1. Στη διαδικασία διάγνωσης-αξιολόγησης του παιδιού με δυσλεξία θα πρέπει να
συμμετέχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς και στον κατάλληλο χρόνο που
απαιτείται για ένα τέτοιο εγχείρημα καταγράφοντας και καταθέτοντας ο καθένας
τη δική του βιωματική εμπειρία (εκπαιδευτικοί, γονείς, κ.τ.λ.) ή τα δεδομένα της
ψυχοτεχνικής του αξιολόγησης (ισχύει για τον επίσημο διαγνωστικό φορέα). ΄Ετσι
διασφαλίζεται η προοπτική να υπάρξει, σε συνεργατική βάση, μια πλήρης και
ακριβής αποτύπωση της κλινικής εικόνας του παιδιού με την οικεία διαταραχή,
ικανής να μετουσιωθεί σε σχολική πράξη.
Να σχολιάσεις με επιχειρήματα τον ισχυρισμό αυτό εστιαζόμενος (-η) σε έναν από τους
φορείς αυτούς και να διατυπώσεις τις δικές σου απόψεις με αναφορά στα πιθανά
αποτελέσματα παρόμοιων ενεργειών. Στην προσπάθειά σου αυτή να λάβεις υπόψη σου
τα οικεία επιστημονικά δεδομένα και τα σχολικά δρώμενα της νέας εποχής.
Σχολή Επιστημών Αγωγής
EDUC-624DL Δυσλεξία: Έρευνες και Νεότερες Τάσεις
Όνομα Φοιτήτριας : Ξάνθη Χριστίνα ( U15N0312 )
Όνομα Υπεύθυνου Καθηγητή : Kαθ. Στασινός Δημήτρης
Όνομα Διδάσκουσας : Δρ. Δουκανάρη Μαρία
Εαρινό Εξάμηνο 2016

2. 2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή ……………………………………………………….. σελ. 3
Η σημασία της Διάγνωσης……………………………………… σελ. 4
Ο ρόλος του Εκπαιδευτικού …………………………………….. σελ. 5
Συμπεράσματα ………………………………………………….. σελ. 8
Βιβλιογραφία …………………………………………………… σελ. 9

3. 3
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο ευρύτατα διαδεδομένος όρος « δυσλεξία » χρησιμοποιείται για να
υποδηλώνει εκείνες τις μαθησιακές δυσκολίες της ανάγνωσης και ορθογραφημένης
γραφής, οι οποίες αφενός μεν δεν συνδέονται με άλλες οργανικές ή διανοητικές
διαταραχές, αφετέρου δε, είναι ειδικές και προκαθορίζονται οργανικά (Critchley
1970, Naidoo 1972)1
. Είναι όπως αναφέρεται συνήθως μια δυσκολία νευροβιολογικής
και νευροαναπτυξιακής φύσης με κληρονομική προδιάθεση και επηρεάζει τις
γνωστικές διεργασίες του εγκεφάλου2
.
Βέβαια ο ορισμός της δυσλεξίας εξακολουθεί να είναι σε αρκετά σημεία
ασαφής, λόγω του ότι η γνώση μας για τη φύση της διαταραχής σε κλινικό,
αιτιολογικό και παθολογικό επίπεδο, είναι εν πολλοίς ελλιπής ακόμα. Έτσι η
δυσλεξία εξακολουθεί να ορίζεται συνοπτικά ως «σοβαρή καθυστέρηση στην
κατάκτηση του γραπτού λόγου ενώ δεν υπάρχει νοητικό ή αισθητηριακό έλλειμμα ή
ψυχιατρική διαταραχή και οι ευκαιρίες για εκπαίδευση είναι επαρκείς»3
1
Κώστας Πόρποδας Ph.d, Δυσλεξία. Η ειδική διαταραχή στη μάθηση του γραπτού λόγου, Έκδοση:
Εκπαιδευτήρια «Μορφωτική»
2
Ελληνική Εταιρεία Δυσλεξίας
3
Wagner RK, Torgesen JK The nature of phonological pro cessing and its causal role in the acquisition
of reading skills. Psychological Bulletin 1987, 101: 192-212.

