Biodiverzitet, ekosistemi i njihovo ugrožavanj.

1. UGROUGROŽŽENOST I FAKTORIENOST I FAKTORI
UGROUGROŽŽAVANJAAVANJA
BIODIVERBIODIVERZITETAZITETA
- Globalni, regionalni i lokalni nivo -- Globalni, regionalni i lokalni nivo -

2. Šta je biodiverzitet ?Šta je biodiverzitet ?
Biodiverzitet ili biološki diverzitet označava ukupnuBiodiverzitet ili biološki diverzitet označava ukupnu
raznovrsnost živog sveta planete Zemljeraznovrsnost živog sveta planete Zemlje
Biološki diverzitet obuhvataBiološki diverzitet obuhvata sve različitosti i promenljivostisve različitosti i promenljivosti
oblika, pojava i procesa živih organizama i biosfere u celinioblika, pojava i procesa živih organizama i biosfere u celini,,
koji se ispoljavajukoji se ispoljavaju na svim nivoima organizacije bioloških ina svim nivoima organizacije bioloških i
ekoloških sistemaekoloških sistema (od atoma i molekula do ekosistema i(od atoma i molekula do ekosistema i
biosfere u celini)biosfere u celini)
Stoga se pod pojmom biodiverziteta podrazumeva:Stoga se pod pojmom biodiverziteta podrazumeva:
- genetička varijabilnost (variranje gena) individua u- genetička varijabilnost (variranje gena) individua u
okviru bilo koje vrste (okviru bilo koje vrste (genetički diverzitetgenetički diverzitet))
- raznolikost i specifičnost svih pojedinačnih organskih- raznolikost i specifičnost svih pojedinačnih organskih
vrsta (vrsta (specijski diverzitetspecijski diverzitet))
- raznovrsnost ekosistema (- raznovrsnost ekosistema (ekosistemski diverzitetekosistemski diverzitet))
kojima različiti organizmi pripadajukojima različiti organizmi pripadaju

3. Genetički diverzitetGenetički diverzitet
Genetički diverzitetGenetički diverzitet podrazumeva ukupan broj ipodrazumeva ukupan broj i
raznovrsnost gena, odnosno genetičkih informacijaraznovrsnost gena, odnosno genetičkih informacija
realizovanih u pojedinačnim vrstama svih tipovarealizovanih u pojedinačnim vrstama svih tipova
organizama na Zemlji (organizama na Zemlji (mikroorganizamamikroorganizama,, gljivagljiva,,
životinjaživotinja ii biljakabiljaka))
Svaka organska vrsta poseduje specifičnuSvaka organska vrsta poseduje specifičnu
kombinaciju gena koja je jedinstvena ikombinaciju gena koja je jedinstvena i
neponovljivaneponovljiva, nastala tokom, nastala tokom dugog procesadugog procesa
evolucievolucijeje
Ekspresija bilo kog genotipa je individualni fenotipEkspresija bilo kog genotipa je individualni fenotip,,
odnosno neposredno prepoznatljiv morfološko-odnosno neposredno prepoznatljiv morfološko-
funkcionalni oblik pojedinačnih organskih vrstafunkcionalni oblik pojedinačnih organskih vrsta

4. Specijski diverzitetSpecijski diverzitet
Specijski diverzitetSpecijski diverzitet obuhvata ukupnuobuhvata ukupnu
raznovrsnost svih organskih vrsta naraznovrsnost svih organskih vrsta na
Zemlji, od nastanka života na planetiZemlji, od nastanka života na planeti..
- Do danas je na Zemlji opisano okoDo danas je na Zemlji opisano oko
1,7 miliona vrsta1,7 miliona vrsta
-- insekti predstavljaju skoroinsekti predstavljaju skoro
polovinu opisanih vrstapolovinu opisanih vrsta
CARSTVOCARSTVO BROJ OPISANIHBROJ OPISANIH
VRSTAVRSTA
POTENCIJALNI BROJPOTENCIJALNI BROJ
VRSTAVRSTA
BakterijeBakterije 4 0004 000 1 000 0001 000 000
Protisti (alge,Protisti (alge,
protozoe....)protozoe....)
80 00080 000 600 000600 000
ŽivotinjeŽivotinje 1 320 0001 320 000 10 600 00010 600 000
GljiveGljive 72 00072 000 1 500 0001 500 000
BiljkeBiljke 270 000270 000 300 000300 000
UKUPNOUKUPNO 1 744 0001 744 000 14 000 00014 000 000

