1. L Ë N D A : A F T Ë S I M I P Ë R J E T Ë N .
P U N O I : A R M I R V E L I A J , A U R E L D E D J A , B R I K E L A
U K A , D A J A N A G Ë R D A N I , E G L A N T I N A M Ë R Z H E K U ,
E L I D O N A H A F U Z I .
K L A S A : X I I - F
P R A N O I : M Ë S U E S E
Demtimet e kockave, kyçeve
dhe muskujve.
2. FRAKTURA
Fraktura është një ndërprerje e plotë ose e pjesshme e
vazhdimësisë së kockës. Ndodh atëherë kur kocka është
subjekt i një force të ushtruar mbi të dhe stresi i ushtruar
është më i madh se sa ajo mund të absorvojë. Shfaqen si
pasojë e rrëzimeve, goditjeve, aksidenteve. Gjithsesi
frakturat mund të shfaqen gjatë një aktiviteti normal ose
pas një dëmtimi minimal në rastet kur kockat vuajnë si
rrjedhojë e ndonjë sëmundjeje si kanceri metastatik apo
osteoporoza. Kjo njihet ndryshe edhe si frakturë
patologjike. Përveç dëmtimit të kockave mund të
përfshihen edhe struktura të tjera që rezultojnë në dëme
të indeve të buta, hemorragji në muskuj dhe
artikulacione, repturë të tendinave, dislokacione,
luksacione, dëmtim të nervave dhe enëve të gjakut.
Eglantina Mërzheku
5. Frakturë e hapur ose e përbërë, kocka është e
dëmtuar duke dëmtuar njëkohësisht edhe
lëkurën dhe membranat mukozale.
Frakturat e hapura janë të gradës së parë (plagë
e pastër <1cm), të gradës së dytë (plagë më e
madhe pa dëmtim të indeve të buta) dhe të
gradës së tretë (me dëmtim të indeve të buta).
Elidona Hafuzi
6. Frakturë e mbyllur, kocka
është e thyer, kurse lëkura
është e padëmtuar.
Elidona Hafuzi
7. Frakturë pa ndërprerje, në
këtë rast kocka është dëmtuar,
ndërsa fragmentet kockore
qëndrojnë në pozicionin e tyre
normal.
Frakturë me ndërprerje,
përfshin ato raste kur kocka
është e dëmtuar duke ndarë
fragmentet kockore.
Frakturë kominutive, kocka
është e shpërbërë në shumë
pjesë të tjera. Elidona Hafuzi
8. Thyerja e eshtrave
Kur ka plagë të
hapur, vërehet se ajo
shpon lëkurën. Kur
nuk ka plagë të hapur
rrezikon të dëmtojë
lëkurën, kontrollohet
me kujdes me dy
duart. Dëmtimi
i shtyllës kurrizore
njihet nga dhimbjet e
mëdha në shpinë, në
vendin e goditjes, të
enjturit, mpirja e
këmbëve dhe
lëvizjeve të
vështirësuara.
Eglantina Mërzheku
9. Veprimet për dhënien e ndihmës së
parë për rastet e thyerjes së eshtrave:
Në qoftë se thyerja është e hapur, ffillimisht
ndalohet gjakderdhja. Lidhet plaga pastaj
bëhet mobilimi (fashimi). Fashimi bëhet në
gjendjen që është pa bërë përpjekje për të
rivendosur ashtin me forcë në gjendjen e
mëparshme., tendoset fort dhe me fasho
shumë të gjatë që të mbështjellë mundësisht
edhe nyjet e afërta. Vendoset anësia e thyer
në pozicion të qetë duke përdorur një shami
trekëndëshe si mbajtëse të krahut. Si fiksues
mund të shërbeje edhe një kravatë
trekëndëshe ose shami tjetër trekëndëshe.
Eglantina Mërzheku
10. Ndihma e parë në rastin e
thyerjes së shtyllës kurrizore:
Të plagosurin duhet me ngadalë dhe me kujdes
ta nxjerrim nga mjeti(në raste aksidentesh
rrugore), pa u ngutur. Në asnjë mënyrë të mos
e lakojmë shtyllën kurrizore. Transportin e tij
duhet ta bëjnë tre deri në katër persona, ku
njëri domosdo duhet të mbajë pjesën e shtyllës
kurrizore me të dyja duart poshtë. Kur personi
me shtyllë kurrizore të dëmtuar është pa
vetëdije vendoset në pozicion të shtrirë barkas
me një mbështjellës nën ije dhe pjesën e
kraharorit. Transportimi kërkon para së
gjithash komoditet dhe jo shpejtësi.
Eglantina Mërzheku
11. Përdredhja
Vjen nga dalja e
ashtit nga gëzhoja
e nyjes (spostimi
i kokave të
kockave), dëmtim
i ligamenteve që
shfaqet me
dhimbje dhe
enjtje,
pamundësia e
lëvizjes dhe
mbështetjes në
këmbë.
Brikela Uka
12. Veprimet për dhënien e ndihmës së parë për
rastet e lëndimit të nyjeve (përdredhja):
Bëhet kompreso
me ujë të ftohtë
dhe akull. Nuk
lejohet lëvizja e
artikulacionit.
Tek prejardhja
është i
nevojshëm
fiksimi i nyjeve
dhe më pas
bëhet fashimi
komplet i nyjes
dhe i dy nyjeve
fqinjie.
Brikela Uka
13. Tërheqjet muskulare
Tërheqjet muskulare janë ndër
dëmtimet më të zakonshme që
ndodhin si rezultat i mbingarkesës
së aktivitetit fizik. Simptomat e
kësaj situate përfshijnë dhimbje të
forta, ënjtje në zonën e dëmtuar,
dobësi dhe vështirësi, apo edhe
paaftësi për të përdorur këta
muskuj.
Aurel Dedja
14. Muskujt që dëmtohen më shpesh janë të
kofshës, pulpës, muskujt e ijeve, si dhe të
shpatullave. Në këto raste rekomandohet
pushim i aktivitetit fizik, kompresa me
akull dhe qetësues të dhimbjeve. Në qoftë se
situata zgjat më tepër se 3-4 ditë problemi
kërkon trajtim nga mjeku specialist.
Aurel Dedja
15. Dëmtimi i ligamenteve
Në vendin e dytë qëndron dëmtimi i
ligamenteve që mbajnë të lidhura të
gjitha strukturat kockore dhe
muskulore që formojnë gjurin. Këto
dëmtime mund të vijnë nga goditjet e
drejtpërdrejta në gju, vrapimet e
shpejta dhe rrëzimet. Dhimbjet në
këtë rast janë shume të forta, ka ënjtje
të shprehur dhe vështirësi deri në
pamundësi për të ecur. Këto dëmtime
kërkojnë zakonisht ndërhyrje
kirurgjikale.
Armir Veliaj
16. Megjithatë, edhe ndërhyrja
kirurgjikale është në varësi të
dëmtimit, moshës dhe
gjendjes shëndetësore të
pacientit. Rehabilitimi dhe
trajtimi fizioterapeutik është i
domosdoshëm pas ndërhyrjes
kirurgjikale, në mënyrë që
pacienti të rifitojë funksionin
e mëparshëm.
Armir Veliaj
17. Mjaft delikatë janë edhe
ligamentet në pjesën e
pasme të kupës së gjurit, të
cilat bëjnë lidhjen e
strukturave të kofshës me
ato të kërcirit. Zakonisht
këto dëmtime shkojnë
bashkë më ato të gjurit.
Armir Veliaj
18. Dhimbjet e shpinës së këmbëve
Personat që vrapojnë shpesh dhe
gjatë mund të kenë dhimbje të
shputës dhe të shpinës së
këmbëve, si edhe të zonave
përreth tyre. Këto mund të vijnë
si rezultat i dëmtimeve të
përsëritura që mund të ndodhin
të vrapuesit, apo tek ata te cilët
sapo e kanë filluar ushtrimin.
Dajana Gërdani
20. Prandaj për fillestarët rekomandohet
që ushtrimi fizik të fillojë gradualisht
në mënyre që muskujt të mos pësojnë
sforcime të menjëhershme.
Rekomandohet gjithashtu të përdoren
këpucë atletike të posaçme për të
siguruar një komfort maksimal dhe
uljen e rrezikut të dëmtimeve. Në
rastet e dëmtimeve rekomandohen
pushime, kompresa me akull, si edhe
imobilizim të zonës së dëmtuar.
Dajana Gërdani
21. Thyerjet kockore
Kur muskujt nuk janë më në gjendje për të
përballuar aktivitetin fizik dhe sforcoja
është shumë e madhe si rezultat i goditjeve
gjatë rrëzimeve në pozicione të ndryshme
mund të ndodhin fraktura (thyerje
kockore).
Këto janë më të shpeshta kur kemi rritje të
aktivitetit fizik në mënyrë të përshpejtuar.
Shumica e frakturave ndodhin në këmbë
dhe në gjunjë. Mjaft të shpeshta janë edhe
ato të legenit. Femrat janë më të prirura për
të pësuar fraktura se sa ndodh tek
meshkujt. Dajana Gërdani
22. Dhimbjet e shpinës
Gjatë ushtrimit të aktiviteteve fizike, janë
të shumtë personat që ankohen edhe për
dhimbje të shpinës. Për këto raste mund të
jenë të nevojshme ekzaminime mjekësore
më specifike për të përjashtuar në radhë të
parë probleme shëndetësore të shpinës.
Nga dëmtimet e shpinës, por edhe të
strukturave përkatëse të zonës së legenit
mund të preken shpesh personat që
ushtrojnë biçikletën.
Eglantina Mërzheku
23. Dëmtimi i muskujve dhe
ligamenteve të bërrylit
Dëmtimi i muskujve dhe ligamenteve të bërrylit është i
zakonshëm për personat që ushtrohen në paralele, që
luajnë tenis, apo edhe për piktorët që e mbajnë krahun
ne pozicione të caktuara. Këto dëmtime mund të
shkaktojnë dhimbje që kërkojnë pushime te gjata të
këtyre lëvizjeve.
Gjithashtu, ato mund të kërkojnë edhe lidhje të veçanta,
apo edhe mbajtëse të veçanta në zonën e parakrahut, të
cilat mund të ndihmojnë në uljen e presionit në zonën e
ndaluar. Në varësi të dhimbjes përdoren edhe llojet e
ndryshme të preparateve qetësuese.
Brikela Uka
