Wat kan een verhuurder doen wanneer een huurder overlijdt en de erfgenamen zijn niet direct te achterhalen? Dit artikel biedt praktische juridische informatie voor alle verhuurders van woningen, zowel woningcorporaties als particuliere verhuurders.

1. Betekeningsproblemen bij onbekende
erfgenamen
Mr. S.W. Autar-Matawlie en mr. C.A.J.M. van Waes*
HR 5 april 2013, ECLI:NL:HR:2013:BY9084
Inleiding
Als de huurder van een woning komt te overlijden, wil
de verhuurder in de regel de woning graag zo snel
mogelijk ontruimd zien. De erfgenamen hebben daaren-
tegen belang bij een zorgvuldige afwikkeling van de
nalatenschap. Deze belangen kunnen op gespannen voet
komen te staan als de erfgenamen onbekend zijn en de
verhuurder niet kan achterhalen wie zij zijn en waar zij
wonen. De economische en maatschappelijke redenen
die de verhuurder heeft voor ontruiming zullen ertoe
leiden dat hij uiteindelijk rechtsmaatregelen zal treffen
om de woning ontruimd te krijgen. De ten opzichte van
de erfgenamen te betrachten zorgvuldigheid brengt
onder meer met zich dat op de juiste wijze dient te wor-
den betekend indien men erfgenamen in een procedure
wil betrekken. In de hierna te beschrijven casus komt
aan de orde hoe dient te worden betekend wanneer de
erfgenamen onbekend zijn.
In de betreffende casus werd door de verhuurder een
dagvaarding uitgebracht op de voet van artikel 54 lid 2
van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv).
De juiste weg volgens het Hof Amsterdam, maar reden
voor de procureur-generaal om cassatie in het belang
der wet in te stellen. Hierna zullen de mogelijkheden
van betekening aan onbekende erfgenamen worden
* Mr. S.W. Autar-Matawlie is als erfrechtadvocaat en estateplanner ver-
bonden aan GMW Advocaten te Den Haag. Mr. C.A.J.M. van Waes is
als nalatenschapsmediator en erfrechtadvocaat verbonden aan Van
Waes mediation en advocatuur te Den Haag.
belicht en de (on)wenselijkheid van de oplossing van de
Hoge Raad.
De feiten
Stichting Ymere, in cassatie verder Ymere genoemd,
had een woning verhuurd aan erflaatster. Zij was de eni-
ge bewoner van de woning. Na haar overlijden wilde
Ymere tot ontruiming van de woning overgaan. Het was
Ymere niet bekend wie de erfgenamen van erflaatster
waren. Ymere heeft bij dagvaarding, uitgebracht op de
voet van artikel 54 lid 2 Rv, ontruiming gevorderd van
de woning van erflaatster en betaling van een gebruiks-
vergoeding voor de periode na overlijden. Ymere heeft
gesteld dat zij de woning aan erflaatster heeft verhuurd
en dat gebleken is dat erflaatster op 14 april 2008 is
overleden, zodat de huurovereenkomst per 30 juni 2008
van rechtswege eindigt. Het exploot van de dagvaarding
is betekend aan het parket van de officier van justitie bij
de Rechtbank Amsterdam en aan het laatste adres van
erflaatster. De kantonrechter heeft de dagvaarding nie-
tig verklaard omdat de namen van de erfgenamen niet in
de dagvaarding zijn vermeld en het aannemelijk is dat de
dagvaarding de erfgenamen daardoor niet heeft bereikt.
Ymere heeft tegen het vonnis van 9 juli 2008 van de
Rechtbank Amsterdam, sector kanton, hoger beroep
ingesteld. De dagvaarding in hoger beroep is op dezelf-
de wijze uitgebracht als in eerste aanleg. De erfgenamen
zijn niet verschenen.
