Багш: Н. Цэдэвсүрэн /Ph.D/

1. ЭЦЭГ ЭХТЭЙ АЖИЛЛАХ
МЕНЕЖМЕНТИЙН
ЗАГВАР

2. 1.ЭЦЭГ ЭХТЭЙ АЖИЛЛАХ МЕНЕЖМЕНТИЙН ЗАГВАР
БОЛОВСРУУЛАХ ЭРЭЛТ ХЭРЭГЦЭЭ
Монгол орны боловсролын өөрчлөлт шинэчлэлийн асар
богино хугацаанд сургууль,багш эцэг эхийн харилцаанд урьд
өмнө байгаагүй дараах бэрхшээлүүд ажиглагдах боллоо.
Үүнд:
1. Гэр бүлийн хүрээнд хүүхдийг хүмүүжүүлэх, уламжлалт ёс
алдагдаж, хуучин “үнэт” гэж зөвшөөрөгдөж байсан зүйлс үнэ
цэнээ алдах болсон.
2. Эцэг эх, хүүхдийг “нээлттэй” нийгмийн өмнө өнгө аяст
нийцүүлэн авьяас чадварыг хөгжүүлэх, эрүүл чийрэг өсгөх
талаар сэтгэлгээний шинэлэг чиг хандлагтай болж, олон
төрлийн сургалт, секц дугуйлан, усан бассейн, интернет гэх
үйл ажиллагаанд нэгэн зэрэг хамруулах хүсэл эрмэлзэлтэй
болсон ч түүнд яаж хандах , хүүхэд олон мэдээллийг нэгэн
зэрэг хүлээн авхад аль нь өөрт нь хэрэгцээ болон үлддэг
тухай хүүхдийн ачаалыг яаж тэнцүүлэх тухай сурган
хүмүүжүүлэх болон сэтгэл судлалын шинжлэх ухааны наад
захын мэдлэг, мэдээлэл хомс байгаа.

3. 3. Аж төрөх ёсны шинэхэн бий болж буй арга барил
болох бизнесийн салбарт эцэг эхчүүд хөл
таьсанаар хоёр нарны хооронд амс хийх завгүй
ажиллацгааж байгаа учир үр хүүхэддээ тавих
хяналт суларсан.
4. Аж амьдралаа дээшлүүлэх зорилгоор хилийн
чанадад ажиллахаар явахдаа өөрсдийн
төлөөлөл болох асран хамгаалагчдаа өндөр
насны тэтгэвэрт гарсан, эсвэл амьдралын
дадлага, туршлага багатай хүмүүст хариуцуулан
үлдээж байгаа зэрэг шалтгаануудаас сургууль,
багш, эцэг эх, сурагчдын хоорондын харилцаа
суларч хөндийрөн, эцэг эхчүүд, сургууль, багш
нарыг зөвхөн шүүмжлэгчийн байр сууринаас
хандах боллоо. Энэ нь биднээс эцэг эхтэй
ажиллах менежментийн зөв загварыг
боловсруулж, үйл ажиллагаандаа хэрэглэхийг
цаг үргэлж шаардах боллоо гэсэн үг юм.

4. 2. Эцэг эхтэй ажиллах үйл
ажиллагааны үндсэн хэлбэрүүд
Эцэг эхтэй ажиллах менежментийн зөв загварыг бүтээхийн тулд
юуны өмнө ангийн удирдлагын хамтын ажиллагааны нэг үндсэн чиглэл
болох гэр бүл, эцэг эхтэй хамтран ажиллахдаа дараах хэлбэрүүдийг
сонгох нь оновчтой болохыг олон эрдэмтэд хүлээн зөвшөөрдөг байна.
Тухайлбал:
 Хүүхэдэд нэмэгдэл шаардлага тавих
 Цэцэрлэг, ангиас зохиож буй үйл ажиллагааг ил тод болгох
 “Эцэг эхийн хурал”, “Гэр бүлийн хүмүүжлийн сургууль”, “Эцэг
эхчүүдэд зөвлөгөө өгөх өдөр” зэрэг үйл ажиллагааны хэлбэрийг
өрнүүлэх
 Цэцэрлэгийн удирдах, төлөвлөх, зохион байгуулах, хянах, үнэлэх,
зэрэг үйл ажиллагаанд эцэг эхийг өргөн оролцуулж, тэдний санал
бүхэн ямар нэгэн эрх зүйн акт зөрчөөгүй, хуулийн хүрээнд байгаа бол
түүнд тулгуурлан үйл ажиллагаагаа төлөвлөх, зохион байгуулах
 Тэдний санал хүсэлт, хэрэгцээг судалж, матрицаар дүгнэн,
судалгаанд түшиглэн үйл ажиллагаагаа явуулах олон арга барилыг
сонгон хэрэгжүүлэн боловсронгуй болгох эрэлт хэрэгцээ бий болоод
байна.