4. 4
Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ
Πρώτο και βασικό μέλημα της θεραπευτικής παιδαγωγικής είναι η ορθή
διάγνωση, δηλαδή ο ακριβής προσδιορισμός της μορφής της γλωσσικής διαταραχής
του κάθε παιδιού και των αιτιών που τη δημιούργησαν. Είναι σήμερα παραδεκτό ότι
όσο πιο νωρίς γίνεται η διάγνωση της διαταραχής και ο εντοπισμός των αιτιών , τόσο
πιο αποτελεσματική είναι η παιδαγωγική επίδραση που ακολουθεί. Γι’ αυτό, το
κέντρο βάρους των ειδικών παιδαγωγικών προσπαθειών βρίσκεται στην προσχολική
και στην πρώτη σχολική ηλικία, γιατί μέχρι τότε εκδηλώνονται οι περισσότερες
γλωσσικές διαταραχές, ώστε να έχουμε μία έγκαιρη και πάνω απ’ όλα έγκαιρη
διάγνωση.
Η διάγνωση και αξιολόγηση της δυσλεξίας δεν σημαίνει απλά επιλογή και
χορήγηση κάποιων ψυχομετρικών τεστ για να διαπιστωθεί η ύπαρξή της, αλλά και
για να αποσαφηνιστούν όλες εκείνες οι δυσκολίες που βρίσκουν αντίκρισμα στη
χρήση και κατανόηση του κυρίως του γραπτού λόγου. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται
διαφοροδιάγνωση.4
Στην διαδικασία αυτή καθοριστικής σημασίας είναι η συμβολή όλων των
εμπλεκόμενων φορέων κατά τη διάρκεια της εξελικτικής πορείας των παιδιών, οι
οποίοι είναι οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και ο επίσημος διαγνωστικός φορέας. Όλοι με
τη σειρά τους, υποχρεούνται να παρέχουν τις ειδικές εκείνες πληροφορίες που θα
συνδυαστούν για την ακριβή και πλήρη αποτύπωση της κλινικής εικόνας του παιδιού
με την οικεία διαταραχή, ικανής να μετουσιωθεί στη σχολική τάξη. Έτσι, ο κάθε
φορέας από την πλευρά του οφείλει να αφουγκραστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο
και όσο γίνεται πιο έγκαιρα τις δυσκολίες που παρουσιάζει το παιδί, ώστε αυτό να
λάβει την καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση.
Αν και ο φορέας που ίσως πρώτος έχει την ευθύνη ν’ αντιληφθεί τα πρώιμα
σημάδια εμφάνισης της δυσλεξίας είναι οι γονείς, αφού εκείνοι με την κατάλληλη
καθοδήγηση μπορούν να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τις πρώτες πιθανές
ενδείξεις, παρ’ όλ’ αυτά, μιας και τα πιο ασφαλή συμπεράσματα εξάγονται στα
πρώτα χρόνια της σχολικής ζωής για το αναπτυξιακό και το «δυνάμει» μαθησιακό
προφίλ του παιδιού, εκείνοι που επιφορτίζονται με την πιο μεγάλη σπουδαιότητα
4
Στασινός Δημήτρης. Π. Ψυχολογία του Λόγου και της Γλώσσας. Ανάπτυξη και Παθολογία. Δυσλεξία
και Λογοθεραπεία. Gutenberg 2015

5. 5
στην όλη διαδικασία είναι οι εκπαιδευτικοί.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
Ο ρόλος του εκπαιδευτικού λοιπόν στο σύνολο των ενεργειών του σχολείου
για την αντιμετώπιση της δυσλεξίας σε παιδιά αποδεικνύεται καθοριστικός και
ουσιαστικός.5
Ο σύγχρονος εκπαιδευτικός έχοντας την απαιτούμενη κατάρτιση αλλά
και περιθώρια πρωτοβουλίας και δημιουργίας, επενδύοντας στη συναφή διδακτική
του εμπειρία, μπορεί να πετύχει πολλά προς την κατεύθυνση αυτή και να προσφέρει
τις καλύτερες διδακτικές και υποστηρικτικές του υπηρεσίες για την ένταξη ενός
παιδιού προσχολικής ηλικίας με σοβαρές υπόνοιες δυσλεξίας, στις πρώτες τάξεις του
σχολείου.
