2. Ç’është ADHD ?
ADHD eshte nje çrregullim mendor.
Sipas manualit diagnostikor dhe statistikor te çrregullimeve mendore
(DSM-IV-TR) simptomat shfaqen perpara moshes 7-vjecare.ADHD
ka tre nentipe te çrregullimit I cili perbehet nga te qenit
1)Kryesisht te pavemendshem (ADHD-I);
2)Kryesisht hiperaktive-impulsive (ADHD-HI);
3)Ose te dyja te kombinuara (ADHD-C).
ADHD prek femijet e moshes para shkollore dhe jep
nervozizem,veprojne menjehere dhe kane munges ne fokusim te cilat
demtojne aftesine e tyre per te mesuar sic duhet.
Femijet me ADHD kane veshtiresi akademike.
ADHD eshte nje crregullim kronik,rreth 30-50% e personave te cilet
jane diagnostikuar ne femijeri vazhdojne te kene simptoma edhe ne
moshen e rritur.
3. Adoleshentet dhe te rriturit me ADHD kane tendence per te
zhvilluar mekanizma perballuese per te kompesuar disa ose te
gjitha demtimet e tyre.
Sipas studimeve te bera rreth 4.7% e amerikaneve jetojne me
ADHD dhe ky eshte nje çrregullim I cili eshte diagnostikuar 2-4
here me shume te meshkujt sesa te femrat
4. Shenj at dhe
simpt omat
Simptomat e ADHD jane te veshtira per tu
percaktuar sepse sindroma nuk shfaqet kudo e
njejte ,veshtiresite nuk shfaqen ne menyre
konstante.
Per te qene te diagnostikuar me ADHD
simptomat duhet te jene te vezhguara per
gjashte muaj ose me shume.
Siç thame pak me lart kemi tre nentipe te ketij
çrregullimi,tani le te flasim per simptomat e
seciles:
5. MUNGESA E VEMENDJES
Perqendrim per nje kohe te shkurter
U mungojne detajet
Femijet nuk çojne asgje deri ne fund
Kalojne shpesh nga nje aktivitet te nje tjeter
Enderrojne me sy hapur
Hutohen shpejt dhe levizin ngadale
Kane veshtiresi per tu perqendruar ne organizimin dhe
perfundimin e nje detyre,ose per te mesuar diçka te re
Humbin shpesh sende te nevojshme
Nxenesit duhet ta lexojne disa here nje tekst qe ta kuptojne
Kane veshtiresi ne perpunimin e informacionit shpejt dhe
me saktesi si te tjeret
E kane te veshtire per te ndjekur udhezime
6. HI PERAKTI VE-
I MPULSI VE
Vrull levizjesh te teperuar,shpesh te pa orientuara
Nuk mund te rrine ulur ne qetesi
Prekin dhe luajne me çdo gje qe ju kap shikimi
E kane te veshtire te bejne detyra ose aktivitete ne qetesi
Jane shume te paduruar
Kane nevoje te larte per tu shprehur
Kane nevoje te kufizuar per gjume
Nuk presin dot ose nuk durojne dot shtyrjet per me vone
Sillen spontanisht dhe pa u menduar
Nuk e vlersojne aq sa duhet rrezikun
7. Te femijet me sindromen
ADHD jane te pranishme edhe
;
• Veshtiresia ne te shkruar
• Vonesat ne te folur dhe vonesat e gjuhes
• Vonesa e zhvillimit motorik
8. Sindroma ADHD ne grupmosha
te ndryshme:
Mosha foshnjore
Ekstremisht I shqetesuar
Probleme gjumi,te ushqyeri dhe tretje
Te bertitura te shpeshta
Mosha e kopshtit
Shqetesime motorike
Nuk njohin rregullat dhe kufijte
Nuk I ndjekin dot udhezimet
Shpeshhere shperthejne nga inati
Nuk luajne me nje loje per nje kohe te gjate
9. Mosha shkollore
Nga nevoja e madhe per pershtatje, qetesi
dhe perqendrim ne moshen 7-8 vjeç nuk
lihen me pa u vene re problemet qe ka nje
femije, ata kane sjellje agresive dhe josociale
me shoket,rezultate jo te mira ne shkolle.
10. Tiparet pozitive te femijeve
me ADHD
Terheqes
Optimist
Kreativ dhe me fantazi
I ndjeshem
Ndjenje e theksuar per drejtesi
I kendshem dhe me humor
11. Shkaqet
Shkaqet specifike te ADHD jane te panjohura. Megjithate
ka nje numer faktoresh qe mund te kontribuojne ose
perkeqesojne ADHD. Keta faktore perfshijne:
1. Faktoret gjenetike
2. Faktoret mjedisore
Studiuesit kane gjetur zona te caktuara te trurit te cilat
jane 5-10% me te vogla ne madhesi te femijet me ADHD,
gjithashtu jane gjetur edhe ndryshime kimike ne tru.
Kerkime te bera per shkaqet e ADHD tregojne se
ndikojne edhe duhanpirja gjate shtatezanise dhe pesha
shume e ulet e lindjes.
Disa studiues e lidhin zhvillimin e ADHD edhe me
shikimin e tepert te televizorit ne moshe te hershme, gje
qe sjell mungese te vemendjes me vone.
12. Faktoret gjenetike
Nje studim i bere ne dy binjake tregon se ky çrregullim(ADHD)
eshte tejet i trashegueshem dhe se faktoret gjenetike ndikojne
ne rreth 75% te te gjitha rasteve. Gjithashtu edhe hiperaktiviteti
duket se eshte kryesisht nje kusht gjenetik.
Shkencetaret tregojne se nje pjese e madhe e personave lindin
me ADHD nga nje kombinim jo i sakte i gjeneve te ndryshme,
shume prej te cileve ndikojne ne trasportin e dopamines.
Gjenet kandidate perfshijne receptorin alfa2
adrenergic,transportuesin dopamine, receptoret dopamine
D2/D3, dopamine beta-hydroxylase monoamine oxidase A,
cetocholamine metal transferaza, transportuesi nxites serotonin.
Nje variant i perbashket i nje gjeni i quajtur LPHN3 vleresohet
te jete pergjegjes per rreth 9% te rasteve me ADHD
13. Trajtimi
ADHD nuk mund te sherohet por mund te
menaxhohet me sukses.
Mjeku duhet te punoje me nenen e femijes per te
zhvilluar nje plan individual afat gjate.
Qellimi eshte qe te ndihmoje femijen te
kontrolloje sjelljen e tij apo te saj dhe per te
ndihmuar qe ne familje te kete nje atmosfere te
kendshme.
Ne shumicen e rasteve ADHD eshte trajtuar me
mire me nje kombinim midis barnave dhe
terapive te sjelljes
14. Barnat
Disa lloje te ndryshme barnash mund te perdoren per te
trajtuar ADHD.
Stimuluesit: jane trajtime te mirenjohura, ato kane qene te
perdorura ne me shume se 50 vjet ne trajtimin e ADHD.
Jostimuluesit : jane te perdorur ne trajtimin e ADHD dhe
kane me pak efekte anesore se stimuluesit.
Antidepresivet : jane nganjehere nje opsion trajtimi.
Barnat mund te ndikojne ne menyra te ndryshme ne
femije te ndryshem,dhe nje femije mund te pergjigjet mire
ndaj nje ilaçi por ndaj nje tjetri jo.