5. 3. Эцэг эхтэй ажиллах менежмент
сайтай багш нарын туршлагаас
Манай орны зарим багш сурган хүмүүжүүлэгчид
бидний өмнө тургараад байгаа дээрх
бэрхшээлүүдийг гэтлэн давах арга хэрэгслийг
хайж, эцэг эх, сургууль багш нарын хооронд үүсэх
зөрчлүүдийг чадварлаг удирдан зохих үр дүнд хүрч
байгаа олон арван туршлага байна. Тухайлбал,
Солонгосын Вон Дун Ён-ий “Бүх талын боловсрол
олгох сургалтын 5 талт зарчим” гэдэг үзэл
баримтлалыг сонгон авч, түүнийг монгол хүүхдийн
онцлогт тохирсон монгол хувилбар болгон
боловсруулан хэрэгжүүлэхийн төлөө чармайн
ажиллаж байна. Тэрээр “Гэр бүлийг хайрын
сургууль болгох нь” гэсэн төсөл боловсруулан
хэрэгжүүлж байна.

6. Түүний төслийн гол зорилго нь: Цэцэрлэг,
багш, эцэг эхийн харилцаанд зөөлөн дулаан уур
амьсгал бий болгож, бие биеэ харилцан
хүндэтгэх, санаа бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх
боломжит орчныг бүрдүүлэн, улмаар эцэг
эхчүүд өөрсдийн хүүхдээ маш нарын таньж
мэдрэх арга барилаа “Уян утсан холбоо” гэж нэр
өгсөн нь ч мөн учир шалтгаантай юм. “Уян утсан
холбоо” гэдгээ багш, цэцэрлэг, эцэг эх, үр
хүүхдийн хоорондын харилцааны сэтгэл зүйн
үндсийг бүрдүүлж тэдгээрийг эвсэг нөхөрсөг
хүндэтгэлтэй, илэн далангүй чөлөөтэй
байдлаар бие биетэйгээ харилцан чин
сэтгэлээсээ ойлголцох арга хэрэгсэл юм” гэж
тодорхойлжээ.

7. Ийнхүү “Уян утсаар холбох” арга нь төрөлтэй байдаг. Үүний нэг
төрөл нь анкетийн судалгаа юм. Энэ нь Та хүүхдээ хэрхэн таних
вэ? Гэдэг анкетийн судалгаагаар эхэлдэг. Энэхүү анкетын судалгаа
3 үе шаттай явагддаг.
 1-р шатанд хүүхдээс авдаг.
2-р шатанд хүүхдийн хариултыг нууцлан “дардас” хийж байгаад яг тэр
асуултаар эцэг эхчүүдээс авдаг.
 3-р шатанд хүүхдийн ба эцэг эхийн судалгааг харьцуулан эцэг эхтэй илэн
далангүй ярилцлага хийгээд та хүүхдээ
o Сайн таньдаг
o Хүүхдээ таньдаг
o Муухан таньдаг
o Барагтайхан таньдаг
o Огт таньдаггүй гэх мэт бүлгүүдэд хуваан дүгнэлт гаргаж, эцэг эхэд нэг
бүрчлэн үзүүлж санал бодлоо солилцдог байна.
Багш энэхүү явцыг ажиглан сурган хүмүүжүүлэх тэмдэглэл хөтөлсөнтэй
танилцахад “Энэ анкетын судалгааны үр дүн надад таатай сэтгэгдэл
төрүүлэх алхам бий болгож байна. Тухайлбал манай Бат, Дулам,
Сүрэнгийн эцэг эхийн хүүхэдтэйгээ харилцах харилцаанд өөрчлөлт гарч
байна. Дорж, Дондог нарын эцэг эх ингээд байна яах вэ гэсэн асуултыг
багшид тавих боллоо. Яамайдаа” гэж бичсэн байх юм. Үүний дараа
миний сайхан ээж”,

