Er bestaan nogal veel betaalde fotobewerkers, waarvan sommige relatief goedkoop en andere juist flink aan de prijs. Het kan ook gratis, zoals met de opensource-software GIMP. Alle bewerkingen die de gemiddelde foto-enthousiasteling nodig heeft om foto’s eens flink aan te pakken, zijn erin aanwezig. Moeilijk in gebruik? Wij wijzen je de weg.

1. Beeldbewerking met GIMP
Foto’s bewerken zonder een centje pijn

2. Inleiding
Er bestaan nogal veel betaalde fotobewerkers, waarvan sommige relatief
goedkoop en andere juist flink aan de prijs. Het kan ook gratis, zoals met
de opensource-software GIMP. Alle bewerkingen die de gemiddelde fotoenthousiasteling nodig heeft om foto’s eens flink aan te pakken, zijn erin
aanwezig. Moeilijk in gebruik? Wij wijzen je de weg.

3. 01 GIMP installeren
GIMP is een zeer uitgebreid beeldbewerkingsprogramma dat ook nog eens volledig
gratis en continu in ontwikkeling is. Alle gangbare fotoklussen, eenvoudige maar ook
complexere, kan je met dit opensource-programma prima uitvoeren.
Om GIMP op te halen, ga je naar de website www.gimp.org en klikt op de knop
Download of rechts in het menu op Downloads. Onder het kopje GIMP for Windows
vind je vervolgens het installatie-programma voor Windows-pc’s. Op moment van
schrijven is versie 2.8.4 beschikbaar, die gebruiken wij dan ook in deze workshop.

5. 02 Losse vensters
Na het installeren en opstarten van GIMP verschijnen er drie vensters op het
beeldscherm. GIMP werkt veel met dit soort losse vensters en dat kan even wennen zijn.
Voordeel is dat je elk onderdeel vrij over het scherm kunt bewegen en dus ergens kunt
neerzetten waar het je het beste uitkomt. Zo houd je altijd een goed overzicht. Heb je
meerdere beeldschermen, dan mogen de vensters zelfs over beide schermen verdeeld
worden.
Werk je toch liever met één programmavenster waarbinnen zich deelvensters bevinden,
dan kan er worden omgeschakeld via Vensters / Enkel Venster-modus.

7. 03 Taal naar keuze
Op een pc met de Nederlandse versie van Windows zal GIMP al direct ingesteld staan
op de Nederlandse taal. Gebeurt dit bij jou niet of gaat je voorkeur toch uit naar een
andere taal, dan schakel je eenvoudig over via Bewerken / Voorkeuren. Kies in de
linkerlijst voor Bediening en maak rechts bij Taal je keuze en klik op de OK-knop om te
bevestigen.
Om vervolgens een foto in GIMP te openen, kies je Bestand / Openen of sleept een foto
vanuit bijvoorbeeld Windows Verkenner rechtstreeks naar het hoofdvenster van GIMP.

9. 04 Weergavegrootte
Het venster waarin de foto getoond wordt, kan zowel groter als kleiner gemaakt worden
door een rand of hoek te verslepen. Gewoon zoals je gewend bent met Windowsprogramma’s dus.
De foto past zich niet aan het nieuwe schermformaat aan, waardoor je ineens meer of
minder van het beeldmateriaal ziet. Om de foto dan precies passend in het venster te
krijgen kies je Beeld / Zoomen / Afbeelding in venster passen. Stap voor stap in- en
uitzoomen mag uiteraard ook. Dat kan via hetzelfde menuonderdeel of via de plus- en
min-toets van het toetsenbord.

11. 05 Foto’s rechtzetten
Soms houden we de camera niet helemaal recht en komt alles scheef op de foto te
staan. Rechtop zetten kan dan alsnog met het gereedschap Draaien dat je in het
venster Gereedschapskist vindt. Klik één keer op de foto zodat een nieuw venster
Draaien opent.
Via de schuifregelaar Hoek of door daar een getal (het aantal graden) in te vullen kan de
foto vervolgens geroteerd worden. Met ingedrukte muisknop in de foto slepen mag
trouwens ook. Klaar? Klik op de knop Draaien om de foto daadwerkelijk aan te passen.