12
TE februari 2014 | nr. 1

2. Het oordeel van het gerechtshof
Het hof heeft geoordeeld dat Ymere een rechtsingang
moet hebben wanneer zij een in rechte te respecteren
belang heeft om tegen de erfgenamen een vordering tot
ontruiming van de woning in te stellen.1 Naar het oor-
deel van het hof heeft Ymere voldoende aannemelijk
gemaakt dat zij niet bekend is met (de namen van) de
erfgenamen, zodat zij de erfgenamen niet op andere wij-
ze kan dagvaarden dan is voorzien in artikel 54 lid 2 Rv.
Het hof acht de wijze van dagvaarden in dit geval aange-
wezen en acht het feit dat ook een exploot is betekend
aan de laatste woonplaats van erflaatster dienstig ter
bevordering van de ontvangst. Het hof stelt dat aan de
eisen van artikel 54 lid 2 Rv is voldaan en heeft het
gevraagde verstek verleend en de vorderingen van Yme-
re toegewezen. Het vonnis van de kantonrechter is ver-
nietigd.
Overwegingen in cassatie
De procureur-generaal (P-G) bij de Hoge Raad heeft
cassatieberoep in het belang der wet ingesteld. Hij is
door de Hoge Raad niet-ontvankelijk in zijn beroep ver-
klaard nu niet is gebleken dat de erfgenamen met het
arrest bekend zijn geraakt en de P-G niet vermeldt dat
en wanneer het arrest ten uitvoer is gelegd. Hierdoor
bestaat onvoldoende zekerheid dat tegen dat arrest niet
nog het rechtsmiddel van verzet openstaat.2 Cassatie in
het belang der wet staat derhalve in verband met het
bepaalde in artikel 78 lid 6 van de Wet op de rechterlijke
organisatie nog niet open.
In verband met het belang van de aan de orde zijnde
rechtsvraag ziet de Hoge Raad echter aanleiding het vol-
gende te overwegen:
‘3.4.1 Het middel stelt primair de vraag aan de orde
of betekening van een exploot aan de gezamenlijke
erfgenamen van een overledene zonder vermelding
van de namen en woonplaatsen van deze erfgenamen,
rechtsgeldig kan geschieden aan de laatste woonplaats
van de overledene, wanneer aldaar niet (ten minste)
een van de in art. 53, aanhef en onder a, Rv genoem-
de personen woont.
Het antwoord op die vraag luidt ontkennend.
In afwijking van de hoofdregel van art. 45 lid 3, aan-
hef en onder d, Rv bepaalt art. 53 Rv dat bij beteke-
ning van een exploot ten aanzien van de gezamenlijke
erfgenamen van een overledene, de vermelding van
hun namen en woonplaatsen in het exploot achterwe-
ge kan blijven, indien deze betekening geschiedt op
een van de onder a-c van die bepaling omschreven
wijzen. Gelet op zijn totstandkomingsgeschiedenis,
zoals weergegeven in de vordering van de Procu-
1. Hof Amsterdam 20 januari 2009, ECLI:NL:GHAMS:2009:BI2097.
2. Art. 143 Rv.
reur-Generaal onder 13, moet art. 53 Rv aldus wor-
den verstaan dat dit voorschrift slechts kan worden
toegepast in de onder a, b, en c vermelde gevallen.
Daaruit volgt dat in een geval als het onderhavige,
waarin niet is voldaan aan de eis van art. 53, aanhef en
onder a, Rv dat een van de daar genoemde personen
nog op de laatste woonplaats van de overledene
woont, betekening van het exploot aan die woonplaats
van de overledene niet mogelijk is.
3.4.2 Het middel stelt subsidiair de vraag aan de orde
of in het onderhavige geval het exploot rechtsgeldig is
betekend op de voet van art. 54 lid 2 Rv. Ook deze
vraag moet ontkennend worden beantwoord.
Anders dan bij betekening op de voet van art. 53 Rv
dient bij betekening op de voet van art. 54 lid 2 Rv
het vereiste van art. 45 lid 3, aanhef en onder d, Rv in
acht te worden genomen, in dier voege dat het
exploot de naam vermeldt van degene voor wie het is
bestemd. In het onderhavige geval stond laatstge-
noemde wijze van betekening derhalve slechts open,
indien de namen van de gezamenlijke erfgenamen in
het exploot waren vermeld, hetgeen niet is gebeurd.
