ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1821-1930)

1. E. Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
2.ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΦΙΞΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ
Μπακάλης Κώστας : history-logotexnia.blogspot.com

2.  Το κείμενο του σχολικού βιβλίου με πλαγιότιτλους
Πηγή: http://www.venetokleio.gr/Παναγιώτης Αθανασόπουλος
Η Μικρασιατική καταστροφή επηρέασε σημαντικά την πορεία του ελληνικού έθνους
στη σύγχρονη εποχή. Ορισμένοι την παραλλήλισαν με την πτώση της
Κωνσταντινούπολης το 1453, ενώ άλλοι θεώρησαν το 1922 ως αφετηρία της νέας
Ελλάδας. Το προσφυγικό ζήτημα, ως συνέπεια της Μικρασιατικής καταστροφής,
αποτέλεσε για την Ελλάδα ένα οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό
ζήτημα μεγάλης σπουδαιότητας, με επιπτώσεις σε όλους τους τομείς της ζωής του
νεοελληνικού έθνους.
α. Εξωτερική πολιτική
Με την ανταλλαγή των πληθυσμών εξέλιπε η κυριότερη πηγή προστριβών μεταξύ
Ελλάδας και Τουρκίας. Οι καλές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών διατηρήθηκαν τρεις
τουλάχιστον δεκαετίες.
β. Πληθυσμός/ εθνολογική σύσταση
Ο πληθυσμός της Ελλάδας αυξήθηκε από το 1920 έως το 1928 περίπου κατά 20%.
Αυξήθηκε επίσης κατά πολύ ο βαθμός αστικοποίησης του κράτους. Κατά την ίδια
περίοδο, ο πληθυσμός της ευρύτερης περιοχής της πρωτεύουσας διπλασιάστηκε. Η
δημιουργία μάλιστα προσφυγικών συνοικισμών γύρω από την Αθήνα και τον
Πειραιά έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του ενιαίου πολεοδομικού
συγκροτήματος, όπως το ξέρουμε σήμερα. Εκτός από την Αθήνα, τον Πειραιά και τη
Θεσσαλονίκη, υπήρξαν και άλλα αστικά κέντρα που διογκώθηκαν εξαιτίας της
εγκατάστασης προσφύγων σε αυτά.
πληθυσμός

3.  Το κείμενο του σχολικού βιβλίου με πλαγιότιτλους
Πηγή: http://www.venetokleio.gr/Παναγιώτης Αθανασόπουλος
Σημαντικότερες ήταν οι επιπτώσεις από την άφιξη των προσφύγων στην εθνολογική σύσταση
του πληθυσμού της Ελλάδας. Το 1920 η Ελλάδα είχε 20% μη Έλληνες ορθόδοξους, ενώ το 1928
μόλις 6%. Ο ελληνικός πληθυσμός της Δυτικής Θράκης και της Ηπείρου αυξήθηκε, ενώ η Κρήτη,
η Λέσβος και η Λήμνος εξελληνίστηκαν πλήρως. Η κυριότερη όμως μεταβολή στην εθνολογική
σύσταση λόγω της εγκατάστασης των προσφύγων συνέβη στη Μακεδονία. Το ποσοστό των μη
Ελλήνων ορθοδόξων που ήταν 48% το 1920, έπεσε στο 12% το 1928. Η ενίσχυση του ελληνικού
χαρακτήρα της Μακεδονίας είχε μεγάλη σημασία για τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας
της Ελλάδας. Εξάλλου, αραιοκατοικημένες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας, κάποιες από αυτές
παραμεθόριες, εποικίστηκαν από πρόσφυγες. Με τον τρόπο αυτό κατοχυρώθηκαν οι νέες
περιοχές που ενώθηκαν με την Ελλάδα μετά τους Βαλκανικούς πολέμους και ενσωματώθηκαν
στον εθνικό κορμό.
Εθνολογική
σύνθεση
γ. Οικονομία
Για ένα διάστημα η άφιξη των προσφύγων φαινόταν δυσβάστακτο φορτίο για την ελληνική
οικονομία. Μεσοπρόθεσμα όμως αυτή ωφελήθηκε από την εγκατάσταση των προσφύγων.
Κατ' αρχήν αναδιαρθρώθηκαν οι καλλιέργειες και η αγροτική παραγωγή πολλαπλασιάστηκε. Σε
μία δεκαετία (1922-1931) οι καλλιεργούμενες εκτάσεις αυξήθηκαν περίπου κατά 50%, η
γεωργική παραγωγή διπλασιάστηκε και εξασφαλίστηκε επάρκεια σε σιτηρά. Οι πρόσφυγες
εφάρμοσαν την αμειψισπορά και την πολυκαλλιέργεια και στήριξαν το θεσμό της μικρής
γεωργικής ιδιοκτησίας. Η έλλειψη γεωργικών εκτάσεων προς διανομή στους πρόσφυγες
υποχρέωσε το κράτος να αναλάβει την κατασκευή μεγάλων εγγειοβελτιωτικών έργων, κυρίως
στη Μακεδονία, και έτσι αυξήθηκαν οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Εισήχθησαν νέες καλλιέργειες ή
επεκτάθηκαν οι παλιές (καπνός, βαμβάκι, σταφίδα). Η κτηνοτροφία και η πτηνοτροφία
βελτιώθηκαν ποσοτικά και ποιοτικά. Η δενδροκομία, η σηροτροφία και η αλιεία αναπτύχθηκαν
από πρόσφυγες που ήταν ειδικευμένοι σε αυτές τις ασχολίες στην πατρίδα τους.
Αγροτική
οικονομία

4.  Το κείμενο του σχολικού βιβλίου με πλαγιότιτλους
Πηγή: http://www.venetokleio.gr/Παναγιώτης Αθανασόπουλος
Η άφιξη των προσφύγων αναζωογόνησε και τη βιομηχανία με νέο, ειδικευμένο και φθηνό
εργατικό δυναμικό, με τη διεύρυνση της καταναλωτικής αγοράς και με τη δράση ανθρώπων με
επιχειρηματικές ικανότητες. Στη δεκαετία 1922-1932, διπλασιάστηκε ο αριθμός των
βιομηχανικών μονάδων. Η πρόοδος όμως δεν ήταν σημαντική, εξαιτίας κυρίως της διατήρησης
των παραδοσιακών δομών λειτουργίας τους. Η συμμετοχή των προσφύγων (ως κεφαλαιούχων
και ως εργατών) ήταν μεγαλύτερη στην κλωστοϋφαντουργία, την ταπητουργία, τη μεταξουργία,
την αλευροβιομηχανία και την παραγωγή οικοδομικών υλικών. Αρκετοί ήταν οι πρόσφυγες που
αναδείχθηκαν ως επιχειρηματίες, βιομήχανοι ή μεγαλέμποροι. Οι Έλληνες που προέρχονταν από
τα αστικά κέντρα της Μικράς Ασίας και την Κωνσταντινούπολη υπερείχαν σε σύγκριση με τους
αυτόχθονες σε επιχειρηματικό πνεύμα, εκπαίδευση, κατάρτιση και προοδευτικές αντιλήψεις. Ο
κοσμοπολίτικος χαρακτήρας της ζωής τους, η γνώση ξένων γλωσσών, οι επαφές που είχαν
αναπτύξει με την Ευρώπη και η πείρα που διέθεταν τους βοήθησαν, όταν εγκαταστάθηκαν στην
Ελλάδα, να οργανώσουν δικές τους επιχειρήσεις ή να στελεχώσουν επιχειρήσεις άλλων,
προσφύγων ή γηγενών.
Η άφιξη των προσφύγων επέδρασε και στην ένταξη των γυναικών στον ενεργό πληθυσμό. Το
1930 οι γυναίκες αποτελούσαν την πλειονότητα των εργατών στην κλωστοϋφαντουργία, την
καπνοβιομηχανία και τη βιομηχανία ετοίμων ενδυμάτων.
Βιομηχανία
Οι πρόσφυγες
επιχειρηματίες
Η ένταξη των
γυναικών στον
ενεργό πληθυσμό
δ. Πολιτισμός
Οι πρόσφυγες είχαν ζήσει σε τόπους με πολιτιστική παράδοση πολλών αιώνων, την οποία μετέφεραν στη νέα
τους πατρίδα. Η μουσική που έφεραν μαζί τους επηρέασε τον τρόπο έκφρασης των λαϊκών στρωμάτων και
αναδείχθηκε σε λαϊκή μουσική της πόλης (ρεμπέτικα). Πρόσφυγες οργανοπαίχτες και τραγουδιστές κυριάρχησαν
στη λαϊκή μουσική σκηνή μέχρι το 1940. Οι πρόσφυγες έκαναν αισθητή την παρουσία τους και στον πνευματικό
χώρο. Οι λογοτέχνες Γ. Σεφέρης, Η. Βενέζης, Κ. Πολίτης, Γ. Θεοτοκάς, Σ. Δούκας, ο ζωγράφος και συγγραφέας Φ.
Κόντογλου και ο μουσικός Μ. Καλομοίρης είναι μερικοί από τους πολλούς Μικρασιάτες που διέπρεψαν στα
γράμματα και τις τέχνες, πλούτισαν τη νέα ελληνική γλώσσα και συνέβαλαν στην εξέλιξη της. Γενικότερα,
σημαντική υπήρξε η προσφορά των προσφύγων στη διαμόρφωση της σημερινής ελληνικής ταυτότητας.

5. ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΑΦΙΞΗ
ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ Η Σμύρνη
την ώρα της
καταστροφής
(30 Αυγούστου
1922).Ένωση
Σμυρναίων
(Ανθολογία
Σοκόλη)

6. επηρέασε
σημαντικά την
πορεία του
ελληνικού έθνους
στη σύγχρονη
εποχή.
Ορισμένοι την
παραλλήλισαν με
την πτώση της
Κων/πολης το
1453,
ενώ άλλοι
θεώρησαν το
1922 ως
αφετηρία της
νέας Ελλάδας.
Το προσφυγικό ζήτημα,  ως συνέπεια της Μικρασιατικής καταστροφής, αποτέλεσε για την
Ελλάδα ένα  οικονομικό,  κοινωνικό,  πολιτικό και  πολιτιστικό ζήτημα μεγάλης
σπουδαιότητας, με επιπτώσεις σε όλους τους τομείς της ζωής του νεοελληνικού έθνους.
Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

7. Αφού λάβετε υπόψη σας την παραπάνω πηγή και την αφήγηση του σχολικού σας
βιβλίου να σχολιάσετε την παρακάτω φράση:
«Το προσφυγικό ζήτημα, ως συνέπεια της Μικρασιατικής Καταστροφής, αποτέλεσε
για την Ελλάδα ένα οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό ζήτημα
μεγάλης σπουδαιότητας, με επιπτώσεις σε όλους τους τομείς της ζωής του
νεοελληνικού έθνους» (σχολικό βιβλίο, σ. 166).
ΠΗΓΗ
Τα αποτελέσματα του μεγάλου προσφυγικού
ζητήματος ήταν τεράστια από οικονομική,
πολιτική και εθνολογική άποψη. Παρατηρείται
αύξηση του αστικού πληθυσμού, τόνωση του
εμπορίου, επίρρωση ιδιαίτερων βιομηχανιών, π.χ.
υφαντουργίας, ταπητουργίας, κεραμοποιίας και
πλαστικής. Η ανταλλαγή των ελληνοτουρκικών
πληθυσμών μεταβάλλει και την εξωτερική
πολιτική της Ελλάδας προς την Τουρκία και ύστερα
από λίγα χρόνια (1930) συνθήκη φιλίας ενώνει τους
δύο λαούς. Αλλά και με τα άλλα βαλκανικά κράτη
επιζητεί η Ελλάδα να συνάψει φιλικές σχέσεις.
Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, ό.π., σ.
385
▲ Γυναίκες πρόσφυγες
εργάζονται σε νηματουργείο.

8. Α. ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

9. Α. ΣΤΗΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Με την ανταλλαγή των πληθυσμών εξέλιπε η
κυριότερη πηγή προστριβών μεταξύ Ελλάδας
καιΤουρκίας.
Οι καλές σχέσεις μεταξύ των
δύο χωρών διατηρήθηκαν τρεις
τουλάχιστον δεκαετίες.

10. Β.ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ/
ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ

11. ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
Ο πληθυσμός της Ελλάδας αυξήθηκε από
το 1920 έως το 1928 περίπου κατά 20%.
• Αυξήθηκε επίσης κατά πολύ ο βαθμός αστικοποίησης του κράτους.
 Κατά την ίδια περίοδο, ο πληθυσμός της ευρύτερης περιοχής της
πρωτεύουσας διπλασιάστηκε.
 Η δημιουργία μάλιστα προσφυγικών συνοικισμών γύρω από την Αθήνα
και τον Πειραιά έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση του ενιαίου
πολεοδομικού συγκροτήματος, όπως το ξέρουμε σήμερα.
 Εκτός από τηνΑθήνα, τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη, υπήρξαν και
άλλα αστικά κέντρα που διογκώθηκαν εξαιτίας της εγκατάστασης
προσφύγων σε αυτά.
Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑΤΟΝ 20ό ΑΙΩΝΑ
 7. Οι μεγάλες επενδύσεις

12. ■ Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τους πίνακες 2 και 3 που παρατίθενται στις σελ. 155 και 167
αντίστοιχα του σχολικού βιβλίου και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να καταγράψετε τα
συμπεράσματά σας.

13. Εθνολογική σύνθεση
Σημαντικότερες ήταν οι επιπτώσεις από την άφιξη των προσφύγων στην
εθνολογική σύσταση του πληθυσμού της Ελλάδας.
•Το 1920 η Ελλάδα είχε 20% μη Έλληνες ορθόδοξους, ενώ το 1928 μόλις 6%.
• Ο ελληνικός πληθυσμός της Δυτικής Θράκης και της Ηπείρου αυξήθηκε,
• ενώ η Κρήτη, η Λέσβος και η Λήμνος εξελληνίστηκαν πλήρως.
• Η κυριότερη όμως μεταβολή στην εθνολογική σύσταση λόγω της εγκατάστασης
των προσφύγων συνέβη στη Μακεδονία.
 Το ποσοστό των μη Ελλήνων ορθοδόξων που ήταν 48% το 1920, έπεσε στο
12% το 1928.
 Η ενίσχυση του ελληνικού χαρακτήρα της Μακεδονίας είχε μεγάλη σημασία
για τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας.
• Εξάλλου, αραιοκατοικημένες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας,
 κάποιες από αυτές παραμεθόριες, εποικίστηκαν από πρόσφυγες.
 Με τον τρόπο αυτό κατοχυρώθηκαν οι νέες περιοχές που ενώθηκαν με την
Ελλάδα μετά τους Βαλκανικούς πολέμους και ενσωματώθηκαν στον εθνικό
κορμό.

14. Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

15. ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Για ένα διάστημα η άφιξη των προσφύγων φαινόταν δυσβάστακτο φορτίο για την ελληνική
οικονομία.
Μεσοπρόθεσμα όμως αυτή ωφελήθηκε από την εγκατάσταση των προσφύγων.
 Κατ' αρχήν αναδιαρθρώθηκαν οι καλλιέργειες
 και η αγροτική παραγωγή πολλαπλασιάστηκε.
 Σε μία δεκαετία (1922-1931)
 οι καλλιεργούμενες εκτάσεις αυξήθηκαν περίπου κατά 50%,
 η γεωργική παραγωγή διπλασιάστηκε
 και εξασφαλίστηκε επάρκεια σε σιτηρά.
 Οι πρόσφυγες:
 εφάρμοσαν την αμειψισποράκαι την πολυκαλλιέργεια
 και στήριξαν το θεσμό της μικρής γεωργικής ιδιοκτησίας.
 Η έλλειψη γεωργικών εκτάσεων προς διανομή στους πρόσφυγες υποχρέωσε το κράτος να
αναλάβει την κατασκευή μεγάλων εγγειοβελτιωτικών έργων, κυρίως στη Μακεδονία,
 και έτσι αυξήθηκαν οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις.
 Εισήχθησαν νέες καλλιέργειες ή επεκτάθηκαν οι παλιές (καπνός, βαμβάκι, σταφίδα).
 Η κτηνοτροφία και η πτηνοτροφία βελτιώθηκαν ποσοτικά και ποιοτικά.
 Η δενδροκομία, η σηροτροφία και η αλιεία αναπτύχθηκαν από πρόσφυγες που ήταν
ειδικευμένοι σε αυτές τις ασχολίες στην πατρίδα τους.

16. ήταν μεγαλύτερη στην
 κλωστοϋφαντουργία,
 την ταπητουργία,
 τη μεταξουργία,
 την
αλευροβιομηχανία και
 την παραγωγή
οικοδομικών υλικών.
Η συμμετοχή των
προσφύγων (ως
κεφαλαιούχων και ως
εργατών)
εξαιτίας κυρίως της
διατήρησης των
παραδοσιακών δομών
λειτουργίας τους.
Η πρόοδος όμως δεν
ήταν σημαντική,
διπλασιάστηκε ο
αριθμός των
βιομηχανικών
μονάδων.
Στη δεκαετία
1922-1932,
αναζωογόνησε και
τη βιομηχανία με 
νέο, ειδικευμένο και
φθηνό εργατικό
δυναμικό,
 με τη διεύρυνση
της καταναλωτικής
αγοράς
 και με τη δράση
ανθρώπων με
επιχειρηματικές
ικανότητες.
Η άφιξη των
προσφύγων
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

17. ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΕΣ
Αρκετοί ήταν οι πρόσφυγες που αναδείχθηκαν
 ως επιχειρηματίες,
Βιομήχανοι
 ή μεγαλέμποροι.
ΟιΈλληνες που
προέρχονταν από τα αστικά
κέντρα της Μικράς Ασίας
και την Κων/πολη
υπερείχαν σε σύγκριση με
τους αυτόχθονες
I. σε επιχειρηματικό
πνεύμα,
II. εκπαίδευση,
III. κατάρτιση
IV. και προοδευτικές
αντιλήψεις.
Ο κοσμοπολίτικος
χαρακτήρας της ζωής τους,
η γνώση ξένων
γλωσσών,
οι επαφές που είχαν
αναπτύξει με την Ευρώπη
και η πείρα που διέθεταν
 τους βοήθησαν, όταν
εγκαταστάθηκαν στην
Ελλάδα,
 να οργανώσουν δικές
τους επιχειρήσεις
 ή να στελεχώσουν
επιχειρήσεις άλλων,
προσφύγων ή γηγενών.
Η άφιξη των προσφύγων επέδρασε και στην ένταξη των γυναικών στον ενεργό πληθυσμό. Το 1930
οι γυναίκες αποτελούσαν την πλειονότητα των εργατών  στην κλωστοϋφαντουργία,  την
καπνοβιομηχανία και  τη βιομηχανία ετοίμων ενδυμάτων.