13. 06 Hulplijnen
Soms is niet duidelijk te zien wanneer een foto echt helemaal recht staat. Dan gaat het
makkelijker als je hulplijnen inschakelt. Klik op de liniaal boven de foto en sleep een lijn
omlaag in de foto. Plaats de hulplijn in de buurt van iets wat horizontaal moet worden,
zoals de horizon. De liniaal aan de linkerzijde kan gebruikt worden voor een verticale
hulplijn. Beide gebruiken kan ook, want je mag meerdere hulplijnen neerzetten.
Draai daarna de foto zoals aangegeven in de vorige stap. De hulplijnen weghalen kan
via Afbeelding / Hulplijnen / Alle hulplijnen verwijderen.

15. 07 Uitsnijden
Door het draaien ontstaan lelijke lege plekken langs de randen. Die weghalen kan met
het gereedschap Bijsnijden. Trek met ingedrukte muisknop een grote rechthoek in de
foto. Pas het kader daarna aan door de zijdes of hoekpunten te verslepen totdat alleen
het goede beeldmateriaal geselecteerd is. Druk op de Enter-toets of klik in het kader om
de foto uit te snijden.
Bijsnijden is ook te gebruiken om zomaar een mooie uitsnede te maken of om overbodig
of lelijk beeldmateriaal langs de randen van de foto kwijt te raken.

17. 08 Belichting verbeteren
Een foto die te licht of te donker is kan gemakkelijk verbeterd worden. Onder Kleuren in
de menubalk zijn diverse opties te vinden om zowel kleuren als de belichting een
opfrisbeurt te geven.
Kies je de optie Helderheid / contrast dan krijg je twee schuifregelaars te zien. Met
Helderheid is de foto lichter of donkerder te maken. Zo verminder je onder- of
overbelichting.
Gebruik Contrast om het contrast te verhogen of te verlagen. Een hoger contrast
benadrukt de verschillen tussen licht en donker, waardoor een foto wat meer gaat leven.

19. 09 Niveaus (1)
Iets ingewikkelder in gebruik is Kleuren / Niveaus. Je ziet een grafiek die aangeeft
welke lichtwaarden een foto heeft. Links bevindt zich zwart en uiterst rechts is wit. Er
tussenin bevinden zich alle gradaties tussen zwart en wit in. Het gaat hier dus alleen om
de lichtsterkte en niet om kleur.
Hoe hoger de pieken in de grafiek uitslaan, hoe vaker die specifieke lichtwaarden in de
foto zitten. Bij een heel donkere foto zal de grafiek vooral tegen de linkerzijde aanzitten,
bij een heel lichte foto juist tegen de rechterzijde aan.

21. 10 Niveaus (2)
Vooral als er links, rechts of aan beide uiteinden van de grafiek een vlak gebied is,
kunnen het contrast en de belichting van de foto sterk verbeterd worden. Die
lichtwaarden ontbreken dan in de foto, waardoor het beeld wat vlakjes oogt.
Schuif de zwarte en de witte driehoek die zich pal onder de grafiek bevinden dan meer
naar binnen toe, totdat ze de grafiek ongeveer ‘raken’. Dus daar waar de pieken
beginnen. Gebruik tot slot de middelste grijze driehoek om de foto eventueel nog wat
lichter of donkerder te maken. Bevestig met OK.

23. 11 Kleuren verbeteren
Kies in het menu Kleuren voor Tint/verzadiging om een foto met te flauwe kleuren een
stukje op te fleuren. Beweeg de schuifregelaar Verzadiging voorzichtig naar rechts om
de kleuren te versterken. Kleuren die meer verzadigd zijn worden over het algemeen
mooier gevonden.
Heb je juist een foto met te sterke kleuren, dan zijn ze af te zwakken door Verzadiging
iets naar links te bewegen. Schuif je helemaal naar links, dan ontstaat zelfs een foto in
grijstinten, dus zonder nog enige kleur. Ook in dit venster kan de Helderheid van de foto
nog aangepast worden.

