ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ (15ος -18ος αι.)

1. 3. Η θρησκευτική
Μεταρρύθμιση
Μπακάλης Κώστας
history-logotexnia.blogspot.com

2. Όροι –
κλειδιά της
ενότητας
Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
συγχωροχάρτια,
Προτεσταντισμός,
Λούθηρος-Λουθηρανισμός,
Καλβίνος-Καλβινισμός

3.  Το πλοίο των τρελών (1490). Πίνακας του
Ιερώνυμου Μπος. ■ Ποια αλληγορία υπάρχει στην
εικόνα αυτή σχετικά με την κατάσταση, στην
οποία βρίσκονται οι Χριστιανοί; Ποιος ευθύνεται;
(Να προσέξετε τα πρόσωπα)
Η ηθική παρακμή του κλήρου
Εδώ και πολύ καιρό, οι πάπες, οι καρδινάλιοι και οι
επίσκοποι ανταγωνίζονται τους ηγεμόνες στις
συνήθειες τους και μάλιστα είναι έτοιμοι να τους
ξεπεράσουν[...]. Οι επίσκοποι ξεχνούν ότι ο τίτλος τους
σημαίνει εργασία, εγρήγορση και φροντίδα. Θυμούνται
όμως πολύ καλά το ρόλο τους μόνο για να απομυζούν
χρήματα από το ποίμνιο τους [...]. Και θα ήταν πολύ
καλύτερα τα πράγματα αν οι καρδινάλιοι σκέφτονταν
ότι είναι διάδοχοι των αποστόλων [...]. Και οι πάπες οι
οποίοι είναι οι τοποτηρητές του Χριστού στη γη, αν
προσπαθούσαν να μιμηθούν τη ζωή του, τη φτώχεια
του, το σταυρικό του μαρτύριο, την περιφρόνηση στη
ζωή, αν σκέφτονταν μόνο το βάρος του ονόματος που
έχουν, δηλ. πατέρας, ή το επώνυμο τους, δηλ.
παναγιότατος, θα υπήρχε στη γη δυστυχία;
Pierre de Nolhac, Erasme, Eloge de la folie, Flammarion,1964, 75-77.
■ Ποιες μομφές απευθύνει ο 'Ερασμος στον
ανώτερο κλήρο;

4. Η ΚΡΙΣΗ ΣΤΗ ΡΩΜΑΙΟΚΑΘΟΛΙΚΗ
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΕΣ

5. ΑΙΤΙΑ - ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
1. Ρωμαιοκαθολική
Εκκλησία.
Τέλος Μεσαίωνα: Αδυναμία ανταπόκρισης στις ανάγκες των
πιστών  που είναι πιο προσωπικές.
2. Ηθική διαφθορά
κλήρου:
Οι φωνές διαμαρτυρίας  ολοένα πληθαίνουν.
3. Προκλητικός τρόπος
ζωής ανωτέρων
κληρικών:
i. Ανταγωνίζονται τους ηγεμόνες στην πολυτέλεια
ii. χωρίς να ενδιαφέρονται για το ποίμνιο τους
4. Κατώτεροι
κληρικοί:
i. Παραμελημένοι
ii. Ζουν μέσα στην αμάθεια
5. Οι χριστιανοί: i. Είναι θορυβημένοι (συνεχείς πόλεμοι, επιδημίες,
προφητείες για το τέλος του κόσμου).
ii. Χωρίς πνευματική καθοδήγηση.
iii. Βρίσκονται σε σύγχυση.
iv. κυριαρχούνται από την ιδέα του θανάτου και την
αγωνία για τη σωτηρία της ψυχής τους.
6. Η Εκκλησία: i. Αδυνατεί να ανταποκριθεί στις ανησυχίες των πιστών.
ii. Εκμεταλλεύεται το μεταθανάτιο φόβο για την κόλαση,
iii. πουλώντας έγγραφα άφεσης αμαρτιών, τα λεγόμενα
συγχωροχάρτια.