Αν η δυσλεξία των παιδιών αυτών διαγνωστεί νωρίς, τότε μπορούν να
εισαχθούν επιτυχώς στην λειτουργία της μάθησης μέσα από μια εξειδικευμένη,
προσανατολισμένη, δομημένη και συστηματική εκπαιδευτική διαδικασία. Τα παιδιά
αυτά πάντα θα χρειάζονται περισσότερη υποστήριξη και ενθάρρυνση.6
Γι’ αυτό και η
εφαρμογή μίας τέτοιας στρατηγικής εκ μέρους του εκπαιδευτικού της τάξης είναι
ικανή να αποτρέψει ψυχικές καταστάσεις ματαίωσης και απόρριψης που συνήθως
βιώνει το παιδί με δυσλεξία εξαιτίας των διαδοχικών του αποτυχιών στο σχολείο, οι
οποίες συνδέονται αποκλειστικά με τις χαμηλές επιδόσεις του στη γλώσσα.7
Έτσι λοιπόν ένας εκπαιδευτικός θα πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίσει τα
σημάδια εκείνα που θα μαρτυρήσουν την ύπαρξη της δυσλεξίας στο μαθητή. Πρώτα
απ’ όλα ο γραπτός του λόγος σίγουρα παρέχει τις πρώτες και ατράνταχτες ενδείξεις.
Ο μαθητής με δυσλεξία διακρίνεται καταρχήν από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει
στην ανάγνωση και την γραφή.
Όσον αφορά στην ανάγνωσή του, αυτή είναι αργή, με δισταγμό στη χροιά της
φωνής, χωρίς ροή στο λόγο του και με συλλαβισμό που δεν βγάζει ιδιαίτερο νόημα.
Αυτό δείχνει ότι ο μαθητής διακατέχεται από ελλιπή κατανόηση του κειμένου και σε
αυτό συμβάλλει και η συνήθης πρακτική του να χάνει τη σειρά στο κείμενο που
5
Στασινός Δημήτρης. Π. Η Ειδική Εκπαίδευση 2020. Για μία συμπεριληπτική ή Ολική Εκπαίδευση στο
Νέο Ψηφιακό Σχολείο με Ψηφιακούς Πρωταθλητές. 2013
6
Ελληνική Εταιρεία Δυσλεξίας
7
Στασινός Δημήτρης. Π. Ψυχολογία του Λόγου και της Γλώσσας. Ανάπτυξη και Παθολογία. Δυσλεξία
και Λογοθεραπεία. Gutenberg 2015

6. 6
διαβάζει και άρα να μπερδεύεται ακόμα πιο πολύ. Σε επίπεδο λέξεων, ο μαθητής που
βρίσκεται στα πρώτα στάδια της δυσλεξίας είναι πιθανό να παραλείπει γράμματα,
ενόσω διαβάζει ή να προσθέτει άλλα που δεν υπάρχουν, να αντικαθιστά άλλα ή να τα
αντιμεταθέτει. Δεν θα πρέπει να εκπλήξει τον εκπαιδευτικό αν αυτό συμβεί και σε
ολόκληρες συλλαβές ή λέξεις. Kατά τη διαδικασία της ανάγνωσης, το παιδί πρέπει να
ανακαλέσει από τη μνήμη του την εικόνα και το ήχο κάθε γραφήματος που βλέπει και
να εκφέρει τους φθόγγους. Ο μαθητής θα πρέπει να έχει την ικανότητα να συνδυάζει
τους φθόγγους μεταξύ τους, να τους συνθέτει ακολουθώντας σωστά τη σειρά της
διαδοχής τους και να εκφέρει τελικά την λέξη σαν αδιάσπαστο σύνολο φωνημάτων
και όχι το φθόγγο κάθε γράμματος ξεχωριστά έναν έναν. Όμως εάν στην μνήμη ενός
μαθητή δεν έχουν «καταχωρηθεί» οι φθόγγοι των συμβόλων σε συνδυασμό με το
σχήμα του ο καθένας, η ανάγνωση δεν είναι δυνατή.8
Όσον αφορά στη γραφή, εύκολα ο εκπαιδευτικός από την εικόνα της, μπορεί
να υποψιαστεί ότι ο μαθητής παρουσιάζει κάποια μαθησιακή δυσκολία, τύπου
δυσλεξίας. Τα πολλά ορθογραφικά λάθη ακόμα και σε λέξεις που έχει συστηματικά
διδαχθεί είναι μία βασική ένδειξη. Οι παραλείψεις ή οι προσθέσεις γραμμάτων (π.χ να
γράφει αρστραφτερός αντί αστραφτερός, καρθρέφτης αντί καθρέφτης ), οι
αντιμεταθέσεις και οι αντικαταστάσεις γραμμάτων ( π.χ να γράφει κλώσσα αντί
γλώσσα ), συλλαβών ή λέξεων επίσης είναι συχνό φαινόμενο στο δυσλεξικό μαθητή.
Εξαιρετικά σύνηθες ιδίως στις πρώτες τάξεις του δημοτικού είναι η καθρεφτική
γραφή.