25. 12 Foto verkleuren
In plaats van zo natuurlijke, realistische mogelijke kleuren in de foto te behouden, kan je
er ook voor kiezen om een sfeervol kleurtje aan het beeld toe te voegen. Dat gaat erg
eenvoudig via Kleuren / Verkleuren.
Verplaats gewoon de schuifregelaar Tint om de verkleuring in te regelen. Hiermee zijn
talloze kleurschakeringen mogelijk zodat elke foto weer van een andere kleur is te
voorzien. De Verzadiging en de Helderheid zijn op ditzelfde scherm ook bij te stellen,
om deze optimaal op de door jou gekozen verkleuring af te stemmen.

27. Creatief met filters
Er bestaan tientallen leuke effecten die je met slechts enkele muisklikken aan een foto
kunt toevoegen. Onder Filters / Artistiek vinden we bijvoorbeeld Olieverf en
Striptekening waarmee foto’s wat meer op illustraties beginnen te lijken. De filters zijn
met schuifregelaars instelbaar.
Onder Filters / Decor kan via Koffievlek of Oude foto een foto verouderd worden,
terwijl Vage rand een wazige rand met een in te stellen breedte toevoegt die naar een
bepaalde kleur verloopt.
Bij Filters / Licht en schaduw kan je terecht voor kunstmatige lichtbronnen en lensflare
(gekleurde vlekken door invallend licht).

29. 13 Vlekjes en storende voorwerpen verwijderen
Zijn er in een foto storende vlekken of voorwerpen te zien, zoals stofjes, pluisjes, een
prop papier op de vloer of een blikje in het gazon, dan zijn die onzichtbaar weg te
werken zodat de foto er smetteloos uit komt te zien. Kies hier het gereedschap
Repareren (twee pleisters) voor.
Klik eerst met ingedrukte Ctrl-toets op een stukje intact beeldmateriaal en klik of schilder
daarna over de te verwijderen plek heen. In veel gevallen is er daarna niets meer van te
zien. Gebruik de toetsen [ en ] om de penseelgrootte in te stellen.

31. 14 Klonen
Het gereedschap Klonen (de stempel) is een variant van Repareren. Ditmaal wordt de
reparatie niet zo onzichtbaar mogelijk gedaan, maar wordt het beeldmateriaal slechts
naar een plek gekopieerd die jij aanwijst. Ook dit gereedschap kan gebruikt worden om
vlekjes weg te werken, al is Repareren daar een stuk handiger in.
Klonen is vooral perfect te gebruiken om een voorwerp te dupliceren. Klik ook nu weer
eerst met ingedrukte Ctrl-toets op het bronmateriaal en schilder of klik daarna ergens
anders in de foto om het materiaal naar die plek toe te kopiëren.

33. 15 Weg met die rode ogen
Is er geflitst bij het maken van een portretfoto, dan krijgen ogen al snel een onnatuurlijke
rode kleur. Met GIMP is dit gelukkig snel te verhelpen. Het is wel nodig dat je eerst zelf
de ogen markeert met een selectiegereedschap zoals Vrije selectie. Is iemand maar
klein in beeld, zoom dan eerst in zodat de ogen lekker groot in beeld zijn.
Trek dan een ruwe lijn rondom het eerste oog. Houd de Shift-toets ingedrukt en doe
hetzelfde met het andere oog.
Beide ogen zijn nu geselecteerd. Filters / Versterken / Rode ogen verwijderen lost het
probleem vervolgens op.

35. 16 Tekst
Je kunt tekst aan een foto toevoegen. Bijvoorbeeld om als kaartje op fotopapier of via email te versturen. Klik in de gereedschapskist op Tekst (een zwarte A) en daarna op de
plek waar de tekst moet komen. Tik vervolgens je tekst in. Bij Gereedschapsopties
onder in de gereedschapskist kan onder andere het lettertype, de kleur en de grootte
van de letters aangepast worden.
Om de tekst op de juiste plaats te manoeuvreren schakel je over naar het gereedschap
Verplaatsen. Klik op de tekst totdat er een kader omheen verschijnt en versleep het.