6.  Ξυλογραφία με το Χριστό και τον πάπα. Ο Χριστός με
φτωχικά ρούχα, πάνω σε γαϊδουράκι, ενώ ο πάπας με
πλούσια ρούχα, πάνω σε άλογο. Γύρω στο 1540, Νυρεμβέργη
(Γερμανία), Εθνικό Γερμανικό Μουσείο.

7. Ανθρωπιστές:
Η συμβολή του ανθρωπιστικού κινήματος στην εκδήλωση της Μεταρρύθμισης

8. Η ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

9.  Πάπας Λέων Ι΄
 Μαρτίνος Λούθηρος

10.  Πάπας Λέων Ι. Μαζική
πώληση συγχωροχαρτιών στη
Γερμανία (1515) για την
αποπεράτωση του Αγίου
Πέτρου.
 προκάλεσε την έντονη αντίδραση του
μοναχού και θεολόγουΜαρτίνου
Λουθήρου (1483-1546).
Τον Οκτώβριο του 1517 θυροκόλλησε σε
ναό της Βιτεμβέργης ένα κατάλογο με 95
θέσεις, δηλαδή επιχειρήματα με τα οποία
καταδίκαζε τα συγχωροχάρτια και
υποστήριζε τις απόψεις του για τη
θρησκεία.
Ο Πάπας προχώρησε στον αφορισμό του
(1520).
 Μαρτίνος Λούθηρος.
Έκαψε δημόσια τη βούλα
του Πάπα

11.  Η εμπορευματοποίηση της
αγωνίας των Χριστιανών.
Διακοσμητικό σχέδιο από το
βιβλίο του Εράσμου, Μωρίας
Εγκώμιο (1515).
Η ρήξη με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία
27. Διδάσκουν ανθρώπινα επινοήματα, όσοι
υποστηρίζουν ότι μόλις ακουστεί ο ήχος των
χρημάτων στα χρηματοκιβώτιά τους, η ψυχή
μεταπηδά στον παράδεισο.
32. Θα καταδικαστούν αιώνια μαζί με αυτούς
που τους διδάσκουν, όσοι πιστεύουν ότι τα
συγχωροχάρτια τους εξασφαλίζουν τη
σωτηρία[...].
36. Κάθε χριστιανός που μετανοεί ειλικρινά
μπορεί να έχει άφεση αμαρτιών χωρίς
συγχωροχάρτια.
Μαρτίνος Λούθηρος, στο: Genie, Religion and
Ethics RT, N.Y. 1992, 33, 15
■ Τι καταδικάζει ο Λούθηρος με τη θέσεις
του αυτές και τι υποστηρίζει;

12.  Χαρακτικό από βιβλίο του Λούθηρου
που εκδόθηκε το 1520 με καθολικούς
κληρικούς να πουλούν συγχωροχάρτια.

13.  Ο Λούθηρος συνοδευόμενος από
πλήθος μαθητών του καίει τη
βούλλα του πάπα στις 10
Δεκεμβρίου του 1520 στην
πλατεία της Βιτεμβέργης.
Γκραβούρα του 16ου αι. Παρίσι,
Εθνική Βιβλιοθήκη.

14. ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ
ΛΟΥΘΗΡΟΥ
• Η σωτηρία της
ψυχής είναι
αποτέλεσμα μόνο
της πίστης,
• διαδόθηκε με
μεγάλη ταχύτητα
στη Γερμανία (Αγία
Ρωμαϊκή
Αυτοκρατορία).
ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ
ΚΑΡΟΛΟΥ Ε΄
• Ο αυτοκράτορας
έθεσε το Λούθηρο
εκτός νόμου ως
αιρετικό
• και αποκήρυξε
το Λουθηρανισμό.
• ΑΙΤΙΑ: Φοβόταν
διάσπαση του
κράτους.
ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΟΜΕΝΟΙ
• Οι οπαδοί του
Λουθήρου και οι
γερμανοί ηγεμόνες
που τον
υποστήριζαν
διαμαρτυρήθηκαν
• και για το λόγο
αυτό ονομάστηκαν
διαμαρτυρόμενοι ή
προτεστάντες