Λάθη επίσης συμβαίνουν και κατά την αντιγραφή ενός κειμένου από τον
πίνακα ή από κάποιο βιβλίο καθώς και στην καθ΄ υπαγόρευση γραφή. Εντυπωσιάζει
το γεγονός ότι, ενώ μπορεί να έχει μπροστά του το κείμενο κι να παρατηρεί μία μία
τις λέξεις που το συνθέτουν για να τις γράψει , ο δυσλεξικός μαθητής κάνει και πάλι
λάθη αντικατάστασης, παράλειψης κλπ, σαν να τις βλέπει διαφορετικά γραμμένες
από ότι είναι στην πραγματικότητα. Αντιγράφω όμως δεν σημαίνει απλά και μόνο
«γράφω ό,τι βλέπω, όπως το βλέπω». Η αντιγραφή είναι το αποτέλεσμα μιας
σύνθετης διαδικασίας . Ο μαθητής θα πρέπει πρώτα να αναγνώσει σωστά τη λέξη, να
την συγκρατήσει για λίγα δευτερόλεπτα στη μνήμη του και κατόπιν να τη γράψει σαν
να την «υπαγορεύει» ο ίδιος στον εαυτό του. Έτσι ακόμα κι αν η ανάγνωση της
λέξης γίνεται σωστά, εάν η μνήμη του συγκρατεί μόνο τη φωνολογική ταυτότητα
8
Μαυρομμάτη Δώρα. Κατάρτιση του προγράμματος αντιμετώπισης της Δυσλεξίας. Αθήνα. 1995

7. 7
μίας λέξης (πχ /pezo/) και όχι τα ορθογραφικά της στοιχεία (παίζω), τότε η λέξη θα
αντιγραφεί με λάθη, δεδομένου ότι οι φθόγγοι που αντιπροσωπεύονται με
περισσότερα από ένα σύμβολα (/e/ =ε, αι και /O/ =ο, ω) Θα γραφούν με τυχαία
επιλογή του συμβόλου.9
Η συνολική εικόνα του γραπτού τις περισσότερες φορές αντικατοπτρίζει την
σύγχυση που υπάρχει και στο μυαλό του δυσλεξικού μαθητή. Η κακογραφία και η
ακαταστασία των γραμμάτων στη σελίδα με μουντζούρες και αδικαιολόγητα κενά
ανάμεσα σε λέξεις ή το αντίθετο, κατάργηση των διαστημάτων ανάμεσά τους.
Ενδέχεται να υπάρχει παντελής απουσία κεφαλαίων γραμμάτων ή η ανεξήγητη
παρεμβολή τους ανάμεσα στα μικρά.10
Όσον αφορά σε πιο γενικά χαρακτηριστικά, ο δυσλεξικός μαθητής δεν μπορεί
να συγκεντρώσει την προσοχή του για ικανοποιητικό χρονικό διάστημα, ανάλογα την
ηλικία του, σε μία συγκεκριμένη δραστηριότητα και γι’ αυτό παρουσιάζει και την
προαναφερθείσα εικόνα γραπτού. Με αυτό συνδέεται και το γεγονός ότι δεν
οργανώνει καλά την μελέτη του, την εργασία του ή τον προσωπικό του χώρο. Δεν
μπορεί να συγκρατήσει το πρόγραμμα των υποχρεώσεών του, καθώς έχει μικρής
έκτασης και διάρκειας βραχύβια μνήμη και έτσι δεν ανταποκρίνεται με συνέπεια.