5. Biodiverzitet na Zemlji nije u potpunosti opisanBiodiverzitet na Zemlji nije u potpunosti opisan
Pretpostavlja se da na svetu živi izmeđuPretpostavlja se da na svetu živi između 10 i 3010 i 30
milonamilona vrsta biljaka, životinja i mikroorganizamavrsta biljaka, životinja i mikroorganizama
- Neke grupe organizama, kao što su kičmenjaci, posebno- Neke grupe organizama, kao što su kičmenjaci, posebno
sisari i ptice, zatim vaskularne biljke, su dobro poznate, pa sesisari i ptice, zatim vaskularne biljke, su dobro poznate, pa se
pretpostavlja da su opisane skoro sve ili, bar, veći deopretpostavlja da su opisane skoro sve ili, bar, veći deo
postojećih vrsta na Zemlji (pre svega, sisara i ptica)postojećih vrsta na Zemlji (pre svega, sisara i ptica)
- Ostale grupe organizama, kao što su beskičmenjaci iz- Ostale grupe organizama, kao što su beskičmenjaci iz
različitih klasa (mekušci, crvi, insekti, itd.), niže gljive, alge,različitih klasa (mekušci, crvi, insekti, itd.), niže gljive, alge,
bakterije, samo su delimično otkrivene i upoznatebakterije, samo su delimično otkrivene i upoznate

6. Ekosistemski diverzitetEkosistemski diverzitet
Ekosistemski diverzitet
označava ukupnu
raznovrsnost staništa i
biocenoza, kao i
ekoloških procesa u
biosferi.

7. ČovekČovek, kao i svako drugo živo biće na Zemlji,, kao i svako drugo živo biće na Zemlji, imaima
dve osnovne potrebe zbog kojih ulazi u “sukob” sadve osnovne potrebe zbog kojih ulazi u “sukob” sa
drugim vrstamadrugim vrstama, a to su:, a to su:
Potreba za resursimaPotreba za resursima
Hrana, voda, gorivo, građevinski materijal, ....Hrana, voda, gorivo, građevinski materijal, ....
Potreba za prostoromPotreba za prostorom
Svetska populacija ljudi suviše brzo raste, što jeSvetska populacija ljudi suviše brzo raste, što je
praćeno stalnom potrebom za novim površinama zapraćeno stalnom potrebom za novim površinama za
poljoprivredu, naselja, ....poljoprivredu, naselja, ....
Drugim rečima, navedene čovekove potrebe,Drugim rečima, navedene čovekove potrebe,
prvenstveno potreba za resursima, pretstavljajuprvenstveno potreba za resursima, pretstavljaju
osnovni uzrok za uništavanje prirodnih ekosistemaosnovni uzrok za uništavanje prirodnih ekosistema
Uništavanje prirodnih ekosistemaUništavanje prirodnih ekosistema

8. Trenutno stanje ugroženosti vrsta u svetuTrenutno stanje ugroženosti vrsta u svetu
Svakim danom vrste iščezavaju sve većomSvakim danom vrste iščezavaju sve većom
brzinombrzinom
Smatra se da u svetuSmatra se da u svetu svakog sata nestaju trisvakog sata nestaju tri
vrstevrste
Međutim, postoje i pesimističnije procene, poMeđutim, postoje i pesimističnije procene, po
kojimakojima u zoni tropskih kišnih šumau zoni tropskih kišnih šuma svakog danasvakog dana
iščezne i doiščezne i do 100 različitih vrsta100 različitih vrsta
U svakom slučaju, najveći broj naučnika seU svakom slučaju, najveći broj naučnika se
slaže sa procenama međunaronih organizacijaslaže sa procenama međunaronih organizacija
da ćeda će do kraja XXI vekado kraja XXI veka , ukoliko se ništa ne, ukoliko se ništa ne
preduzme,preduzme, sa Zemlje nestatisa Zemlje nestati 2/3 svih vrsta2/3 svih vrsta
biljaka i životinjabiljaka i životinja