15. Βασική θέση της διδασκαλίας του Λουθήρου
Μόνο η πίστη, χωρίς τη συνδρομή των έργων,
φέρνει τη δικαιοσύνη, την ελευθερία, την ευτυχία.
Αν πιστεύεις, θα αποκτήσεις τα αγαθά αυτά, αν
δεν πιστεύεις δε θα τα αποκτήσεις. Πρέπει να
απαρνηθείς τον εαυτό σου έχοντας ισχυρή πίστη
και απόλυτη εμπιστοσύνη στο Θεό. Ακριβώς χάρη
στην πίστη αυτή οι αμαρτίες σου θα
συγχωρεθούν...
Μαρτίνος Λούθηρος, Για την ελευθερία του
χριστιανού, 1520, στο: GEnie Religion and
Ethics RT, N.Y. 1992, 45, 20.
■ Ποια είναι το βασικό σημείο της
διδασκαλίας του Λουθήρου; Γιατί οι απόψεις
αυτές του Λουθήρου έρχονται σε ρήξη με την
κοινή πίστη της εποχής του; Να λάβετε υπόψη
σας ότι, σύμφωνα με τον Λούθηρο, εφόσον
μόνο η πίστη οδηγεί στη σωτηρία της ψυχής,
οι εξωτερικοί λατρευτικοί τύποι (όπως
νηστεία, προσευχή) δεν έχουν καμιά
ουσιαστική αξία.

16.  Για τους προτεστάντες οι εικόνες και τα
αγάλματα που υπάρχουν στις καθολικές
εκκλησίες είναι «είδωλα». Στις εικόνες
δεξιά (1524, Ζυρίχη (Ελβετία), Κεντρική
Βιβλιοθήκη) και πάνω(προέρχεται από
βιβλίο που εκδόθηκε το 1583)
προτεστάντες που
απομακρύνουν από τις εκκλησίες τα
«είδωλα».

17.  Ο Κάρολος Ε΄ (24 Φεβρουαρίου 1500 – 21
Σεπτεμβρίου1558) ήταν αυτοκράτορας
της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από
το 1519 και , ως Κάρολος Α΄
της Ισπανίας (ισπανικά: Carlos I de España)
από το 1516 μέχρι την εθελοντική παραίτησή
του το 1556 χάριν του νεότερου αδελφού του
Φερδινάνδου Α', ως αυτοκράτορα της Αγίας
Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και του γιου
του, Φιλίππου Β΄, ως βασιλιά της Ισπανίας.

18. Γενικευμένη σύρραξη
• μεταξύ των οπαδών του Λουθήρου και των δυνάμεων του
αυτοκράτορα
Τερματίστηκε με την Ειρήνη της Αυγούστας (1555).
• Η συνθήκη αυτή αναγνώριζε τη νομιμότητα του Λουθηρανισμού
• και το δικαίωμα κάθε ηγεμόνα να επιβάλει στην επικράτειά του το
δόγμα που ήθελε.
• ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: Η Γερμανία διαιρέθηκε σε κρατίδια
ρωμαιοκαθολικά και σε κράτη διαμαρτυρόμενα.

19.  Πίνακας του ζωγράφου Λουκά Κράναχ με το
Μαρτίνο Λούθηρο. Γύρω στο 1520, Νυρεμβέργη
(Γερμανία), Εθνικό Γερμανικό Μουσείο. Μαρτίνος
Λούθηρος (1483--1546). Γεννήθηκε στη Σαξονία,
στη σημερινή Γερμανία. Σπούδασε νομικά, αλλά
έγινε μοναχός και το 1512 καθηγητής θεολογίας
στο Πανεπιστήμιο στη Βιρτεμβέργη. Από εκεί
ξεκίνησε την προτεσταντική επανάσταση (1517).
Υποστήριξε άφοβα τις ιδέες του και
συγκρούστηκε με την Καθολική Εκκλησία, που τον
αφόρισε γι’ αυτές. Όταν όμως οι προτεστάντες
αγρότες ξεσηκώθηκαν ενάντια στους
προτεστάντες ηγεμόνες τους, ο Λούθηρος
καταδίκασε την εξέγερση και υπερασπίστηκε τους
ηγεμόνες που έδωσαν τέλος στους ξεσηκωμούς. Το
1525 παντρεύτηκε μια πρώην καλόγρια και έκανε
μαζί της έξι παιδιά. Ο Λούθηρος έπαιξε σημαντικό
ρόλο στη μεταρρύθμιση, διότι βοήθησε και να
γεννηθεί και να εξαπλωθεί. Στην εποχή του ήταν
ένα πρόσωπο-σύμβολο: οι προτεστάντες τον
λάτρευαν, ενώ οι αντίπαλοί του τον μισούσαν.