37. 17 Tekstlaag
Teksten die je toevoegt worden niet rechtstreeks op een foto aangebracht, maar als
aparte lagen bewaard. Daardoor kan de tekst eenvoudig veranderd, verplaatst en zelfs
weer weggehaald worden, zonder dat de foto ‘beschadigd’ raakt.
Klik in het rechtervenster op het linkerpictogram, van een grijze stapel. Hierin zie je alle
lagen die er bestaan. Er is altijd, in elke foto, een fotolaag en zodra je tekst toevoegt ook
één of meer tekstlagen. Sleep een tekstlaag naar de prullenbak eronder en de tekst is
weer weg.

39. 18 Tekenen en schrijven
Om je in artistiek opzicht helemaal uit te leven, heeft GIMP ook nog de gereedschappen
Potlood en Penseel waarmee je kunt tekenen, krabbelen of schrijven. Net als bij het
retoucheren kan de dikte van de punt weer ingesteld worden met de [ en ] toetsen.
Uiteraard kan er in talloze kleuren getekend worden door in de gereedschapskist op de
vlakken voor de voor- of achtergrondkleur te klikken. Andere creatieve gereedschappen
om eens op je gemak uit te proberen zijn de Verfspuit en de Inktpot.

41. 19 Verscherpen
Een digitale foto kan soms een beetje onscherp lijken, tenzij jouw camera de foto al flink
verscherpt heeft. Om het zelf te doen kies je Filters / Versterken / Onscherp masker.
De naam Onscherp maker is wat misleidend, want je foto wordt er zeker niet
onscherper van. In het voorbeeldvenster zie je het effect. Klik Voorbeeld herhaaldelijk
uit en weer aan om het verschil te zien.
Verschuif Straal of Hoeveelheid een klein stukje om de beste scherpte te zoeken, maar
overdrijf het niet. Verscherpen is gewoonlijk de laatste actie voordat een foto wordt
opgeslagen.

43. 20 Foto opslaan
Nadat je een foto hebt bewerkt, wil je het eindresultaat vast opslaan. Dat gaat in GIMP
anders dan je gewend bent. Want via de opties Bestand / Opslaan en Bestand /
Opslaan als, wordt de foto in een afwijkend bestandsformaat opgeslagen waar eigenlijk
alleen GIMP maar raad mee weet. Dat is niet zo handig.
Om de foto in een universeel formaat op te slaan, kies je voor Bestand / Exporteren.
De originele foto overschrijven is niet handig, dus tik liever een andere naam in. Klik
onderin op Selecteer bestandstype en kies bijvoorbeeld JPEG-afbeelding.

45. 21 Foto’s verkleinen
Wil je een foto op een website plaatsen of delen via een sociaal netwerk, dan volstaat
een kleinere versie van de foto. Behalve de afmetingen in pixels, neemt ook de
bestandsgrootte dan flink af. Uiteraard bewaar je altijd het origineel voor eigen gebruik
en sla je de verkleinde versie als een kopie op.
Verkleinen doe je via Afbeelding / Afbeelding schalen. Pas je bij Afbeeldingsgrootte
de breedte of de hoogte aan, dan verandert de andere waarde automatisch ook. Wil je
dit niet, klik dan op de schakel erachter om de koppeling te verbreken.

47. Opslaan of exporteren?
Zoals in stap 20 te lezen is, kan een foto via menuoptie Bestand worden opgeslagen
maar ook geëxporteerd. Exporteren is bedoeld om een foto in een gangbaar fotoformaat
op te slaan zoals jpg of bmp. Elk programma weet daar wel raad mee. GIMP kent ook
het eigen xcf-formaat.
Heb je tekst aan een foto toegevoegd, dan zijn er tekstlagen en is het zinvol de foto voor
eigen gebruik ook als een xcf-bestand op te slaan. Open je dat bestand later nog eens,
dan zijn alle lagen nog aanwezig en kan je de foto nog volledig aanpassen.

49. Deze presentatie wordt je aangeboden in samenwerking met de redactie van
Computer!Totaal, het grootste computermagazine van de Benelux. Kijk voor meer
informatie over abonnementen op onderstaande url.
www.computertotaal.nl/abonneren
www.facebook.com/computertotaal
www.twitter.com/computertotaal