9. Trenutno stanje ugroženosti vrsta u svetuTrenutno stanje ugroženosti vrsta u svetu
Prema zvaničnim procenama Međunarodne unije za zaštituPrema zvaničnim procenama Međunarodne unije za zaštitu
prirode (prirode ( IUCNIUCN), oko), oko 60.000 vrsta biljaka60.000 vrsta biljaka je već ugroženo,je već ugroženo,
ili će nestati u narednih nekoliko decenija, ukoliko se istimili će nestati u narednih nekoliko decenija, ukoliko se istim
tempom nastavi sa ugrožavanjem životne sredinetempom nastavi sa ugrožavanjem životne sredine
IUCN, odnosno Međunarodna unija za zaštituIUCN, odnosno Međunarodna unija za zaštitu
prirode, je organizacija koja objedinjava prekoprirode, je organizacija koja objedinjava preko
900 vladinih i nevladinih članica iz900 vladinih i nevladinih članica iz 137 zemalja137 zemalja ,,
u cilju pružanja pomoći društvima širom sveta uu cilju pružanja pomoći društvima širom sveta u
zaštiti prirode i obezbeđivanju održivog izaštiti prirode i obezbeđivanju održivog i
ravnomernog korišćenjaravnomernog korišćenja prirodnih resursaprirodnih resursa
Ako se ima u vidu da na Zemlji živiAko se ima u vidu da na Zemlji živi 270 000 vrsta biljaka270 000 vrsta biljaka ,,
proizilazi da seproizilazi da se u opasnostiu opasnosti nalazi čaknalazi čak četvrtina svetskečetvrtina svetske
floreflore

10. Iščezle vrste (EX – Extinct)Iščezle vrste (EX – Extinct)
Pored toga, samo zaPored toga, samo za
poslednjihposlednjih 400 godina400 godina iščezloiščezlo
je više od 600 vrsta životinja, ije više od 600 vrsta životinja, i
to:to:
- 86- 86 vrsta sisaravrsta sisara
- 104- 104 vrste pticavrste ptica
- 20- 20 vrsta gmizavacavrsta gmizavaca
- 5- 5 vrsta vodozemacavrsta vodozemaca
- 80- 80 vrsta ribavrsta riba
- 72- 72 vrste insekatavrste insekata
- 206- 206 vrsta puževa, itd.vrsta puževa, itd.
Ovome treba dodati izmeđuOvome treba dodati između
400 i 900 vrsta biljaka400 i 900 vrsta biljaka koje sukoje su
takođe iščezle tokomtakođe iščezle tokom
navedenog periodanavedenog perioda

11. Vrste iščezle u divljini (EW - Extinct in TheVrste iščezle u divljini (EW - Extinct in The
Wild)Wild)
Iz prirodnih staništaIz prirodnih staništa
nestao je i određeninestao je i određeni
broj vrsta čiji sebroj vrsta čiji se
malobrojni primerci ilimalobrojni primerci ili
populacijepopulacije još uvekjoš uvek
održavaju izvanodržavaju izvan
prirode, tj. u zoološkimprirode, tj. u zoološkim
vrtovima ili veštačkimvrtovima ili veštačkim
pribežištimapribežištima, i to:, i to:
33 vrste sisaravrste sisara
44 vrste pticavrste ptica
11 vrsta gmizavacavrsta gmizavaca
1111 vrsta ribavrsta riba
99 vrsta mekušacavrsta mekušaca
Mustela nigripesMustela nigripes
Gazella saudiyaGazella saudiya