20. ΔΙΑΔΟΣΗ
Διαδόθηκε και σε άλλες
χώρες με διάφορες
παραλλαγές,
προκαλώντας την
αντίδραση της
Ρωμαιοκαθολικής
Εκκλησίας.
ΣΦΑΓΗΑΓΙΟΥ
ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ
Περίοδος συγκρούσεων.
Αποκορύφωμα: σφαγή
στο Παρίσι δύο χιλιάδων
Γάλλων προτεσταντών
ή καλβινιστών
(Ουγενότων),
δηλαδή οπαδών του
μεταρρυθμιστή Καλβίνου
(1509-1564),
τη νύκτα του Αγίου
Βαρθολομαίου
(24 Αυγούστου 1572).
ΔΙΑΤΑΓΜΑ ΝΑΝΤΗΣ
Μετά από δεκαετίες
αιματηρών πολέμων
αποκαταστάθηκε τελικά
η ειρήνη με
το Διάταγμα της
Νάντης( 1598).
Αναγνώριζε το δικαίωμα
των καλβινιστών να
ασκούν ελεύθερα τη
λατρεία τους υπό
ορισμένες όμως
προϋποθέσεις.

21.  Η Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου, πίνακας του Φρανσουά Ντιμπουά.
Με τον χαρακτηρισμό αυτό έμεινε στην ιστορία η γενική σφαγή των
Διαμαρτυρομένων (Ουγενότων) στο Παρίσι, από τους Ρωμαιοκαθολικούς, στις 24
Αυγούστου 1572, κατά την ημέρα της εορτής του Αγίου Βαρθολομαίου. Ως έκφραση
χρησιμοποιείται στον καθημερινό λόγο για περιπτώσεις μαζικών και βίαιων
εκκαθαρίσεων.
ΠΗΓΗ: http://www.sansimera.gr/articles/814#ixzz3ZC327Lhr

22.  Η σφαγή του Αγίου Βαρθολομαίου, Τζόρτζιο Βασάρι, 1572-1573
 ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ
ΜΑΡΓΚΟ
LA REINE
MARGOT (1994)
Η Μαργκό, κόρη της
Αικατερίνης των
Μεδίκων, παντρεύεται
τον προτεστάντη
βασιλιά της Ναβάρ για
να συμφιλιώσει
καθολικούς και
προτεστάντες. Τα
αδέλφια της όμως
αιματοκυλούν το γάμο
τη νύχτα του Αγίου
Βαρθολομαίου.

23.  Ο Ιωάννης Καλβίνος. Παρίσι,
Ίδρυμα Ιστορίας τον Προτεσταντισμού.
Θεμελιώδης αρχή της Καλβινικής
διδασκαλίας
Ονομάζουμε απόλυτο προορισμό το
προαιώνιο σχέδιο του θεού, που μ' αυτό
καθόρισε την τύχη του κάθε ανθρώπου.
Γιατί δε δημιουργεί όλους τους ανθρώπους
κάτω από τις ίδιες συνθήκες, αλλά άλλους
τους προορίζει για την αιώνια ζωή και
άλλους για την αιώνια καταδίκη. Έτσι,
ανάλογα με το σχέδιο του Θεού, τονίζουμε
ότι άλλοι άνθρωποι είναι πλασμένοι για τη
ζωή και άλλοι για το θάνατο...
Αυτούς που ο θεός καλεί στη σωτηρία, τους
καλεί από δική του ευσπλαχνία, και όχι
επειδή το αξίζουν.
Αντίθετα κανείς από αυτούς που
προορίζονται για την αιώνια καταδίκη δεν
μπορεί να σωθεί. Αυτό το έχει κρίνει η
κρυφή και ανεξιχνίαστη δικαιοσύνη του
θεού.
Ιωάννης Καλβίνος, Χριστιανική Διδασκαλία,
VII.

24.  Να εντοπίσετε δογματικές και λατρευτικές διαφορές μεταξύ Ρωμαιοκαθολικών
και Προτεσταντών.
Ο Λούθηρος ξεκίνησε τον προτεσταντισμό και έγινε ο ηγέτης του. Όμως, το αποτέλεσμα δεν
ήταν μία και μόνη Εκκλησία. Αφού ο καθένας μπορούσε να ερμηνεύει την Αγία Γραφή, ο
καθένας μπορούσε να φτιάξει τη δικιά του Εκκλησία. Έτσι δημιουργήθηκαν πολλές
διαφορετικές προτεσταντικές Εκκλησίες.

25. ΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ
ΤΗΣ ΡΩΜΑΙΟΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

26. Ενισχύθηκε η
λατρεία της
Θεοτόκου και
πολλαπλασιάστηκαν
οι εικόνες και οι
τελετές.
ΛΑΤΡΕΙΑ
ΘΕΟΤΟΚΟΥ
Στόχοι: α)
προβολή
δύναμης
Ρωμαιοκαθολική
ς Εκκλησίας
β) επιβεβαίωση
υπεροχής
Ρωμαιοκαθολικού
δόγματος έναντι
Προτεσταντισμού
ΝΑΟΙ ΣΕ ΡΥΘΜΟ
ΜΠΑΡΟΚ
α) αποφάσεις για
ανασυγκρότηση
της Εκκλησίας
β) δραστικά
μέτρα εναντίον
Μεταρρύθμισης:
1. ΜΟΝΑΧΙΚΑ
ΤΑΓΜΑΤΑ
2. ΙΕΡΑ ΕΞΕΤΑΣΗ
3. ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ
ΣΥΝΟΔΟΣ ΤΡΕΝΤΟ
(1545-1563)
Οργάνωσε τη
δική της
μεταρρύθμιση.
ΑΝΤΙ
ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ
Ταχύτατη επιτυχία Προτεσταντισμού  αντίδραση Ρωμαιοκαθολικής
Εκκλησίας

27. Τα μέτρα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας κατά της
Μεταρρύθμισης
• Τα μοναχικά τάγματα
Αναδιοργανώθηκαν τα μοναχικά τάγματα και ιδρύθηκαν νέα, που
είχαν ως αποστολή να ενισχύσουν και να διαδώσουν τη
ρωμαιοκαθολική πίστη. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούσαν
διάφορα μέσα, όπως ήταν η ιδεολογική διαφώτιση (προπαγάνδα), η
ίδρυση και η διαχείριση σχολείων, νοσοκομείων και η έκδοση
βιβλίων.
• Ιερά Εξέταση
Η Ιερά Εξέταση απετέλεσε το κύριο κατασταλτικό μέτρο εναντίον
των αιρέσεων. Αποτελούσε έναν ανακριτικό μηχανισμό, που είχε, σε
συνεργασία με την κοσμική εξουσία, το δικαίωμα εξέτασης των
υπόπτων για αίρεση, υποβάλλοντάς τους ακόμα και σε
βασανιστήρια. Όσοι κρίνονταν ένοχοι και καταδικάζονταν σε
θάνατο καίγονταν πάνω στην πυρά (autodafe).
• Λογοκρισία
Η συμβολή της τυπογραφίας στη διάδοση των μεταρρυθμιστών
ιδεών είχε αποφασιστική σημασία. Για το λόγο αυτό συγκροτήθηκε
ένα συμβούλιο λογοκρισίας των βιβλίων που συνέτασσε κατάλογο
απαγορευμένων βιβλίων (Index Librorum Prohibitorum).

