1. BİR MEYNƏ VARDI
Məhlə yaraşığı bir meynə vardı,
Yaşıl çətir idi neçə eyvana.
Ötənlər dönərdi, ayaq saxlardı,
Əhsən söyləyərdi baxışlar ona.
Firavan vurmuşdu başa illəri,
Qayğısız saçları tökülü idi.
Təzə kəsilmişdi bu yaz telləri,
Hələ yarpaqları bükülü idi.
İnana bilmədim bu gün gözümə –
Meynəni kökündən üzülü gördüm.
Kim qıyıb?! – vaysındım özüm-özümə,
Sualı cavabla… küsülü gördüm.
Azərbaycan qədim üzümçülük diyarıdır. Burada təbii iqlim şəraiti üzüm bitkisi üçün çox əlverişli
olduğundan hər cür sort yaranmışdır. Ən tezyetişən, uzun müddət saxlanmağa davamlı, ən yüksək
şəkər toplayan, ən çox məhsul verən üzüm sortlan bizim diyarda becərilmiş və becərilməkdədir.
Azərbaycan üzümü və ondan hazırlanan yüksək kalorili ərzaq məhsulları, ürəyə və bədənə gümrahlıq
verən, canı sağlamlaşdıran üzüm şirələri, ürəklərə sərinlik, sevinc və şadlıq gətirən, gül-çiçək ətirli
üzüm şərbətləri ən qədim vaxtlardan toy-düyünlərdə, bayramlarda ziyafətlərin bəzəyi olmuşdur.
Azərbaycan ərazisi üzümçülüyün meydana gəlməsi və inkişafı üçün olduqca əlverişli təbii şəraitə
malikdir. İbtidai insanlar onların təsərrüfat fəaliyyətinin əsas formaları olan ovçuluq və balıqçılıqla
yanaşı, meşələrdən yabanı meyvə və giləmeyvə, o cümlədən cır üzüm toplamış, ondan dadlı qida
məhsulu kimi istifadə etmişlər.
Məşhur bioloq alim N.İ.Vavilovun uzunmüddətli tədqiqatları ilə Zaqafqaziya, o cümlədən Azərbaycan
ərazisi bir çox təbii bitkilərin, həmçinin üzümün yetişdiyi mərkəzlərdən biri olduğu müəyyən
edilmişdir.
Makedoniyalı İskəndərin qoşunu Bərdə ətrafında qərar tutanda, hökmdar Nüşabə ilə
razılaşdırıldıqdan sonra,
yerli əhalidən alınan verginin bir qismi şərabla əvəz edilmişdir.
Assur kitabələrində Midiyanın şimal-qərb vilayətlərindən alınan vergilər sırasında şərab vergisinin də
adı çəkilir. Eramızdan əvvəl 714-cü ildə II Sarqon Urartu üzərinə yürüş edərkən mannalılar Assuriya
qoşunlarını un və şərabla təchiz etmişdilər.
Üzüm çəyirdəyi Avropada dərman niyyətinə satılır. Möcüzəvi çəyirdək şişdən, soyuqdəyməyə qədər
bir çox xəstəliyin müalicəsində istifadə edilir. Üzümün çox faydalı olduğu bilinir. Xüsusiyyətlədə zehin
açıcılığı ilə imtahanlardan əvvəl kişmiş tövsiyə edilər. Amma bir çoxumuz üzümü yeyərkən
çəyirdəyini döyüşən olarıq. Ve onu çıxarıb,atarıq. Hətta marketlərdə ən çoxçəyirdəksiz üzümlər
rəğbət görər və daha çox satılar. Halbuki üzümün çəyirdəyinini bu gün bir çox Avropa ölkəsində
dərman niyyətinə, həblər halında satılır. Yavaş yavaş Türkiyədə də yayılmağa başlayan üzüm
çəyirdəyini, yaxında bütün əczaxanalardakı yerini alacaq. Bu çəyirdəyin ən əhəmiyyətli faydası qan

2. damarı təmir edicisi olması. Qan damarları insan üçün həyati əhəmiyyət daşıyır. Başınızdan ayaq
uclarınıza qədər hər yer qanla bəslənir.Əgər qan damarları yaşlanar, xəstələnər, zəifləyər, incəlir və
qansızdırsa, sağlamlığınızda təhlükə var deməkdir. Əgər oksigeni daşıyan qan düz bir şəkildə axmırsa
ürək əzələniz ziyan görə bilər.Üzüm çəyirdəyi zəifləmiş qan damarlarını gücləndirib normal
sağlamlıqlarına çevirə bilən, qan dövran pozuqluqlarının düzəldə bilən və qarçısınıala bilən bir
quruluşa sahibdir. Xüsusiyyəti isə tamamilə təbii olması... Nüvə, damar xəstəliklərini müalicə edir.