Opmerking verdient dat art. 54 lid 2 Rv niet ertoe
kan leiden dat het exploot wordt betekend aan de
laatste woonplaats van de overledene. Overigens ver-
zet dat voorschrift zich niet ertegen dat tevens een
afschrift van het exploot wordt toegezonden aan de
laatste woonplaats van de overledene, zoals hier is
geschied.
3.4.3 In gevallen als het onderhavige waarin derhalve
noch art. 53 noch art. 54 lid 2 Rv voor toepassing in
aanmerking komt, biedt art. 4:204 BW de mogelijk-
heid de benoeming van een vereffenaar over de open-
gevallen nalatenschap te verzoeken, waarna, op de
voet van art. 53, aanhef en onder b, Rv, betekening
van een exploot aan de gezamenlijke erfgenamen,
zonder vermelding van hun namen en woonplaatsen,
kan geschieden door betekening aan de persoon of de
woonplaats van de vereffenaar.’
Noot
Als een huurder overlijdt, geldt dat de medehuurder of
de met de huurder samenlevende persoon de huurover-
eenkomst onder voorwaarden voort mag zetten.3 Indien
er geen medehuurder of samenwonende partner is, geldt
dat de huurovereenkomst van rechtswege eindigt aan
het einde van de tweede maand na het overlijden van de
huurder.4
In het onderhavige geval was erflaatster overleden op
14 april 2008. Er was geen sprake van medehuur of een
met de huurster samenlevende persoon, zodat de huur-
overeenkomst 30 juni 2008 van rechtswege eindigde. Op
grond van de teruggave- en opleveringsplicht van arti-
kel 7:224 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek (BW) diende
3. Art. 7:268 lid 1 en 2 BW.
4. Art. 7: 268 lid 6 BW.
13
TE februari 2014 | nr. 1

3. het gehuurde per die datum weer aan Ymere ter
beschikking te worden gesteld. Gebleken is dat erflaat-
ster de woning alleen bewoonde. Eventuele erfgenamen
hebben zich niet gemeld, er is geen executeur en er is
geen vereffenaar benoemd. Het gehuurde is dientenge-
volge niet per de datum van beëindiging van de huur-
overeenkomst opgeleverd.
Nu de huurster was overleden, treden haar erfgenamen
als rechtsopvolgers onder algemene titel in haar plaats.5
Teneinde de woning opnieuw te kunnen verhuren, heeft
Ymere de erfgenamen gedagvaard en (onder meer) ont-
ruiming van de woning gevorderd.
De hoofdregel bij het betekenen van een dagvaarding is
dat de naam en woonplaats van de gedaagden (erfgena-
men) in het exploot van de dagvaarding worden
vermeld. Artikel 53 Rv geeft mogelijkheden om de erf-
genamen van een huurder als contractspartij bij de
huurovereenkomst en als wederpartij bij de vorderingen
zonder vermelding van hun eigen naam en woonplaats
als de ‘erfgenamen van (...)’ te dagvaarden. De voor-
waarden die hieraan zijn gesteld, worden opgesomd in
artikel 53 Rv.
Artikel 53 Rv is in werking getreden bij wet van 3 juli
1985, S. 384. Het doel van de bepaling was het verge-
makkelijken van de wijze van het doen van exploot voor
degene op wiens verzoek het exploot wordt gedaan en
het verminderen van diens kosten, zodat zijn toegang tot
de rechter wordt verbeterd.6
De vraag kan worden gesteld of dit doel is bereikt. Vóór
de inwerkingtreding van artikel 53 Rv bepaalde artikel 4
aanhef en onder 6 Rv dat een exploot nog gedurende een
jaar na overlijden uit kon worden gebracht aan het sterf-
huis, zonder dat de namen en de woonplaatsen van de
erfgenamen dienden te worden vermeld. Artikel 53 Rv
biedt niet zonder meer de optie om te betekenen aan het
sterfhuis. Alleen wanneer daar nog de overlevende echt-
genoot, geregistreerde partner of andere levensgezel,
broer, zuster of een nabestaande in rechte lijn woont,
kan bij betekening aldaar vermelding van namen en
woonplaatsen van de erfgenamen achterwege blijven.
