Bασικες αρχες κοινωνικων επιστημων

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ
ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
Β’ ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
1
ΚαζάκουΓεωργία,ΠΕ09Οικονομολόγος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο
Ενότητα 1.1 Διάκριση των επιστημών2

1.1 ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1/6
• Η επιβεβαιωμένη γνώση, η αντικειμενικά
αποδεδειγμένη άρα και η αξιόπιστη γνώση
«Έστιν ουν επιστήμη
δόξα αληθής μετά
λόγου» Πλάτωνας
• Αποκτώ γνώση
• Ικανότητα χρήσης της γνώσης
Επίσταμαι:
• Χρήση επιστημονικών μεθόδων
• Ανάλυση και ερμηνεία
• Εξαγωγή συμπερασμάτων
Προϋποθέσεις:
• Αλλάζει με το πέρασμα του χρόνουΙστορικό φαινόμενο
3

Έως τον
12ο αι μ.Χ.
Πλάτωνας
Μετά τον
12ο αι μ.Χ.
Αριστοτέλης
Μεσαίωνας:
Χριστιανική
θρησκεία
Αναγέννησ
η ελληνο-
ρωμαϊκός
πολιτισμός
Τέλη 16ου
αρχές 17ου αι
μ.Χ.
επιστημονική
σκέψη
4

Kopernikus (1473-1543): ηλιοκεντρικό
σύστημα.
Kepler (1571-1630): το σύμπαν μία
ουράνια μηχανή.
Bacon (1561-1626): επαγωγική
μέθοδος.
Descartes (1596-1650): αναλυτική
γεωμετρία.
Galileo (1564-1642): νέο παράδειγμα
φυσικής επιστήμης.
Newton (1642-1727): κλασική φυσική.
5

Φυσικές
επιστήμες
Φυσικά
φαινόμενα
Διατύπωση
νόμων
Εργαλεία:
πείραμα και
παρατήρηση
Κοινωνικές
επιστήμες
Κοινωνικά
φαινόμενα
Διατύπωση
τάσεων
Εργαλεία:
πείραμα και
παρατήρηση
6

Η γνώση του παρελθόντος
και της ιστορίας
Η γνώση άλλων πολιτισμών
Η γνώση ότι οι κανόνες, οι
αξίες και οι ρυθμίσεις μπορεί
να αλλάξουν στο μέλλον
Η κατανόηση της
αλληλεξάρτησης των
οικονομικών, κοινωνικών και
πολιτικών φαινομένων
Γενικές αρχές
των κοινωνικών
επιστημών
7

Τα κοινωνικά φαινόμενα
δεν είναι ίδια με τα φυσικά.
Οι άνθρωποι τροποποιούν τη
συμπεριφορά τους όταν είναι
αντικείμενα έρευνας.
Οι διαφορές των φυσικών επιστημών από τις κοινωνικές είναι:
8

ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
9

Ενότητα 1.2 Λόγοι εμφάνισης των κοινωνικών
επιστημών
10

Ομάδες
καλλιεργη-
μένων
ανθρώπων
Συνθήκες
ελευθερίας
Κοινωνικός
στοχασμός
1.2 ΛΟΓΟΙ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ
ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1/5
11

Μεσαίωνας Τέλος αρχαιότητας έως έναρξη Αναγέννησης
(476 μ.Χ. έως 1492 μ.Χ.).
Θεοκρατία.
Άνοδος της δύναμης της Παπικής εκκλησίας.
Θρησκευτικός φανατισμός.
Οπισθοδρόμηση.
Καταπνίγηκε ο κοινωνικός προβληματισμός.12

• Οι ανακαλύψεις στα
τέλη του 15ου αι μ.Χ.
φέρνουν πλούτο και
νέες γνώσεις.
Η ανάπτυξη
στου εμπορίου
• Η Μεταρρύθμιση τον
16ο αι μ. Χ. οδήγησε
στον
Προτεσταντισμό και
στη διάλυση της
Καθολικής
Εκκλησίας.
Η αμφισβήτηση
της Παπικής
Εκκλησίας
• Στην
εκβιομηχανισμένη
κοινωνία (Αγγλία
1760-1860)
εμφανίζεται νέα
γνώση και
τεχνολογία.
Η Βιομηχανική
Επανάσταση
13

• Η διάλυση των
πολυεθνικών
αυτοκρατοριών τον 19ο
αι μ.Χ. οδήγησε στην
ανάγκη για διοίκηση
και οικονομική
διαχείριση.
Εμφάνιση των
εθνικών
κρατών
• Από τον Γουτεμβέργιο
στη Γερμανία το 1448
μ.Χ. βοήθησε στη
διάδοση των ιδεών.
Η ανάπτυξη
της
τυπογραφίας
• Σήμανε την απαλλαγή
από τις προλήψεις
(τέλη 16ου αι αρχές
17ου αι μ.Χ.).
Η ανάπτυξη
των φυσικών
επιστημών
14

Οικονομία
Εμποροκρατία ή
Μερκαντιλισμός
(16ος-17ος αι μ.Χ.): η
ρύθμιση της
οικονομίας από το
κράτος.
Φυσιοκρατία (18ος
αι μ.Χ.): ελευθερία
στις συναλλαγές.
Πολιτική
Μεσαίωνας: θεϊκό
δίκαιο.
Διαφωτισμός (17ος
αι Αγγλία, 18ος
Γαλλία): φυσικό
δίκαιο.
Θετικισμός (19ος αι μ.Χ.):
τα κοινωνικά φαινόμενα
πρέπει να μελετώνται
όπως τα φυσικά.
Κοινωνιολογία
Αύγουστος Κοντ
(1718-1857)
ιδρυτής της
Κοινωνιολογίας και
υποστηρικτής του
θετικισμού.
Καρλ Μαρξ (1818-
1883) ανέλυσε την
ανισότητα και
εκμετάλλευση του
καπιταλισμού και
πρότεινε τον
σοσιαλισμό.
15

ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
16

Ενότητα 1.3 Η διεπιστημονικότητα στις κοινωνικές
επιστήμες
17

1.3 Η ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΙΣ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ 1/9
Οικονομία
Κοινωνία
Πολιτική
Δεν εξελίσσονται
απομονωμένα μεταξύ
τους.
Είναι δεμένες μεταξύ
τους με σχέσεις
αλληλεπίδρασης.
18

Άνταμ Σμιθ
Ο πλούτος των εθνών
(1776).
Περιγράφει ένα
συνολικό σχέδιο για
την οργάνωση της
καπιταλιστικής
κοινωνίας.
Θεωρεί κινητήριο
μοχλό για την ευημερία
της κοινωνίας: την
ελεύθερη αγορά και
την οικονομική
συμπεριφορά των
ατόμων.
19

Κλασική οικονομική σχολή
Επικράτησε στη διάρκεια του α’ μισού του
19ου αι μ.Χ.
Μέσω των
οικονομικών
ρυθμίσεων θα επέλθει
ευημερία και
δικαιοσύνη.
Μάλθους, Ρικάρντο
και Μιλ.
Οικονομία και
πολιτική συνδέονται
«Πολιτική
Οικονομία».
Αμφισβητήθηκε η
μεθοδολογία τους.
20

Καρλ
Μαρξ
(1818-
1883)
• Για να παράγουν οι άνθρωποι τα
αγαθά χρησιμοποιούν την
εργασία, τις πρώτες ύλες, την
τεχνολογία κ.τ.λ. Τα μέσα αυτά
ονομάζονται παραγωγικές
δυνάμεις ή μέσα παραγωγής ή
παραγωγικοί συντελεστές.
•
• Αναπτύσσουν δηλ. παραγωγικές
δραστηριότητες και οικονομικές
σχέσεις που ονομάζονται
παραγωγικές σχέσεις.
21

Καρλ Μαρξ
(1818-1883)
• Τα μέσα παραγωγής και οι παραγωγικές
σχέσεις κάθε κοινωνίας αποτελούν την
υλική υποδομή της δηλ. την οικονομική
βάση της ή τον τρόπο παραγωγής της.
• Τα άλλα στοιχεία της κοινωνίας, όπως οι
νόμοι, η θρησκεία, η εκπαίδευση, οι
ιδεολογίες, το κράτος κ.τ.λ. συνιστούν το
εποικοδόμημά της, το περιεχόμενο του
οποίου εξαρτάται από την οικονομική
βάση της κοινωνίας και διαφέρει από
κοινωνία σε κοινωνία.
• Το εποικοδόμημα και η οικονομική βάση
αλληλοτροφοδοτούνται όπως τα
συγκοινωνούντα δοχεία.
22