12. Krajnje ugrožene vrste (CR- CriticallyKrajnje ugrožene vrste (CR- Critically
Endangered)Endangered)
Osim iščezlih i iščezlih izOsim iščezlih i iščezlih iz
prirode, postoji i veliki brojprirode, postoji i veliki broj
vrsta koje su u različitomvrsta koje su u različitom
stepenu ugrožene.stepenu ugrožene.
Utvrđeno je da se na iviciUtvrđeno je da se na ivici
opstanka nalazi:opstanka nalazi:
- 173- 173 vrste sisaravrste sisara
- 170- 170 vrste pticavrste ptica
- 210- 210 vrsta gmizavacavrsta gmizavaca
- 160- 160 vrsta vodozemacavrsta vodozemaca
- 65006500 vrsta vaskularnihvrsta vaskularnih
biljakabiljaka
Gorilla gorillaGorilla gorilla
Gymnogyps californianusGymnogyps californianus

13. Osnovni faktori narušavanja biodiverziteta su
definisani akronimom HIPPO, koji je izveden od
početnih slova sledećih reči (prema Brennan,
Withgott, 2005):
H = Habitat alteration (Izmene/Promene staništa)
I = Invasive species (Invazivne, alohtone vrste)
P = Pollution (Zagađivanje)
P = Population growth (Populacioni rast Homo sapiens-a)
O = Overexploitation (Preterana eksploatacija)

14. FAKTORI UGROFAKTORI UGROŽŽAVANJA BIAVANJA BIODIVERZITETAODIVERZITETA
Sve promene koje dovode do smanjenja biološke raznovrsnosti, a koje su
do danas evidentirane u Svetu, izražene su, u većoj ili manjoj meri, i na
ovim našim prostorima
Negativno delovanje se sve više pojačava i ubrzava, čak i u okviru
zaštićenih objekata prirode
Čitav Mediteran, Balkansko poluostrvo i Panonska nizija nalazili su se
pod vekovnim uticajem čoveka koji je svojim delatnostima izmenio
prirodne ekosisteme u toj meri da su se danas na malom delu teritorije
(oko 10% ukupne površine), zadržali koliko toliko očuvani klimaksni
ekosistemi.
Ostale površine pod prirodnim ekosistemima predstavljaju različite
progradaciono - degradacione serije klimatogenih ekosistema, dok se
najveći deo površina nalazi pod veštačkim (poluautonomnim i
neautonomnim) ekosistemima.

15. Antropogeni faktori i privredne
delatnosti koje ugrožavaju
biološki i predeoni diverzitet
mogu se u najkraćim crtama
klasifikovati i predstaviti na
sledeći način

16. Totalne i selektivne seče šuma
Svake godine iseče se 17 milionaSvake godine iseče se 17 miliona
hektara tropske kišne šume (= okohektara tropske kišne šume (= oko
2% preostalih tropskih šuma)2% preostalih tropskih šuma)
Čovek je do danas uništio više od polovine ukupnog šumskog fonda na
Zemlji; svakoga minuta strada 100 jutara (=57 ha) šuma; ekosistemi
mediteranskih tvrdolisnih večnozelenih šuma više ne postoje; listopadne
šume umerene zone uglavnom su uništene ili degradovane; šibljaci, šikare i
šume panjače dominiraju na izvornim šumskim staništima

17. Poljoprivreda - ekstenzivnog i ekspanzivnog tipa
= Uništavanje stepa
S obzirom da jeS obzirom da je
zemljište na kom suzemljište na kom su
se razvijale stepese razvijale stepe
najplodnije na svetunajplodnije na svetu
(černozem), žitnice(černozem), žitnice
koje su zamenilekoje su zamenile
prirodne stepe danasprirodne stepe danas
hrane najveći deohrane najveći deo
čovečanstvačovečanstva
NajvećeNajveće
stepe bilestepe bile su
u Aziji, zatimu Aziji, zatim
prerije uprerije u
SevernojSevernoj
Americi iAmerici i
pampasi upampasi u
JužnojJužnoj
AmericiAmerici