Zəifləmiş qan damarlarının quruluşunu gücləndirir.
Üzümçülük — yeni üzümçülük təsərrüfatlarının yaradılması, əhalinin üzümə və şəraba olan
daxili tələbatını ödəmək üçün mədəni halda becərilən üzüm ağaclarından qısa müddətdə daha
çox səmərə verməsini təmin etməyə istiqamətli, əhəmiyyətli bir fəaliyyətdir.
Azərbaycan xalqının təsərrüfat həyatında bağçılıqla yanaşı üzümcülük də mühümi rol
oynamışdır. Əlverişli təbii-coğrafi şərait ta qədimlərdən bu ərazidə üzümçülüyün geniş inkişafına
imkan yaratmış və bəzi bölgələrində bu təsərrüfat sahəsi əhalinin iqtisadi həyatında mühüm rol
oynamışdır. Yabanı üzüm Azərbaycan meşələrinin çoxunda bitir. Ona görə də mədəni üzümün
təşəkkülü və sonrakı inkişafını cır üzüm olan yerlərlə əlaqələndirmək daha düzgün olardı.
Azərbaycanda cır - meşə üzümünün geniş yayılması, bu ərazidə üzümçülüyün qədimlərdən
mövcud olmasını bir daha təsdiq edir. Cır üzümün yarpağı və giləsi mədəni üzümə nisbətən
kicik, az şirəli və həm də bir qədər turş olması ilə seçilir. Cənubi Qafqaz, o cümlədən
Azərbaycan yabanı və mədəni üzümün yetişməsi üçün ən münasib ərazi hesab edilir. Üzüm
insan ucun cox faydalı olan və nisbətən az zəhmət tələb edən giləli meyvələr icərisində əsas
yerlərdən birini tutur. Uzum tənəyi quraqlığa lazımı qədər davamlı olub, qüvvəli torpağa o qədər
də tələbkar deyil. Üzüm cox su tələb etməyən və hətta dəmyə şəraitində yetişdirilməsi mumkun
olan bir bitkidir. Azərbaycanda üzümçülüyün yaranması tarixi hələlik dəqiq öyrənilməmişsədə
onun bu ərazidə yayılmasını hələ İlk Tunc dövrünə, daha dəqiq desək, e.ə. III minilliyin
başlanğıcına aid etmək mümkündür. Bu fikri qonşu ərazidən tapılan bəzil tutarlı dəlillər təsdiq
edir.
Ağdam rayonu ərazisində Üzərliktəpə qədim yaşayış yerindən e.ə. II minilliyin ortalarına aid
təbəqədən başqa bitki qalıqları ilə yanaşı üzüm tumları da aşkar edilmişdir. Bu üzüm - Vitis
Vinifera növünə mənsubdur. Bu isə İran və Cənubi Qafqaz ərazisində üzümün ən qədim növü
sayılır.
Üzümçülüyün Azərbaycanda qədim tarixi olmasını gostərən qiymətli materiallardan biri
də Xanlar rayonu yaxınlığında e.ə. II minilliyin sonu və I minilliyin əvvəllərinə aid olan qədim
yaşayış yerinin 118 №-li binasında iri təsərrüfat küpünün içindən tapılan üzüm tumlarıdır. Bu
tumlar da ən qədim növlərdən sayılan Vitis Vinifera növünə aiddir. Bu iri küpdən tapılan üzüm
tumları bu ərazidə təkcə üzümçülüyün deyil, həm də şərabçılığın varlığına işarədir. Bu baxımdan
Xanlar rayonu ətrafında e.ə. II minilliyin sonu və I minilliyin əvvəllərinə aid bir kurqandan
tapılan qara küpün icərisindən üzüm tumları ilə yanaşı, şərab qalığı cöküntülərinin tapılması
müstəsna əhəmiyyət kəsb edir.
