Presented at the Visioning Workshop organized by EMBARQ Turkey on September 15th. Read more about how EMBARQ Turkey is building a bike culture in Turkey: http://bit.ly/1saxnB0

1. T.C.
SAĞLIK BAKANLIĞI
TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU
TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME
VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI
2014-2017
Dyt.Ceyhan VARDAR
Obezite,Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığı
İstanbul’da Güvenli Bisiklet Yolları Uygulama Kılavuzu ve Vizyon Geliştirme Çalıştayı
İstanbul- 15 Eylül 2014

2. KRONİK HASTALIKLAR NEDİR?
Kronik (veya bulaşıcı olmayan) hastalıklar uzun süreli
devam eden ve genellikle yavaş ilerleyen
hastalıklardır.
Bulaşıcı olmayan hastalıklar içinde dört ana hastalık;
• Kalp ve damar hastalıkları (kalp krizi ve inme
gibi),
• Kanser,
• Kronik solunum yolu hastalıkları (örneğin, kronik
obstrükte akciğer hastalığı ve astım gibi) ve
• Diyabettir.

3. 3
DÜNYADA KRONİK HASTALIKLAR
 Bulaşıcı olmayan hastalıklar (BOH), günümüzde dünyadaki en
büyük salgınlardan biri
 Ölümlerin %63 (36 milyon) kardiyovasküler hastalıklar,
diyabet, kanser, ve kronik solunum yolu hastalıkları nedeni ile
 BOH ölümlerinin %80’i (29 milyon) düşük ve orta gelirli
ülkelerde
 BOH ölümlerin %29’ u 60 yaşın altında
DSÖ Bulaşıcı Olmayan Hastalıklara İlişkin Küresel Durum Raporu, 2010

4. 4
TÜRKİYE ULUSAL DÜZEYDE ÖLÜMLERİN TEMEL
HASTALIK GRUPLARINA GÖRE YÜZDE DAĞILIMI
47.73
7.95
13.07
8.84
6
5.81
KVH
Kanserler
HIV/AIDS Hariç
Diğer Enf.Hast.
Solunum Sist.
Hast.
Maternal ve
Perinatal Ned.
Yaralanmalar
Kaynak: UHY-ME Çalışması, 2004
%79
Kaynak: UHY-ME Çalışması, 2004

5. KRONİK HASTALIKLAR
 Önlenebilir hastalıklardır.
 Tütün kullanımı, sağlıksız beslenme, fiziksel
hareketsizlik ve alkol kullanımı gibi ortak risk
faktörleri ortadan kaldırılarak kalp
hastalıklarının, inmelerin, tip 2 diyabetlerin
%80’i ve kanserlerin üçte birinden fazlası
önlenebilir.

6. Dünya Genelinde Ölüme Neden Olan İlk 10
Risk Faktörü
Kaynak: WHO, Global Health Risks Report, 2009

7. RİSK FAKTÖRÜ: FİZİKSEL İNAKTİVİTE
• Yılda yaklaşık 3.2 milyon kişinin ölümüne yol
açmaktadır.
• Meme ve kolon kanserlerinin yaklaşık % 21-
25%’inin, diyabetin % 27’sinin ve iskemik kalp
hastalığının % 30’unun ana nedeni olduğu tahmin
edilmektedir.
• Dünya genelinde fiziksel hareketsizlik, kötü
beslenme ile birlikte ortalama toplam sağlık
harcamalarının yaklaşık % 2’si ile
ilişkilendirilmektedir.

8. ÜLKEMİZDE DURUM
Kaynak: Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması

9. ÜLKEMİZDE DURUM
Bireylerin %71.9’u düzenli
fiziksel aktivite yapmamaktadır.