18. Ekstenzivna ispaša
Dovodi do negativne antropo-zoogene selekcije travnih
ekosistema koji se tom prilikom suštinski menjaju u pogledu
florističko-faunističkog sastava. Negativnu selekciju flore
pašnjaka prati prekomerna nitrifikacija i nabijanje zemljišta,
što su dodatni efekti koji ubrzavaju proces osiromašenja
florističkog i faunističkog sastava pašnjačkih ekosistema
Krajnji rezultat ovih
procesa su u
potpunosti
osiromašeni pašnjaci
sa malom
produktivnošću i
malom ekonomskom
vrednošću

19. Paljenje primarne vegetacije dovodi, za duže vreme, a neki
put trajno, do suštinskih promena prirodnih klimaksnih
ekosistema. U planinskim područjima i dalje postoji praksa
da se paljenjem i krčenjem šume i žbunaste vegetacije
povećavaju pašnjaci.
Paljenjem stepske vegetacije, koje kod nas ima dugu
tradiciju, održavaju se površine pod pašnjacima i sprečava
obnova prirodne livado-stepe ili šumo-stepe.
Paljenje primarne vegetacije

20. Uništavanje vlažnih staništaUništavanje vlažnih staništa
Vlažna područja suVlažna područja su međumeđu
najugroženijim u svetunajugroženijim u svetu zbogzbog
neadekvatne melioracijeneadekvatne melioracije zemljišta,zemljišta,
zagađivanjazagađivanja, kao i, kao i prekomerneprekomerne
eksploatacije vrstaeksploatacije vrsta koje ih naseljavajukoje ih naseljavaju

21. Isušivanje močvara i bara uključujući melioracije i irigacije u cilju
pretvaranja ovih staništa u poljoprivredne kulture, dugo je bio jedan od
najrasprostranjenijih oblika uništavanja prirodnih i visokoproduktivnih
ekosistema sa velikim biološkim diverzitetom
Isušivanje močvara i bara
Vlažna staništa obuhvataju bare,Vlažna staništa obuhvataju bare,
močvare, ritove, ušča velikih reka,močvare, ritove, ušča velikih reka,
vlažne livade, tresavevlažne livade, tresave
Skoro su potpuno nestali nekadašnji barski
ekosistemi duž Velike i Južne Morave,
desne obale Save, donjeg toka Drine,
nekada čuveno Negotinsko blato i mnoga
druga bogata vodena staništa.

22. Ugrožavanje ekosistema planinskih tresava
Ekosistemi planinskih tresava su jedan od najznačajnijih refugijuma
borealnih relikata i izuzetno fragilni ekosistemi na području Srbije,
kao i Balkanskog poluostrva.
Vegetacija planinskih tresava ugrožava se, pre svega, eksploatacijom
treseta, razvojem planinskog turizma, melioracijom i irigacijom, kao i
procesima nitrifikacije, odnosno eutrofizacije usled zagađivanja
organskim otpadom
Plutajuće tresetno ostrvo
na Vlasinskom jezeru

23. Uništavanje ekosistema kontinentalnih slatina
Ekosistemi
kontinentalnih (pre
svega vojvođanskih,
odnosno panonskih)
slatina dovedeni su, u
današnjem trenutku,
do granice
iščezavanja
Prostorno ograničena
slatinska staništa
nalaze se pod sve
većim udarom
meliorativnih zahvata,
prekomerne ispaše i
izgradnje ribnjaka ili
saobraćajnica
‘’Slano Kopovo’’ u Vojvodini

24. Izgradnja veštačkih akumulacija u kanjonima i klisurama
Dovodi do potpunog uništavanja populacija vrsta i ekosistema u zonama
potapanja. Poseban gubitak diverziteta izazvan potapanjem, je nestanak ili
krajnja fragmentacija reliktnih ekosistema kao što je slučaj sa sastojinama
pančićeve omorike u kanjonu Drine
Kanjonske doline u našoj zemlji su najznačajniji refugijumi tercijarne
šumske flore i vegetacije. Njihovim uništavanjem nestaju najznačajniji centri
genetičkog, specijskog i ekosistemskog diverziteta naše zemlje, Balkanskog
poluostrva i Evrope