Azərbaycanda üzümçülüyün tarixi
Azərbaycan qədim üzümçülük diyarıdır. Burada təbii iqlim şəraiti üzüm bitkisi üçün çox
əlverişli olduğundan hər cür sort yaranmışdır. Azərbaycan ərazisi üzümçülüyün meydana
gəlməsi və inkişafı üçün olduqca əlverişli təbii şəraitə malikdir. İbtidai insanlar onların təsərrüfat
fəaliyyətinin əsas formaları olan ovçuluq və balıqçılıqla yanaşı, meşələrdən yabanı meyvə və
giləmeyvə, o cümlədən cır üzüm toplamış, ondan dadlı qida məhsulu kimi istifadə etmişlər.
Məşhur bioloq alim N.İ.Vavilovun uzunmüddətli tədqiqatları ilə Zaqafqaziya, o cümlədən

3. Azərbaycan ərazisi bir çox təbii bitkilərin, həmçinin üzümün yetişdiyi mərkəzlərdən biri olduğu
müəyyən edilmişdir.
Assur kitabələrində Midiyanın şimal-qərb vilayətlərindən alınan vergilər sırasında şərab
vergisinin də adı çəkilir. Eramızdan əvvəl 714-cü ildə II Sarqon Urartu üzərinə yürüş edərkən
mannalılar Assuriya qoşunlarını un və şərabla təchiz etmişdilər. Azərbaycan xalqının sosialiqtisadi həyatının işıqlandırılmasında, habelə üzümçülüyün keçmiş olduğu tarixi inkişaf yolunun
öyrənilməsində arxeoloji materiallar mühüm mənbə sayılır. Arxeoloji ədəbiyyatda Azərbaycanın
qədim əhalisinin yüksək üzümçülük mədəniyyətinə malik olduğunu aydın göstərən tapıntılar
haqqında xeyli material vardır. Uzaq minilliklərin məhsulu olan üzüm salxımlarının bir hissəsi
neçə-neçə əsr torpaq altında qalaraq qurumuş, yaxud çürümüş, əksəriyyəti isə yanğına düşərək
kömürləşmiş, küp içərisində qalanlar isə öz forma və ölçüsünü sax-lamışdır. Ağstafa
yaxınlığında 1962-ci ildə aparılmış arxeoloji qazıntılar zamanı eramızdan əvvəl V-IV minilliyə
aid Şomutəpə abidəsində müxtəlif bitki qalıqları, eləcə də üzüm toxumlan aşkar edilmişdir.
Tədqiqatlar üzüm toxum-larında mədənilik əlamətləri olduğunu göstərmişdir. Məhz bu tapıntı
əsasında Azərbaycanda mədəni üzümçülüyün ən azı 7 minillik tarixi olduğu sübuta yetirilmişdir.
Arxeoloji qazıntılar zamanı Ağdam şəhəri yaxınlığındakı Üzər-liktəpə abidəsindən, Xanlar
rayonundan, Naxçıvanın qədim abidələrindən əldə edilmiş üzüm toxumlan, şərab istehsalı ilə
əlaqədar daş alətlər və müxtəlif maddi-mədəniyyət nümunələri Tunc dövründə həmin ərazidə
yaşamış əkinçi tayfaların təsərrüfat və məişət həyatında üzümçülüyün də mühüm rol oynadığını
söyləməyə əsas verir. Üzərliktəpədən aşkar edilmiş üzüm toxumlan 3500 il bundan əvvələ aiddir.
Həmin üzüm toxumlarını tədqiq edən mütəxəssislər onun süfrə üzüm sortu olduğunu
göstərmişlər. Üzərliktəpədən tapılan üzüm toxumlan müxtəlif irilik-dədir; ən iri toxum 6,5 mm,
giləsi isə 18-20 mm-dir. Gəncəçay ərazisindən əldə edilən tapıntılar göstərir ki, Tunc dövründə
bu bölgədə yerli əhali bağçılıqla, o cümlədən üzümçülüklə də məşğul olmuşdur. Son tunc
dövrünə aid bir kurqandan tapılan gil qabın içərisindəki qalığın kimyəvi təhlili onun daşlaşmış
şərab çöküntüsü və üzüm toxum-larından ibarət olduğunu göstərmişdir. Xanlar rayonunun Tunc
dövrü qəbir abidələrindən, Yaloylutəpə mədəniy-yətinin yayıldığı qəbirlərdən zinət şeyləri, silah,
qab-qacaq və s. əşyalarla yanaşı, ərzaq, o cümlədən şərab qablan aşkara çıxarılmışdır. Qabların
dibində üzüm toxumu çürüntüsünə, çaxır xıltı qalıqlarına təsadüf olunmuşdur. Məlum olmuşdur
ki, bunlar dəfn mərasimi zamanı ölünün yanına axirət dünyasına, yəni insanın öləndən sonra da
yaşa-yacağına inamla əlaqədar olaraq qoyulmuşdur.