Dit is een belangrijke beperking. Het is immers lang niet
altijd het geval dat de woning van erflater wordt gedeeld
met iemand uit deze groep of überhaupt.
De situatie die zich thans voordoet, leverde voor de
wetswijziging dus geen problemen op, mits de erflater
niet langer dan een jaar was overleden. In de onderhavi-
ge casus had alsdan op de voet van artikel 4 onder 6 Rv
kunnen worden betekend.
Bij de behandeling van de wetswijziging in de Tweede
Kamer is erkend dat voor wie een exploot wilde uitbren-
gen artikel 4 onder 6 Rv een gemakkelijke bepaling was
5. Art. 4:182 BW.
6. P. Vlas & T.F.E. Tjong Tjin Tai (red.), Groene Serie Burgerlijke rechtsvor-
dering, Deventer: Kluwer (losbl.), Wetboek van Burgerlijke Rechtsvor-
dering, art. 53, betekening aan gezamenlijke erfgenamen.
omdat het voor een buitenstaander lastig kan zijn de
namen en de woonplaatsen van alle erfgenamen tijdig te
weten te komen.7 De wetgever achtte de regeling echter
bezwaarlijk omdat er te weinig zekerheid bestond dat
het exploot degenen bereikte die er belang bij hadden.
Specifiek dacht men daarbij ‘aan het geval dat er na het
overlijden van de bewoner een nieuwe bewoner in het
huis is gekomen, die van de familieomstandigheden van
de overledene niets weet’.
In de casus die hier voorligt, kan de woning juist niet
worden ontruimd, omdat de dagvaarding niet rechtsgel-
dig aan de erfgenamen kon worden betekend op het
adres van erflaatster. Zonder ontruimingsmogelijkheid
is de hierboven beschreven situatie die de wetgever in
gedachten had, derhalve niet goed voor te stellen.
Zolang er niet is ontruimd, kan immers niet iemand
anders zijn intrek in de woning nemen. Hoe dit ook zij,
de wetgever heeft nagedacht over de waarborgen die hij
aan erfgenamen wilde bieden en dat heeft geleid tot de
redactie van het huidige artikel 53 Rv. Daar kan niet
zomaar aan voorbij worden gegaan.
Nu betekening op de voet van artikel 53 Rv was uitge-
sloten, heeft Ymere de dagvaarding laten betekenen
zoals voorgeschreven in artikel 54 lid 2 Rv. Deze wijze
van dagvaarden wordt gebruikt voor gedaagden van wie
de namen wel bekend zijn, maar van wie de woonplaat-
sen onbekend zijn. Overeenkomstig artikel 54 lid 2 BW
betekent de deurwaarder het exploot aan het parket van
de officier van justitie en wordt een uittreksel van het
exploot in een landelijk of plaatselijk dagblad gepubli-
ceerd. Ter bevordering van de ontvangst is het exploot
ook aan de laatste woonplaats van erflaatster betekend.
Artikel 54 lid 2 Rv dient echter in relatie met artikel 45
lid 3 aanhef en onder d Rv te worden gelezen, welke
bepaling voorschrijft dat het exploot de naam vermeldt
van degene voor wie het is bestemd. Aan dit voorschrift
kon niet worden voldaan nu de namen van de erfgena-
men voor Ymere onbekend waren.
Ymere heeft getracht door een gecombineerde beteke-
ning van artikel 4 onder 6 Rv (oud) en artikel 54 lid 2 Rv
tot een acceptabele wijze van betekening te komen. De
kantonrechter verklaarde de dagvaarding nietig omdat
hij het aannemelijk achtte dat de dagvaarding de erfge-
namen niet had bereikt. Niet duidelijk is welke acties
Ymere heeft ondernomen om de namen van de erfgena-
men te achterhalen.