18. Δ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

19. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
 Οι πρόσφυγες είχαν ζήσει σε τόπους με πολιτιστική παράδοση πολλών αιώνων, την
οποία μετέφεραν στη νέα τους πατρίδα.
 Η μουσική που έφεραν μαζί τους
 επηρέασε τον τρόπο έκφρασης των λαϊκών στρωμάτων
 και αναδείχθηκε σε λαϊκή μουσική της πόλης (ρεμπέτικα).
 Πρόσφυγες οργανοπαίχτες και τραγουδιστές κυριάρχησαν στη λαϊκή μουσική
σκηνή μέχρι το 1940.
Οι πρόσφυγες έκαναν αισθητή την παρουσία τους και στον πνευματικό χώρο. Οι
λογοτέχνες:
 Γ. Σεφέρης,
 Η. Βενέζης,
 Κ. Πολίτης,
 Γ. Θεοτοκάς,
 Σ. Δούκας,
 ο ζωγράφος και συγγραφέας Φ. Κόντογλου
 και ο μουσικός Μ. Καλομοίρης
 είναι μερικοί από τους πολλούς Μικρασιάτες που διέπρεψαν στα γράμματα και τις
τέχνες, πλούτισαν τη νέα ελληνική γλώσσα και συνέβαλαν στην εξέλιξη της.
 Γενικότερα, σημαντική υπήρξε η προσφορά των προσφύγων στη διαμόρφωση της
σημερινής ελληνικής ταυτότητας.

20.  ΓιάννηςΨυχοπαίδης,
Πορτρέτο Γ. Σεφέρη
Από τους σημαντικότερους
ποιητές της Γενιάς του
Τριάντα είναι ο Γιώργος
Σεφέρης (1900-1971). Ο
ποιητής (Γεώργιος
Σεφεριάδης) γεννήθηκε στη
Σμύρνη, αλλά το 1914
εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Από τα δεκαοκτώ του
χρόνια, οπότε έφυγε για να
σπουδάσει νομικά στο
Παρίσι, ο Σεφέρης ως
διπλωμάτης έζησε το
μεγαλύτερο μέρος της ζωής
του μακριά από την Ελλάδα.
Ιστορία Νεοελληνικής
Λογοτεχνίας (Α, Β, Γ
Γυμνασίου)

21. Η εμπειρία του εκπατρισμού και της αιχμαλωσίας
Αρκετοί από τους συγγραφείς προέρχονται από την περιοχή της Μικράς Ασίας και
έζησαν την τραυματική εμπειρία του εκπατρισμού. Έτσι μέσα στα κείμενα τους περνά
άλλοτε φανερά, άλλοτε υπαινικτικά το οδυνηρό αυτό βίωμα. Πρόκειται για τους Φώτη
Κόντογλου, Στρατή Δούκα, Ηλία Βενέζη και Στράτη Μυριβήλη. Μερικοί ιστορικοί της
λογοτεχνίας μας ονόμασαν την ομάδα αυτή των συγγραφέων «Αιολική Σχολή», αφού
και οι τέσσερις είχαν προσωπικές εμπειρίες από το βίαιο ξεριζωμό του ελληνικού
πληθυσμού της Μικράς Ασίας το 1922. Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Α, Β, Γ
Γυμνασίου).
 Φ. Κόντογλου,
«Ο Πελοπίδας…
Επαμεινώνδας…
Δημοσθένης…
Αριστοτέλης…»
(Οι Έλληνες
ζωγράφοι, εκδ.
Μέλισσα)

22. http://www.ekebi.gr
Η οδυνηρή εμπειρία της αιχμαλωσίας αλλά και της οριστικής
απώλειας της πατρίδας σημαδεύει και τον Ηλία Βενέζη
(ψευδώνυμο του Ηλία Μέλλου, 1904-1973) που γεννήθηκε και
αυτός στο Αϊβαλί, όπως ο Κόντογλου. Στα δεκαοκτώ του χρόνια
τον συνέλαβαν οι Τούρκοι και τον έστειλαν σε στρατόπεδο
καταναγκαστικών έργων, στο εσωτερικό της χώρας, δίνοντας
στον καθένα ένα νούμερο. Εκεί χιλιάδες από τους αιχμαλώτους
πέθαναν από τις κακουχίες. Όσοι όμως έτυχε να επιβιώσουν,
όπως ο νεαρός Βενέζης, στη συνέχεια, στην ανταλλαγή των
πληθυσμών που ακολούθησε, τέθηκαν υπό την προστασία του
Ερυθρού Σταυρού. Το νούμερο λοιπόν που τους είχε δοθεί,
τελικά τους έσωσε
Αυτή η φοβερή περιπέτεια αποτέλεσε το υλικό του πολύ
γνωστού αυτοβιογραφικού του μυθιστορήματος, Το νούμερο
31328 (1931). Εδώ ο συγγραφέας μεταφέρει την τραυματική
εμπειρία της αιχμαλωσίας, το φόβο του θανάτου, την αγωνία
για το αύριο με ένα διαφορετικό τρόπο από εκείνον του Δούκα.
Εδώ τα λογοτεχνικά εκφραστικά μέσα αφθονούν και οι
παρομοιώσεις είναι συχνά αρκετά επιτηδευμένες. Παρόλο που
ο Βενέζης θαύμαζε τον Κόντογλου και το Δούκα στην
αναζήτηση του απλού και λιτού ύφους, ο ίδιος, όπως
υποστηρίζουν οι μελετητές, δε φαίνεται να θέλει να δώσει με
ωμό τρόπο όλα αυτά που έζησε. Έτσι προσπάθησε σε κάποιο
βαθμό να αποστασιοποιηθεί, χρησιμοποιώντας συχνά
εξεζητημένα λογοτεχνικά μέσα.. Ιστορία Νεοελληνικής
Λογοτεχνίας (Α, Β, Γ Γυμνασίου).

23. http://www.ekebi.gr
Σημαντική ανανέωση στο νεοελληνικό
αφηγηματικό λόγο έφερε η πεζογραφία
του Κοσμά Πολίτη (ψευδώνυμο του
Πάρι [Παρασκευά] Ταβελούδη, 1888-
1974), που με τις νεοτεριστικές τάσεις
του ξεχώρισε ανάμεσα στους
συγγραφείς της Γενιάς του Τριάντα. Το
πρώτο του μυθιστόρημα Το
λεμονοδάσος (1930), που εμφανίστηκε
όταν ήδη ο συγγραφέας είχε περάσει τα
σαράντα, εντυπωσίασε με την ιδιοτυπία
του, καθώς η φυσιολατρία
συμπορεύεται με το ερωτικό στοιχείο
και την ψυχογραφία των ηρώων. Ο
Πολίτης καλλιέργησε κυρίως το αστικό
μυθιστόρημα που γοήτευε ιδιαίτερα
τους αναγνώστες του, γιατί
ανακάλυπταν μια Ελλάδα που γνώριζαν
καλά και δεν την συναντούσαν μέσα
στα ελληνικά μυθιστορήματα... Ιστορία
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Α, Β, Γ
Γυμνασίου).

24. Η απλότητα στο ύφος και η χρήση μιας γλώσσας που
θυμίζει περισσότερο τον προφορικό λόγο των λαϊκών
ανθρώπων, χαρακτηρίζει και το έργο του Στρατή
Δούκα (1895-1983), που γεννήθηκε στα Μοσχονήσια
και ήταν και αυτός πρόσφυγας από το Αϊβαλί. Ο
συγγραφέας έγινε γνωστός με την Ιστορία ενός
αιχμαλώτου (1929). Σε αυτό το αφήγημα ο ήρωας
περιγράφει την αιχμαλωσία του από τους Τούρκους
και την προσπάθειά του να επιβιώσει μέσα σε άθλιες
συνθήκες, έως τη στιγμή που θα καταφέρει να
δραπετεύσει και να σωθεί. Το κείμενο έχει όλα εκείνα
τα στοιχεία που κάνουν άμεσο το βίωμα του αφηγητή.
Η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, τα λιγοστά επίθετα
και εκφραστικά μέσα, οι ρεαλιστικές περιγραφές
δίνουν το χαρακτήρα της μαρτυρίας. Σημαντική
επίσης είναι η συμβολή του προλόγου και της
κατακλείδας στην επίτευξη της αμεσότητας. Ο Δούκας
παρουσιάζει τον εαυτό του ως εκείνον που απλώς
καταγράφει όσα του αφηγήθηκε ο αιχμάλωτος
ήρωας, Νικόλας Κοζάκογλου.
Είναι φανερό ότι ο Δούκας έχει επηρεαστεί από το απλό ύφος του Μακρυγιάννη και των λαϊκών
ζωγράφων, όπως ήταν ο Θεόφιλος. Δεν πρέπει βέβαια να μας διαφεύγει το γεγονός ότι ο ίδιος ο
συγγραφέας, όντας μορφωμένος, επεξεργάστηκε το ύφος το οποίο έγινε λαϊκότροπο και όχι
γνήσια λαϊκό. Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Α, Β, Γ Γυμνασίου).