Azərbaycanda
üzümçülüyünhələ
ənqədimzamanlardaninkişafetdiyinigöstərənarxeolojiqazıntılarzamanı tapılmış üzümqalıqları,
təsərrüfatküpləriilə yanaşı, bağçılıqdaişlədilən əməkalətləri (toxa, bel, dəhrə, bıçaq, qayçı,
üzüməzəndaşlar, təknə və s.), habelə qablar (süzgəc, kuzə, cam, qədəh, piyalə və s.)
haqqındadadürüstməlumatlarvardır. Naxçıvanın
Şərur
rayonunun
Qıvraq
kəndinin,
Eramızdan əvvəlV əsrdə yaşamış yunanalimiHerodotqədimAzərbaycan ərazisində
üzümçülükbarədə
bizimeramızdan
əvvəlVI
əsrə
aidbaş
vermiş
hadisələrdənbəhsedərkənməlumatvermişdir: "Bu ölkə üzümününbollu-ğuna, keyfiyyətinə görə,
həttaqədim İran, Babilistanvə Yunanıstandandaməşhuridi". Roma alimi Böyük Plini (eramızdan
əvvəl 79-23-cü illər) Azərbaycan ərazisinin tükənməz sərvətinə və yüksək əkinçilik
mədəniyyətinə valeh olmuşdur: ".. .mən heç bir yerdə belə şirin üzüm yeməmişəm. Bu xalq
torpağı misirlilərdən yaxşı becərə bilir". Məşhur yunan coğrafiyaşünası Strabon (eramızdan
əvvəl I əsr — eramızın I əsri) qədim Azərbaycan əhalisinin təsərrüfat həyatından bəhs edərkən
üzümçülüyün rolunu xüsusi qeyd etmişdir: "Orada (Qafqaz Albaniyasında) üzüm tənəklərini
basdırmırlar, tənəklərin ucu beş ildə bir dəfə budanır, yeni salınmış tənəklər ikinci ildən
başlayaraq bar verirdi, köhnə tənəklər o qədər məhsul verirdi ki, üzümün müəyyən hissəsi
tənəklərdə dərilməmiş qalırdı". XIV əsrin ikinci yansı — XV əsrin əvvəllərində yaşamış
görkəmli Azərbaycan coğrafiyaşünası, tarixçi Əbdürrəşid Bakuvi Bakıda və onun ətraf
bağlarında bol üzüm becərildiyi və üzümçülüyün burada mühüm yer tutduğu haqqında məlumat
vermişdir. Tacirlər, səyyahlar Azərbaycanın ən yaxşı üzüm sortlarını uzaq ölkələrə də aparıb

4. çıxarırdılar. Səyyah-coğrafiyaşünas Adam Oleari yazırdı ki, ilk üzüm tənəklərini Həştərxana
Azərbaycan tacirləri, daha doğrusu, Şirvan ta-cirləri gətiriblər. Məşhur türk alimi, coğrafiyaşünas
Evliya Çələbi 1647-1649-cu illərdə Azərbaycana səyahət etmiş, gəzdiyi ölkələr, eyni zamanda
Azərbaycan haqqında 10 cildlik "Səyahətnamə" əsərində geniş məlumat vermişdir.
Azərbaycanda üzümçülüyüntədqiqinə həsrolunmuş əsərlərdənaydınolurki, XIX əsrdə
butəsərrüfatsahəsi əsasənikiistiqamətdə inkişafetmişdir. Yəni, XIX əsrin birinci yarısınadək
üzümçülük əsasən natural təsərrüfat çərçivəsində inkişaf etmiş, XIX əsrin ikinci yarısında isə
Azərbaycanın ümumrusiya bazarına çıxması, burada üzüm məhsullarına olan tələbatı
Azərbaycanda üzümçülüyün yeni istiqamətdə inkişaf etdirilməsinə səbəb olmuşdu. Üzüm
məhsullarının emalı ilə bağlı olan yeni sahələr yaranıb inkişaf etməyə başladı. Beləliklə, XIX
əsrin 60-70-ci il-lərindən başlayaraq Azərbaycanda kapitalist şərabçılıq sənayesi yaradıldı.