Καρλ Μαρξ
(1818-1883)
• Όσο υπάρχει η ατομική ιδιοκτησία στα
μέσα παραγωγής οι άνθρωποι
διακρίνονται σε κατόχους και μη κατόχους
των μέσων παραγωγής και
ομαδοποιούνται σε κοινωνικές τάξεις με
αντίθετα συμφέροντα.
• Η τάξη που έχει ως μόνο παραγωγικό
μέσο την εργασία της εξαρτάται από την
τάξη που κατέχει τα άλλα μέσα
παραγωγής.
• Η τάξη που κατέχει τα μέσα παραγωγής
αντλεί δύναμη από την κατοχή τους και
επιβάλλει τα συμφέροντά της στο σύνολο
της κοινωνίας.
23

Καρλ Μαρξ (1818-1883)
• Η άνιση σχέση των ανθρώπων με τα μέσα
παραγωγής είναι η πηγή των ταξικών
κοινωνιών, της ταξικής εκμετάλλευσης και των
ταξικών αντιθέσεων. Αποτέλεσμα των
παραπάνω είναι η πάλη των τάξεων που
οδηγεί τελικά σε κοινωνικό μετασχηματισμό.
Στο βιβλίο του «Το Κεφάλαιο» ο
Μαρξ περιγράφει και αναλύει τη
λειτουργία του καπιταλισμού, εξηγεί
την εξέλιξη και την αλλαγή του. 24

Εμίλ Ντυρκέμ (Γαλλία, 1858-1917)
• Τα κοινωνικά φαινόμενα πρέπει να τα
προσεγγίζουμε ως πράγματα δηλ. ως φυσικά
γεγονότα. Πρέπει ακόμα να απαλλαγούμε από
την ψευδαίσθηση ότι τα γνωρίζουμε γιατί μόνο
έτσι θα τα προσεγγίσουμε με επιστημονικό
τρόπο.
• Με τον κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας
στις σύγχρονες κοινωνίες αυξάνεται η
αυτονομία και η ελευθερία των ατόμων,
παράλληλα όμως αυξάνεται η εξάρτησή τους
από την κοινωνία, γεγονός που εξασφαλίζει
την κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη.
25

Μαξ Βέμπερ (Γερμανία 1864-1920)
• Έδωσε βαρύτητα στις αξίες, τις ιδέες των
ανθρώπων και τους τρόπους με τους
οποίους ερμηνεύουν τον κόσμο.
• Γιατί ο καπιταλισμός αναπτύχθηκε στη
Δυτική Ευρώπη;
• Λόγω του Προτεσταντισμού και της
πουριτανικής ηθικής που προωθεί έναν
ασκητικό τρόπο ζωής.
26

ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
27

1.4 Μέθοδοι και τεχνικές έρευνας28

1.4 ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 1/7
Μέθοδοι και
τεχνικές έρευνας
των κοινωνικών
επιστημών.
Συγκριτική
μέθοδος.
Ιστορική
μέθοδος.
Ποσοτική και
ποιοτική έρευνα.
29

Συγκριτική
μέθοδος.
Σύγκριση
φαινομένων,
θεσμών,
καταστάσεων.
Ανάμεσα σε
χώρες.
Ανάμεσα σε
διαφορετικές
ιστορικές
περιόδους.
30

Μαξ Βέμπερ (Γερμανία 1864-1920)
• Ασχολήθηκε με το ρόλο που έπαιξε η
πόλη στην οικονομία, την κοινωνία και την
πολιτική.
• Σύγκρινε πόλεις διαφορετικών κοινωνιών
και διαφορετικών εποχών.
• Δημιούργησε κατηγορίες και ταξινομήσεις
πόλεων π.χ. «η πόλη με διοικητική
λειτουργία», η «πόλη-παζάρι».
Συγκριτική μέθοδος
31

Συγκριτική μέθοδος
Εμίλ Ντυρκέμ (Γαλλία, 1858-1917)
• Μελέτησε τα κοινωνικά αίτια της αυτοκτονίας.
• Σύγκρινε στατιστικές στις διάφορες περιοχές της
Γαλλίας με άλλα κοινωνικά φαινόμενα όπως η
θρησκευτική πίστη, ο γάμος, το διαζύγιο και η
ζωή στα αστικά κέντρα.
• Κατέληξε ότι στην αυτοκτονία καταλήγουν
συχνότερα άνθρωποι χωρίς ισχυρές
θρησκευτικές πεποιθήσεις και ευτυχισμένο
γάμο, καθώς και άτομα μοναχικά χωρίς
ισχυρούς κοινωνικούς δεσμούς και φιλίες.
32

Ιστορική μέθοδος.
Προσπάθεια
αναζήτησης
δεδομένων από
παλαιότερες
εποχές.
Εφαρμόζεται από
την Ιστορία αλλά και
άλλες κοινωνικές
επιστήμες. 33

Ποσοτική και
ποιοτική έρευνα.
Η ποσοτική μελετά
μετρήσιμα μεγέθη και
χρησιμοποιεί κυρίως
τη στατιστική.
Π.χ. Πόσο μεταβλήθηκε
η τιμή του προϊόντος;
Πόσοι μαθητές φοιτούν
στο Λύκειο;
Η ποιοτική ενδιαφέρεται για
διαδικασίες, διεργασίες,
τρόπους με τους οποίους οι
άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον
κόσμο.
Π.χ. Γιατί αυτοί
μαθητές έχουν
καλύτερη επίδοση
από τους άλλους;
Συνέντευξη και
παρατήρηση.
34

• Διεξάγεται με αρχεία
και βιβλία.
• Σκοπός της είναι η
ερμηνεία του
παρελθόντος.
• Μελέτη εργασιών για ένα
θέμα .
• Π.χ. Ποιες απόψεις
έχουν διατυπωθεί για
την ανάπτυξη του
καπιταλισμού στην
Ευρώπη;
• Θέτει ποιοτικά
ερωτήματα.
• Χρησιμοποιεί
συνέντευξη και
παρατήρηση.
• Διεξάγεται με
μικρά δείγματα.
• Προσπαθεί να
ερμηνεύσει
στάσεις,
αντιλήψεις και
συμπεριφορές.
• Θέτει ποσοτικά
ερωτήματα.
• Χρησιμοποιεί
στατιστικά στοιχεία.
• Διεξάγεται με μεγάλα
δείγματα.
• Συσχετίζει μεταβλητές.
Ποσοτική
έρευνα
Ποιοτική
έρευνα
Ιστορική
έρευνα
Βιβλιογρα
φική
έρευνα
35

ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
36

Ενότητα 2.1 Το αντικείμενο της Πολιτικής Οικονομίας37

2.1 ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 1/6
Μελετά μια
ειδική κατηγορία
κοινωνικών
φαινομένων, τα
οικονομικά
φαινόμενα.
Η πολιτική
οικονομία είναι
κοινωνική
επιστήμη.
38

Η
παραγω
γή των
προϊό-
ντων
Η ποσότητα προϊόντων
που πωλούν οι
επιχειρήσεις (προσφορά).
Η ποσότητα
και το είδος
των προϊόντων
που θέλουν να
αποκτήσουν οι
καταναλωτές
(ζήτηση).
Η αποταμίευση.
Το
χρήμα
και ο
πληθω-
ρισμός.
Η ανεργία.
39

Τι προϊόντα θα παραχθούν
και σε ποιες ποσότητες σε
μια χρονική περίοδο;
Πώς θα παραχθούν αυτά τα
προϊόντα;
Πώς θα διανεμηθούν τα
προϊόντα ανάμεσα στα μέλη
μιας κοινωνίας;
Πώς μπορεί να αναπτυχθεί
οικονομικά η κοινωνία;
Αντικείμενο
πολιτικής
οικονομίας
40

• Είναι κάτι που
αλλάζει
• Ποιος αποφασίζει;
Οι καταναλωτές,
οι επιχειρήσεις ή
το κράτος;
Τι θα
παραχθεί και
πόσο;
• Πολλές και
μέθοδοι
• Εξαρτάται από
την διαθέσιμη
τεχνολογία
Πώς θα
παραχθεί;
41