28.  Ο Άγιος Δομίνικος προεδρεύει Ιεράς
Εξέτασης (Pedro Berruguete, 1475)

29. Δίωξη του Γαλιλαίου
Ο Γαλιλαίος ήταν αστρονόμος και φυσικός. Δίδαξε στα πανεπιστήμια στην Πίζα και
στην Πάντοβα και μετά στη Φλωρεντία. Είναι από τους πρώτους που χρησιμοποίησαν
το τηλεσκόπιο για να παρατηρήσουν τα ουράνια σώματα. Με τις παρατηρήσεις και τις
ερμηνείες του στήριξε τη θεωρία του Κοπέρνικου ότι οι πλανήτες γυρίζουν γύρω από
τον ήλιο (ηλιοκεντρική θεωρία). Η Καθολική Εκκλησία, που υποστήριζε την αντίθετη
άποψη (ότι δηλαδή η γη είναι στο κέντρο και γύρω της γυρίζει ο ήλιος και οι
πλανήτες), τον κατηγόρησε ως αιρετικό, τον συνέλαβε και τον οδήγησε στην Ιερή
Εξέταση (1633). Ο Γαλιλαίος αναγκάστηκε να αρνηθεί τις ιδέες του και να περάσει την
υπόλοιπη ζωή του περιορισμένος στο σπίτι του.
 Ο Γαλιλαίος αντιμετωπίζει την Ιερά
Εξέταση (πίνακας του Κριστιάνο Μπάντι,
1857).

30.  Το Κολέγιο των Ιησουιτών στην πόλη Σαλαμάνκα στην Ισπανία.
1760.

31.  Η εκκλησία του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη
(Μπαλτακίνο-κουβούκλιοΑγίαςΤράπεζας,1624-1633.)
 Το εσωτερικό ενός καλβινικού
ναού. Πίνακας του 1565. Γενεύη,
Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη.
■ Ποια διαφορά παρατηρείτε ως
προς το διάκοσμο των δύο ναών;
Ποια σκοπιμότητα εξυπηρετείται σε
κάθε περίπτωση;

32. Η ΕΥΡΩΠΗ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ

33. Πηγή: www.museduc.gr

34. ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΣΜΟΣ
• Επικράτησε στη Βόρεια Ευρώπη
ΡΩΜΑΙΟΚΑΘΟΛΙΚΙΣΜΟΣ
• διατήρησε τη δύναμή του στη νότια.
ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ
• στον ελληνικό χώρο,
• τα Βαλκάνια
• και τη Ρωσία.
Έπειτα από ένα περίπου αιώνα μεταρρυθμίσεων η χριστιανική Ευρώπη είναι
πνευματικά διαιρεμένη.

35. 1
2
3
4
5
8 9 1076
11
12
13
14
15
Ο θρησκευτικός χάρτης της Ευρώπης
στα τέλη του 16ου αιώνα
Λουθηριανοί
Καλβινιστές
Αγγλικανοί
Καθολικοί
Χριστιανικοί Ορθόδοξοι
Μουσουλμάνοι
ΚΡΑΤΗ
1. ΙΣΠΑΝΙΑ 9. ΠΟΛΩΝΙΑ
2. ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 10. ΡΩΣΙΑ
3. ΓΕΝΕΥΗ
11.ΑΓΙΑΡΩΜΑΙΚΗ
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑΤΟΥ
ΓΕΡΜΑΝΙΚΟΥΕΘΝΟΥΣ
4. ΓΑΛΛΙΑ 12. ΟΥΓΓΑΡΙΑ
5. ΑΓΓΛΙΑ 13. ΤΡΕΝΤΟ
6. ΟΛΛΑΝΔΙΑ
14. ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ
ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
7. ΔΑΝΙΑ 15. ΡΩΜΗ
8. ΣΟΥΗΔΙΑ

36. Η προτεσταντική μεταρρύθμιση προκάλεσε, εκτός από θρησκευτικές,
γενικότερες μεταβολές στον ευρωπαϊκό πολιτισμό.
1. Η μετάφραση της Βίβλου σε
εθνικές γλώσσες:
συνέβαλε στην ανάπτυξη των
εθνικών λογοτεχνιών
και στη σφυρηλάτηση της εθνικής
συνείδησης.
2. Δημιουργήθηκαν οι
προϋποθέσεις για:
Ανάπτυξη Επιστημών
Εκδημοκρατισμό Θεσμών
Οικονομική Ανάπτυξη
Κοινωνική Ελευθερία

37. Συζήτησε με τους συμμαθητές
σου τα μέσα που χρησιμοποίησε
η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για
να επιβάλει τη θρησκευτική
αντιμεταρρύθμιση στις χώρες της
Ευρώπης; (άξονες αναφοράς:
θρησκεία, κοινωνία, πολιτική,
τέχνη. Αξιοποίηση των γνώσεων
από τα αντίστοιχα μαθήματα:
θρησκευτικά, κοινωνική και
πολιτική αγωγή, αισθητική
αγωγή).
1500 1600
1545-1563
15201515
1517 1521
1529 1555
1572
1598
1515 Πάπας Λέων Ι΄ Πώληση
Συγχωροχαρτιών
1517 95 Θέσεις Λουθήρου
1520 Αφορισμός
Καύση της Βούλας
1521 Καταδίκη του Λουθήρου
1529 Καταδίκη του
Λουθηρανισμού
1545-
1563
Σύνοδος του Τρέντο
1555 Ειρήνη της Αυγούστας
1572 Νύχτα του Αγίου
Βαρθολομαίου
1598 Διάταγμα της Νάντης

38. Ένας οπαδός του Λούθηρου μιλάει το 1520 για την κατάσταση στην Καθολική
Εκκλησία και τι αλλαγές θέλει να γίνουν. Συμπληρώστε τα κενά στο παρακάτω
κείμενο.
Πηγή: www.museduc.gr

39. Διαβάστε την παρακάτω πηγή. Τι είδους πηγή είναι; Ποιος την έγραψε και πότε; Σε
ποιο γεγονός αναφέρεται; Είναι σύγχρονη με αυτό το γεγονός ή μεταγενέστερη;
Δικαιολογήστε την απάντησή σας. Ποια άλλη γραπτή πηγή στο κεφάλαιο αυτό
αναφέρεται στο ίδιο γεγονός;
[…] ξαπλωμένος στο γρασίδι,
διάβασα την [Αγία] Γραφή στα γερμανικά από το
Μαρτίνο Λούθηρο.
Μ’ αρέσει, Λούθηρε, ν’ ακούω τη γλώσσα σου.
Ποιος τη χρησιμοποιεί πιο όμορφα από σένα;
Κρυμμένος σ’ έναν πύργο ανάμεσα σε πρασινάδες,
τη Βίβλο [Αγία Γραφή] και τα γερμανικά ανακάλυψες.
Κόνραντ Φέρντιναντ Μάγιερ,
απόσπασμα από το ποίημα Οι τελευταίες μέρες του
Χούτεν, έτος 1872
Πηγή: www.museduc.gr

40. Το παρακάτω κείμενο μιλάει για τη μεταρρύθμιση, γιατί έγινε και τι αποτελέσματα
είχε. Όμως οι φράσεις του μπερδεύτηκαν. Μπορείτε να τις βάλετε στη σωστή σειρά;
Πηγή: www.museduc.gr

41.  Η εικόνα δίπλα δείχνει
έναν πίνακα που αποδίδεται
στο ζωγράφο Τισιανό με τη
Σύνοδο στο Τρέντο.
Μπορείτε να
συμπληρώσετε τη λεζάντα
της με όλες τις πληροφορίες
που θεωρείτε απαραίτητες
(π.χ. πότε και γιατί έγινε η
Σύνοδος,
τι αποφάσεις πάρθηκαν
κτλ.); Η λεζάντα σας να μην
ξεπερνά τις 40 λέξεις. Πηγή:
www.museduc.gr
Πίνακας που αποδίδεται στο ζωγράφο Τισιανό με τη
Σύνοδο στο Τρέντο. 1563, Παρίσι (Γαλλία), Μουσείο
του Λούβρου.