Azərbaycanın üzümustalantəsərrüfattəcrübələri əsasındaciddiaxtarışlaraparmış, çoxluqiymətli
üzümsortları yetişdirmişlər. Özü də bu sortlardan hər birisinin xüsusiyyətləri respublikamızın
özünəməxsus torpaq və iqlim şəraitlərinə, ayn-ayn zonalara uyğun gəlmişdir. Həm də sortların
hər birini rənginə (ağ, qara, ala, san, sangilə, bənövşəyi, göy gəzəndan, qara sərmə və s.);
keyfiyyətinə, dadına, ətrinə (gülabi, kişmişi, şəkəri, təmbəyi (təmbəki), şirəyi, kərimqəndi və s.);
görkəminə, giləsinin iriliyinə (quşürəyi, misqalı, tülküquyruğu, dəvəgözü, tulagözü, keçiməməsiinəkəmcəyi, gəlinbarmağı — xatınbarmağı və s.); qabığının qalınlığına (daş üzüm, qalınqabıq,
nazikqabıq); toxumunun iriliyinə və salxımının formasına (sapdadurmaz, haçabaş, bəndi,
təbərzə) görə müxtəlif anlayışlarla adlandırılmışdır. Üzüm sortlarının yetişdirildiyi kəndlərin,
oba və şəhərlərin adlan da həmin üzümləri bildirən sözlərlə uyğunlaşdınlmışdır: Beyləqani,
Təbrizi, Şabram, Dərbəndi, Ordubadi, Şirvanşahi, Tatlı, Mərəndi, Mədrəsə, Şahtaxtı və
s.
Bir çox üzümsortlanisə onuyetişdirmiş şəxsinadı ilə tanınmışdır. Xəlili, Hüseyni, Əskəri, Səkinə
xanım, Muxtarı, Ağadayı, Mələyivə başqaadlarbunamisalolabilər.
Azərbaycan üzümçüləribaşqa ölkələrdəngətirilmiş yeni üzümsortlarını müxtəliftorpaq-iqlim
şəraitində becər-məyidə öyrənmişlər.Məsələn, Rkasiteli, Tavkveri Gürcüstandan, Muskat, Berdo,
Pino və s. Krımdan, həmçinin XIX əsrin ortalarında Avropadan gətirilmiş Kabeme, İzabella,
Rislinq, Aliqote və s. üzüm sortlan Azərbaycanda yerli şəraitə uyğunlaşaraq yaxşı məhsul
vermişdir. Azərbaycanın da bir sıra qiymətli üzüm sortlan Orta Asiya, Krım, Ukrayna, Moldova,
Gürcüstan və başqa üzümçülük ölkələrdə müvəffəqiyyətlə becərilir.
Naxçıvanınsapsarı,
kəhrəbakimiHazan,
Kişmişi
üzümlərisağalmazdərdlərə
şəfaverir,
ürəyintəpəriniartınr, xəstənincanınaqüvvət, gözlərinə işıqgətirir. Bu torpağın yetişdirdiyi Şəfeyi
üzümü, sözün əsil mənasında, can dərmanıdır, zəifə qüvvət, qansıza qan, gözə işıq, gücsüzə güc
verir.
Naxçıvanda
100-dən
çox
üzüm
sortu
olmuşdur.
Abşeronyarımadası
tarixənAzərbaycanda
üzümçülüyüninkişafetdiyi
ərazilərdənolmuşdur. Abşeronda 50-dən çox üzüm sortunun adı məlumdur və bunların əsasını
Ağ şanı, Qara və Ala şanı, Sangilə, Xatını, Pişraz, Gavangir, Göybəndəm, Riş-baba, Xalbəsər,
Gəlinbarmağı, Keçiəmcəyi, Qızıl üzüm, Kişmişilər, Mövücü, Dərbəndi, Salyanı, Zabrat üzümü
təşkil edirdi. Digər regionlarla müqayisədə Abşeronda sortların çoxunun qorunub saxlanmasını
ehtimal etmək olar, çünki, burada iri sənaye üzümlükləri az olmuşdur. Hazırda həyətyanı
sahələrdən, ola bilsin, sortların çoxunu axtarıb tapmaq olar. Şəkərliyinə görə şanılar bütün üzüm
sortlarından üstün sayılır. Bu, hər şey-dən əvvəl, Abşeronun özünəməxsus torpaq-iqlim
şəraitindən, qızıl qumunun tərkibindəki mikroelementlərdən asılıdır.
