Μάθημα: Βιολογία. Α' Λυκείου. 10ο Κεφ.-Σημειώσεις σχολικού βιβλίου
1. ΚΥΤΤΑΡΑ - ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ
Χημειοϋποδοχείς: Χημικές ουσίες όσφρηση, γεύση
Εσωτερικά γλυκόζη, CO2 στο αίμα
Θερμοϋποδοχείς
Μηχανοϋποδοχείς: Πίεση, κίνηση, τάση
Φωτοϋποδοχείς: Φωτεινή ακτινοβολία όραση
Βρίσκονται σαν:
Α) Νευρικές απολήξεις δέρματος
Β) Αισθητήρια όργανα π.χ. οφθαλμός
Η αίσθηση είναι το αποτέλεσμα ερμηνείας των ερεθισμάτων που
φτάνουν στον εγκέφαλο.
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος, MSc,
Υποψήφιος Διδάκτορας
2. Από τι εξαρτώνται οι διαφορετικές αισθήσεις;
• Από τις νευρικές ώσεις ;
• Από τα μέρη του εγκεφάλου όπου καταλήγουν οι νευρικές ώσεις;
Χρήση υποδοχέων:
• Αντίληψη
• Εγρήγορση
• Εικόνα
• Έλεγχος κινήσεων
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος, MSc,
Υποψήφιος Διδάκτορας
3. Σωματικές αισθήσεις
• Οι υποδοχείς του πόνου στο δέρμα είναι 30 φορές περισσότεροι από τους υποδοχείς του ψυχρού.
• Στα χείλη εμφανίζεται μεγαλύτερη συγκέντρωση υποδοχέων αφής απ’ ό,τι στην πλάτη.
Πόνος
• Νευρικές απολήξεις σε δέρμα και εσωτερικά όργανα (π.χ. οστά, μυς, αγγεία).
• Όχι στον εγκέφαλο.
• Διεγείρονται από καταστροφή των ιστών από μηχανικά ή άλλα αίτια (θερμότητα, χημικές ενώσεις).
Οξύς πόνος Χρόνιος πόνος
Ισταμίνη & ουσία Ρ ενεργοποίηση υποδοχέων πόνου
Εγκεφαλίνες & ενδορφίνες αναλγητικά (έλεγχος πόνου, φυσικά αντικαταθλιπτικά!)
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος, MSc,
Υποψήφιος Διδάκτορας
6. Αφή και πίεση
Μηχανοϋποδοχείς
• Δέρμα
• Μυς
• Σύνδεσμοι
• μεγαλύτερη πυκνότητα στις άτριχες περιοχές
• μεταφέρονται στην πρόσθια περιοχή του βρεγματικού λοβού
Θερμοκρασία
• δέρμα
• σκελετικοί μύες
• Ομάδες υποδοχέων θερμού & ψυχρού
• Κέντρο των σωματικών αισθήσεων, βρεγματικός λοβός
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος, MSc,
Υποψήφιος Διδάκτορας
7. Αγγεία και χρωστικές που
απορροφούν το φως
Μεγάλη κυρτότητα
Ύπαρξη φωτοϋποδοχέων
Περιέχει λείους μυς
Ραβδία Κωνία
• Πολλά
•Περιφερειακά
• Λίγα
• Κεντρικά
• Ωχρή κηλίδα
ΟΡΑΣΗ
Ρυθμίζει την κυρτότητα του
κρυσταλλοειδούς φακού
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος, MSc,
Υποψήφιος Διδάκτορας
9. Φωτόνια Κερατοειδής Υδατοειδές υγρό Κρυσταλλοειδής
φακός
• Εστίαση αντικειμένων σε απόσταση <6 m
• Σύσπαση των μυών του ακτινωτού σώματος
• αύξηση της κυρτότητας του κρυσταλλοειδούς φακού
Υαλώδες
σώμα
προσαρμογή
Αμφιβληστροειδής
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος, MSc,
Υποψήφιος Διδάκτορας
13. Όραση με ραβδία Όραση με ραβδία και κωνία
Ραβδία:
•Πολύ ευαίσθητα στο φως (όραση σε συνθήκες
χαμηλής έντασης)
•Αντίληψη σχήματος αλλά χωρίς ευκρίνεια
•Ασπρόμαυρη όραση
• Χρωστική: Ροδοψίνη
Κωνία:
• Χρώματα και λεπτομέρειες αντικειμένου
• Διέγερση μόνο με επαρκή φωτισμό
• Χρωστική: Ιωδοψίνη
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος, MSc,
Υποψήφιος Διδάκτορας
15. Εξωτερικό αυτί
AKOH
Πτερύγιο
Ακουστικός πόρος
Κυψελιδοποιοί αδένες
Εσωτερικό αυτί
Ευσταχιανή σάλπιγγα
(Συλλέγει ήχους)
άκμονας
σφύρα
Τυμπανικός
υμένας
αναβολέας
•Συνδέει το μέσο αυτί με τον ρινοφάρυγγα.