• Διάφοροι τρόποι
διανομής
• Είναι ζήτημα
πολιτικής
βούλησης
Πώς θα
διανεμηθεί;
• Αύξηση όγκου
παραγωγής
• Μπορεί να
βελτιώσει τη ζωή
όλων των μελών
της κοινωνίας
Πώς θα
αναπτυχθεί η
οικονομία;
42

Τα οικονομικά
ερωτήματα
συνδέονται
μεταξύ τους
Η λύση που θα
επιλεγεί για ένα
από αυτά
επηρεάζεται και
επηρεάζει τη λύση
των υπολοίπων
43

Ενότητα 2.2 Το οικονομικό πρόβλημα
44

2.2 ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ 1/13
Ανάγκες Αγαθά
45

Σχετική έλλειψη
παραγωγικών
συντελεστών
Στενότητα
(ανεπάρκεια)
αγαθών
Βελτίωση τεχνολογίας
και εύρεση νέων
πόρων είναι τρόποι
άμβλυνσης του
οικονομικού
προβλήματος
46

Παραγωγικοί
συντελεστές
Φύση
Κεφάλαιο
Εργατική
δύναμη
47

Αύξηση παγκόσμιου
πληθυσμού.
Εξάντληση φυσικών
πόρων.
Καταστροφή του
περιβάλλοντος.
Διαρκής αύξηση των
αναγκών των
καταναλωτών μέσω
της διαφήμισης.
Περιορισμένοι πόροι
(έδαφος, ορυκτός
πλούτος, νερό,
εργατική δύναμη).
48

Η
πολιτική
οικονομία
• Αναζητά τρόπους
διαχείρισης των
περιορισμένων
πόρων
• Διατυπώνει
προτάσεις για
την αντιμετώπιση
των
προβλημάτων
που προκαλούν
τη στενότητα
49

Διευρύνει τις
παραγωγικές
δυνατότητες
μιας οικονομίας
Η οικονομική
ανάπτυξη είναι
η απάντηση
στο οικονομικό
πρόβλημα
50

Αύξηση της
παραγωγής των
προϊόντων.
Εισαγωγή νέας
τεχνολογίας στην
παραγωγή.
Αύξηση θέσεων
εργασίας.
Αύξηση των
εισοδημάτων των
μελών της κοινωνίας.
Οικονομική
ανάπτυξη.
51

Παράγοντες
αποσταθε-
ροποίησης
της
Καταστροφή
περιβάλλοντος
Κοινωνικά
προβλήματα
Πόλεμοι,
τρομοκρατία
52

 Η διανομή του εισοδήματος είναι ένα πρόβλημα της
πολιτικής οικονομίας με ιδιαίτερες οικονομικές και
κοινωνικές διαστάσεις:
 Ο φαύλος κύκλος της κρίσης
 Τα νέα κοινωνικά προβλήματα
53

Φαύλος
κύκλος
της
κρίσης
Μειωμένα
εισοδήματα
Μείωση
πωλήσεων
των
επιχειρήσε
ων
Κλείσιμο
επιχειρήσε-
ων
Ανεργία
54

Μεγάλες
κοινωνικές
ανισότητες
(πλούσιοι-
φτωχοί).
Νέα κοινωνικά
προβλήματα
(εγκληματικότητα,
αυτοκτονίες κτλ). 55

Το περιεχόμενο της
οικονομικής πολιτικής
Τα μέτρα που
λαμβάνονται για την
επίλυση των βασικών
προβλημάτων (ανεργία,
φτώχεια) και
η αναζήτηση των αιτιών
των βασικών
προβλημάτων.
56

Υπέρμαχοι της
επιχειρηματικότητας και
της ελεύθερης αγοράς.
Η ιδιωτική επιχείρηση
φέρνει την οικονομική
ανάπτυξη.
Υπέρμαχοι της
σχεδιασμένης
οικονομίας.
Βασικός μοχλός
ανάπτυξης είναι ο
δημόσιος τομέας.
Υπέρμαχοι της μεικτής
Συνδυασμός δημόσιων
και ιδιωτικών
επενδύσεων με
κατάλληλες κρατικές
παρεμβάσεις.
Επίλυση των οικονομικών προβλημάτων
57

ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
58

2.3 Η γένεση της οικονομικής σκέψης (Ξενοφών,
Αριστοτέλης)
59

60
Τζον Μέιναρντ Κέινς
1883 – 1946
2.3 Η ΓΕΝΕΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ (ΞΕΝΟΦΩΝ,
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ)
«Οι ιδέες των
οικονομολόγων και των
πολιτικών φιλοσόφων, είτε
είναι σωστές είτε είναι
λανθασμένες, έχουν πολύ
μεγαλύτερη δύναμη απ’
ό,τι γίνεται ευρύτερα
αντιληπτό. Στην ουσία η
ανθρωπότητα κυβερνιέται
από αυτές».

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ) 1/9
Η οικονομική σκέψη έχει
τις ρίζες της στην
αρχαιότητα.
Οικονομία: διαχείριση
του οίκου.
Οίκος: το σπίτι και η
περιουσία του
οικοδεσπότη.
Καλή διαχείριση οίκου: η
επίτευξη του καλύτερου
δυνατού αποτελέσματος
με τα λιγότερα έξοδα και
τη λιγότερη προσπάθεια.
61

Αιγύπτιοι και
Βαβυλώνιοι
ασχολήθηκαν με το
«τι» και το «πώς» της
παραγωγής, τη
σημερινή λογιστική.
Αυτά δε συνιστούν
οικονομική σκέψη, καθώς
δεν αποτελούν προσπάθεια
μιας συνολικής οικονομικής
θεώρησης που να εξετάζει
τη λειτουργία της
οικονομίας, της κοινωνίας
και της πολιτείας στο
σύνολό της.
62

Αρχαία
Ελλάδα
Έγιναν οι πρώτες προσπάθειες
διατύπωσης μιας οικονομικής θεώρησης.
Η οικονομία δεν είναι αυθύπαρκτη και
απομονωμένη από την κοινωνία και την
πολιτεία.
Η οικονομία αντιμετωπιζόταν ενταγμένη
στο σύνολο των κοινωνικών και πολιτικών
λειτουργιών της πόλης-κράτους. 63

Ξενοφών (430-335 π.Χ.)
Περισσότερο
«τεχνοκράτης», παρά
«θεωρητικός».
Έργα: Οικονομικός,
Πόροι, Απολογία
Σωκράτους.
Στο έργο Πόροι
αναφέρει τις προτάσεις
του για την εξυγίανση
των οικονομικών της
Αθήνας.
64

Ξενοφών Χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο
«οικονομικός» αναφερόμενος στην
αποτελεσματική διαχείριση του οίκου.
Όρισε την οικονομία ως επιστήμη της
αποτελεσματικής διαχείρισης του οίκου.
Διέκρινε τον κάτοχο από τον ικανό διαχειριστή
της περιουσίας.
Υποστήριξε το εμπόριο.
Διατύπωσε για πρώτη φορά την άποψη ότι η
μεγάλη προσφορά ενός προϊόντος ρίχνει την
τιμή του.
65

Αριστοτέλης(384-322 π.Χ.)
Θεωρητικός της
Έργα: Ηθικά
Νικομάχεια, Πολιτικά.
Διατύπωσε
οικονομικές έννοιες
που χρησιμοποιούνται
ακόμη και σήμερα.
66

Διατύπωσε τις έννοιες «χρηστική» και
«ανταλλακτική» αξία.
Χρηστική αξία: το αίσθημα
ικανοποίησης από την κατανάλωση
ενός εμπορεύματος.
Ανταλλακτική αξία: η αξία ενός
εμπορεύματος κατά την ανταλλαγή
του με άλλα εμπορεύματα.
Διέκρινε τα οικονομικά συστήματα.
Κοινοκτημοσύνη: οι
πολίτες τα έχουν όλα
από κοινού.
Ιδιωτική οικονομία: οι
πολίτες δεν έχουν
τίποτα κοινό.
Μεικτή οικονομία: οι
πολίτες κάποια έχουν
από κοινού και κάποια
όχι.
67