25. Από τους πιο καλλιεργημένους συγγραφείς της Γενιάς του
Τριάντα και συντάκτης, όπως είδαμε, του μανιφέστου της
(Ελεύθερο πνεύμα, 1929) ήταν ο Γιώργος Θεοτοκάς (1905-1966),
του οποίου το έργο χαρακτηρίζεται από το εκλεπτυσμένο ύφος
και την καθαρότητα της διατύπωσης. Γόνος αστικής
οικογένειας γεννήθηκε στην Πόλη, όπου τελείωσε το λύκειο και
εγκαταστάθηκε οικογενειακώς στην Αθήνα, όπου σπούδασε
νομικά. Στη συνέχεια ο Θεοτοκάς σταδιοδρόμησε στην Αθήνα
ως συνεργάτης της εφημερίδας Το Βήμα και του περιοδικού
Εποχές, ενώ έγινε διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου και
αργότερα πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Κρατικού
Θεάτρου Βόρειας Ελλάδας.
Αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ο Γιώργος
Θεοτοκάς οραματίστηκε την αναγέννηση του ελλαδικού
κόσμου και πάνω απ' όλα της πνευματικής ζωής, παίρνοντας ο
ίδιος ενεργό μέρος σε αυτό με τη συγγραφική του
δραστηριότητα. Η ανανέωση που οραματίστηκε σήμαινε:
ελληνισμός, ορθοδοξία και λαϊκές μορφές πολιτισμού, όπως τα
δημοτικά τραγούδια, οι παραδόσεις, ο Μακρυγιάννης. Ο
Θεοτοκάς, που είχε μελετήσει τις λογοτεχνικές κατακτήσεις
της Ευρώπης, θεωρούσε ότι στο μυθιστόρημα πρέπει κυρίως
να προβάλλονται ανάγλυφοι οι ανθρώπινοι χαρακτήρες. Ο ίδιος
καλλιέργησε ποικίλα είδη λόγου, διακρίθηκε όμως κυρίως ως
δοκιμιογράφος. Το αφηγηματικό του έργο αποτελείται από
πέντε μυθιστορήματα και έναν τόμο διηγημάτων. Ιστορία
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Α, Β, Γ Γυμνασίου).

26. Ο Φώτης Κόντογλου (1895-1962) από το Αϊβαλί της Μικράς Ασίας
δίνει μέσα από τα αφηγήματά του τη ζωή των απλών ανθρώπων της
πατρίδας του. Ο συγγραφέας, όπως γράφει ο H. Tonnet, «ζει με τη
φαντασία του μαζί με τους λαϊκούς ήρωες, για τους οποίους γίνεται
λόγος στους βίους των αγίων και που οι μορφές τους απεικονίζονται
στους τοίχους των εκκλησιών». Στο έργο του Τ' Αϊβαλί, η πατρίδα μου,
η νοσταλγική διάθεση είναι φανερή και συνδέεται άρρηκτα με τη
βαθιά του πίστη στην ορθοδοξία και τη βυζαντινή παράδοση. Το
ύφος του είναι απλό, λιτό, λαϊκό, γιατί ο συγγραφέας πίστευε ότι
μόνο μέσα από την απλότητα στην αφήγηση επιτυγχάνεται η
αυθεντικότητα. Έτσι οι ήρωές του, που θυμίζουν πρόσωπα από τους
βίους αγίων και τα λαϊκά θρησκευτικά αναγνώσματα του 16ου αι.,
είναι άνθρωποι, απλοί, χωρίς μόρφωση, αθώοι. Η απλότητα, η
αυθεντικότητα και η καλοσύνη των προσώπων αποτελούν
χαρακτηριστικά στοιχεία και στο εικαστικό του έργο, αφού ο
Κόντογλου διακρίθηκε ιδιαίτερα ως ζωγράφος. Άσκησε μάλιστα
μεγάλη επίδραση σε σημαντικούς ομοτέχνους του, όπως ο Γιάννης
Τσαρούχης.
Το πιο σημαντικό έργο του είναι το μυθιστόρημα Pedro Cazas (1922), στο οποίο περιγράφει τη ζωή
των άγριων κουρσάρων της Δύσης. Το κείμενο πλαισιώνεται από ένα αφηγηματικό εύρημα-
τέχνασμα. Σύμφωνα με αυτό ο συγγραφέας εμπνεύστηκε το έργο από κάποιο πορτογαλικό
χειρόγραφο που ανακάλυψε τυχαία. Έτσι ο Κόντογλου δικαιολογεί την ενασχόλησή του με ένα
θέμα που είναι ξένο στα δικά του βιώματα. Ιστορία Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Α, Β, Γ Γυμνασίου)

27. Γεννήθηκε στη Σμύρνη στις 14 Δεκεμβρίου 1883. Σπούδασε μουσική στην γενέτειρά
του, την Κωνσταντινούπολη, την Αθήνα και τη Βιέννη. Από το 1906 έως το 1910 έζησε
στο Χάρκοβο της Ουκρανίας, όπου δίδαξε πιάνο στο Λύκειο Ομπολένσκι και γνώρισε
από κοντά τη ρωσική εθνική σχολή.
ΠΗΓΗ: http://www.sansimera.gr/biographies/319#ixzz3zJu3OL7j
Μ. Καλομοίρης
Κορυφαίος έλληνας
μουσουργός.
Θεωρείται ο
δημιουργός της
Εθνικής Σχολής,
καθώς επιδίωξε να
συνθέσει τη λόγια
μουσική με την
ελληνική ταυτότητα.
Το δημοτικό
τραγούδι και η
ελληνική παράδοση,
σε συνδυασμό με τις
τεχνικές σύνθεσης
της Δύσης,
διαμόρφωσαν το
ύφος του

28. ΘΕΜΑΤΑ
ΑΠΟ ΤΟ Κ.Ε.Ε.

29. Αφού μελετήσετε την πηγή και λάβετε υπόψη την αφήγηση του σχολικού σας
βιβλίου να απαντήσετε στις εξής ερωτήσεις:
α) Ποια ήταν η συμβολή των προσφύγων στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας;
β) Σε ποιους τομείς της οικονομίας συνεισέφεραν περισσότερο;
ΠΗΓΗ Στο χώρο των εργοστασίων κυριάρχησε η ταπητουργία με δεύτερη τη βαμβακουργία, την
οποία οι πρόσφυγες εμπλούτισαν με νέα είδη: αλατζάδες, ντοκουμάδες, κουβέρτες και άλλα.
Το σύνολο των βιομηχανικών οικοπέδων που παραχώρησε η ΕΑΠ σε ενδιαφερόμενους σε όλους
τους προσφυγικούς συνοικισμούς ήταν 40. Από αυτά, τα 24 βρίσκονταν στη Νέα Ιωνία και, από τα
υπόλοιπα, δύο στην Καισαριανή, εφτά στη Νίκαια, εφτά στον Υμηττό, ένα στο Βύρωνα, ένα στα
Ταμπούρια του Πειραιά, ένα στη Δραπετσώνα και ένα στον Πειραιά.
Εκτός από ταπητουργεία και υφαντουργεία, στη Νέα Ιωνία ένα οικόπεδο χρησιμοποιήθηκε για
εργοστάσιο ελαστικών, ένα για σοκολατοποιία και ζαχαροπλαστική, ένα για βιομηχανία χρωμάτων
και ένα για αγγειοπλαστική. Χαρακτηριστικό των επιχειρήσεων που αναπτύχθηκαν ήταν ότι οι
μεγαλύτερες ιδρύθηκαν από πρόσφυγες καταγόμενους από τη Μουταλάσκη (Ταλάς) Καισάρειας,
που ήρθαν με την ανταλλαγή και έφεραν μαζί τους λίρες και κοσμήματα· επίσης, ότι ήταν στην
πλειονότητά τους οικογενειακές επιχειρήσεις και ακόμη ότι οι Καισαριώτες ασχολήθηκαν με τη
βαμβακουργία ενώ οι Σπαρταλήδες με την εριουργία. Κάθε επιχείρηση μικρή ή μεγάλη έχει τη δική
της ιστορία και όλες μαζί γράφουν τη βιομηχανική ιστορία της Νέας Ιωνίας και της Ελλάδας
γενικότερα.
Στο χώρο των εργοστασίων επιβλήθηκαν με την παρουσία τους η Υφαντουργική Εταιρεία
Μουταλάσκη, που ξεκίνησε η οικογένεια Τσαλίκογλου και συνεχίστηκε από την οικογένεια του
Σινιόσογλου (το εργοστάσιο παρήγε εξαίρετο κάμποτ)· η οικογενειακή επιχείρηση της
Υφαντουργίας Συνάνογλου· η εριουργική επιχείρηση των Σπαρτάληδων Εφραίμογλου και
Στύλογλου· η ΙωνικήΥφαντουργία η «Ελληνίδα», ηΥφαντουργία καιΤαπητουργία της
ΘΕΜΑ 1