Dünyanın ənkeyfiyyətli şərablanilə rəqabətə girə bilən şərablar üçünrespublikadaiqlim-torpaq
şəraitivə üzümsortlanmövcuddur. İllər ötdükcə sortlar xalq tərəfindən seçilmiş və
yaxşılaşdırılmışdır. Üzüm sortlan və şərab növ-ləri haqqında görkəmli səyyahların, alimlərin və
dövlət xadimlərinin dəyərli fikirləri vardır. Dünyada mövcud olan 20 min üzüm sortundan yalnız
bir neçəsi müalicə üzümü (Ağ şasla) hesab edilir. Ən yaxşı müalicə üzümü olaraq Təbrizini
qəbul etmək olar. Azərbaycanlılar "Təbrizi" üzüm sortundan həm qida məhsulu, həm də müalicə
vasitəsi kimi istifadə edirlər. Novruz bayramında, yaxşı saxlanmış Təbrizi üzümü həmin

5. mövsüm üçün mətah olaraq baha qiymətə satılmasına baxmayaraq, əhali tərəfindən böyük
məmnuniyyətlə alınır və bayram süfrə-sini bəzəyir. Buna baxmayaraq, heç vaxt bu sort elmi
ədəbiyyatda müalicə vasitəsi kimi təqdim edilməmişdir. Çox az üzüm sortu tapılar ki,
Azərbaycanın Şirvanşahısı kimi tərifə layiq olsun. Bu sortdan hazırlanan Kürdəmir kaqoru dünya
miqyaslı şərablar sırasına daxil edilmişdir..
2002-ciildə
AzərbaycanRespublikasınınMilliMəclisitərəfindən
üzümçülükvə
şərabçılığıninkişafetdirilməsihaqqındaqanunqəbuledildi. Həmin tarixdə qanunun reallaşdırılması
üzrə prezident fərmanı verildi. Bütün bunlar və 2004-cü ilin 11 fevralında Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev cənabları tərəfindən imzalanmış "Regionların 20042008-ci illər üzrə sosial iqtisadi İnkişafı Proqramı" yerlərdə insanlarda yüksək əhval-ruhiyyə
yaratdı
və
yeni
üzümlüklərin
sahəsi
artırılmağa
başladı.
Yeni
üzümlüklərinsalınması
üçündövləttərəfindənqayğı
göstərilərək
üzümçülüklə
məşğulolanlaraqısavə uzunmüddətlikreditlərverilir, yeni üzümlüklərinsalınmasınavə üzümemalı
müəssisələrininyaradılmasınainves-tisiyaqoyulur,
xarici
ölkələrdəngətirilənkəndtəsərrüfatı
texnikası
təsərrüfatlaragüzəştli
şərtlərlə
verilir.
məhsulalmaqarzusundaolduqlarını
bildirirlər.
Respublikamızın üzümçülüktəsərrüfatları müxtəliftorpaq-iqlim şəraitində yerləşdiklərinə görə,
oradadamüx-təlifliklabüddür. Ancaq bizdə yuxanda göstərilən incəlik, bəzən nəzərə
alınmamışdır və torpaq-iqlim şəraitinə ümumi münasibət göstərilmişdir. Bu baxımdan üzüm
sortlan diqqətlə seçilməlidir. Hər bir üzümçünün üzüm sortlan haqqında azacıq da olsa təsəvvürü
olmalıdır.
Bununla o, öz üzümlüyündə olan sortların idarə olunmasını səmtləşdirər, sonra isə ən keyfiyyətli
və ən məhsuldar sortların əldə edilməsinə səy göstərər. Üzüm sortlarının təsvir və təyin edilməsi
üzrə təkmil metodikalar mövcuddur. Hər hansı naməlum sort metodoloji əsaslarla təyin edilə
bilər. Üzüm sortlarının təsvirində əlamətlərin yazılı mətnindən başqa rəngli fotoşəkillər sort
haqqında daha müfəssəl və yığcam təsəvvür yaradır. Əvvəlki vaxtlarla müqayisədə hazırda daha
təkmil texniki vasitələr vardır, onların köməyi ilə sort haqqında daha aydın təsəvvür yaratmaq
mümkündür.