Het hof stond de betekening op grond van artikel 54
lid 2 Rv wel toe. Volgens het hof had Ymere immers
voldoende aannemelijk gemaakt dat zij niet bekend is
met (de namen van) de erfgenamen, zodat zij de erfge-
namen niet op andere wijze kan dagvaarden dan is voor-
zien in artikel 54 lid 2 Rv. Bovendien had Ymere vol-
gens het hof een in rechte te respecteren belang bij de
ontruiming. Het hof acht de door Ymere gevolgde wijze
van dagvaarden in dit geval aangewezen en verleent
7. MvT, Kamerstukken II 1982/83, 18052, p. 10.
14
TE februari 2014 | nr. 1

4. Ymere verstek. Het hof heeft daarmee gekozen voor een
praktische oplossing, die echter juridisch gezien onjuist
is. Anders dan het hof in overweging 2.6 stelt, is aan de
vereisten van artikel 54 lid 2 Rv simpelweg niet voldaan.
Logischer was de uitspraak van het hof wellicht nog
geweest als aansluiting was gezocht bij de in artikel 54
lid 2 Rv gemaakte uitzondering voor onbekende houders
van aandelen of toonderaandelen. Aan houders van aan-
delen die niet op naam staan of waarvan de houders niet
bij naam bekend zijn, kan toch rechtsgeldig op de voet
van artikel 54 lid 2 Rv worden betekend. Deze zinsnede
had wellicht enige ruimte kunnen bieden voor een ana-
loge redenering ten aanzien van onbekende erfgenamen.
Hiermee zou echter uitdrukkelijk aan de achterliggende
gedachte van artikel 53 Rv voorbij worden gegaan, het-
geen ook niet wenselijk is.
Vereffening
De Hoge Raad heeft het door de P-G ingestelde cassa-
tieberoep in het belang der wet niet-ontvankelijk ver-
klaard nu niet is gebleken dat de erfgenamen met het
arrest bekend zijn geraakt en de P-G niet vermeldt dat
en wanneer het arrest ten uitvoer is gelegd. Hierdoor
bestaat onvoldoende zekerheid dat tegen dat arrest niet
nog het rechtsmiddel van verzet openstaat.
De Hoge Raad besluit met de overweging dat arti-
kel 4:204 BW de mogelijkheid biedt de rechter te
verzoeken een vereffenaar over de opengevallen nalaten-
schap te laten benoemen. Daarna zou op de voet van
artikel 53 aanhef en onder b Rv het exploot aan de per-
soon of de woonplaats van de vereffenaar kunnen wor-
den betekend.
De door de Hoge Raad voorgestelde weg is een juridisch
begrijpelijke keuze. De vereffenaar heeft het beheer over
de nalatenschap en vertegenwoordigt de bekende en
onbekende erfgenamen in en buiten rechte. Praktisch
gezien is deze keuze echter niet zonder haken en ogen.
Als bezwaar tegen het benoemen van een vereffenaar
kan onder meer worden aangevoerd dat de procedure tot
benoeming van een vereffenaar tijd vergt. Het verzoek
dient in behandeling te worden genomen en de rechter
is verplicht een mondelinge behandeling te bepalen.
Voorts moet de benoeming van een vereffenaar door de
griffier in het boedelregister worden ingeschreven. De
vereffenaar moet zijn benoeming in de Staatscourant en
in één of meer nieuwsbladen bekendmaken.8 De tijd die
met deze procedure gepaard gaat, kan knellen met het
gerechtvaardigd belang dat een belanghebbende, in casu
Ymere, kan hebben bij een snelle oplossing. Bijvoor-
beeld omdat zich een nieuwe huurder heeft aangediend.
8. Art. 4:206 BW. Bekendmaking kan bij een vermoedelijk insolvente nala-
tenschap tegenwoordig ook door bekendmaking op <www.recht
spraak. nl>.