8. Эдгээр ажлын эцэсийн үр дүн болгож нэгэн
өдрийг эцэг эхээ алдаршуулах өдөр болгон
зарлаж хүххдийн бүтээлтэй танилцуулж тэдний
харилцаанд өөрчлөлт гаргах боломж нөхцлийг
бүрдүүлж өгдөг. Ийнхүү энэ “Уян утсан холбоо”
нь гэр бүлийг хайрын сургууль болгоход хамгийн
чухал хэрэгсэл болж байлаа.
“Уян холбоос”-ын өөр нэг төрөл нь эцэг эхийн
хурал гэж ярьж байв. Эцэг эхийн хурал хийхдээ
Японы “яг цагт нь” гэдэг үзэл баримтлалыг
ажлын үндэслэл болгож сонгон аваад хүүхдийн
ширээн дээр гурвалжин, квадрат, тойрог зэрэг
геометрийн дүрс бүхий нэрийн хуудсыг тавина.
Нэрийн хуудасны өөр рүү нь харсан тал дээр
багш, эцэг эхийн болон хүүхдийн нэрийг бичсэн
байна.

9. Багш эхний хүн ирж суудлаа эзэлсний дараа
та өөрийн болон хүүхдийн нэртэй тал дээр ирсэн
цаг минутаа тэмдэглээрэй гэсэн хүсэлт гаргана.
Дараа нь эцэг эхчүүд хурал хийх боломжийг
бүрдүүлсэн тэр цагт хурлыг эхлэх болсныг
мэдэгдээд
 Хурлын тэргүүлэгчийг сонгоно.
 Хурлын дарга хурлыг удирдан явуулна.
 Хурлын дарга хуралд хэлэлцэх асуудлыг
танилцуулснаар хурал эхэлнэ.
Багш хурлын даргаас зөвшөөрөл авч эцэг
эхийн өмнө тавьсан нэрийн хуудасны эсрэг
талын хоосон зайн дээр багшийн ажлын
тайлантай холбогдсон “Санал хүсэлтээ”
бичээрэй гэдэг санамж өгнө.

10. Хурлын үйл ажиллагаа өндөрлөсний дараа
эцэг эхийг ангид байхад ширээн дээр
байгаа”Нэрийн хуудас” –ыг хураах явцдаа:
1. Манай ангийн тэр, тэрний аав, ээж “яг
цагтаа” ирлээ, баярлалаа.
2. Тэр, тэрний аав, ээж жаахан хожимджээ.
Дараагийн хуралд “Яг цагтаа” ирнэ гэдэгт
найдаж байна.
3. Харин Бат, Дорж нарын гэрээс хэн ч
ирсэнгүй, боломж нь болоогүй юм болов уу
даа гэх мэтээр уян зөөлөн, энгийн үгээр
хэлэхэд тэр нь эцэг эхчүүдэд “ шаардлага”
болон хувирсныг би дараагийн хурлын
ирцээс мэдэрсэн гэж ярьж байлаа.