30. οικογένειας Μποσταντζόγλου και η Ταπητουργία των Δουρμούσογλου. Αυτές πλαισιώθηκαν με
πολλές μικρότερες ταπητουργικές επιχειρήσεις.
Ο νέος και πολλά υποσχόμενος κλάδος της ταπητουργίας προσήλκυσε το ενδιαφέρον πολλών
γνωστών γηγενών επιχειρηματιών, οικονομικών παραγόντων και τραπεζών, που
εκμεταλλευόμενοι την τεχνογνωσία των προσφύγων συνεταιρίστηκαν μαζί τους στη δημιουργία
μεγάλων εταιρειών. Η εταιρεία «Σπάρταλης», γνωστή από τη Σμύρνη, συνέχισε τις
δραστηριότητές της στην Ελλάδα και με την ενίσχυση γνωστών γηγενών επιχειρηματιών, ως
μετόχων, ίδρυσε μεγάλο εργοστάσιο στο χώρο της Ελευθερούπολης.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ιστορία της ταπητουργίας παρουσιάζουν δυο άλλες ταπητουργικές
εταιρείες, που ίδρυσαν τα εργοστάσιά τους έξω από τη βιομηχανική ζώνη: η Ελληνική
Ταπητουργία και η Ανατολική Ταπητουργία. Τις δυο αυτές ταπητουργίες θεωρώ ιστορικές γιατί
συνδέονται άμεσα με τις πρώτες ταπητουργικές προσπάθειες στην Ελλάδα. (…)
Η ταπητουργία, εκτός του ότι κατέλαβε το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανικής ζώνης της
Ελευθερούπολης, κατέκλυσε και ολόκληρο τον συνοικισμό με εργοστάσια, βιοτεχνίες και
οικοτεχνίες.
Το 1927, στη Νέα Ιωνία, εργάζονταν στην ταπητουργία 1.223 εργάτριες χωρίς να υπολογίζονται οι
εργαζόμενες στα σπίτια. Τα γνωστά μας μεγάλα εργοστάσια, εκτός από τη δική τους παραγωγή,
έδιναν παραγγελίες κατ’ οίκον σε ταπητεργάτριες παρέχοντάς τους τα υλικά και τα σχέδια. Η
αμοιβή γινόταν ανάλογα με την ποιότητα του χαλιού και τα σχέδια. Τα πρώτα χρόνια ο τύπος
Σπάρτα είχε τη μεγαλύτερη ζήτηση κυρίως στην Αμερική.
Παράλληλα με τις μεγάλες αλλά και μικρότερες ταπητουργικές επιχειρήσεις οι Σπαρταλήδες
ταπητουργοί, το 1924, προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν τον μεγάλο συναγωνισμό, ιδρύοντας τον
πρώτο ταπητουργικό Συνεταιρισμό με την επωνυμία «Ταπητουργικός Συνεταιρισμός Σπάρτης της
Πισιδίας, Π.Ε.» με κύριους στόχους την προβολή της ταπητουργίας, την προαγωγή των
οικονομικών συμφερόντων των μελών του και τη χρηματοδότησή τους από την ΕΑΠ.

31. Η πορεία της ταπητουργίας στην Ελλάδα ήταν εντυπωσιακή αλλά σύντομη και ξεπηδάει ανάγλυφη
από τη μελέτη των γνωστών μας ταπητουργικών επιχειρήσεων. Το 1929, η διεθνής οικονομική
κρίση που επηρέασε ιδιαίτερα την αμερικανική αγορά, η οποία απορροφούσε το 90% της
παραγωγής, καθώς και ο συναγωνισμός από τα φτηνότερα περσικά και τούρκικα χαλιά της έδωσαν
καίριο χτύπημα. Η βιομηχανική ζώνη της Ελευθερούπολης επιβίωσε με καθολική στροφή στη
βαμβακουργία.
Όμως η αναδίφηση στη βιομηχανική κληρονομιά της Νέας Ιωνίας μας επιφύλασσε μια έκπληξη.
Στο χώρο των Ποδαράδων αποδείχθηκε ότι υπήρξε μια πρόδρομη των προσφύγων βιομηχανική
εγκατάσταση. Στο συνοικισμό του Περισσού, όπου τα σωζόμενα βιομηχανικά κελύφη
εντυπωσιάζουν ακόμη και σήμερα, ο γνωστός βιομήχανος Νικόλαος Κυρκίνης, ιδρυτής της
«Ελληνικής Εριουργίας» των Πατησίων, είχε ήδη από το 1918 αγοράσει έκταση 124 στρεμμάτων και
χρησιμοποιούσε τον ευρισκόμενο μέσα στο κτήμα υδρόμυλο για πλυντήριο της εριουργίας. Ο
χώρος ήταν προνομιούχος, διέθετε άφθονο νερό από το παρακείμενο ρέμα του Περισσού
(Ποδονίφτη) και συγκοινωνιακή σύνδεση με το κέντρο μέσω της σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών
- Κηφισιάς και της οδού προς το «χωρίον Ηράκλειον».
Εκτιμώντας αυτά τα προσόντα, ο Ν. Κυρκίνης, μέσα στο 1919, άρχισε τις εργασίες για την ίδρυση
εργοστασίου μεταξουργίας, με συνεργάτη τον μεταξοβιομήχανο από την Καλαμάτα Α. Ναθαναήλ
και τον γιο του Κωνσταντίνο. Οι πρώτες εργασίες στέφθηκαν με επιτυχία. «Στο εργοστάσιο των
Ποδαράδων αναπηνίζουσι την μέταξαν και υφαίνουσιν ωραία μεταξωτά», σημειώνει πηγή της
εποχής. Τον Ιανουάριο του 1923, όταν τα κύματα των προσφύγων κατακλύζουν τον χώρο, η
Μεταξουργία του Κυρκίνη με τη συμμετοχή των ιδίων μετόχων της Ελληνικής Εριουργίας γίνεται
Ανώνυμη Εταιρεία με την Επωνυμία «Ελληνική Μεταξουργία Α.Ε.», με γενικό διευθυντή τον Ν.
Κυρκίνη και εταιρικό κεφάλαιο 5.000.000 δρχ.

32. Κύριος παράγοντας της ανάπτυξης της μεταξουργίας στην Ελλάδα ήταν η συνεισφορά των
προσφύγων που με την τεχνογνωσία τους αλλά, κυρίως, με τα φθηνά εργατικά χέρια που
πρόσφεραν, έδωσαν μεγάλη ώθηση στην Ελληνική Βιομηχανία Μεταξιού. Στο εργοστάσιο του
Κυρκίνη «τα πολυπληθή θύματα του Κεμαλισμού, τα εκ Νικομηδείας και Προύσης καταγόμενα εύρον
την γνωστήν της πατρίδος των ενασχόλησιν δια τελειοτάτων μηχανημάτων… γίνεται μάλιστα
προσπάθεια εν τω Υπουργείω Περιθάλψεως, ώστε να απασχοληθώσι άπασαι αι εργατίδες» γράφει η
Χρυσή Βίβλος.
Το 1923 ο Κυρκίνης αγοράζει με αναγκαστική απαλλοτρίωση 150 στρέμματα από το κτήμα των
Ποδαράδων του Παναγίου Τάφου για να κτίσει εργατικές κατοικίες· ενώ η ραγδαία εξέλιξη της
Μεταξουργίας του τον οδηγεί σε μεγάλες επεκτάσεις στα οικοδομήματα (υφαντήρια, κλωστήρια,
αναπηνιστήρια) και σε προσθήκες στο μηχανολογικό εξοπλισμό.
Η παραγωγή του 1923 ήταν 3.850 μ. μεταξωτού υφάσματος. Τα παραγόμενα είδη είναι κρεπ ντε σιν,
φουλάρια, ζορζέτ, σαντακρούτες, βαμβακομέταξα, ενώ για πρώτη φορά στην Ελλάδα
κατασκευάζονται υφάσματα ταπετσαρίας και λαιμοδέτες. Το 1924 έχουμε την πρώτη εξαγωγή στην
Ιταλία 336 οκάδων μετάξης προς 346 λιρέτες το κιλό.
Η αύξηση των επιχειρήσεων της Μεταξουργίας και της Εριουργίας και οι αυξημένες ανάγκες τους σε
κινητήρια δύναμη, η προνομιούχος θέση του εργοστασίου της Μεταξουργίας στη μέση της γραμμής
που ένωνε την Αθήνα με τα προάστια και ακόμη η γειτνίασή του με τον προσφυγικό συνοικισμό των
Ποδαράδων, οδήγησε στη δημιουργία της ανώνυμης εταιρείας παραγωγής κινητήριας δύναμης της
Ηλεκτροβιομηχανικής Α.Ε. Η δύναμη του εργοστασίου ήταν 1.000 ίπποι και έδινε κίνηση στα
εργοστάσια της Εταιρείας αλλά και φωτισμό και κίνηση στους συνοικισμούς έως την Κηφισιά και τη
συνοικία Κυπριάδου. Διευθυντής και του νέου εργοστασίου ήταν ο Ν. Κυρκίνης.
Στα πλαίσια της «Ηλεκτροβιομηχανικής Α.Ε.» ιδρύθηκε εργοστάσιο κοπής και ραφής που κρίθηκε
απαραίτητο μετά τη σύμβαση της εταιρείας με το Δημόσιο. Το εργοστάσιο είχε τη δυνατότητα
παραγωγής 1.000 στολών την ημέρα και τριπλασιασμού του αριθμού σε περίοδο πολέμου. Ακόμη
ιδρύθηκε εργοστάσιο ξυλουργείου, μηχανουργείου και σιδηρουργείου για τις ανάγκες των
επιχειρήσεων.