Ook kan worden opgemerkt dat de taak van de vereffe-
naar veel meeromvattend is dan hetgeen hier eigenlijk
nodig is. Een vereffenaar wordt aangesteld voor de
afwikkeling van de gehele nalatenschap.9 Uit arti-
kel 4:211 lid 1 BW blijkt dat de hoofdtaak van de veref-
fenaar is het als een goed vereffenaar beheren en vereffe-
nen van de nalatenschap. Hij dient een boedelbeschrij-
ving op te maken, behoorlijk beheer te voeren en de
opeisbare schulden te voldoen. Daarbij horen de belan-
gen van alle schuldeisers in acht te worden genomen. In
de praktijk is recent namens een aantal banken partiële
vereffening verzocht. Verzocht wordt slechts een veref-
fenaar aan te stellen voor de verkoop en levering van de
verhypothekeerde woning. Uit de jurisprudentie blijkt
dat verschillend wordt geoordeeld over de (on)mogelijk-
heid van partiële vereffening. Met de Rechtbanken
Noord-Nederland, Amsterdam en Midden-Nederland
zijn wij van mening dat partiële vereffening niet past in
het systeem van de wet en strijdig kan zijn met de belan-
gen van andere schuldeisers van erflater.10 De zorgvul-
digheid die een vereffenaar bij de uitvoering van zijn
taak ten opzichte van zowel erfgenamen als belangheb-
benden moet betrachten, is niet verenigbaar met partiële
vereffening. Kolkman trekt in dit verband de parallel
met het faillissementsrecht en geeft aan dat het ondenk-
baar is dat een curator wordt benoemd ‘slechts met
betrekking tot de woning van de failliet’.11
Mr. T. Gardenbroek vraagt zich in zijn annotatie
terecht af wie bereid is de taak van vereffenaar op zich te
nemen, nu onzeker is of de nalatenschap wel over vol-
doende vermogen beschikt om de vereffenaar te
betalen.12 In de praktijk blijkt dat er kantoren zijn die
bereid zijn onbeheerde en eventueel insolvente nalaten-
schappen af te wikkelen, zodat dit wellicht geen obstakel
hoeft te zijn. Wie zich opwerpt als vereffenaar zal zich
wel moeten realiseren dat de taak van vereffenaar een
serieuze aangelegenheid is. De vereffenaar dient zich
steeds te houden aan de wettelijke voorschriften omtrent
vereffening. Gezien de vrij formele afwikkeling die bij
de vereffening moet worden gevolgd, wordt in de litera-
tuur geadviseerd terughoudend te zijn met de benoe-
ming van een vereffenaar.13
9. Zie T-M, Parl. Gesch. Boek 4 BW, p. 981.
10. Rb. Noord-Nederland 20 november 2013, ECLI:NL:RBNNE:2013:7417;
Rb. Amsterdam 26 september 2013, ECLI:NL:RBAMS:2013:6490; Rb.
Midden-Nederland 1 november 2013, ECLI:NL:RBMNE:2013:5433.
Anders: Rb. Gelderland 20 juni 2013, ECLI:NL:RBGEL:2013:CA3965;
Rb. Gelderland 26 juli 2013, ECLI:NL:RBGEL:2013:2043; Rb. Oost-
Brabant 22 augustus 2013, ECL:NL:RBOBR:2013:4959; Rb. Limburg
14 augustus 2013, ECLI:NL:RBLIM:2013:4814.
11. W.D. Kolkman, 10 jaar nieuw erfrecht en de wettelijke vereffening, TE
2013, afl. 6, p. 111-114.
12. HR 5 april 2013, ECLI:NL:HR:2013:BY9084 m.nt. mr. T. Gardenbroek.
13. W.D. Kolkman & L.C.A. Verstappen, Handboek boedelafwikkeling, Zut-
phen: Uitgeversmaatschappij Walburg Pers 2009, p. 585.
15
TE februari 2014 | nr. 1

5. Conclusie
Gezien de onmogelijkheid tot betekening op de voet van
artikel 53 of 54 lid 2 Rv indien zowel de namen als de
woonplaatsen van de erfgenamen onbekend zijn, is het
begrijpelijk dat de Hoge Raad de suggestie doet in voor-
komende gevallen de rechter de benoeming van een ver-
effenaar te verzoeken. In de praktijk kan dit evenwel tot
praktische bezwaren leiden. In dat kader onderstaand
kort een aantal suggesties.
Suggesties
Het belang van Ymere is het op korte termijn kunnen
ontruimen van de woning, zodat deze aan een nieuwe
huurder kan worden verhuurd. Daartoe is het op zich
niet noodzakelijk dat een vereffenaar wordt benoemd.
Voor Ymere is het met name van belang dat de aan erf-
laatster toebehorende goederen uit de woning mogen
worden verwijderd. Om dit te bereiken zou op grond
van artikel 4:191 lid 2 BW aan de kantonrechter kunnen
worden verzocht maatregelen te treffen. Dit verzoek kan
worden gedaan door iedere belanghebbende.14 De bepa-
ling biedt mogelijkheden om te voorzien in noodzakelij-
ke en spoedeisende (rechts)handelingen.15 De in de
bepaling vermelde maatregelen zien op het behoud van
de goederen van de nalatenschap. Concreet kan worden
verzocht tot het opdragen van het beheer van (delen
van) de nalatenschap aan een professionele beheerder.
Anders dan bij de benoeming van een vereffenaar kan
dus voor een specifiek onderdeel het beheer worden ver-
zocht. De benoeming van een professionele beheerder of
bewaarder kan bovendien ook van tijdelijke aard zijn.16
Een dergelijke ordemaatregel is daarmee minder ingrij-
pend en minder formeel dan de weg van de vereffening.
Dat maakt de drempel lager voor het aanvaarden van het
beheer. De bepaling dient het belang van een vlotte boe-
delafwikkeling.17 In het verzoek aan de kantonrechter
zou tegelijkertijd met het verzoek tot aanstelling van een
beheerder toestemming tot ontruiming van de woning
kunnen worden verzocht. In beginsel geldt ook bij deze
procedure dat een mondelinge behandeling zal worden
bepaald. Het procesreglement laat echter ruimte voor
een beslissing direct op de stukken. Anders dan bij het
benoemen van een vereffenaar kan dus van mondelinge
behandeling worden afgezien. Deze weg lijkt te beant-
woorden aan het doel van in dit geval Ymere. Ook hier
blijft het wel de vraag wie deze taak op zich neemt als
onduidelijk is of men zal worden betaald voor het uitoe-
fenen van het beheer en de bij het beheer behorende
onkosten van opslag van de goederen. Uit de (weinige)
14. Art. 4:191 lid 2 BW heeft dezelfde strekking als art. 4:185 lid 2 BW met
dien verstande dat aan art. 4:185 lid 2 BW een termijn is verbonden en
aan art. 4:191 lid 2 BW niet.
15. Kolkman & Verstappen 2009, p. 586.
16. <www.rechtspraak.nl>. Handleiding erfrechtprocedures kantonrechter,
p. 64.
17. Kolkman & Verstappen 2009, p. 205.
jurisprudentie blijkt overigens dat de kantonrechter in
de praktijk ruimhartig omgaat met het begrip beheer.
Onder beheer blijken desgevraagd bijvoorbeeld ook het
innen van vorderingen in de nalatenschap en het vol-
doen van schulden te kunnen worden begrepen.18 Een
woningcorporatie zou vanuit de maatschappelijke func-
tie die zij vervult, kunnen overwegen om zelf de taak
van beheerder te vervullen.
Deze oplossing is praktisch, sneller en goedkoper dan
het door de rechter laten benoemen van een vereffenaar.
De woningcorporatie kan de woning snel ontruimen en
opnieuw verhuren, waardoor de betalingsverplichtingen
voor de huur stoppen. De goederen worden in beheer
genomen en blijven ter beschikking van de erfgenamen.
Bij de praktische uitvoering zal uiteraard de nodige
zorgvuldigheid moeten worden betracht. De beheerder
zal bijvoorbeeld zorg moeten dragen voor goede verslag-
legging van de goederen en beveiligde, droge opslag. Op
deze manier is het belang van zowel de woningcorpora-
tie als de erfgenamen gediend. De benoeming door een
rechter biedt zowel de verhuurder als de erfgenamen
een extra waarborg. Wanneer de erfgenaam (of erfgena-
men) zich meldt, kan het beheer worden overgedragen.
Blijft de nalatenschap onbeheerd, dan kan alsnog een
vereffenaar worden benoemd.
