Prezentacja Alka Tarkowskiego z konferencji "Otwarta edukacja w Polsce", zorganizowanej 23 kwietnia 2009 roku w Sejmie RP przez Koalicję Otwartej Edukacji (KOED).
6. Bariery i szanse dla
rozwoju OZE dotyczą
także treści naukowych,
zasobów bibliotecznych i
archiwalnych – w gruncie
rzeczy wszelkich
utworów.
7. We wszystkich
wypadkach istnieją te
same bariery prawne,
szanse oferowane przez
nowe technologie,
transformacje przyjętych
modeli produkcji i
dystrybucji treści.
9. System „tradycyjnej” regulacji
System skrojony na potrzeby
czasów analogowych:
ograniczonej liczby kanałów
komunikacji i dystrybucji, oraz
ograniczonej możliwość
kopiowania.
10. System „tradycyjnej” regulacji
•Kluczowy mechanizm: prawo
autorskie („Wszelkie prawa
zastrzeżone”)
•Także prawo sui generis
ochrony baz danych, prawa
pokrewne (istotne dla utworów
audiowizualnych), prawo
patentowe.
11. System „tradycyjnej” regulacji
”Prawo autorskie”, ale:
• ograniczenia na rzecz nowej
twórczości / domeny publicznej:
np. ograniczony czas
obowiązywania, wymóg
twórczej działalności
• ograniczenia praw wyłącznych
twórców: dozwolony użytek
12. System „tradycyjnej” regulacji
Dozwolony użytek
Wyjątki odzwierciedlają ocenę
prawodawcy odnośnie potrzeby
korzystania przez
społeczeństwo z treści
chronionych, przeciwstawionej
ekonomicznym interesom
posiadaczy praw.
13. System „tradycyjnej” regulacji
• Dyrektywa w sprawie
harmonizacji określonych
aspektów prawa autorskiego i
praw pokrewnych w
społeczeństwie informacyjnym.
• Cel: dostosowanie regulacji
do zmian technologicznych.
14. System „tradycyjnej” regulacji
• Lucie Gibault, „Evaluating directive
2001/29/EC in the light of the digital
public domain”
„brak jasnych ram prawnych tak dla
posiadaczy praw, jak i użytkowników”
• brak harmonizacji wyjątków
• brak pewności co do
długoterminowego kształtu wyjątków
15. Jaka regulacja na rzecz
otwartości?
Wobec niewystarczającej
regulacji ustawowej.
16. Jaka regulacja na rzecz
otwartości?
Przejrzysta i dająca
pewność.
Rekonstruująca reguły
domeny publicznej.
17. Nauka i edukacja cyfrowa
• szeroka dystrybucja – zatarcie
tradycyjnych granic instytucji
• aktorzy inni niż aktorzy rynkowi i
instytucje publiczne
• „sieci społeczne oparte na dzieleniu
się” (social sharing)
• cele nierynkowe – dostępność
• działania z pominięciem tradycyjnych
pośredników („fast track”
• Wikipedia.
18. Regulacje alternatywne
• funkcjonujące w ramach
obowiązującego prawa
• dobrowolne
• mechanizmy prawne – ale także
instytucjonalne i techniczne („Code
is law”)
• odpowiadające wymogom czasów
cyfrowych – ewolucja systemu
regulacji.
19. Otwarte deklaracje i
mandaty
BBB
EU (FP7)
Wellcome Trust
National Institutes of Health
Ponad 30 innych instytucji dających
granty
Harvard
Deklaracja z Cape Town
20. Regulacje alternatywne
Melanie Dulong de Rosnay
• otwartość ekonomiczna –
dostępne za darmo
• otwartość techniczna – efektywne
wykorzystanie przez ludzi oraz
maszyny
• otwartość prawna – swoboda
wykorzystania, brak praw
zastrzeżonych
21. Regulacje alternatywne
4 stopnie otwartości OZE
1. Brak otwartości
2. Otwarty dostęp
3. Pewne prawa zastrzeżone
4. W pełni otwarta publikacja –
materiały dostępne w domenie
publicznej (lub na wolnej licencji)
Każdy krok redukuje część barier
występujących w tradycyjnym modelu
24. Otwarte licencje
Licencje Creative Commons
• „Pewne prawa zastrzeżone”
• Dobrowolna regulacja,
swoboda zawierania umów.
• Funkcjonuje w ramach
obowiązującego systemu
prawa autorskiego, jako jego
uzupełnienie
25. Otwarte licencje
Licencje Creative Commons
• darmowe, standardowe i
przejrzyste
• dostępne w 50 jurysdykcjach
oraz w wersji międzynarodowej
• aktualizacja i harmonizacja
licencji
• ok. 200 mln utworów w 7 lat
30. Otwarte licencje
Licencje Creative Commons
• Definicja „Free Cultural Works” -
określenie zasad pełnej otwartości:
- swoboda korzystania
- swoboda studiowania / badania
- swoboda tworzenia i dystrybucji
kopii
- swoboda wprowadzania zmian i
ulepszeń
31. Otwarte licencje
Creative Commons Zero
• mechanizm zrzeczenia się praw
autorskich (także praw chroniących
bazy danych, prywatność, itd.) w
zakresie możliwym w danej jurysdykcji
• w przypadku niemożności zrzeczenia
się – działa jak szeroko zakrojona
licencja publiczna
• rekonstrukcja domeny publicznej
32. Otwarte licencje
Różne normy otwartości, wyrażane
poprzez regulacje, obowiązują w
różnych środowiskach – różnice
pomiędzy otwartą edukacją, otwarty
dostępem do czasopism naukowych,
dostępem do danych, itd.
Rosnące przeświadczenie, że
niezbędna jest pełna otwartość.
33. “nowe modele udostępniania
dzieł, choć niepozbawiające
znaczenia przepisów prawa
autorskiego, wpłyną na ich
modyfikację i interpretację.
Chodzi tu o zmiany łagodzące
rygoryzm ochrony interesów
twórców i producentów”
prof. prof. Janusz Barta i
Ryszard Markiewicz
34. Bariery dla otwartości
• Niska świadomość –
niezrozumienie otwartości
• Bariery techniczne – brak
standardów
• Bariery regulacyjne