Η εργασία αυτή υλοποιήθηκε στο 1ο Γυμνάσιο Περαίας κατά το γ' τρίμηνο της σχολικής χρονιάς 2013-2014 από τα τμήματα Γ1, Γ2 και Γ3 με το συντονισμό της διδάσκουσας Κωνσταντίνας Παπακώστα. Η πορεία και τα αποτελέσματα της συλλογικής μας δουλειάς παρουσιάστηκαν στην επιμορφωτική ημερίδα με θέμα “Διδακτική της Ιστορίας” που διοργάνωσαν οι σχολικές σύμβουλοι Φιλολόγων Δ.Δ.Ε. Α. Θεσσαλονίκης στις 18/11/2014.

2. Εργασία στα πλαίσια της Τοπικής Ιστορίας,
μέρος του μαθήματος Νεότερης και
Σύγχρονης Ιστορίας.
Αποτέλεσμα της συλλογικής δουλειάς των
τμημάτων Γ1, Γ2 και Γ3.
Οι μαθητές και οι μαθήτριες
είτε ανέλαβαν το ρόλο του ερευνητή,
συλλέγοντας πληροφορίες, μαρτυρίες αλλά
και αρχειακό υλικό,
είτε μοιράστηκαν την προσωπική τους
μαρτυρία που τους έφερε να ζουν στην
Περαία.

3. Έτσι, εξοικειώθηκαν με τις βασικές αρχές της
ιστορικής έρευνας:
τη διατύπωση του ερευνητικού ερωτήματος,
τη συλλογή μαρτυριών και πληροφοριών και
την επεξεργασία τους για την εξαγωγή
συμπερασμάτων.

4. Η θεωρητική βάση της εργασίας αντλήθηκε από τις
αρχές της προφορικής ιστορίας και τη στροφή που
αυτή σηματοδότησε στη μελέτη της ιστορίας των
καθημερινών ανθρώπων.
Στόχοι:
η ανάδειξη των βιωματικών όψεων της καθημερινής
ζωής,
η «περιπέτεια» της εγκατάστασης στην περιοχή μας,
η διερεύνηση του κατά πόσο αυτή αποτέλεσε
επιλογή ή αναγκαιότητα.
Εφαρμογή των αρχών της προφορικής ιστορίας
στη διερεύνηση της τοπικής ιστορίας της
Περαίας.

5. Η ερευνητική μέθοδος ήταν η ημιδομημένη
συνέντευξη.
“Συλλέγοντας τις «ιστορίες» τους, αντί για
συνεντεύξεις οι μαθητές διοργάνωσαν
ελεύθερες αφηγήσεις ζωής, όπου τα άμεσα
εμπλεκόμενα άτομα μιλούν για τα
σημαντικά γεγονότα της ζωής τους και για
τις αντιδράσεις τους σε αυτά.”
Τα παιδιά διεύρυναν το ερευνητικό πεδίο
συγκεντρώνοντας πρωτογενές αρχειακό
υλικό (φωτογραφίες, έγγραφα).

6. Καθώς η προφορική ιστορία καλύπτει ομάδες και
κοινωνικές κατηγορίες ατόμων που δεν
ανήκουν στους πρωταγωνιστές της ιστορίας
αλλά στις ‘σιωπηλές πλειοψηφίες’, επιλέξαμε
ως πεδίο έρευνας τους μετανάστες, δίνοντας
στους μαθητές- ερευνητές το περιθώριο να
επιλέξουν ακόμα και τον εαυτό τους ως πηγή
μαρτυρίας.

7. Πορεία της εργασίας:
α. Δεδομένα και ερευνητικά ερωτήματα.
β. Συλλογή υλικού.
γ. Ομαδοποίηση των “ιστοριών”.
δ. Εξαγωγή συμπερασμάτων.

8. α. Δεδομένα και ερευνητικά ερωτήματα
Συλλογή βιβλιογραφικών πληροφοριών για
την περιοχή.
“Η Περαία είναι πόλη του δήμου Θερμαϊκού, ο οποίος
βρίσκεται στα ανατολικά προάστια της Θεσσαλονίκης.
Πριν τους βαλκανικούς πολέμους και την απελευθέρωση της
Μακεδονίας η περιοχή ήταν ιδιοκτησία ενός Τούρκου Μπέη.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή η περιοχή
απαλλοτριώθηκε από την ελληνική κυβέρνηση για την
αποκατάσταση των προσφύγων και έτσι εγκαταστάθηκαν στην
περιοχή 740 άτομα (132 οικογένειες από τη Μικρά Ασία και
72 από την Ανατολική Θράκη).

9. Έπειτα από πολλές διαφωνίες, η ονομασία Περαία
καθιερώθηκε ύστερα από πρόταση του τότε Διευθυντή
Εποικισμού Μακεδονίας.
Μέχρι τη δεκαετία του 1990 ο πληθυσμός της γνώριζε μια
ομαλή αύξηση πλησιάζοντας τους 3000 κατοίκους το 1991.
Οι κοινωνικές και οικονομικές μεταβολές που συντελέστηκαν
στο ελληνικό κράτους αλλά και στα γειτονικά κράτη των
Βαλκανίων είχαν ως αποτέλεσμα την αλματώδη αύξηση του
πληθυσμού, ο οποίος, σύμφωνα με την απογραφή του 2011,
ξεπέρασε κατά πολύ τις 18000.
Τα τελευταία χρόνια, λόγω της οικονομικής κρίσης που πλήττει
την Ελλάδα, το ρεύμα εγκατάστασης στην περιοχή αλλάζει
κατεύθυνση, αφού αρκετοί κάτοικοι εγκαταλείπουν την
περιοχή αναζητώντας άλλους τόπους εργασίας και
εγκατάστασης”.