11. Энэ үеэс л эхлэн манай хүүхдүүдийн цаг
хугацааны мэдрэмж сайжирч, эцэг эхчүүд маань “цаг
хугацаа” бол өөрөө өөрийгөө өөрчлөх хүч гэдгийг
мэдэрч эхэлсэн нь надад сэтгэл ханамжийг бэлэглэсэн
юм даа гэж ярьж байсан нь бодууштай санаа байлаа.
Уян холбоосын бас нэг үзүүр нь “Нээлттэй
хичээлийн өдөрлөг” байв. Ангийн багш мэргэжлийн
багш нарт хандаж: эцэг эхчүүдээс хичээлд суух
,багшийн ажилтай танилцах, хүүхэдтэйгээ танилцах,
илэн далангүй яриа өрнүүлэх, санаа бодлоо чөлөөтэй
солилцох цаг хугацаа болсныг мэдэрдэг болсон.
Дээрх багшийн хэрэглэж буй “УЯН УТАС”-аар
холбогдсон бүхий л үйл ажиллагаа нь сургууль багш,
эцэг эх, сурагчдын хооронд нь ээнэгшүүлэн, халуун
дулаан уур амьсгалыг бүрдүүлдэг болохыг харуулж
байна. Эцэг эх , сурагчдаас авах анкетын судалгааны
загварыг хавсарав.

12. Эцэг эхийн менежментийг боловсронгүй болгоход үр
дүнгээ өгч буй өөр нэг ажил бол нийгмийн болон цаг
хугацааны мэдрэмж сайтай зарим багш нар иргэний
нийгмийн мөн чанар , түүний эрх зүйн харилцаанд
тулгуурлан суралцагч, багш, эцэг эхийн хооронд гурвалсан
гэрээ байгуулан ажиллаж байна. Энэхүү гурвалсан
гэрээний эцсийн мөн чанар нь:
Гэрээгээр хүлээсэн үүргээ биелүүлэхийн төлөө багш,
суралцагч, эцэг эхийн үүрэг хариуцлага сайжирч, гэрээ бол
иргэний харилцааг зохицуулагч эрх зүйн баримт бичиг мөн
гэдгийг хүндэтгэн үзэх сэтгэл зүйн үндэс төлөвших
хандлага илэрч буй нь ажиглагдаж байна.
Мөн гэрээ нь багш, суралцагч, эцэг эхийн харилцааг
бие биенээсээ хараат бус, бие биеэ хүндэтгэх , эрх үүргээ
ухамсарлах, хариуцлага хүлээх, иргэнлэг байдал
төлөвшүүлэх эрх зүйн таатай орчин бий болгож байна гэж
үнэлэгдэж байна.

13. 4. Эцэг эхэд өгөх сурган хүмүүжүүлэх
зөвлөгөө, түүний загвар аргачлал
Ангийн менежментийг боловсронгуй болгох өөр
нэг төрөл нь багш нараас эцэг эхэд шаардлагатай
цаг үед нь оновчтой сэдвээр сурган хүмүүжүүлэх
цуврал хичээлийг зааж зохион байгуулах ажил юм.
Тухайлбал мэдээлэл технологийн эрин үед
амьдарч, аж төрж, суралцаж буй өнөөгийн хүүхдийн
хэрэгцээ шаардлага дээр үндэслэн “Бодибилдинг”,
“Телевизор үзэхийн эрүүл ахуйн шаардлага”,
“Компьютер тоглоомын эерэг ба сөрөг тал” гэх мэт
тулгамдсан сэдвүүдээр тодорхой баримт, статистик
тоо, шинжлэх ухааны мэдээ, мэдээллүүдийг
ашиглан сурган хүмүүжүүлэх зөвлөгөө өгч байгаа нь
үр дүнтэй бүтээлч ажлын нэг гэж эцэг эхийн
таашаалыг хүлээдэг. Эдгээрээс заримыг нь
толилуулья.

14. Телевиз үзэхийг хэрэн зохицуулах
тухай эцэг эхэд зөвлөх нь
Телевизийн өмнө хэт олон цагаар суух нь хүүхдэд
муугаар нөлөөлдөг гэдгийг багш нар эцэг эхчүүдэд
анхааруулж байх хэрэгтэй. Телевиз хэт их үзэх нь сурах
сургалтанд оролцох зэрэгт саад учруулдаг гэдгийг
судалгаагаар нотолсон. Хүүхдүүд телевиз үзэх асуудлаар
эцэг эхэд өгч болох зарим зөвлөгөөг дор нийтлэлээ.
 Ажлын өдрүүдэд хүүхэд телевиз үзэх эсэхийг шийд. Хэрэв
үзэж болно гэвэл хэдэн цаг гэдгийг тогтоо.
 Долоо хоногийн эцсийн амралтын өдрүүдэд телевиз үзэх
хугацааг тогтоож өг. Телевиз үзэх цагийг бусад зүйлээс
хэмнэж хуримтлуулах байдлаар нэмэгдүүлж болно гэсэн
ойлголтыг бүү өг.
 Хүүхэд телевиз үзэх цаг хугацааг тодорхой зааж өг.