25. Urbanizacija i izgradnja infrastrukture
Neposredno se uništavaju
prirodni ekosistemi u okolini
velikih gradova i oko
saobraćajne infrastrukture.
Saobraćajnice presecaju
prirodne ekosisteme
sprečavajući komunikaciju
cenobionata, a vrlo često se
nalaze na osnovnim koridorima
lokalnih migracija i unutar
areala aktivnosti populacija
pojedinačnih vrsta izazivajući
njihovo masovno uništavanje.

26. Rudarstvo - površinski kopovi i jalovišta
Kada je reč o površinskim kopovima uglja kao i o podzemnim rudnicima glavni
problem predstavljaju deponije jalovine i pepelišta. Ona se obično formiraju
na obradivom zemljištu i ugrožavaju direktno ili indirektno izvorni diverzitet
čitavog područja.

27. Rudarstvo – kamenolomi
Kamenolomi se po
pravilu nalaze u
klisurama koje su
centri biodiverziteta i
predstavljaju
ekskluzivna staništa
reliktnih i endemičnih
vrsta, kao i reliktnih
polidominantnih
ekosistema.

28. Turizam ekspanzivnog tipa – visokoplaninski regioni
Prosperitet ove ljudske delatnosti i privrede u direktnoj je vezi, ili bi trebalo
tako da bude, sa očuvanom prirodom, ekosistemima i predelima. Na žalost,
u mnogim slučajevima ova ljudska delatnost, ne samo kod nas, pokazala je i
svoje loše strane.
NP “Kopaonik’’ !?

29. Turizam ekspanzivnog tipa – primorje
Masovni i intenzivni razvoj turizmaMasovni i intenzivni razvoj turizma
u svim delovima svetau svim delovima sveta
Uništavanje fragilnih ekosistemaUništavanje fragilnih ekosistema
morskih obalamorskih obala

30. Prekomerna eksploatacijaPrekomerna eksploatacija
Doseljavanje ljudi u Severnu Ameriku pre 12.000 godina doveloDoseljavanje ljudi u Severnu Ameriku pre 12.000 godina dovelo
je do brzog izumiranja 56 vrsta krupnih sisara, uključujućije do brzog izumiranja 56 vrsta krupnih sisara, uključujući
megaterijumamegaterijuma (praistorijski lenjivac),(praistorijski lenjivac), kamile, sabljastog tigra,kamile, sabljastog tigra,
lava, slonovalava, slonova i dr.i dr.
Za ljude je karakteristična duga istorija prekomerneZa ljude je karakteristična duga istorija prekomerne
eksploatacije prirodnih - bioloških resursaeksploatacije prirodnih - bioloških resursa
Pod uslovom da se obavlja tajno, nekontrolisano, masovno i
neselektivno, lov i ribolov mogu predstavljati jedan od
značajnijih negativnih antropogenih uticaja na živi svet, pre
svega na vrste koje ne spadaju u kategoriju "lovne i
ribolovne divljači".

31. Megaterijum i sabljasti tigar - primeriMegaterijum i sabljasti tigar - primeri

32. Prekomerna eksploatacija - primeriPrekomerna eksploatacija - primeri
Na osnovu skorašnjih analiza, ustanovljeno je da je manje odNa osnovu skorašnjih analiza, ustanovljeno je da je manje od
1.000 Maora koji su naselili Novi Zeland do istrebljenja izlovilo1.000 Maora koji su naselili Novi Zeland do istrebljenja izlovilo
11 vrsta moa, krupnih ptica neletačica11 vrsta moa, krupnih ptica neletačica

33. Slučaj ptice dodoSlučaj ptice dodo
Pticu dodo (Pticu dodo (RaphusRaphus
cucullatuscucullatus) istrebili su sa) istrebili su sa
ostrva Mauricijusostrva Mauricijus
portugalski moreplovciportugalski moreplovci
tokom XVII vekatokom XVII veka

34. Prekomerna eksploatacija - nedozvoljeni ribolov
Ilegalni ribolov, naročito onaj
pomoću eksploziva, otrova i
nestandardnog ribolovnog
materijala uključujući mreže
nedozvoljenih dimenzija,
najznažajniji je faktor koji
ugrožava marinski biodiverzitet i
akvatični živi svet u mnogim
slivovima, tako da se po efektima
približava zagađenju i izgradnji
brana i nasipa.

35. Trgovina divljim vrstamaTrgovina divljim vrstama
U svetu se svake godine ulovi na hiljadeU svetu se svake godine ulovi na hiljade
živih divljih životinjaživih divljih životinja
Najčešće se love krupni papagaji,Najčešće se love krupni papagaji,
egzotične ptice, zmije, gušteri,egzotične ptice, zmije, gušteri,
kornjače, krupne mačke i majmunikornjače, krupne mačke i majmuni
Ove životinje se najčešćeOve životinje se najčešće prodaju kaoprodaju kao
kućni ljubimcikućni ljubimci, tako da preostali deo, tako da preostali deo
svog života provode u zatočeništvusvog života provode u zatočeništvu
Mnogi zakoni i propisi regulišu koje seMnogi zakoni i propisi regulišu koje se
vrste biljaka i životinja smejuvrste biljaka i životinja smeju
prodavati i na koje načine se moguprodavati i na koje načine se mogu
transportovatitransportovati

36. Nedozvoljena trgovina divljim biljnim vrstama
Kolekcionarstvo živim ili mrtvim
biljnim i životinsjkim materijalom
predstavlja jednu od vrlo
negativnih delatnosti globalnih
razmera.
Veliki broj biljaka i životinja
skuplja se i izlovljava za ove svrhe,
a u njihov promet u svetu
uključena su velika materijalna
sredstva.
Prve na udaru nalaze se retke,
ugrožene i ranjive vrste flore i
faune, čiji se opstanak direktno
dovodi u pitanje
Gentiana lutea – lincura

37. Nedozvoljena trgovina divljim životinjskim vrstama
Parnassius apollo
Posebnu opasnost predstavlja
kolekcionarstvo za privatne zbirke,
pri čemu su u fokusu interesovanja
pre svega atraktivne vrste insekata,
kao i stenoendemični reliktni oblici, a
takođe i mnogi predstavnici
herpetofaune i batrahofaune
Ovo kolekcionarstvo se u određenim
slučajevima graniči sa filatelijom
Primeri za to iz naše zemlje su leptiri
Parnassius apollo, Zerinthia polyxena,
Papilio alexanor, kao i endemične
vrste trčuljaka.

38. Alohtone (strane) vrste biljaka iAlohtone (strane) vrste biljaka i
životinja suživotinja su namerno ili slučajnonamerno ili slučajno
introdukovane (unete) vrste čijiintrodukovane (unete) vrste čiji
istorijski razvoj nije vezan zaistorijski razvoj nije vezan za
teritoriju na koju su uneseneteritoriju na koju su unesene (za(za
razliku od autohtonih, odnosnorazliku od autohtonih, odnosno
domaćih vrsta)domaćih vrsta)
Unošenje stranih vrstaUnošenje stranih vrsta
Carassius carassius – zlatni karaš
(autohtona vrsta)
Carassius auratus – babuška (alohtona vrsta
Unošenje stranih vrsta flore i
faune jedan je od važnih
negativnih procesa koji dovode
do smanjenja biodiverziteta.
Ove promene imaju i globalne
razmere, pa im se posvećuje
posebna pažnja u svetu

39. Introdukcija alohtonih životinjskih vrsta – kalifornijska pastrmka
Negativni uticaj introdukovanih vrsta kod nas je naročito ispoljen u vodenim
ekosistemima. Određene vrste riba (kalifornijska pastrmka, tostolobik, beli
amur, srebrni karaš) koje su unete zbog komercijalnog interesa i prvobitno
gajene u određenim tipovima akvakulture (pastrmski ribnjaci, šaranski
ribnjaci) "pobegle" su u reke i jezera i izazvale velike promene u sastavu
ihtiofaune naših vodenih ekosistema. Rezultat ovih promena je skoro isključiva
dominacija introdukovanih riba u nekim vodenim ekosistemima i potiskivanje
autohtonih vrsta.

