùi nhieàu , noân xong khoâng giaûm ñau. Ñau raát nhieàu , coùluùc ñau
lan ra sau löng, vaø BN thöôøng phaûi naèm co ngöôøi laïi thì thaáy deã chòuhôn.
Töø luùc khôûi phaùt , ñau caøng luùc caøng taêng laømBN phaûi nhaäp vieän ngay vaø
chöa uoáng thuoác gì tröôùc khi vaøo vieän.
Tieàn caên :Vieâm daï daøy nhöng chöa bao giôø ñau nhö laàn naøy.
Khaùm: Veû maëthoát hoaûng .M 100 HA 90/60 T 38 HH 28
Buïng chöôùng nheï , sôø ñau nhieàu vuøng thöôïng vò, nhu ñoäng ruoät 4 laàn/phuùt,
ñieåm Mayo-Robson (+).
Chaån ñoaùn ? Ñeà nghò CLS ?

39. BN nam ,50 tuoåi, ñaõ ñöôïc chaån ñoaùn xô gan coå chöôùng töø 1 naêm nay. BN ñieàu
trò khoâng thöôøng xuyeân.
Khoaûng 1 tuaàn nay, BN thaáy aên keùm ñi, buïng to caêng leân, caûm thaáy ngöôøi
ôùnlaïnh , ñau aâm æ khaép buïng neân nhaäp vieän .
Khaùm : M90, HA 100/60, T 37,8 ñoä, HH 20
Buïng baùngcaêng ,aán ñau töùc khaép buïng
Chaån ñoaùn ?
Ñeà nghò CLS ?

40. Bn nam , 25 tuoåi , nhaäp vieän vì ñau vuøng quanh roán aâm ævaø ñi tieâu phaân loûng
2 laàn/ ngaøy, töø 1 ngaøy nay. BN thaáy ôùn laïnh , ngöôøi meät moûi khoâng muoán
aên vì coù caûm giaùc buoàn oùi.
Khaùm: T 38 ñoä , M 88 , HA 120/70 HH18
Buïng meàm. Vuøng roán khoâng ñau . Ñau vuøng hoá chaäu phaûi, phaûn öùng doäi (
+).
Chaån ñoaùn ?
Ñeà nghò CLS ?