Διακατέχονται από παρορμητικότητα στον τρόπο που αντιδρούν και ανταποκρίνονται
στα εξωτερικά ερεθίσματα, η οποία πολλές φορές εκδηλώνεται αδέξια.11
9
Μαυρομμάτη Δώρα. Κατάρτιση του προγράμματος αντιμετώπισης της Δυσλεξίας. Αθήνα. 1995
10
Στασινός Δημήτρης. Π. Δυσλεξία και Σχολείο. Η εμπειρία ενός αιώνα. Gutenberg – Γιώργος &
Κώστας Δαρδανός, 2003
11
Ο.π 9

8. 8
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Για να γίνει μία σωστή, έγκυρη και έγκαιρη διάγνωση της δυσλεξίας σε ένα
παιδί θα πρέπει να υπάρχει πλήρης γνώση της κλινικής εικόνας της δυσλεξίας.12
Τα
πάντα θα μπορούσαν να γίνουν ευκολότερα για τα δυσλεξικά παιδιά στο σχολείο,
έτσι που και αυτά να προοδεύουν περισσότερο απ’ ότι τώρα και να δυσκολεύονται
και να ταλαιπωρούνται λιγότερο απ’ ότι τώρα. Ίσως και τότε βέβαια να μην ήταν οι
άριστοι μαθητές της τάξης τους, αλλά η πρόσβαση στη γενική γνώση, στη μόρφωση
και στην καλλιέργεια, σε κάθε επίπεδο, θα ήταν πολύ ευκολότερη και θα υπήρχε μία
έντονη και σαφής διαφορά προς τα πάνω σε σχέση με αυτό που είναι σήμερα.13
Ο έγκαιρα ενημερωμένος εκπαιδευτικός για ορισμένες «δυνητικές»
περιπτώσεις παιδιών με δυσλεξία είναι ακόμα σε θέση να δημιουργεί προϋποθέσεις
στην τάξη και κατ’ επέκταση στο σχολείο για ένα φιλικό προς τη δυσλεξία κλίμα που
θεωρείται βασικός όρος για ενεργητική συμμετοχή και (ικανοποιητικές) μαθησιακές
επιδόσεις των ατόμων αυτών στην καθημερινή σχολική κουλτούρα.14
Γι’ αυτό το λόγο, προϋπόθεση αποτελεί η ορθή ενημέρωση, μετεκπαίδευση
και δραστηριοποίηση των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων, σχετικά με την συναφή
συμπτωματολογία των μαθησιακών δυσκολιών, τύπου δυσλεξίας αλλά και των ειδών
της. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι όσο νωρίτερη είναι η διάγνωση, τόσο καλύτερα το
παιδί θα μπορεί να προσαρμοστεί και να εναρμονιστεί μέσα στην σχολική τάξη.
Έχοντας ως οδηγό λοιπόν τις ήδη υπάρχουσες παρατηρήσεις των γονέων, το σχολείο
μέσω των εκπαιδευτικών θα υποχρεούται να παρέχει τις ειδικές εκείνες πληροφορίες
που θα παραπέμψει ένα παιδί στον επίσημο διαγνωστικό φορέα για την διάγνωση και
οριοθέτηση της μαθησιακής δυσκολίας. Η αγαστή συνεργασία και των τριών αυτών
πλευρών που πλαισιώνουν το παιδί κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής του, είναι η
κινητήριος δύναμη για ένα καλύτερο αύριο του δυσλεξικού μαθητή στο σύγχρονο
σχολείο.
12
Καρπαθίου Εμμ. Χρυσόστομος, Δάλλα Βάνα, Μάρα Μαρία. Δυσλεξία.Έλλην.1994.
13
Μαυρομμάτη Δώρα. Δυσλεξία. Φύση του προβλήματος και αντιμετώπιση.Αθήνα.2004
14
Στασινός Δημήτρης. Π. Ψυχολογία του Λόγου και της Γλώσσας. Ανάπτυξη και Παθολογία. Δυσλεξία
και Λογοθεραπεία. Gutenberg 2015

9. 9
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ελληνική Εταιρεία Δυσλεξίας
Καρπαθίου Εμμ. Χρυσόστομος, Δάλλα Βάνα, Μάρρα Μαρία. Δυσλεξία.Έλλην.1994.
Μαυρομμάτη Δώρα. Κατάρτιση του προγράμματος αντιμετώπισης της Δυσλεξίας.
Αθήνα. 1995.
Μαυρομμάτη Δώρα. Δυσλεξία. Φύση του προβλήματος και
αντιμετώπιση.Αθήνα.2004.
Πόρποδας Κώστας. Ph.d, Δυσλεξία. Η ειδική διαταραχή στη μάθηση του γραπτού
λόγου, Έκδοση: Εκπαιδευτήρια «Μορφωτική».
Στασινός Δημήτρης. Π. Ψυχολογία του Λόγου και της Γλώσσας. Ανάπτυξη και
Παθολογία. Δυσλεξία και Λογοθεραπεία. Gutenberg 2015.
Στασινός Δημήτρης. Π. Η Ειδική Εκπαίδευση 2020. Για μία συμπεριληπτική ή Ολική
Εκπαίδευση στο Νέο Ψηφιακό Σχολείο με Ψηφιακούς Πρωταθλητές. 2013.
Στασινός Δημήτρης. Π. Δυσλεξία και Σχολείο. Η εμπειρία ενός αιώνα. Gutenberg –
Γιώργος & Κώστας Δαρδανός, 2003.
Wagner RK, Torgesen JK The nature of phonological pro cessing and its causal role
in the acquisition of reading skills. Psychological Bulletin 1987.