Αριστοτέλης
Διατύπωσε το ρόλο
του χρήματος ως
μέσου ανταλλαγής.
Συνέδεσε τη μορφή
των παραγωγικών
σχέσεων με το
επίπεδο ανάπτυξης
των μέσων
παραγωγής.
68

Ανάπτυξη
εργαλείων,
μηχανών και
τεχνικών της
παραγωγικής
διαδικασίας.
Βελτίωση των
όρων ζωής και
εργασίας των
ανθρώπων.
Ερώτημα: γιατί
με τον πλούτο
των προϊόντων
που παράγονται
υπάρχει φτώχεια
και δυστυχία;
69

2.4 Οι αρχές της φυσιοκρατικής σχολής οικονομικής
σκέψης
70

2.4 ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΦΥΣΙΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΧΕΨΗΣ 1/4
Φυσιοκράτες:
• Σχολή οικονομικής σκέψης,
διαμορφώθηκε τον 18ο αιώνα στη
Γαλλία.
• Η λέξη φυσιοκράτες προέρχεται από
την ελληνική λέξη φύση.
Θεωρούσαν καθοριστικά στην
οικονομική δραστηριότητα:
• Την ατομική ιδιοκτησία.
• Την επιδίωξη ατομικού οφέλους.
• Τον ελεύθερο ανταγωνισμό.
71

Ζούσαν και δραστηριοποιούνταν στη Γαλλία
όπου κυριαρχούσε η γεωργία και υπήρχε
μεγάλος αγροτικός πληθυσμός.
• Θεωρούσαν τη γεωργία στρατηγικό τομέα της
• Ενδιαφέρονταν περισσότερο για το εσωτερικό
εμπόριο.
Φρανσουά Κενέ (François Quesnay, 1694-1774)
• Βασικός δημιουργός ιδρυτής της Σχολής της
Φυσιιοκρατίας.
• Το 1758 εξέδωσε το έργο του Οικουμενικός
Πίνακας. 72

Ο Οικουμενικός Πίνακας του
Κενέ:
είναι η πρώτη απεικόνιση της
οικονομίας με σχήματα.
Οι
καλλιεργητές-
παραγωγική
τάξη.
Οι
γαιοκτήμονες-
τάξη των
ιδιοκτητών.
Υπάρχουν
τρεις
τάξεις:
Οι βιοτέχνες-
στείρα τάξη. 73

Έδωσαν σημαντική ώθηση
στην οικονομική σκέψη
καθώς:
α) συνδύασαν την
οικονομική ευημερία με την
ανάπτυξη της παραγωγικής
διαδικασίας.
β) αναγνώρισαν την
παραγωγική διαδικασία και
όχι το εμπόριο ως την πηγή
παραγωγής πλεονάσματος.
Αδυναμία της σκέψης τους
ήταν η αναγνώριση της
γεωργίας ως μοναδικής
«παραγωγικής
απασχόλησης».
74

2.5 Οι νόμοι της οικονομίας της αγοράς και η
διάρθρωση της τιμής του εμπορεύματος (Άνταμ Σμιθ)
75

2.5 ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΙ Η
ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΤΙΜΗΣ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΣ
(ΑΝΤΑΜ ΣΜΙΘ) 1/8
Άνταμ Σμιθ (1723-1790)
Σκωτσέζος
Οικονομολόγος
Θεωρείται ο
πατέρας της
οικονομικής
επιστήμης
Έγραψε τον Πλούτο
των Εθνών (1776)
76

2.5 ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ
ΚΑΙ Η ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΤΙΜΗΣ ΤΟΥ
ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΣ (ΑΝΤΑΜ ΣΜΙΘ) 2/8
Η οικονομία διακρίνεται
και συστηματοποιείται σε
χωριστό κλάδο των
κοινωνικών επιστημών.
Ιδρύεται η Κλασική
Σχολή της Οικονομίας
(Ρικάρντο, Μιλ).
77

2.5 ΟΙ ΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΙ Η
ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΤΙΜΗΣ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΣ (ΑΝΤΑΜ
ΣΜΙΘ) 3/8
Πίστη στην ατομική
ιδιοκτησία.
Πίστη στην οικονομική
ελευθερία.
Η οικονομική
συμπεριφορά των
ανθρώπων μπορεί να
διατυπωθεί σε νόμους.
Η κοινωνία μπορεί να
ευημερήσει με ελάχιστη
κρατική παρέμβαση.
Κλασική Σχολή
78

Πίστευε στην ελεύθερη οικονομική
δραστηριότητα.
Το προσωπικό συμφέρον κινεί την οικονομία, το
«αόρατο χέρι» σπρώχνει τους ανθρώπους να
δραστηριοποιηθούν οικονομικά.
Στον καπιταλισμό όταν ένα άτομο δρα για το
προσωπικό του συμφέρον, προωθεί και το
κοινωνικό.
79

Ιδεολογικός
πατέρας του
οικονομικού
φιλελευθερισμού:
-Ατομική
πρωτοβουλία.
-Ελεύθερη
επιχείρηση.
-Επιδίωξη κέρδους.
-Δεν ήταν υπέρ της
ασυδοσίας των
επιχειρηματιών
-Ατομικό συμφέρον
όχι όμως σε βάρος
του κοινωνικού
(π.χ. Άγγλοι
έμποροι στις
Ινδίες).
80

Το κράτος δεν
πρέπει να εμποδίζει
την ελευθερία στην
οικονομική ζωή.
Πρέπει να παρεμβαίνει
στους τομείς της
δικαιοσύνης και της
ασφάλειας.
81

Η λειτουργία του μηχανισμού των τιμών, όπως την περιέγραψε ο
Σμιθ είναι ένα ιδεατό μοντέλο που περιγράφει γενικές τάσεις.
Ο μηχανισμός των τιμών είναι ο βασικός μηχανισμός λειτουργίας
των ελεύθερων ή μεικτών οικονομιών.
Περιέγραψε πώς η προσφορά και η ζήτηση διαμορφώνουν τις
τιμές των προϊόντων.
82

Στην οικονομία του
Σμιθ υπήρχε έντονος
ανταγωνισμός.
Στις σύγχρονες
οικονομίες υπάρχει
ατελής ανταγωνισμός
(μονοπώλια,
ολιγοπώλια).
83

ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
84

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο - ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ
2.1 Το δουλοκτητικό σύστημα85

2.1 ΤΟ ΔΟΥΛΟΚΤΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 1/9
Τρόπος
οργάνωσης
της
Υπάρχει σε κάθε κοινωνία.
Μέσω αυτού οι άνθρωποι παράγουν τα
αγαθά που τους είναι αναγκαία.
Δεν είναι σταθερός. Αλλάζει στο χώρο
και στο χρόνο.
Παραδείγματα: Μεσαίωνας-σήμερα,
οικονομία Η.Π.Α.-Ιαπωνίας
Ο τρόπος οργάνωσης της οικονομίας
συνιστά το οικονομικό σύστημα.
86

Οικονομικό
σύστημα
• Είναι οι τρόποι και τα μέσα με τα οποία μια κοινωνία
προσπαθεί να παραγάγει και να διανείμει τα αγαθά.
σύστημα
• Είναι ταυτόχρονα και κοινωνικό σύστημα. Η
παραγωγή και η διανομή των αγαθών είναι κοινωνικές
δραστηριότητες και προσδιορίζουν κοινωνικές
σχέσεις.
σύστημα
• Η κοινωνία δεν είναι άθροισμα ατόμων, αλλά σύνολο
κοινωνικών σχέσεων. Ο τρόπος παραγωγής καθορίζει
το είδος και την ποιότητα των κοινωνικών τους
σχέσεων.
87

Παραγωγικοί
συντελεστές
Εργασία
ΓηΚεφάλαιο
Επιχειρηματικότητα
88

Δουλοκτητικό σύστημα
Αναπτύχθηκε στην αρχαιότητα.
Η γη και τα εργαλεία παραγωγής
ανήκουν σε ιδιώτες ή στην κοινότητα.
Η εργασία γίνεται κυρίως από δούλους,
οι οποίοι είναι ιδιοκτησία κάποιου ιδιώτη
ή της κοινότητας. 89

Η δουλεία είναι
ακραία μορφή
εκμετάλλευσης.
Οι δούλοι δεν
έχουν κανένα
δικαίωμα.
Είναι ιδιοκτησία
του αφέντη
τους.
Ο αφέντης τους
χρησιμοποιεί
όπως επιθυμεί.
Οι δούλοι δεν
έχουν ωράριο.
90

• Η γη και τα
εργαλεία
παραγωγής
ανήκουν
κυρίως στο
κράτος.
• Κύρια πηγή
δούλων ήταν οι
πόλεμοι.
Ανατολικές αυτοκρατορίες
(Μεσοποταμία, Αίγυπτος)
91

• Οι δούλοι προέρχονται
είτε από πολέμους είτε
από χρεοκοπία.
• ο Σόλων με τη Σεισάχθεια
κατάργησε το δανεισμό με
εγγύηση το «σώμα».
• Η χειρωνακτική εργασία
θεωρείται υποτιμητική.
• Οι δούλοι δεν είχαν
πολιτικά δικαιώματα.
• Η μη ιδιοκτησία δούλου
ήταν ένδειξη φτώχειας.
Αρχαία Ελλάδα
92

-Αιχμάλωτοι πολέμου
εργάζονταν ως δούλοι.
-Θεωρούνταν «πράγματα»,
όχι πρόσωπα.
-Αναπτύχθηκε εκτεταμένο
εμπόριο δούλων.
-Χρησιμοποιούνταν και ως
μονομάχοι.
-Εκεί ξέσπασαν οι
μεγαλύτερες εξεγέρσεις
δούλων.
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
93

Ο χριστιανισμός αμφισβήτησε το
δουλοκτητικό σύστημα.
Το δουλοκτητικό σύστημα
ξεπεράστηκε, αλλά δεν εξαφανίστηκε
(ΗΠΑ 16ος -18ος αιώνας).
Στην Ελλάδα το Α’ Σύνταγμα της
Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου
(1821) απαγόρευσε τη δουλεία, ενώ
στις ΗΠΑ το 1861 οι δούλοι ήταν 4 εκ.
94

2.2 Το φεουδαρχικό σύστημα95

2.2 ΤΟ ΦΕΟΥΔΑΡΧΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 1/7
Απελευθερωμένοι δούλοι και πρώην ελεύθεροι πολίτες νοικιάζουν και
καλλιεργούν μικρά τμήματα.
Λέγονται δουλοπάροικοι και είναι δεμένοι με τη γη.
Τα λατιφούντια, τεράστια αγροκτήματα, αυτονομούνται, η κρατική εξουσία δεν
μπορεί να τα ελέγξει.
Προστατεύονται από αυτόνομα στρατιωτικά σώματα.
Φεουδαρχική κοινωνία
Δημιουργήθηκε στους κόλπους του δουλοκτητικού συστήματος μετά τη διάλυση
της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
96

Είδηιδιοκτησίας
Οίκος
Ανήκει στο φεουδάρχη και την
εκμεταλλεύεται για τον εαυτό
του.
Γη, κατοικία, εργαλεία,
ζώα, αποθήκες,
σταύλοι, αγρότες.
Μικρά κτήματα
Νοικιάζονται από τον
φεουδάρχη στους
δουλοπάροικους.
Υποχρέωση καταβολής
κάποιας αμοιβής.
97

Πρόσοδος σε εργασία (αγγαρεία)
• Εφαρμόστηκε στην αρχή της φεουδαρχίας.
• Οι αγρότες εργάζονταν ορισμένες ημέρες στο
κτήμα του γαιοκτήμονα χωρίς αμοιβή.
Πρόσοδος σε προϊόντα
• 12ος αιώνας και μετά.
• Ο φεουδάρχης παίρνει ένα ποσοστό από τη
σοδειά των δουλοπάροικων.
Πρόσοδος σε χρήμα
• 14ος αιώνας και μετά.
• Καταβολή ενοικίου σε χρήμα.
• Αγροτικές εξεγέρσεις.
98

Εκκλησία
Λειτουργούσε ως «συλλογικός φεουδάρχης».
Είχε στην κατοχή της μεγάλες εκτάσεις γης που
καλλιεργούσαν οι δουλοπάροικοι.
Δικαιολογούσε τη φεουδαρχία στη συνείδηση των
αγροτών.
Υποστήριζε ότι η άνιση διάρθρωση του κόσμου
ήταν δοσμένη από το Θεό και κάθε εξέγερση ήταν
αμαρτία. 99

Βασιλιάς
Φεουδάρχες
Ιππότες
Δουλοπάροικοι
100

101

Ανάπτυξη εμπορίου.
Ανάπτυξη πόλεων.
ΟΙ αστοί πρωτοστατούν
στη διαμόρφωση
εθνικών κρατών.
Επιδιώκουν
ενοποιημένη
εσωτερική αγορά.
Εθνικό κράτος χωρίς
βασιλιά και περιορισμένη
δύναμη φεουδαρχών.
Γαλλική
Επανάσταση.
102

ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
103

2.3 Το καπιταλιστικό σύστημα ή η οικονομία της
αγοράς
104

2.3 ΤΟ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ 1/10
Καπιταλισμός
Ιδιωτική επιχειρηματικότητα.
Οι επιχειρήσεις αγωνίζονται για
την κατάκτηση των αγορών.
Μισθωτή εργασία.
105

Αγροτική παραγωγή στη
φεουδαρχική κοινωνία, ο
πληθυσμός ζει στην
ύπαιθρο.
11ος αιώνας: αλλαγές στην
παραγωγή και την
οικονομία, που φέρνουν
αλλαγές στην κοινωνία και
την πολιτική.
106

Αύξηση παραγωγής
• Χρήση άροτρου και αλόγου.
• Κατακόρυφη αύξηση της παραγωγής.
• Δημιουργία πλεονάσματος.
Ανάπτυξη εμπορίου
• Το πλεόνασμα της παραγωγής πωλείται.
• Ανάπτυξη εμπορίου.
• Εμπορευματική οικονομία (παραγωγή
προϊόντων για πώληση στην αγορά).
107

Εκχρηματισμός της οικονομίας
• Η ανάπτυξη του εμπορίου οδήγησε στην
αύξηση χρήσης του χρήματος.
• Το χρήμα γίνεται πλούτος.
• Οι φεουδάρχες ζητούν φόρους σε χρήμα και όχι
αγγαρείες.
Ανάπτυξη των πόλεων
• Οι πόλεις γίνονται οι χώροι του εμπορίου.
• Στις πόλεις αναπτύσσονται πολλές βιοτεχνίες.
108

Μεγάλες βιοτεχνικές
επιχειρήσεις
• Περισσότερες παραγγελίες προϊόντων στις
βιοτεχνίες, οι οποίες έγιναν μανιφακτούρες.
• Εργάτες με μισθό πλέον.
• Η εισαγωγή της μηχανής τις μετέτρεψε σε
εργοστάσια.
Νέες κοινωνικές τάξεις
• Δίπλα σε φεουδάρχες και δουλοπάροικους
εμφανίζεται η αστική τάξη.
• Έμποροι, βιοτέχνες και σταδιακά τραπεζίτες.
• Όταν ισχυροποιήθηκε η αστική τάξη διεκδίκησε
μερίδιο της πολιτικής εξουσίας από τους
φεουδάρχες.
109

Βιομηχανική
Γαλλική
Δίνουν ώθηση στη διαμόρφωση
του καπιταλιστικού συστήματος.
Ο ανταγωνισμός και η
ελεύθερη αγορά θα
επιφέρουν ανάπτυξη και
κοινωνική δικαιοσύνη.
110

Μέσα 19ου αιώνα: Κυριαρχία
Δυτικής Ευρώπης και ΗΠΑ
στην παγκόσμια οικονομία.
Αρχές 20ου αιώνα: Τα ισχυρά
κράτη συγκρούστηκαν για
τον έλεγχο των πρώτων
υλών και το μοίρασμα των
αγορών (Α’ Παγκόσμιος
Πόλεμος).
Όλο και περισσότερες
χώρες ενσωματώνονται
στον καπιταλισμό υπό
την κυριαρχία των
αναπτυγμένων χωρών
(αποικιοκρατία).
111

Εποχή Άνταμ Σμιθ:
τέλειος ανταγωνισμός.
Εποχή πολυεθνικών
επιχειρήσεων, μοιράζουν
τις αγορές, καθορίζουν τις
τιμές των προϊόντων κι
έχουν τεράστια πολιτική
επιρροή.
112

113

Πείνα
Εξαθλίωση
Καταναλωτικά
αγαθά
Η ανάπτυξη
του
καπιταλισμού
δε βοήθησε
να
ξεπεραστούν.
Οι τεράστιες
ανισότητες
σε όλο τον
κόσμο.
114

ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
115

2.4 Το σοσιαλιστικό σύστημα ή η σχεδιασμένη
οικονομία
116

2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1/16
• Τα κοινωνικά προβλήματα που
δημιούργησε ο καπιταλισμός
αποτελούν τη βάση συστηματοποίησης
του σοσιαλισμού.
19ος αιώνας
• Ο καπιταλισμός δεν μπορεί να
εξασφαλίσει κοινωνική δικαιοσύνη.
• Στηρίζεται στην εκμετάλλευση και την
ανισότητα.
Καρλ Μαρξ και
Φρίντριχ Ένγκελς
• Χωρίς την απόσπαση της υπεραξίας
από τους εργαζόμενους, δεν μπορεί να
αναπτυχθεί ο καπιταλισμός.
• Δεν έμειναν στη θεωρία, αλλά
ανέπτυξαν έντονη πολιτική δράση.
Καρλ Μαρξ και
Φρίντριχ Ένγκελς
117

Η εργατική τάξη,
αντικείμενο
εκμετάλλευσης των
καπιταλιστών
πρέπει να
επαναστατήσει και να
καταλάβει την
εξουσία.
118

Νέο οικονομικό σύστημα.
Η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής θα περάσει στο
κράτος, το οποίο θα ελέγχεται από την εργατική τάξη.
Η παραγωγή των προϊόντων θα γίνεται με σχέδιο και με
στόχο την κάλυψη των αναγκών των μελών της κοινωνίας.
Ο καθένας θα αμείβεται ανάλογα με την εργασία που
προσφέρει.
119

Απώτερος σκοπός
του σοσιαλιστικού
συστήματος
είναι η εγκαθίδρυση
μιας κομμουνιστικής
κοινωνίας με:
σταδιακή εξαφάνιση
του κράτους αταξική
κοινωνία και η
παραγωγή θα
ικανοποιεί τις
ανθρώπινες ανάγκες.
120

1848: Κομμουνιστικό Μανιφέστο.
1864: Πρώτη Διεθνής.
1871: Παρισινή Κομμούνα.
1889: Δεύτερη Διεθνής.
121

1917: Ρωσική
Επανάσταση.
1918: Ρωσικό
Κομμουνιστικό Κόμμα.
1922: Ε.Σ.Σ.Δ.
122

1989:
Πτώση
τείχους
Βερολίνου.
1991:
Διάλυση
Σοβιετικής
Ένωσης.
123

Κρατικοποίηση
μέσων
παραγωγής.
Κεντρικός
σχεδιασμός
της οικονομίας.
124

2.4 ΤΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ή ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
9/16
Έδωσε έμφαση στην
εκπαίδευση και εξάλειψε
τον αναλφαβητισμό, στην
υγεία, τις επιστήμες, την
τεχνολογία.
Αποτέλεσμα ήταν η
γρήγορη ανάπτυξη.
Αδυναμία εφοδιασμού της
κοινωνίας με επαρκή
καταναλωτικά αγαθά.
Ο κεντρικός σχεδιασμός
ανέπτυξε τη
γραφειοκρατία.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα
ήταν το μόνο νόμιμο
κόμμα, γεγονός που έθετε
ζητήματα δημοκρατίας.
125

10/16
Κίνα
Ανατολική
Γερμανία
Πολωνία Ρουμανία
126

11/16
Τσεχοσλοβακία Ουγγαρία
Αλβανία Γιουγκοσλαβία
127

12/16
Τα μέσα παραγωγής πέρασαν στο κράτος, αλλά το κόμμα είχε
τον έλεγχο και όχι οι εργάτες. Τα κομματικά στελέχη
αντικατέστησαν τους επιχειρηματίες.
στις χώρες αυτές δεν εγκαθιδρύθηκε σοσιαλισμός, αλλά
κρατικός καπιταλισμός.
Θεωρητικοί και πολιτικοί υποστηρίζουν ότι
128

13/16
Κριτήριο:σχέσεις
παραγωγής
Δουλοκτητικό
Φεουδαρχικό
Καπιταλιστικό
Σοσιαλιστικό
129

14/16
Κριτήριο:
κυρίαρχος τομέας
παραγωγής
• Πρωτογενής τομέας
• Δευτερογενής τομέας
• Τριτογενής τομέας
130

15/16
Δυτική Ευρώπη,
ΗΠΑ, Ιαπωνία, κ.ά.
Ατομική ιδιοκτησία
μέσων παραγωγής,
ελεύθερη αγορά.
Πόλεις, μικρό % στη
γεωργία.
Πρώτος Κόσμος
Οι χώρες του
υπαρκτού
σοσιαλισμού που
δεν υπάρχουν πια.
Δεύτερος Κόσμος
131

16/16
Πρώην αποικιακές
χώρες,
υπανάπτυκτες.
Μεγάλο % ασχολείται
με τη γεωργία.
Φτωχές,
εξαθλιωμένες χώρες.
Τρίτος Κόσμος
Οι άστεγοι των
μεγάλων πόλεων.
Τέταρτος Κόσμος
132

ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
133

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο – ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ
ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ
3.1 Ορισμός και αντικείμενο της κοινωνιολογίας
134

3.1 ΟΡΙΣΜΌΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ
1/5
135
Πηγή: https://www.youtube.com/watch?v=e5pp_fZDU8I

3.1 ΟΡΙΣΜΌΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ
2/5
sociologie
κοινωνιολογία
Η μελέτη της
κοινωνίας. 136

π.χ. ανισότητες, φτώχεια, ανεργία αυτοκτονίες,
εγκληματικότητα κ.α.
πώς συγκροτούνται, ποιοι
είναι οι σκοποί τους, ποιες ανάγκες καλύπτει το
άτομο μέσα σε αυτές, πώς οι ομάδες
επηρεάζουν το άτομο, πώς διαλύονται.
π.χ. τι ευκαιρίες για καριέρα δίνονται σε μια
γυναίκα που ζει σε μια ανδροκρατούμενη
κοινωνία; Πώς το κοινωνικό περιβάλλον
επηρεάζει την σχολική πορεία ενός μαθητή;
137
3.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ
3/5

138
4/5
Πώς δημιουργούνται οι κοινωνικές
ομάδες και πώς εξελίσσονται; Ποια είναι
η σχέση ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες;
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των
κοινωνιών, σε τι διαφέρουν; Πώς
αλλάζουν ή εξαφανίζονται κάποιοι θεσμοί;

Christian de Montlibert
Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον.
Ο άνθρωπος δεν είναι παντού και
πάντοτε ο ίδιος.
Οι ομάδες διαφοροποιούνται και μεταδίδουν από τη μία
γενιά στην άλλη τα χαρακτηριστικά της ιδιαιτερότητάς τους.
Οι σχέσεις μεταξύ των ομάδων είναι σχέσεις ανταγωνισμού,
ελέγχου και κυριαρχίας.
139
5/5

ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
140

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο – ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ
ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ
3.5 Κοινωνική διαστρωμάτωση και κοινωνική
κινητικότητα.
141

3.5 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΣΤΡΩΜΑΤΩΣΗ ΚΑΙ
ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ 1/21
Κοινωνική
διαστρωμάτωση.
• Η κατάταξη των μελών της
κοινωνίας σε ανώτερες και
κατώτερες τάξεις και
στρώματα.
Πώς γίνεται αυτή
η κατάταξη; Με
ποια κριτήρια;
• Οι
κοινωνιολογικές
σχολές έχουν
απόψεις.
142

Μαρξισμός
Κριτήριο είναι η σχέση ιδιοκτησίας που έχει
το άτομο με τα μέσα παραγωγής.
Υπάρχουν οι ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής
και αυτοί που εργάζονται σε αυτά.
143

144
 Δουλοκτήτες
 Φεουδάρχες
 Κεφαλαιοκράτες
 Δούλοι
 Δουλοπάροικοι
 Εργάτες
Ιδιοκτήτες μέσων
παραγωγής
Οι εργαζόμενοι

Αστική τάξη
Μικροαστικά
στρώματα
Εργατική τάξη
145

Σχολή του λειτουργισμού
Κριτήριο κατάταξης αποτελούν τα προσόντα και
οι ικανότητες των ανθρώπων.
Η κοινωνία προοδεύει όταν ενθαρρύνει τους πιο
άξιους και εργατικούς να καταλάβουν υψηλές
θέσεις. 146

Μαξ Βέμπερ
Η άποψή του περιέχει στοιχεία και από τις
δύο σχολές.
Κριτήρια αποτελούν ο οικονομικός
παράγοντας, το κύρος και το γόητρο καθώς και
η πολιτική δύναμη και κοινωνική επιρροή.
147

Γι’ αυτό στο εσωτερικό των τάξεων υπάρχουν
κοινωνικά στρώματα που εκφράζουν αυτές τις
διαφοροποιήσεις.
Οι κοινωνικές τάξεις δεν είναι ομοιογενείς ομάδες.
Υπάρχουν συγκρούσεις
μεταξύ των μελών τους.
Π.χ. οι τραπεζίτες
ανταγωνίζονται μεταξύ τους.
148

Κοινωνική
θέση Κοινωνική
ισχύς
149

• Η θέση που κατέχει ένα άτομο
στην κοινωνία ή σε μια
κοινωνική ομάδα.
Κοινωνική
θέση
• Η δυνατότητα του ατόμου να
επηρεάσει την οικονομική,
κοινωνική, πολιτική,
πολιτιστική ζωή της κοινωνίας.
Κοινωνική
ισχύς
150

• Η δυνατότητα μιας θέσης να
επηρεάσει την οικονομική ζωή
π.χ. επιχειρηματίας.
Οικονομική
ισχύς
επηρεάσει την πολιτική ζωή και
εξουσία π.χ. υπουργός.
Πολιτική
ισχύς
επηρεάσει την πολιτισμική ζωή
π.χ. καλλιτέχνης.
Πολιτισμική
ισχύς 151

Πόση
κοινωνική
ισχύς
Τι είδους
κοινωνική
ισχύς
Καθορίζει το
πόσο υψηλά ή
χαμηλά
βρίσκεται στην
κοινωνική
ιεραρχία το
άτομο.
152

Πόση κοινωνική
ισχύς: το
μέγεθος της
ισχύος.
Τι είδους
κοινωνική ισχύς:
σε ποια πεδία
έχει επίδραση η
ισχύς.
153

Κοινωνική
θέση
Κοινωνικός
ρόλος
Δεν
ταυτίζονται
154

Κοινωνικός ρόλος
Οι προδιαγραφές που θέτει η
κοινωνία με βάση τις οποίες
θα ασκήσει το άτομο τα
καθήκοντα της θέσης του.
Η κοινωνικά αποδεκτή
συμπεριφορά που
αντιστοιχεί σε μια κοινωνική
θέση.
155

Κοινωνικοί ρόλοι
Άτυποι
Δεν
προσδιορίζονται
από κάποιο
νόμο.
Τυπικοί
Το περιεχόμενό
τους ρυθμίζεται
τυπικά.
Είναι αυστηροί ή
χαλαροί.
156

Σύγκρουση ρόλων.
• Οι υποχρεώσεις
των ρόλων
συγκρούονται.
Οι άνθρωποι
ασκούν ταυτόχρονα
πολλούς ρόλους.
• Π.χ. μια γυναίκα
που είναι
σύζυγος, μητέρα,
εργαζόμενη και
πολίτης.
157

158
Κοινωνική κινητικότητα:
Η μετακίνηση των ανθρώπων από
μια κοινωνική τάξη ή στρώμα σε
άλλη κοινωνική τάξη ή στρώμα ή
από μια κοινωνική θέση σε άλλη.
Εξαρτάται από τις μεταβολές που
γίνονται σε μια κοινωνία.

• Εξαρτάται από τις
μεταβολές που
γίνονται σε μια
κοινωνία.
Η κοινωνική
κινητικότητα
• Όταν ο αγροτικός
τομέας
συρρικνώθηκε και
αυξήθηκαν ο
δευτερογενής και
τριτογενής τομέας.
Π.χ. μετά τον
Β’ Παγκόσμιο
159

Κοινωνική
Ανοδική Καθοδική Οριζόντια
160

Κοινωνική
Ενδογενεακή
Γίνεται στη
διάρκεια της
ζωής ενός
ατόμου.
Διαγενεακή
Πραγματοποιεί
ται από γενιά
σε γενιά.
161

Η πορεία που
περιλαμβάνει τις θέσεις
που κατέβαλε ένα άτομο
στη ζωή του.
ανοδική
Κοινωνική
τροχιά
καθοδική162

ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
163

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο – ΒΑΣΙΚΕΣ
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΕΠΙΣΤΗΜΗ
4.1 Η πολιτική
164

Η λέξη
πολιτική
προέρχεται
από τη λέξη
πόλις, την
αρχαία πόλη-
κράτος.
Η πολιτική
δηλαδή,
σχετίζεται με
τις υποθέσεις
της πόλης.
Στην
αρχαιότητα
όποιος δεν
ασχολούνταν
με τα κοινά,
θεωρούνταν
ιδιώτης (idiot). 165
4.1 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ 1/21

Πολιτική
Ενασχόληση του
ατόμου με τα κοινά
(με τα συλλογικά
προβλήματα της
κοινωνίας).
Κοινή και
συντονισμένη δράση
ατόμων ή ομάδων για
την επίτευξη στόχων
που αφορούν το
κοινωνικό σύνολο.
166

Η πολιτική αποτελεί δημόσια
διαδικασία γιατί αφορά ζητήματα
και προβλήματα του κοινωνικού
συνόλου («δημόσιος χώρος»).
Θέματα με τα οποία ασχολείται η
πολιτική: ποιος και με ποιόν
τρόπο θα ασκήσει την εξουσία,
πώς θα κατανεμηθεί ο πλούτος,
πώς θα οργανωθούν σχολεία
και κοινωνικές υπηρεσίες κ.ά.
167

Δύναμη
Εξουσία
Πολιτική
168

169
«Πολιτική είναι η
τέχνη του εφικτού».
Βίσμαρκ
Δηλαδή ασκείται μέσα σε συγκεκριμένες συνθήκες,
με συγκεκριμένες ενέργειες και χειρισμούς και
μπορεί να επιτύχει συγκεκριμένους στόχους.

Η άποψη αυτή έχει και
τον «αντίλογό» της.
Δηλ. ότι η πολιτική δεν
είναι η τέχνη του
εφικτού, είναι η τέχνη
της δημιουργίας
εναλλακτικών δρόμων
και επιλογών.
Η πολιτική χρειάζεται
φαντασία και
δημιουργική σκέψη,
χρειάζεται δράση και
συλλογικότητα.
Κυρίως η πολιτική
χρειάζεται να είναι
εργαλείο της κοινωνίας
και να λειτουργεί προς
όφελός της. 170

Κίνδυνοι από
την άσκηση
της πολιτικής.
• Διαφθορά,
αλαζονεία,
αυταρχισμός.
Δημιουργείται η
ανάγκη για την
ύπαρξη ενός σταθερού
και κοινωνικά
αποδεκτού αξιακού και
ηθικού πλαισίου. 171

Θεμελιώδες πολιτικό
πρόβλημα.
Πώς θα υπάρξει
αποτελεσματικότητα;
δηλ. πώς θα επιλυθούν
τα σημαντικά
προβλήματα της
κοινωνίας π.χ. ανεργία,
φτώχεια κ.λπ.
με ταυτόχρονη μέριμνα
για ισότητα και
κοινωνική δικαιοσύνη;
172

Σ’ αυτό το ερώτημα
προσπαθεί να δώσει λύση
η κάθε πολιτική ιδεολογία.
Καπιταλισμός.
Υπαρκτός
σοσιαλισμός.
Ο «Τρίτος δρόμος».
173

• Η παραγωγικότητα αυξήθηκε
θεαματικά, όμως η φτώχεια
και η ανισότητα είναι τα
βασικά στοιχεία αυτού του
οικονομικού συστήματος.
• Σ’ έναν πλανήτη γεμάτο από
προϊόντα, λίγοι είναι οι
άνθρωποι που τα
απολαμβάνουν.
Καπιταλισμός
174

• Όσο διήρκησε αυτό το οικονομικό
σύστημα πέτυχε:
• Την επέκταση της δημόσιας παιδείας
και την εξάλειψη του
αναλφαβητισμού.
• Την εξάπλωση της δημόσιας υγείας,
των επιστημών και της τεχνολογίας.
• Εξασφάλιση εργασίας για όλους.
• Σημαδεύτηκε όμως από έλλειψη
δημοκρατίας (μονοκομματικά
συστήματα).
Υπαρκτός
σοσιαλισμός 175

Ο
«Τρίτος
κόσμος»
Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 άνοιξε ένα
διάλογος για τον «Τρίτο δρόμο».
Αποτελεί κράμα σοσιαλδημοκρατικών και
φιλελεύθερων στοιχείων αλλά δεν διαμορφώθηκε
ως αυτόνομο και συγκεκριμένο πολιτικό σύστημα.
Οικονομικά εκπροσωπεί έναν ιδιότυπο συμβιβασμό
μεταξύ Καπιταλισμού και Σοσιαλισμού.
Πολιτικά κινείται τόσο στα πλαίσια του σύγχρονου
φιλελευθερισμού όσο και του δημοκρατικού
σοσιαλισμού. 176

Ισότητα και
δικαιοσύνη
Τα προβλήματα που
προσπαθεί να δώσει λύση η
πολιτική, από την φύση
τους, δημιουργούν
προβλήματα και
συγκρούσεις με όσους έχουν
προνόμια.
177

178
Η πολιτική υπηρετεί
αξίες ή συμφέροντα;

Η πολιτική
ως δημόσια
δράση
πρέπει να
υπηρετεί
• την ισότητα,
• την δικαιοσύνη,
• την αλληλεγγύη,
• την ανεκτικότητα,
• την ελευθερία,
• το δημόσιο συμφέρον.
179

Διαφορετικά
εμφανίζεται
έλλειμμα
λαϊκής
συμμετοχής.
Πολιτική
απάθεια-μη
συμμετοχή
του πολίτη
στα κοινά.
Με αποτέλεσμα
την επικράτηση
των
ιδιωτικών/οικον
ομικών
συμφερόντων
έναντι του
κοινωνικού
συμφέροντος.
180

• η πολιτική να
υπηρετεί αξίες και
όχι συμφέροντα,
• να κατοχυρώνει
την ελευθερία,
την συμμετοχή,
την ευθύνη, την
διαφάνεια, την
αξιοκρατία και τον
δημόσιο έλεγχο.
Η ουσία του
δημοκρατικού
πολιτεύματος
είναι
181

Bertolt Brecht
• «Αυτοί που είναι εναντίον της
πολιτικής είναι υπέρ της πολιτικής
που τους επιβάλλεται».
Paulo Freire
• «Όταν νίπτει κανείς τας χείρας του
σε μια σύγκρουση μεταξύ ισχυρών
και αδυνάτων, δεν σημαίνει ότι μένει
ουδέτερος, σημαίνει ότι παίρνει το
μέρος των ισχυρών».
182

Albert Camus
• «Στην πολιτική, είναι τα μέσα
που καθαγιάζουν τον σκοπό
και ποτέ ο σκοπός τα μέσα».
Φρήντριχ Νίτσε
• «Πολιτικός είναι κάποιος που
διαιρεί τους ανθρώπους σε
δυο τάξεις: σε υποχείρια και
σε εχθρούς».
183

184
«Η αργία εγέννησε την
πενίαν. Η πενία έτεκεν
την πείναν. Η πείνα
παρήγαγε την όρεξιν. Η
όρεξις εγέννησε την
αυθαιρεσίαν. Η
αυθαιρεσία εγέννησε
την ληστείαν. Η ληστεία
εγέννησε την πολιτικήν.
Ιδού η αυθεντική
καταγωγή του τέρατος
τούτου»…

Περικλής
«Τον μηδέν τώνδε μετέχοντα, ουκ
απράγμονα, αλλά αχρείον νομίζομεν»
185

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο – ΒΑΣΙΚΕΣ
ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΕΠΙΣΤΗΜΗ
4.1 Γενικά περί πολιτικής θεωρίας και ιδεολογίας
186

4.1 ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΚΑΙ
ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ 1/8
Η πολιτική
θεωρία
επιχειρεί:
Να αναλύσει το
όραμα του
πολιτικού.
Να
επιχειρηματολο
γήσει υπέρ του
οράματος.
Να περιγράψει τα
μέσα και τις πρακτικές
που απαιτούνται για
την επίτευξη του
οράματος.
Να παρουσιάσει τα
βήματα για την
επίτευξη του
οράματος.
Να
επιχειρηματολογήσει
έναντι άλλων
πολιτικών θεωριών.
187

Πολιτική
θεωρία
Η ιδεολογία
Ο τρόπος με τον οποίο ο
άνθρωπος αναλύσει και
αντιμετωπίζει τα πράγματα
Στηρίζει την
188

189
«Η ιδεολογία
είναι η πιο
ασαφής έννοια
όλων των
κοινωνικών
επιστημών».
Τι είναι
ιδεολογία;

190
Ιδεολόγος:
Αυτός που δεν παρασύρεται
«από ταπεινά συμφέροντα», που
δεν στοχεύει στο ατομικό όφελος
αλλά διακατέχεται από ευγενή
κίνητρα και ιδέες.
Αυτός που ελπίζει στην
καλυτέρευση του κόσμου, χωρίς
να υπάρχουν οι αντικειμενικές
συνθήκες γι’ αυτό.
Πολλές φορές ο ιδεολόγος
ταυτίζεται με τον «ονειροπόλο»,
που επειδή δεν ικανοποιείται
από την πραγματικότητα,
οραματίζεται αυτό που επιθυμεί,
σε ένα φαντασιακό επίπεδο.

191
Τι είναι
ιδεολογία;
Έχουν δοθεί πολλοί ορισμοί:
Σύστημα πολιτικών πεποιθήσεων.
Σύνολο πολιτικών ιδεών που οδηγεί σε πολιτική
δράση.
Σύνολο ιδεών που εντάσσουν το άτομο σε
κάποια πολιτική παράταξη ή κόμμα.
Δόγμα που καλύπτει όλες τις πλευρές της ζωής
και διεκδικεί το μονοπώλιο της αλήθειας.
Άποψη για τον κόσμο (κοσμοθεωρία).
Αφηρημένο και συστηματοποιημένο σύνολο
πολιτικών ιδεών.

Η ιδεολογία περιλαμβάνει:
• Στάσεις.
• Αξίες.
• Πρότυπα συμπεριφοράς.
192

Πώςδιαμορφώνεταιη
ιδεολογία;
• Σχετίζεται με την
πολιτική
κοινωνικοποίηση.
• Άρα επηρεάζεται
από παράγοντες
όπως:
• Η οικογένεια, το
σχολείο, οι παρέες,
τα ΜΜΕ, η
εκκλησία,, ο
στρατός κ.τ.λ.
Ηιδεολογίαμπορείνα
αλλάξει
• Λόγω εμπειριών,
μόρφωσης και
συνθηκών
διαβίωσης.
• Ανάλογα αλλάζουν
και τα πολιτικά
κόμματα και
κινήματα.
193

Γαλλική
επανάσταση
(1789)
Ρωσική
επανάσταση
(1917)
Η κατάρρευση
του υπαρκτού
σοσιαλισμού
(1989)
194
Ιστορικά γεγονότα που άλλαξαν την ιδεολογία πολλών
ανθρώπων.

Ιδεολογία
Σε κάθε κοινωνία
και ιστορική
περίοδο κυριαρχεί
μία ιδεολογία.
Η ιδεολογία αυτή ηγεμονεύει:
Έχει πείσει
δηλαδή ότι μπορεί
να εκφράσει με
τον καλύτερο
τρόπο τα
συμφέροντα της
κοινωνίας.
«Ψευδής
συνείδηση»
Η ιδεολογία
διεκδικεί για τον
εαυτό της το ρόλο
της απόλυτης
αλήθειας.
195

Bασικες αρχες κοινωνικων επιστημων

Bασικες αρχες κοινωνικων επιστημων

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Bασικες αρχες κοινωνικων επιστημων

Similar to Bασικες αρχες κοινωνικων επιστημων (20)

More from Georgia Kazakou

More from Georgia Kazakou (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Bασικες αρχες κοινωνικων επιστημων