33. Το 1925, και πάλι για τις ανάγκες της σύμβασης με το Δημόσιο, χτίστηκε το μνημειώδες οικοδόμημα
της Βαμβακουργίας, που επιβάλλεται με τον όγκο και τη μορφή του ως σήμερα, πάνω σε σχέδια
της προμηθεύτριας των μηχανημάτων Εταιρείας Brooks and Doxey. Το εργοστάσιο παρήγε καμπότ,
σινδονόπανα, τραπεζομάντιλα και πουκαμισόπανα, καθώς και βαμβακερό νήμα. Επίσης ο
Κυρκίνης, την ίδια χρονιά, συμμετείχε μαζί με τον Βύρωνα Κωνσταντάρα και την Εθνική Τράπεζα
στη δημιουργία της Ανώνυμης Εταιρείας «Ελληνική Ταπητουργία» του Φουστάνου ιδρύοντας
σύγχρονο διώροφο εργοστάσιο στο χώρο των Ποδαράδων.
...........................................................................................................................
Στον χώρο του Περισσού και στα πλαίσια της «Ελληνικής Εριουργίας Α.Ε.», χτίστηκαν ακόμη, το
1929, το εργοστάσιο της «Ελληνικής Βιομηχανίας Μετάξης Α.Ε.», το 1932 το εργοστάσιο της ΕΒΥΠ
και το 1935, στα χέρια πια του Μποδοσάκη, τα «Εκκοκιστήρια της Νέας Ιωνίας».
Η πορεία της «Ελληνικής Εριουργίας Α.Ε.» υπήρξε πολυκύμαντη και πολύ ενδιαφέρουσα για την
ιστορία της κλωστοϋφαντουργίας στη χώρα μας.
Η μετά το 1935 εμφάνιση του Μποδοσάκη Αθανασιάδη στη διεύθυνση της Ελληνικής Εριουργίας
και η παράλληλη ανάπτυξη της βιομηχανικής ζώνης της Ελευθερούπολης φανερώνει ότι, έκτοτε,
ολόκληρη η βιομηχανική εξέλιξη της Ν. Ιωνίας στηρίχθηκε στα χέρια των μικρασιατών
προσφύγων, που μέσα σε μύριες δυσκολίες και σε ένα περιβάλλον πολλές φορές εχθρικό έδωσαν
το δικό τους στίγμα. Από χωροθετική άποψη, θα έλεγε κανείς ότι η βιομηχανική ζωή της πόλης
κινήθηκε ανάμεσα σε δυο πόλους. Σε εκείνον της βιομηχανικής ζώνης της Ελευθερούπολης,
δημιούργημα αποκλειστικά των προσφύγων, και σε εκείνο του αγροκτήματος Περισσού, που οι
πρόσφυγες με το μόχθο τους βοήθησαν να ανδρωθεί. Οι δυο αυτές ζώνες συμπίπτουν με τα
καθορισμένα και σήμερα βιομηχανικά πάρκα της Νέας Ιωνίας.

34. Τα εργοστάσια πολύ σύντομα ξαπλώθηκαν στον ευρύτερο χώρο της Ν. Φιλαδέλφειας
και στο Ηράκλειο, με αποκλειστικό σχεδόν αντικείμενο την κλωστοϋφαντουργία. Εν
τω μεταξύ η ανάπτυξη της βιομηχανίας στη Νέα Ιωνία συμβάδισε με εκείνη του
συνοικισμού, και η σχέση κατοικίας και εργασίας έμεινε για πολλά χρόνια στενή. Ως το
1929 στη Νέα Ιωνία είχαν κτιστεί από την ΕΑΠ και το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων
2.814 σπίτια. Στην απογραφή του 1928, η Νέα Ιωνία είχε 16.382 χιλιάδες κατοίκους.
Στο χώρο των εργοστασίων, και με την έγκριση της ΕΑΠ, οι πρώτοι επιχειρηματίες
έχτισαν και τα σπίτια τους, ενώ η πλειοψηφία των εργατών έμενε στον οικισμό.
Παράλληλα, οι επιχειρηματίες, με το δικαιολογητικό της προσφοράς άνετης και
φθηνής κατοικίας έχτιζαν εργατικές κατοικίες στο χώρο των εργοστασίων, που στην
πραγματικότητα τις χαρακτήριζε η αθλιότητα. Το ίδιο συνέβαινε και με τον εργατικό
συνοικισμό του Κυρκίνη.
Όλγα Βογιατζόγλου, «Η βιομηχανική εγκατάσταση στη Νέα Ιωνία - Παράμετρος
εγκατάστασης», στο συλλογικό τόμο Ο ξεριζωμός και η άλλη πατρίδα, ό.π., σσ. 150-156

35. ▲ Ο Παναγιώτης Τούντας, ο διασημότερος συνθέτης της Σμύρναϊκής Σχολής, ανήκει
στην ομάδα των Μικρασιατών μουσικών που μετά την καταστροφή του 1922,
διαμόρφωσαν το ρεμπέτικο τραγούδι στην Ελλάδα. Ο Παναγιώτης Τούντας γεννήθηκε
στη Σμύρνη το 1886 από ευκατάστατους γονείς, που του έδωσαν την δυνατότητα να
ασχοληθεί από μικρός με τη μουσική.
Διαθεματική
δραστηριότητα:
Πρόσφυγες και
ρεμπέτικο
τραγούδι.

36. ΘΕΜΑ 2
Αφού μελετήσετε την πηγή και εντοπίσετε στον Πίνακα 2 της
σελίδας 155 του σχολικού σας βιβλίου τις τέσσερις (4)
γεωγραφικές περιφέρειες στις οποίες εγκαταστάθηκαν οι
περισσότεροι πρόσφυγες, να ερμηνεύσετε το γεγονός λαμβάνοντας
υπόψη και τον Πίνακα 3 της σελίδας 167.
ΠΗΓΗ
Σχετικά με τα επαγγέλματα των προσφύγων κατά την άφιξή τους στην Σύρο και τους
πρώτους μήνες εγκατάστασης, έναν πρώτο πίνακα έχει δώσει (…) η Μαργαρίτα Δρίτσα
και αργότερα άλλοι. Εκκρεμεί, ωστόσο, να δειχθεί αν άσκησαν τα επαγγέλματά τους,
αστικά τα περισσότερα, στις νέες τους πατρίδες ή αναγκάστηκαν, λόγω ανάγκης
κυρίως, σε άλλες επιλογές, ή, από την άλλη μεριά, αν συνέβαλαν στη δημιουργία νέων
επαγγελματικών δραστηριοτήτων. Από τον παραπάνω πίνακα προκύπτουν ελάχιστοι
εργάτες και πολλοί ελεύθεροι επαγγελματίες και έμποροι. Κατά μία μαρτυρία που
πρέπει όμως να διασταυρωθεί, πολλές από τις γυναίκες αρνήθηκαν να εργαστούν στις
βιομηχανίες του νησιού (κυρίως κλωστοϋφαντουργίες), επειδή το μεροκάματο που τους
προσφέρθηκε (δύο δραχμές) θεωρήθηκε εξευτελιστικό· προτίμησαν να αναζητήσουν σε
άλλες πόλεις εργασία. Γεγονός πάντως είναι ότι η ντόπια βιομηχανία δεν μπόρεσε να
καλύψει τις ανάγκες της σε εργατικό δυναμικό με τους πρόσφυγες που τελικά
παρέμειναν στη Σύρο. Σύντομα οι βιομήχανοι ζητούν από το κράτος να αποστείλει, με
δικά τους μάλιστα έξοδα, στη Σύρο τους ανέργους πρόσφυγες άλλων περιοχών και αυτό
για να τονωθεί η ντόπια βιομηχανία.
Χ. Λούκος, «Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Ερμούπολη»,
στο συλλογικό τόμο Ο ξεριζωμός και η άλλη πατρίδα, ό.π., σσ. 207-208