• Διατηρεί την πίεση στις 2 πλευρές του τυμπάνου.
Μέσο αυτί
Μεταδίδουν τις
παλμικές κινήσεις στη
βάση του κοχλία.
κοχλίας 3 Ημικύκλιοι σωλήνες
αίθουσα
(Εμποδίζουν την είσοδο σκόνης
με την κυψελίδα).
Ωοειδής θυρίδα
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος, MSc,
Υποψήφιος Διδάκτορας
16. Τα κανάλια είναι γεμάτα με υγρό, τη λέμφο!
Αιθουσαίο
κανάλι
Τυμπανικό
κανάλι
Κοχλιακός
πόρος
Όργανο corti
Κοχλιακό
νεύρο
Βασική
μεμβράνη
•Το υποδεκτικό όργανο της ακοής
• έχει μηχανοϋποδοχείς (τριχοφόρα κύτταρα)
Διέγερση οργάνου
corti
Κροταφικός λοβός
εγκεφάλου
Νευρική ώση σε κοχλιακό
νεύρο
Ήχος
Παλμικές δονήσεις
τυμπάνου
Μετάδοση δόνησης από
τα 3 οστάρια στη βάση
του κοχλία
Παλμικές κινήσεις
της λέμφου
Δονήσεις στη
βασική μεμβράνη
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος, MSc,
Υποψήφιος Διδάκτορας
17. Ακουστικές ακρολοφίες
Κινείται λόγω κίνησης της λέμφου
Κάμψη τριχών
Νευρική ώση
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος, MSc,
Υποψήφιος Διδάκτορας
18. Στην αίθουσα
Μεταφορά νευρικών ώσεων σε προμήκη και παρεγκεφαλίδα
λ
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος, MSc,
Υποψήφιος Διδάκτορας
19. Οσφρητικός βλεννογόνος: αισθητήριο της όσφρησης
• Επιθηλιακά κύτταρα
• Υποδεκτικά τριχοφόρα κύτταρα
Διάλυση αερίων χημικών ουσιών στα υγρά
Επαφή με βλεφαρίδες τροχοφόρων κυττάρων
Νευρική ώση
Οσφρητικό νεύρο
Κροταφικός λοβός
Εξοικείωση υποδοχέα: μείωση της αίσθησης της όσφρησης υπό τη συνεχή
επίδραση συγκεκριμένης ουσίας.
ΟΣΦΡΗΣΗ
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος, MSc,
Υποψήφιος Διδάκτορας
20. Γευστικές θηλές Γευστικοί κάλυκες: τα ειδικά όργανα της γεύσης
• στηρικτικά και ειδικά υποδεκτικά τριχοφόρα κύτταρα
• Οι ουσίες ΠΡΕΠΕΙ να είναι διαλυμένες στο σάλιο
Επαφή χημικών ενώσεων με βλεφαρίδες τριχοφόρων κυττάρων
Νευρική ώση
Γευστική οδός
Θάλαμος
Βρεγματικός λοβός
• Ταχύτατη εξοικείωση στις χημικές ενώσεις εκτός και αν η
τροφή μετακινείται σε όλη την επιφάνεια της γλώσσας
διεγείροντας συνεχώς διαφορετικούς υποδοχείς
ΓΕΥΣΗ
Δημήτρης Καρατζάς, Βιολόγος, MSc,
Υποψήφιος Διδάκτορας