40. JošJoš od vremena prvih seobaod vremena prvih seoba,, ljudi suljudi su
sa sobom raznosili različite vrstesa sobom raznosili različite vrste
biljaka i životinjabiljaka i životinja
-- AboridžiniAboridžini su uneli dingsu uneli dingaa uu
AustralijuAustraliju
-- PolinežaniPolinežani su uneli pacove nasu uneli pacove na
HavajeHavaje
- Tokom poslednjih 500- Tokom poslednjih 500
godina Evropljani su ugodina Evropljani su u SevernuSevernu
Ameriku uneli velikiAmeriku uneli veliki brojbroj
vrstavrsta
Introdukcija alohtonih životinjskih vrsta

41. Introdukcija alohtonih biljnih vrsta
Problemi i posledice introdukcijeProblemi i posledice introdukcije
alohtonih vrstaalohtonih vrsta nisu u ranijemnisu u ranijem
periodu bili predmet ozbiljnijeperiodu bili predmet ozbiljnije
pažnjepažnje i istraživanja,i istraživanja, međutim, kadameđutim, kada
su korovske vrste postale ozbiljnasu korovske vrste postale ozbiljna
pretnja agroekosistemima,pretnja agroekosistemima,
ustanovljen je terminustanovljen je termin biološkobiološko
zagađivanjezagađivanje
Ambrosia artemisiifoliaAmbrosia artemisiifolia
- nativna za Severnu
Ameriku
Ailanthus altisima – kiselo drvo, poreklom iz Kine

42. Invazije alohtonih biljnih vrsta – Reynoutria japonica
Reynoutria japonica na obali
Topčiderske reke

43. Zagađivanje vazduha
Najčešće ima indirektan ali ne i mali negativni značaj po
biodiverzitet prirodnih ekosistema
Sušenje šuma

44. Zagađivanje vodotoka
Jedan je od najvažnijih uzroka u smanjenju izvorne biološke
raznovrsnosti vodenih ekosistema.

45. Zagađivanje i uništavanje zemljišta
Na nivou zemljišta se bukvalno “sabiraju” i reflektuju svi prethodno
opisani faktori ugrožavanja životne sredine i biodiverziteta
(poljoprivreda, šumarstvo, vodoprivreda, rudarstvo, turizam,
urbanizacija, zagađivanje vazduha i voda i dr.).
Zemljište je za čoveka životno važan ali i ograničeni resurs
(proizvodnja hrane). Na zemljištu sve počinje i u zemljištu se sve
završava.
Bez zemljišta nema kruženja materije i proticanja energije. Bez
zemljišta nema života, kao što ni zemljišta ne bi bilo, niti može biti bez
živih bića odnosno biodiverziteta.

46. Kada se posmatraju pojedinačnoKada se posmatraju pojedinačno , svi, svi
navedeni oblici ugrožavanja životne sredinenavedeni oblici ugrožavanja životne sredine
imaju velike posledice na promene ukupnihimaju velike posledice na promene ukupnih
odnosa u biosferiodnosa u biosferi
Međutim,Međutim, kada se njihova negativna dejstvakada se njihova negativna dejstva
saberusaberu, situacija postaje dramatična, a, situacija postaje dramatična, a
posledice nesaglediveposledice nesagledive
Zbog toga, zaštita životne sredine i biosfere uZbog toga, zaštita životne sredine i biosfere u
celini danas predstavlja jednu od najvažnijihcelini danas predstavlja jednu od najvažnijih
aktivnosti savremenog čovekaaktivnosti savremenog čoveka
UMESTO ZAKLJUČAKA

47. Konzervaciona ekologija i biodiverzitet – između teorije i prakse !?