37. ΘΕΜΑ 3 Αφού λάβετε υπόψη σας την πηγή και τις πληροφορίες του
σχολικού βιβλίου να αναφερθείτε στους Μικρασιάτες
λογοτέχνες και την προσφορά τους.
ΠΗΓΗ
Πνευματική κίνηση και λογοτεχνία
Οι Έλληνες, παράλληλα προς την προσπάθεια για την προσαρμογή τους στη νέα πραγματικότητα,
δεν αμέλησαν να στραφούν και προς άλλα πνευματικότερα έργα πολιτισμού, όπως ήταν η ίδρυση
-εκτός από την Ακαδημία, όπως είπαμε παραπάνω- και δεύτερου πανεπιστημίου στη
Θεσσαλονίκη (1926), η ανέγερση πολλών και συγχρονισμένων σχολείων και γυμναστηρίων, η
αναβίωση του αρχαίου πνεύματος στις γιορτές των Δελφών, στις παραστάσεις αρχαίων θεατρικών
έργων και η άνθιση μιας νέας αξιόλογης λογοτεχνίας.
Μέσα στην περίοδο αυτή που εξετάσαμε ανήκουν οι πεζογράφοι Στράτης Μυριβήλης, που γίνεται
γνωστός κυρίως με το αντιπολεμικό μυθιστόρημα «Η ζωή εν τάφω», ο Φώτης Κόντογλου, με την
τάση του προς το πρωτογονικό, το παράξενο και την περιπετειώδη ζωή των ναυτικών, οι ποιητές
Άγγελος Σικελιανός, ο εμπνευσμένος από την αρχαία τραγωδία και από τη δελφική ιδέα, ο
πολύμορφος και βαθύς στοχαστής, ποιητής και πεζογράφος Νίκος Καζαντζάκης, ο ποιητής
Κώστας Καρυωτάκης με την έντονη ως τον σαρκασμό απαισιοδοξία του και την απογοήτευσή του
από τις ανθρώπινες σχέσεις και την υπαλληλική του ζωή, ο Κώστας Ουράνης με τη διάχυτη μέσα
στο έργο του νοσταλγία και μελαγχολία, ο Κώστας Βάρναλης με την πλούσια εσωτερική του ορμή
και το ενδιαφέρον του για τους φτωχούς και βασανισμένους και ο Κωνσταντίνος Καβάφης, με τον
λιτό και υποβλητικό του στίχο, με την τάση του για την καλοδουλεμένη αρχαιόπρεπη έκφραση, με
την ιδιότυπη γλώσσα, με την ευαισθησία του στην αναπαράσταση της αλεξανδρινής εποχής, ο
ποιητής που τον μελετούν τα τελευταία χρόνια με ζωηρότερο ολοένα ενδιαφέρον

38. Εδώ είναι ανάγκη να μνημονευθούν και δυο κριτικοί, ο Γιάννης Αποστολάκης και ο
Φώτος Πολίτης, οι οποίοι με τα αυστηρά, έστω και υπερβολικά κάποτε κριτήριά τους,
συντελούν στην ανύψωση της λογοτεχνικής παραγωγής. Γενικά οι νέοι λογοτέχνες,
γηγενείς ή πρόσφυγες, παρουσιάζονται με περισσότερο έντονα τα ατομικά τους
χαρακτηριστικά και προοιωνίζουν ευοίωνες τις πιθανότητες για εξέλιξη στο μέλλον.
Μελετώντας όλα τα γεγονότα της εποχής αυτής και την εξέλιξή τους διαπιστώνουμε ότι
για πρώτη φορά στην ελληνική ιστορία παρατηρείται η συνεργασία του συμπαγούς
αυτού ελληνισμού, που από εξωτερικά κυρίως προσκόμματα εμποδίζεται στη διαρκή
τάση του προς τη διασπορά και βαίνει τώρα πια προς την οριστική του διαμόρφωση. Η
ανάμειξη των γηγενών και των προσφύγων είχε και θα έχει βαθύτερες αμοιβαίες
επιδράσεις στη σκέψη και στη δράση, τις οποίες διαισθάνεται και διαβλέπει κανείς
ιδίως στην ορμητική φορά, με την οποία προχωρεί προς τα εμπρός ο ενωμένος λαός.
Ένα μέρος της ανοδικής αυτής πορείας, που παρατηρείται μέσα στο ελληνικό κράτος,
συμπίπτει με τα χρονικά όρια της διακυβερνήσεως της χώρας από τον Ελευθέριο
Βενιζέλο (1928-1932).
Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, ό.π., σσ. 388-389

39. ΟΜΟΓΕΝΩΝ 2004
ΘΕΜΑ Β2
Με βάση τα παρακάτω κείμενα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφερθείτε στη
συμβολή των προσφύγων στη διαμόρφωση του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού. Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ Α'
Η συμβολή των προσφύγων στην ανάπτυξη της μουσικής στην Ελλάδα.
Περισσότερες ακόμη δυσκολίες παρουσιάζει η ανίχνευση των ποικίλων πολιτισμικών
αλληλεπιδράσεων που προέκυψαν από την εγκατάσταση των προσφύγων. Συνήθως
παραπέμπουμε, για τη Σύρο, στο ρεμπέτικο, που άνθισε εκεί με την άφιξη των προσφύγων και
όπου έκανε την πρώτη του μαθητεία ο Μάρκος Βαμβακάρης.
Χ. Λούκος, «Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες στην Ερμούπολη», στο συλλογικό τόμο «Ο ξεριζωμός και η άλλη
πατρίδα», σ. 210.
ΚΕΙΜΕΝΟ Β'
Πνευματική κίνηση και λογοτεχνία
Μέσα στην περίοδο αυτή που εξετάσαμε ανήκουν και οι πεζογράφοι Στρατής Μυριβήλης, που
γίνεται γνωστός κυρίως με το αντιπολεμικό μυθιστόρημα «Η ζωή εν τάφω», και Φώτης Κόντογλου,
με την τάση του προς το πρωτογονικό, το παράξενο και την περιπετειώδη ζωή των ναυτικών. . . [ ]
Μελετώντας όλα τα γεγονότα της εποχής αυτής και την εξέλιξή τους διαπιστώνουμε ότι για πρώτη
φορά στην ελληνική ιστορία παρατηρείται η συνεργασία του συμπαγούς αυτού ελληνισμού, που
από εξωτερικά κυρίως προσκόμματα εμποδίζεται στη διαρκή τάση του προς τη διασπορά και
βαίνει τώρα πια προς την οριστική του διαμόρφωση. Η ανάμειξη των γηγενών και των προσφύγων
είχε και θα έχει βαθύτερες αμοιβαίες επιδράσεις στη σκέψη και στη δράση, τις οποίες διαισθάνεται
και διαβλέπει κανείς ιδίως στην ορμητική φορά, με την οποία προχωρεί προς τα εμπρός ο ενωμένος
λαός.
Απ. Βακαλόπουλος, Νέα Ελληνική Ιστορία, 388-389.

40. 2011
Δ1 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το
κείμενο που σας δίνεται, να αναφερθείτε στις επιπτώσεις από την άφιξη των
Μικρασιατών προσφύγων στον τομέα της ελληνικής βιομηχανίας. Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ
Αξιοσημείωτες ήταν οι επιπτώσεις από την εγκατάσταση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και της ανατολικής
Θράκης και στον επιχειρηματικό τομέα. Η εσωτερική αγορά διευρύνθηκε με την προσθήκη μεγάλου αριθμού
καταναλωτών ενώ, ταυτόχρονα, από τον αστικό προσφυγικό πληθυσμό αντλήθηκε φθηνό εργατικό δυναμικό
αλλά και ειδικευμένοι τεχνίτες. Η χώρα πλουτίστηκε με ανθρώπους δεδομένης επιχειρηματικής ικανότητας και
πείρας, που πρωταγωνιστούσαν στις μεγάλες αγορές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι,
όπως αναφέρεται στην έκδοση της ΚΤΕ του 1926, στους 7.000 εμπόρους και βιομηχάνους γραμμένους στο
Επιμελητήριο της Αθήνας, οι χίλιοι ήταν πρόσφυγες, ενώ στον Πειραιά η αναλογία ήταν μεγαλύτερη. Από την αρχή
η πολιτική της ΕΑΠ ενθάρρυνε την εγκατάσταση βιομηχανιών στους συνοικισμούς, με σκοπό την εκτόνωση της
ανεργίας. Επρόκειτο όμως, κατά το μεγαλύτερο μέρος, για μικρές βιοτεχνικές μονάδες, οι οποίες ενισχύθηκαν
από το κράτος, την ΕΑΠ ή την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, με κοινωνικά και όχι αναπτυξιακά κριτήρια.
Καινούριοι βιομηχανικοί- βιοτεχνικοί κλάδοι αναπτύχθηκαν (ταπητουργία, μεταξουργία, πλαστικά, βυρσοδεψία)
και δόθηκε νέα ώθηση στην κλωστοϋφαντουργία και τη βιοτεχνία ειδών διατροφής. Άνθιση γνώρισε και η
βιομηχανία οικοδομικών υλικών, ο μόνος κλάδος που υποκατέστησε μαζικά τις εισαγωγές στο Μεσοπόλεμο. Στη
δεκαετία 1922-1932 διπλασιάστηκε ο αριθμός των βιομηχανικών μονάδων και αυξήθηκε ο όγκος και η αξία της
παραγωγής, χωρίς όμως να επέλθει κάποια δομική αλλαγή. Η βιομηχανία θα αρχίσει να κινείται με ταχύτερους
ρυθμούς το 1931, χάρη κυρίως στην πολιτική υποκατάστασης των εξαγωγών που ακολουθεί το ελληνικό κράτος
μετά την κατάρρευση του διεθνούς νομισματικού συστήματος.
Γ. Γιαννακόπουλος, «Η Ελλάδα με τους πρόσφυγες. Η δύσκολη προσαρμογή στις νέες συνθήκες», στο: Β.
Παναγιωτόπουλος (επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, 7ο ς τόμος: Ο Μεσοπόλεμος, 1922-1940: Από την
ΑβασίλευτηΔημοκρατία στη Δικτατορία της 4ης Αυγούστου,Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003, σσ. 97-98.

41. ΟΜΟΓΕΝΩΝ 2013
Δ1.
Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται,
να αναφερθείτε στη συμβολή των Μικρασιατών προσφύγων στον πολιτισμό και στη διαμόρφωση
της ελληνικής ταυτότητας.
Μονάδες 25
ΚΕΙΜΕΝΟ Α
Οι προσφυγικοί συνοικισμοί […] αποτέλεσαν τα κέντρα ανάπτυξης ενός μικρασιατικού, ενός
προσφυγικού, αν μπορώ να τον αποκαλέσω έτσι, πολιτισμού. Με αυτή τη διατύπωση δεν εννοώ
μόνο την κουζίνα και τα φαγητά, δεν εννοώ τα τραγούδια (ρεμπέτικα, ανατολίτικα νανουρίσματα),
δεν εννοώ την ιδιαιτερότητα της γλώσσας, των εθίμων, το διάκοσμο στα σπίτια, τους κήπους κ.λ.π.
Εννοώ μιαν άλλη, γενικότερη αντίληψη για τη ζωή, μιαν άλλη αντίληψη πολιτισμού. Ενώ η
προσφυγική τους κατάσταση έκλεινε και περιόριζε αυτούς τους ανθρώπους στα όρια του
προσφυγικού συνοικισμού, ενώ λοιπόν η κατάστασή τους, τους επέβαλλε μια ζωή απολύτως
εσωστρεφή, οι Μικρασιάτες πρόσφυγες ζούσαν μέσα στους συνοικισμούς τους με έναν εντελώς
εξωστρεφή τρόπο. Ανέπτυσσαν μια τεράστια συλλογικότητα στην καθημερινή ζωή, μια
συλλογικότητα που εκδηλωνόταν έξω από τα σπίτια: στις πλατείες, στις ταβέρνες, στα στέκια των
συνοικισμών, αλλά και στα πεζοδρόμια των συνοικισμών τους. Σιγά σιγά οι κλειστοί προσφυγικοί
συνοικισμοί έγιναν φορείς στο πλαίσιο των αστικών κέντρων μιας ανοιχτής, εξωστρεφούς
καθημερινότητας. […]
Στο πλαίσιο των προσφυγικών συνοικισμών λοιπόν αναπτύχθηκε μια λαϊκή κουλτούρα, […] που
ξεκινούσε από τον Καραγκιόζη και έφτανε σε πιο σύνθετες μορφές εξωστρέφειας. Αυτή η
κουλτούρα ξεκίνησε ως προσφυγική και σταδιακά έγινε ελληνική λαϊκή κουλτούρα.
Σία Αναγνωστοπούλου, «Κοινωνικές και πολιτισμικές επιδράσεις από την εγκατάσταση των
προσφύγων» στο Η Ελληνοτουρκική Ανταλλαγή πληθυσμών, Αθήνα, εκδ. Κριτική, 2006, σσ. 260-261

42. ΚΕΙΜΕΝΟ Β
[…] Με την είσοδο του μικρασιατικού πληθυσμού στην Ελλάδα αναβίωσαν βυζαντινές
παραδόσεις στην εικονογραφία και η ορθόδοξη χριστιανική θεολογία αναζωογονήθηκε
[…].
Οι νεοφερμένοι έφεραν μαζί τους διαφορετικές γευστικές παραδόσεις, δηλωτικές ως
προς την ταυτότητα […]. Πολύ σημαντική ήταν επίσης η επιρροή των προσφύγων της
Μικράς Ασίας στην αστική λαϊκή μουσική, ειδικά με το «ρεμπέτικο» […]· οι ντόπιες
χορευτικές και μουσικές παραδόσεις, εμπλουτίστηκαν περαιτέρω από την εισαγωγή
ποντιακών και άλλων στοιχείων από τη Μικρά Ασία με την ίδρυση αγροτικών
προσφυγικών οικισμών σε όλη την Ελλάδα […].
Οι επιρροές στις ελληνικές λογοτεχνικές
αναζητήσεις ήταν επίσης βαθιές. Ένα
ξεχωριστό λογοτεχνικό είδος άνθισε στην
Ελλάδα […], που άντλησε την έμπνευσή
του από το όραμα των «χαμένων
πατρίδων», ενώ η ποίηση και το θέατρο
επηρεάστηκαν βαθιά από την εμπειρία του
εκτοπισμού.
Renée Hirschon, «Τα αποτελέσματα της
Ανταλλαγής» στο ίδιο, σ. 171.

43. ΘΕΜΑ Β.2
Αφού σχολιάσετε τα στοιχεία των πινάκων που ακολουθούν (μονάδες 12) και αξιοποιήσετε τις
ιστορικές σας γνώσεις, να αναφερθείτε στη συμβολή των προσφύγων στην αγροτική παραγωγή
και την ανάπτυξη της ταπητουργίας (μονάδες 13).
Μονάδες 25
Παραγωγή δημητριακών, καπνού και βάμβακος (σε χιλιάδες τόνους)
ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ 2008

44. ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ 2011
ΚΕΙΜΕΝΟ. Η έλευση των Μικρασιατών έδωσε ώθηση στην ελληνική λογοτεχνία και την πλούτισε
με νέα στοιχεία. Στο γλωσσικό τομέα, η υιοθέτηση της δημοτικής από τους συγγραφείς και ποιητές
της περιόδου, όπως και η αποκλειστική χρήση της από τις προσφυγικές μάζες, συνέβαλαν στην
επικράτησή της επί της καθαρεύουσας. [...].
Ο λαϊκός πολιτισμός, η μουσική, το τραγούδι, ο χορός, η μαγειρική, η ενδυμασία, τα έθιμα των
Μικρασιατών πλούτισαν την ελληνική λαϊκή παράδοση. Στις εκφράσεις αυτές του καθημερινού
ανθρώπου δεν υπάρχουν στεγανά. Έτσι και στην Μικρασία οι λαοί, πέρα από τα όποια προβλήματα,
συζούσαν ειρηνικά ανταλλάσσοντας ήθη, τραγούδια και χορούς. Η ιδιαίτερη αυτή μουσικο-
χορευτική παράδοση από τα δυτικά παράλια, την Καππαδοκία, τον Πόντο, έφθασε μαζί με τους
πρόσφυγες στην Ελλάδα. Στα χρόνια εκείνα το δημοτικό τραγούδι (συμπεριλαμβανομένου και
εκείνου των ελληνικών πληθυσμών της Μικράς Ασίας), ως «εθνική» μουσική, απέκτησε
βαρύνουσα σημασία [...].
Αλλά και ο πιο ανεπτυγμένος, σε σχέση με την Ελλάδα, αστικός πολιτισμός της Κωνσταντινούπολης
και της Σμύρνης μεταφυτεύθηκε και προσαρμόσθηκε στις νέες συνθήκες. Ο πλούτος της λαϊκής
μικρασιατικής μουσικής μεταφέρθηκε στη μητρόπολη. Το σμυρναίικο τραγούδι (ο όρος καλύπτει το
αστικό τραγούδι από την Κωνσταντινούπολη ως το μικρασιατικό νότο) κυριάρχησε ως τα μέσα της
δεκαετίας του 1930 στη λαϊκή μουσική σκηνή της χώρας.
Β. Παναγιωτόπουλος (επιμ.), Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, 1770-2000, 7ος τόμος: Ο Μεσοπόλεμος,
1922-1940: Από την Αβασίλευτη Δημοκρατία στη Δικτατορία της 4ης Αυγούστου, Αθήνα: Ελληνικά
Γράμματα, 2003, σσ. 98-99
Δ1. Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και
αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που σας
δίνεται, να αναφερθείτε στις επιδράσεις που
άσκησαν στον Νεοελληνικό Πολιτισμό οι
πρόσφυγες μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα
(1922). Μονάδες 25

45. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ποιες ήταν οι επιπτώσεις από την άφιξη των προσφύγων στην εξωτερική πολιτική;
2. Ποιες ήταν οι επιπτώσεις από την άφιξη των προσφύγων στον πληθυσμό και την εθνολογική σύσταση της
Ελλάδας;
3. Ποια ήταν η συμβολή των προσφύγων στην οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας; Σε ποιους τομείς
συνεισέφεραν περισσότερο;
4. Ποια υπήρξε η συνεισφορά των προσφύγων στην ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα της ελληνικής
οικονομίας (της γεωργίας);
5. Ποια υπήρξε η συνεισφορά των προσφύγων στην ανάπτυξη του δευτερογενούς τομέα της ελληνικής
οικονομίας (της βιομηχανίας);
6. Ποιοι παράγοντες συνετέλεσαν στην ανάδειξη πολλών προσφύγων ως επιχειρηματιών, βιομηχάνων ή
μεγαλεμπόρων;
7. Ποιες ήταν οι επιπτώσεις από την άφιξη των προσφύγων στην πολιτιστική ζωή;
ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
2. Οι
επιπτώσεις
από την
άφιξη των
προσφύγων
1922: παραλληλισμός με το 1453 ή αφετηρία για τη νέα Ελλάδα.
Ο πληθυσμός της Ελλάδας αυξήθηκε από το 1920 έως το 1928 περίπου κατά 20%.
1920 : η Μακεδονία είχε 48% μη Έλληνες ορθόδοξους
1928 : η Μακεδονία είχε 12% μη Έλληνες ορθόδοξους
Δεκαετία (1922-1931) : αύξηση κατά 50% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, διπλασιασμός
αγροτικής παραγωγής
Δεκαετία 1922-1932: διπλασιασμός βιομηχανικών μονάδων
1930 : οι γυναίκες αποτελούν την πλειονότητα των εργατών στην κλωστοϋφαντουργία
μέχρι το 1940: οι πρόσφυγες κυριαρχούν στη μουσική