10. • Διατύπωση ερευνητικού
ερωτήματος:
“Αποφασίσαμε, λοιπόν, ως σχολική κοινότητα της Γ’
τάξης του 1ου Γυμνασίου Περαίας, να
προσπαθήσουμε να ανασυνθέσουμε την ιστορία του
τόπου στον οποίο ζούμε και μεγαλώνουμε.
Προσπαθήσαμε να συγκεντρώσουμε μαρτυρίες,
«ιστορίες», κατοίκων της περιοχής, προκειμένου να
διερευνήσουμε τους λόγους της πληθυσμιακής
αύξησης των τελευταίων δύο δεκαετιών. Με άλλα
λόγια, να διερευνήσουμε τους λόγους που οδήγησαν
τους ανθρώπους εδώ, αλλά και να αναζητήσουμε τις
αφετηρίες τους.”

11. β. Συλλογή υλικού
Συλλέχθηκαν πάνω από τριάντα
ιστορίες και πλούσιο φωτογραφικό
υλικό.
Οι ιστορίες αφορούσαν τις
μεταναστευτικές πορείες φίλων,
συγγενών ή γειτόνων.
Κάποτε ήταν αυτοβιογραφικές.

12. γ. Ομαδοποίηση των
“ιστοριών”
Με βάση τις μαρτυρίες που
συγκεντρώθηκαν ο πληθυσμός της
Περαίας κατατάχθηκε σε ευδιάκριτες
ομάδες, ανάλογα με το χρόνο
εγκατάστασης και την προέλευσή
του.

13. α) πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, οι
οποίοι είτε εγκαταστάθηκαν στην
Περαία είτε μετακινήθηκαν σε αυτή,
μετά από βραχύχρονη παραμονή σε
άλλες περιοχές της Ελλάδας,

14. Από τη Μικρά Ασία στο Βατοπέδι Χαλκιδικής και στη
συνέχεια στην Περαία

15. Εγκατάσταση Μικρασιατών προσφύγων στην Περαία:
οικοδομή στην Άνω Περαία

16. Λεωφόρος Θεσσαλονίκης, απέναντι
από τη Βιοϊατρική (δεκαετία 1930)

17. Πρόσφυγες και τα έγγραφά τους

18. β) εξωτερικοί μετανάστες (που
μετανάστευσαν από το εξωτερικό), πρώτης
ή δεύτερης γενιάς, από τη Βουλγαρία, τη
Ρουμανία, την Αλβανία, τη Γεωργία, κυρίως
για οικονομικούς, σπουδαστικούς,
οικογενειακούς και πρακτικούς λόγους.
Στην ομάδα αυτή εντάχθηκαν και
μετανάστες προς άλλες χώρες.

19. «Περαιώτες» μετανάστες στη Γερμανία

20. Μετανάστευση στην Περαία
Από τη Ρουμανία

21. • Εκκλησάκι του Αγ. Γεωργίου στην
Λούσνια της Αλβανίας • Από την Αλβανία, τη
Γεωργία και τη
Βουλγαρία

22. γ) εσωτερικοί μετανάστες (που
μετανάστευσαν – μετακόμισαν από άλλες
περιοχές της Ελλάδας) από τη Θεσσαλονίκη,
από τη Χαλκιδική ή από διάφορες περιοχές
με τη Θεσσαλονίκη ως ενδιάμεση,
βραχύχρονη εγκατάσταση.
Οι λόγοι που οδήγησαν στην εσωτερική
μετανάστευση είναι οι ίδιοι που
μαρτυρούνται και για την εξωτερική.

23. δ) παλιννοστούντες

24. Παλιννόστηση από τη Γερμανία

25. Παλιννόστηση από τη Σουηδία

26. δ. εξαγωγή συμπερασμάτων
“Στην εργασία αυτή διερευνήσαμε τους λόγους
που κάνουν έναν άνθρωπο ή μια οικογένεια να
φύγει από τον τόπο της. Ως τελικό συμπέρασμα
αξίζει να παρατηρήσουμε ότι στο τέλος
καταφέρνει να πετύχει τους στόχους για τους
οποίους μετακινήθηκε, ακόμα κι όταν μαζί του
έχει λιγοστά πράγματα - αν όχι τίποτα (π.χ.
πρόσφυγες Μ. Ασίας ), κάνοντας τις
περισσότερες φορές τη ζωή του καλύτερη.”

27. Το αποτέλεσμα της δουλειάς μας
συγκεντρώθηκε σε ένα σύντομο τόμο,
διαθέσιμο στο ιστολόγιο
«Το φτερό του καρχαρία».
http://tofterotoykarxaria.blogspot.com

28. Ενδεικτική βιβλιογραφία
C. Fischer, S. Costache, Χ. Μακρυγιάννη, Μια
εισαγωγή στην Προφορική Ιστορία. Όταν οι
εμπειρίες των εν ζωή ανθρώπων γίνονται
ιστορία, Όμιλος Ιστορικού Διαλόγου και
Έρευνας (ΟΙΔΕ).
Β. Σακκά, Προφορική Ιστορία και Σχολείο: Η
ιστορία ως βιωμένη εμπειρία και η διδακτική
της αξιοποίηση (Ανακοίνωση στο συνέδριο
ΣΕΦΚ-ΠΕΦ, Λεμεσός 3-4 Οκτωβρίου 2008,
υπό δημοσίευση στα Πρακτικά του
Συνεδρίου).
Ε. Μ. Στεφανίδης, Η ιστορία των 60 πρώτων
χρόνων της Περαίας, Περαία 2001.
Γ. Χ. Καριώτης, Μνήμες Επιβατών – Λόγια
Ψυχής.