15.  Телевиз үзэх эсэхээ өөрсдөө шийдэж болно гэдгийг
хүүхэддээ ойлгуул. Аймшигтай зүйл гарч байвал унтрааж
болно шүү.
 Телевизийн хөтөлбөр дуусангуут шууд босч явахгүй байх
нь зүйтэй. Тухайн хөтөлбөрийн талаар танай хүүхэд
ямар сэтгэгдэлтэй байгааг мэдэж авах нь ихээхэн чухал
юм.
 Танай хүүхэд үзэх сонирхолтой тусгай хөтөлбөр гарч
магадгүйг бодолцоорой. Иймэрхүү нэмэлт хөтөлбөрийн
цагийг 7хоногийн хуваарьтаа багтаан авч үзээрэй.
 Хүүхэд чинь “Савангийн дуурь” гэх мэт цуврал
нэвтрүүлгийг үзэх зуршилтай болохоос сэргийл. Өдөр
болгоны телевиз үзэх хуваарьт цагтаа ийм зүйлд
зарцуулах нь үнэ цэнэ, ач холбогдол багатай байдаг.
 Хүүхэд ганцаараа байх үедээ уйддаг гэдгийг анхаар. Тэд
айсан үедээ заримдаа телевиз асаадаг. Эцэг эхчүүд илүү
бүтээлч ажлыг санал болгох шаардлага гарч ирж байна.

16.  Аль нэгэн шоу хөтөлбөрт ямар нэг эмзэг
асуудал хөндсөн нь уг хөтөлбөрийг хориглох
шалтгаан болох ёсгүй гэдгийг сана.
 Найзууд нь байгаа үед ч гэсэн танай хүүхэд
телевиз үзэж буй эсэхийг ажигла. Оронд өөр
зүйлийг хийхийг санал болгоорой.
 Телевез үзэх нь гэр бүлээрээ болох ямар нэг
ажлын цагийг аваад байгаа эсэхийг өөрөөсөө
асуу.өглөөний цай болон өдрийн хоолны үеэр
телевиз асаалттай байвал энэ нь хоорондоо
ярилцахаас илүү чухал байна гэсэн үг болно.
 Өдөр бүр 15 минут ном уншиж өгч байхыг бод.
Өдөрт хүүхэддээ ном уншиж өгөхөд тэд
телевизээ унтраахад хүрдэг гэдгийг зарим
судалгаа харуулсан.

17. Телевизийн нөлөө. Бага сургууль төгсөх үедээ
хүүхэд 8000 гаруй аллага, 10000 орчим
хүчирхийллэлийн гэрч болсон байдаг. 18 нас
хүрэхдээ телевизээр 40000 аллага, 200000 орчим
хүчирхийлэлийн үйлдлийг үзсэн байна гэсэн
тооцоо гарчээ. 18 цагийн ажлын өдөртэй жирийн
нэгэн өдөр телевизийн 10 сувгийг гүйлгэн үзэж
судлахад 1846 удаагийн бие биеэсээ салангид
хүчирхийлэлийн үйлдлүүд тоологдсон байна
гэдгийг санахад илүүдэхгүй бизээ.
Үүний зэрэгцээ хүүхдэд телевизийн олон ангит
кино үзэх нь муу зуршил мөн гэдгийг ойлгуулах
хэрэгтэй. Учир нь чи амьдралаа болон ажил үйлсээ
төлөвлөдөг бол үүнд ийм их цаг зарцуулахгүй.
Чиний зарцуулж буй энэ цаг минутанд юу юу хийж,
бүтээхийг, чиний бүтээсэн зүйл чамд аз жаргал авч
ирж байгаа эсэхийг эргэцүүлэн бодож үзэх хэрэгтэй
гэдгийг ойлгуулах нь чухал юм.

18. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа