Có tổng cộng 33 đốt sống trong cột sống, nếu tính luôn 4 đốt sống cụt. Các đốt sống riêng biệt được gọi tên tùy theo vùng và vị trí, từ trên xuống dưới là: Phần cổ (cervical): 7 đốt sống (C1–C7) C1 được gọi là "atlas" và nâng đỡ đầu, C2 là "trục", và C7 là đốt sống cổ nhỏ hay đốt sống cổ thứ 7 Quá trình hình thành gai đốt sống chẻ đôi không ở C1 và C7 Chỉ có đốt sống cụt có lỗ ngang Thân nhỏ Phần ngực (thoracic): 12 đốt (T1–T12) Được phân biệt bởi sự có mặt của các mặt (khớp) biên để nối phần đầu của các xương sườn Kích thước đốt trung bình giữa đốt sống lưng và cổ Phần thắt lưng(lumbar): 5 đốt (L1–L5) Có kích thước lớn không có các mặt khớp biên cũng không có hình thành lỗ ngang Đốt sống cùng (pelvic): 5 (hợp nhất) đốt (S1–S5) Xương cụt: 4 (3–5) (hợp nhất) đốt (xương đuôi)

1. KHÁM CỘT SỐNG
GV. ĐÀM XUÂN TÙNG
BỘ MÔN NGOẠI
ĐHYD CẦN THƠ

2. MỤC TIÊU HỌC TẬP
Qua bài này sinh viên có khả năng:
1. Nêu đặc điểm giải phẩu của cột sống.
2. Trình bày cách khám cột sống.
3. Trình bày các xét nghiệm cận lâm sàng.

3. NHẮC LẠI GIẢI PHẨU
 Cột sống tạo bởi 33 đốt sống xếp chồng lên
nhau.
 Các đốt sống được phân cách bởi các khớp thật
sự do các đĩa đệm,
 đĩa sụn sợi bao chung quanh bằng bao khớp và
dây chằng.
 Các khớp cột sống ít di động, nhưng do nhiều
khớp nên giúp cho cột sống có biên độ cử động
lớn.

4.  Độ chuyển động và độ vững chắc
của cột sống phụ thuộc vào các
cơ cạnh cột sống và các cơ
bụng.
 Các cơ chi dưới, cơ thắt lưng
chậu cũng có vai trò quan trọng.
 Bên trong ống sống, tủy sống
được bao bởi màng tủy, tủy sống
cho các rể thần kinh sống.
Rể TK cổ
Rể TK lưng
Rể TK
thắt lưng
Rể TK
cùng
Rể TK cụt

5. KHÁM LÂM SÀNG…1
 Khám cột sống bao gồm:
 khám trực tiếp
 tìm các dấu thần kinh
 xét nghiệm hình ảnh

6.  Các dấu thần kinh trực tiếp
 Sự biến dạng cột sống
 Nhìn:
 gù cột sống: bình thường có độ lồi ra sau ở cột
sống lưng, nếu lồi quá nhiều là bất thường.
 ưỡn cột sống: bình thường có độ ưỡn cột sống
cổ và cột sống thắt lưng nếu ưỡn quá mức sẽ
kéo khung chậu ra trước.

7. Gù cột sống Ưỡn cột sống Vẹo cột sống

9.  vẹo cột sống: cột sống di lệch sang bên kèm xoay thân
đốt sống. Cần phân biệt với vẹo cột sống sinh lý.
 Gù cột sống có thể nhận biết bằng ấn đầu ngón tay dọc
theo mấu gai và cảm nhận mấu gai nhô ra sau.
 Đánh giá độ cứng cột sống:
 cho bệnh nhân gập ra trước, ra sau và nghiêng phải,
nghiêng trái để tìm đoạn cột sống bị cứng.
 nắn khối cơ cạnh cột sống tìm co thắt cơ cạnh cột sống.
 đánh giá các cơ bụng và các cơ gốc chi dưới.
KHÁM LÂM SÀNG…2

13.  Khám cảm giác cột sống:
 Ta có thể tìm 2 loại đau:
 đau khi gõ mấu gai: thường tương ứng với tổn
thương của đốt sống đó.
 nắn cạnh cột sống: thường do tổn thương đĩa
đệm; đau ngay điểm nắn hay lan theo rể thần
kinh tổn thương.
KHÁM LÂM SÀNG…3

15.  Các triệu chứng lan xa
 Áp xe lan theo xương:
 Tổn thương nhiễm trùng cột sống có thể tạo
thành áp xe từ xương.
 Ví dụ lao cột sống thắt lưng có thể tạo nên áp
xe lan theo bao cân cơ thắt lưng chậu (psoas)
xuống dưới cung đùi.
KHÁM LÂM SÀNG…4

16. Manh tràng
Cơ thắt lưng chậu
Áp xe trong bao cơ
Cung đùi

17.  Các dấu thần kinh ảnh hưởng
 Tổn thương cột sống có thể gây kích thích
một hay nhiều rể thần kinh.
 Khám có thể phát hiện tổn thương vùng khoanh
da do rể thần kinh chi phối, cho phép chẩn đoán
vị trí cột sống bị tổn thương.
 Cần biết rõ về phân bố vị trí của các rể thần kinh
chi trên và chi dưới.
 Hai nghiệm pháp quan trọng trong khi khám cột
sống thắt lưng:
KHÁM LÂM SÀNG…5

18.  nghiệm pháp Lasѐgue :
 cho chi dưới duỗi bàn chân 900 gấp dần vô
háng, tìm góc gây đau.
 Nghiệm pháp dương tính cho thấy kích thích
dây thần kinh tọa.
 nghiệm pháp Wasserman:
 cho bệnh nhân nằm sấp, cho gấp chi dưới lên
gây ưỡn cột sống thắt lưng.
 Nếu đau rể thần kinh tương ứng là L2 hay L3.
KHÁM LÂM SÀNG…6

20.  Hội chứng dưới tổn thương
 Nếu tổn thương cột sống gây nên cắt ngang tủy
đột ngột
 sẽ dẫn đến liệt đoạn tủy dưới tổn thương tạo
thành hội chứng dứơi tổn thương,
 liệt mềm hai chi dưới : liệt vận động, mất hoàn
toàn cảm giác, mất phản xạ và rối loạn cơ vòng.
 Các rối loạn này có giới hạn trên rỏ tương ứng vị
trí tổn thương cột sống.
KHÁM LÂM SÀNG…7

21.  Liệt hai chi dưới cũng có thể liệt cứng do chèn
ép tủy chậm hoặc giai đoạn chuyển từ liệt mềm
sang liệt cứng;
 biểu hiện là sự co rút hai chi dưới và dấu
Babinski dương tính, tổn thương bó tháp
 Hội chứng nơi tổn thương
 Hội chứng rể thần kinh tổn thương:
 với các rối loạn cảm giác, vận động và phản xạ,
chỉ vị trí cột sống bị tổn thương.
KHÁM LÂM SÀNG…8

22.  Các xét nghiệm thường qui:
 công thức máu
 tốc độ hồng cầu lắng (VS), CRP (C reactive
protein)
 H LA-B27, yếu tố Rh
 Hình ảnh học
 X Quang cột sống
 CẮT LỚP ĐIỆN TOÁN
 Cộng hưởng từ
XÉT NGHIỆM CẬN LÂM SÀNG