10.  6-11 yaş grubu çocukların %58.4’ü düzenli
olarak aktivite yapmamaktadır.
 TV, CD, DVD, video,bilgisayar ve İnternet başında
geçirilen ortalama süreler;
2-5 yaş için 3.36 saat / gün
6-11 yaş için 6 saat / gün

11. Egzersiz Yapmayanların Dağılımı
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
12*14 15*18 19*30 31*50 51*64 65*74 75 üstü
%
Yaş Grupları
Erkek
Kadın

12. DÜZENLİ FİZİKSEL AKTİVİTENİN
YARARLARI
Kas İskelet Sistemi Üzerindeki Etkileri
- Kas kuvveti ve miktarının korunması ve
arttırılması,
- Zıt yönde çalışan kaslar arasındaki dengenin
sağlanması,
- Kas-eklem kontrolünü arttırarak dengenin
sağlanması,
- Eklem hareketliliğinin korunması ve
arttırılması,
- Kas ve eklemlerin esnekliğinin korunması ve
arttırılması,

13. Kas İskelet Sistemi Üzerindeki Etkileri
- Dayanıklılığın arttırılması,
- Reflekslerin ve reaksiyon zamanının
gelişmesi,
- Vücut düzgünlüğü ve postürün korunması,
- Denge ve düzeltme reaksiyonlarının
gelişmesi,
- Yorgunluğun azaltılması

14. Vücut Sistemleri Üzerine Etkileri
- Kalbin dakikadaki atım sayısında azalma,
- Kalpten bir atımda pompalanan kan
miktarında artış,
- Kalp ritminin düzenlenmesi,
- Damar direncini azaltarak kan basıncının
düzenlenmesi,
- Akciğerlerin solunum kapasitesinde artış,

15. DÜZENLİ FİZİKSEL AKTİVİTENİN
YARARLARI
- Yüksek kan kolesterol ve trigliserit düzeylerini
etkileyerek damar hastalıkları riskini azaltması,
- Kan şekerinin düzenlenmesi,
- Vücudun su, tuz, mineral kullanımının
dengelenmesi,
- Metabolizmanın hızlandırılması ve kilo
alımının önlenmesi

16. Ruh Sağlığı Üzerine Etkileri
- Bireyin kendini iyi hissetmesini sağlaması ve
mutluluk oluşturması,
- Depresyon ve kaygı bozukluğu riskini
azaltması,
- Olumlu düşünebilme ve stresle başa çıkabilme
yeteneğini geliştirmesi,
- Benlik saygısı ve özgüvende artma,

17. Yaşlılık Üzerine Etkileri
- Kas-iskelet sistemini güçlü tutarak yaşlılıkta sık
görülen düşmeler ve düşmelere bağlı kırık
riskini azaltması,
- Denge ve düzeltme reaksiyonlarının gelişmesi
ile yaşlılıkta sık görülen düşmelerin önlenmesi,
- Sağlıklı yaşlanmayı sağlaması,
- Daha aktif yaşlı bireyler yaratması.

18. PROGRAM AMACI
Ülkemizde görülme sıklığı giderek artan, çocuklarımızı ve
gençlerimizi etkileyen obezite ile etkin şekilde mücadele
etmek, bireylerin yeterli ve dengeli beslenme ve
düzenli fiziksel aktivite alışkanlığı kazanmalarını teşvik
etmek ve böylece ülkemizde obezite ve obezite ile ilişkili
hastalıkların (kalp-damar hastalıkları, diyabet, bazı kanser
türleri, hipertansiyon, kas-iskelet sistemi hastalıkları vb.)
görülme sıklığını azaltmaktır.

19. TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE
HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI
TÜRKİYE SAĞLIKLI
BESLENME VE HAREKETLİ
HAYAT PROGRAMI 2014-
2017

20. TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE
HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI
• 15-17 Kasım 2006 tarihlerinde 48 ülkenin katılımı
ile İstanbul’da yapılan DSÖ Obezite ile Mücadele
Avrupa Bakanlar Konferansında “Obezite ile
Mücadele Belgesi” imzalandı.
• Belge, obezite ile mücadelede neler yapılabilir
konusunda hedefler, ilkeler ve eylem planı
çerçevesinde öneriler sunmaktadır.

21. AVRUPA OBEZİTE İLE MÜCADELE
ŞARTINDA,
Avrupa bölgesinde epideminin
engellenmesi ve eğilimin tersine
çevrilmesi esas hedef olarak
belirlenmiştir.
Başta çocuklar ve adölesanlar
olmak üzere açıkça görülen bir
ilerleme ülkelerin çoğunda
önümüzdeki 4-5 yıl içerisinde
başarılmalı ve eğilimi en geç 2015
yılı itibariyle tersine çevirmek
mümkün olmalıdır.

22. TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ
HAYAT PROGRAMI
Resmi kurum ve kuruluşlar
Maliye Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Tarım ve Köy işleri Bakanlığı, Sanayi
ve Ticaret Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı, Genel Kurmay Başkanlığı, TÜİK, Diyanet İşleri Başkanlığı,
Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Anadolu Ajansı, Tütün ve Alkol Piyasası
Düzenleme Kurumu,Sosyal Güvenlik Kurumu, YÖK
Üniversitelerin İlgili bölümleri / akademisyenler
Üniversitelerin Tıp Fakültesi Çeşitli Anabilim Dalları, Beslenme ve Diyetetik Bölümleri, Fizik Tedavi ve
Rehabilitasyon Bölümleri, Gıda Mühendisliği, Beden Eğitimi ve Spor Bölümleri
Sivil toplum kuruluşları
Türk Tabipleri Birliği, Türkiye Belediyeler Birliği, Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği, Türkiye
Psikiyatri Derneği, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Derneği, Türkiye Diyetisyenler Derneği, Türkiye
Fizyoterapistler Derneği, Türkiye Obezite Araştırma Derneği, Türkiye Gıda Sanayi İşverenleri Sendikası,
Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu, Türkiye Milli Pediatri Derneği, Türkiye İç Hastalıkları
Uzmanlık Derneği, Türk Pediatri Kurumu, Türk Kardiyoloji Derneği, Halk Sağlığı Uzmanları Derneği, Gıda
Mühendisleri Odası, Çocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derneği, Ankara Diyabet Derneği, Tüketici ve Çevre
Eğitim Vakfı
Sağlık Bakanlığı İç Koordinasyon
Genel Müdürlükler, İl Sağlık Müdürlükleri

23. TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE
HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI
 4 ANA BAŞLIK
 11 AMAÇ
 21 HEDEF
 37 STRATEJİ
 115 AKTİVİTE
TÜRKİYE SAĞLIKLI
BESLENME VE HAREKETLİ
HAYAT PROGRAMI 2014-
2017
www.beslenme.gov.tr

24. BAŞBAKANLIK GENELGESİ

25. TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE
HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI
A. Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat
Programının Yönetiminin Oluşturulması ve
Politika Geliştirilmesi
B. Obezitenin Önlenmesine Yönelik Çalışmalar
C. Sağlık Kuruluşlarında Obezitenin Teşhisi ve
Tedavisine Yönelik Önlemler
D. İzleme ve Değerlendirme

26. A. YÖNETİMİNİN OLUŞTURULMASI
VE POLİTİKA GELİŞTİRİLMESİ
1. Ulusal ve Yerel Düzeyde Politik İstek ve
Kararlılığın Sağlanması ve Uygulamaya
Konulması
2. Obezite ile Mücadelenin Yönetilmesinde Finansal
Düzenlemeler
3. Ulusal ve Yerel Düzeyde Mevcut Durumun
Saptanması ve Yapılacak Araştırmaların
Desteklenmesi

27. B. OBEZİTENİN ÖNLENMESİNE
YÖNELİK ÇALIŞMALAR
1. Toplumun Obezite, Yeterli ve Dengeli Beslenme ve
Fiziksel Aktivite Konularında Bilgilendirilmesi ve
Bilinçlendirilmesi
2. Okullarda Obezite ile Mücadelede Yeterli ve Dengeli
Beslenme ve Düzenli Fiziksel Aktivite Alışkanlığının
Kazandırılması
3. İşyerlerine Yönelik Çalışmalar
4. Obezitenin Önlenmesinde Gıda Sanayii ile İşbirliğinin
Sağlanması
5. Medya Haberleri ve Reklamlarda Yeterli ve Dengeli
Beslenme ve Düzenli Fiziksel Aktivitenin
Desteklenmesi
6. Fiziksel Aktivitenin Teşviki ve Çevresel Faktörlerin
İyileştirilmesi

28. C. SAĞLIK KURULUŞLARINDA OBEZİTENİN
TEŞHİSİ VE TEDAVİSİNE YÖNELİK
ÖNLEMLER
1. Sağlık personelinin obezitenin tanı ve tedavisi konularında
bilgilerinin artırılmasına ve topluma yönelik uygulamaların
yaygınlaştırılmasına katkı sağlanması.
2. Sağlık kuruluşlarına başvuran bireylerin fazla kiloluluk ve obezite
açısından değerlendirilmesi ve tedavilerinin sağlanması.
3. Fazla kilolu ve obez hastaların 1. 2. ve 3.basamak sağlık
hizmetlerinde sürveyans sisteminin kurulması
4. Obezitenin tedavisinde cerrahi müdahalelerin (mide balonu, kelepçe,
bypass vb.) uygulama şartlarının ve bu yöntemlerin bedelinin
ödenmesine yönelik resmi düzenlemelerin yapılması.

29. B.6. Fiziksel Aktivitenin Teşviki ve
Çevresel Faktörlerin İyileştirilmesi
Amaç: Toplumdaki bireylerin fiziksel aktivite
alışkanlığı kazandırılmasına yönelik fiziksel
aktivite imkânlarını oluşturmak, iyileştirmek ve
yaygınlaştırmak.
Hedef : 2017 yılına kadar topluma yönelik
fiziksel aktivite alanlarını arttırmak.

32. KURUM ÇALIŞMALARI
Sağlıklı Yaşam ve Hareket Yılı 2014
• Halk Sağlığı Müdürlüklerimiz koordinasyonunda her
ayın son Pazar günü belirlenen hedef gruplarla
yürüyüşler düzenlenmektedir.
• Başlangıç 29 Aralık 2013
• Şimdiye kadar sağlık çalışanları, ev hanımları, belediye
çalışanlarımız, öğrencilerimizle, din adamları ile
yürüyüşler ve bisiklet etkinlikleri gerçekleştirildi.
• Etkinliklere yıl sonuna kadar devam edilecektir.

33. 25 MAYIS YÜRÜYÜŞÜ

34. 25 MAYIS YÜRÜYÜŞÜ

39. KURUM ÇALIŞMALARI
PROTOKOL
www.fizikselaktivite.gov.tr

40. BEKLENTİLER
• Belediyelerimizce yapılacak çevre
düzenlemelerinin ve yerleşim yerlerindeki
planlamaların vatandaşlarımızın fiziksel aktivite
yapmasına imkân tanıyacak şekilde olması,
• Tüm şehir içinde yeşil alanların artırılarak
parklar yapılmasına imkân verecek düzenleme
yapılması,

41. BEKLENTİLER
• Kaldırımların uygun genişlikte ve zeminde
düzenlenerek güvenli yürüyüş, koşu ve bisiklet
yollarının yapılmasının yanı sıra voleybol,
basketbol gibi spor alanlarının arttırılması,
• Site tipi yerleşim yerlerinde spor salonu,
yürüyüş ve bisiklet yollarının yapılmasının
ruhsat aşamasında teşvik edilmesi,

42. BEKLENTİLER
• Yapılacak tüm düzenlemelerde engelli
vatandaşlarımız için öngörülen standartların
olması, engelli vatandaşlarımızın da kaliteli bir
hayat sürdürebilmesi için söz konusu hizmetlere
öncelik verilmesi,
• Sağlıklı Kentler Birliği kriterleri değerlendirilerek
ilgili Birliklere üye olunması
Sağlık kazanımları açısından önemli katkılar
sağlayacaktır.

43. FİZİKSEL AKTİVİTE
Doğumdan itibaren yaşamın vazgeçilmez bir
parçasıdır.
Düzenli bir fiziksel aktivite; sağlıklı büyüme,
gelişim ve sağlığın her yaşta korunması için
gereklidir.

44. SEKTÖRLER ARASI İŞBİRLİĞİ
Sağlık
Bakanlığı
Sağlık
Bakanlığı
Sivil
Toplum
Kuruluşları
Özel Sektör
Üniversiteler
Medya
Yerel
Yönetimler
Kamu Kurum
ve Kuruluşları
TEŞEKKÜR EDERİM