Een tweede suggestie is het in het huurcontract opne-
men van een onherroepelijke volmacht op grond van
artikel 3:74 BW, die niet eindigt door overlijden. De
huurder geeft onherroepelijke volmacht aan de verhuur-
der om de woning na diens overlijden te ontruimen
tegen het einde van de tweede maand na overlijden, mits
er geen medehuurder is. Op deze wijze stoppen de
maandelijkse huurverplichtingen en kan de woning
opnieuw worden verhuurd. De verhuurder zal ook hier
moeten zorgen voor zorgvuldige verslaglegging van de
goederen en adequate opslag, zodat de goederen aan de
nabestaanden ter beschikking kunnen worden gesteld
wanneer dezen zich melden. De volmacht kan alsdan
eindigen door opzegging van de gevolmachtigde. Nadeel
hiervan is dat het geen oplossing biedt voor de vele
bestaande huurcontracten. Ook zal de verhuurder naar
verwachting niet snel voor deze weg kiezen omdat voor
de verhuurder onzeker is of deze weg voldoende waar-
borgen biedt aan de huurder of diens erfgenamen.19
Indien zich geen erfgenamen melden, zal ook hier alsnog
de weg van de vereffening moeten worden gevolgd.
Ten derde zou op grond van artikel 6:198 BW een derde
zich op grond van zaakwaarneming kunnen ontfermen
over de goederen van de nalatenschap:
‘Zaakwaarneming is het zich willens en wetens en op
redelijke grond inlaten met de behartiging van eens-
anders belang, zonder de bevoegdheid daartoe aan
18. HR 21 november 2008, ECLI:NL:PHR:2008:BD5985; Rb. Zwolle-
Lelystad 10 augustus 2010, ECLI:NL:RBZLY:2010:BO1248; Rb. Zwolle
15 juli 2003, ECLI:NL:RBZWO:2003:AH9930.
19. Een dergelijke bepaling mag niet worden opgenomen in de algemene
voorwaarden, zie art. 6:236 onderdeel n BW.
16
TE februari 2014 | nr. 1

6. een rechtshandeling of elders in de wet geregelde ver-
houding te ontlenen.’
Er moet dus een bepaalde noodzaak zijn voor het optre-
den als zaakwaarnemer. Deze noodzaak is er aan de zijde
van in dit geval Ymere. Nadeel van zaakwaarneming kan
zijn dat de erfgenamen en eventuele andere belangheb-
benden de zaakwaarneming door de woningcorporatie
niet altijd zonder meer zullen accepteren. Zaakwaarne-
ming door een ander dan de woningcorporatie zal waar-
schijnlijk niet zonder meer door de woningcorporatie
worden geaccepteerd.20
Ten slotte zou de woningcorporatie een notaris kunnen
verzoeken een verklaring van erfrecht op te stellen. De
notaris zal in dat geval onderzoek doen wie de erfgena-
men zijn. Doorgaans zal hij deze binnen twee à drie
weken hebben opgespoord. De namen en woonplaatsen
van de erfgenamen worden in de verklaring van erfrecht
vermeld. De woningcorporatie kan vervolgens in contact
treden met (een van) de erfgenamen. Iedere erfgenaam
is op grond van artikel 3:170 BW bevoegd zelfstandig
handelingen te verrichten die geen uitstel kunnen lijden
of die dienen tot behoud van een gemeenschappelijk
goed. Ook dit kan een snelle en relatief goedkope oplos-
sing zijn.
Door de tussenkomst van de rechter dan wel de notaris
bieden de eerste en de laatste van de bovengenoemde
suggesties de meeste waarborgen voor zowel de ver-
huurder als de erfgenamen, waardoor deze opties onze
voorkeur zouden hebben boven het opnemen van een
volmacht of handelen uit hoofde van zaakwaarneming.
20. In de praktijk blijken corporaties wel te handelen op basis van zaak-
waarneming. Zij geven de praktische uitvoering vervolgens uit handen
aan een gespecialiseerd bedrijf.
17
TE februari 2014 | nr. 1