ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1. Ε. Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ
ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
6. Η ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΡΜΟΣΤΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΝΩΤΙΚΟ ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ
Μπακάλης Κώστας : history-logotexnia.blogspot.com
 ΗΈνωσις της Κρήτης.
Λαϊκή λιθογραφία που
κυκλοφόρησε μετά την
έκδοση του ενωτικού
ψηφίσματος του 1908

2.  Το κείμενο του σχολικού βιβλίου με πλαγιότιτλους
Πηγή: http://www.venetokleio.gr/Παναγιώτης Αθανασόπουλος
Δύο μεγάλα εξωτερικά γεγονότα ήρθαν να ταράξουν πάλι την πορεία των
κρητικών πραγμάτων: η προσάρτηση της Βοσνίας και της Ερζεγοβίνης
από την Αυστρία και η ανακήρυξη της Βουλγαρίας σε βασίλειο, με
ταυτόχρονη προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας. Η ελληνική
κυβέρνηση του Γ. Θεοτόκη υπέδειξε στους Κρήτες την ανάγκη λαϊκών
κινητοποιήσεων, για την κήρυξη της ένωσης με την Ελλάδα. Σε λαϊκή
συγκέντρωση στα Χανιά εγκρίθηκε ομόφωνα το πρώτο ψήφισμα της
ένωσης και η Κρητική Κυβέρνηση εξέδωσε με τη σειρά της επίσημο
Ψήφισμα (24 Σεπτεμβρίου 1908).
Η διεθνής
συγκυρία
Το ενωτικό
ψήφισμα της
24/9/1908
Για την επίσημη έναρξη της νέας περιόδου της πολιτικής ζωής στην Κρήτη,
σχηματίστηκε προσωρινή διακομματική Κυβέρνηση. Η Ελληνική
Κυβέρνηση, για να μην προκαλέσει διεθνείς περιπλοκές με την αντίδραση
της Τουρκίας, απέφυγε να αναγνωρίσει επίσημα την ένωση και
περιορίστηκε σε παρασκηνιακές οδηγίες στη νέα Προσωρινή Κυβέρνηση
της Κρήτης.
Η αντίδραση της
ελληνικής
κυβέρνησης

3. Η ΚΑΤΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΑΡΜΟΣΤΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΝΩΤΙΚΟ ΨΗΦΙΣΜΑ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ

4. Η διεθνής συγκυρία
Δύο μεγάλα εξωτερικά γεγονότα
ήρθαν να ταράξουν πάλι την πορεία
των κρητικών πραγμάτων:
1. η προσάρτηση της Βοσνίας και
της Ερζεγοβίνης από την Αυστρία
2. και η ανακήρυξη της Βουλγαρίας
 σε βασίλειο,
με ταυτόχρονη προσάρτηση
της Ανατολικής Ρωμυλίας.





5. Το ενωτικό ψήφισμα της 24/9/1908
• υπέδειξε στους Κρήτες
την ανάγκη λαϊκών
κινητοποιήσεων,
• για την κήρυξη της
ένωσης με την Ελλάδα.
Η ελληνική
κυβέρνηση του Γ.
Θεοτόκη
• εγκρίθηκε ομόφωνα το
πρώτο ψήφισμα της
ένωσης
• και η Κρητική Κυβέρνηση
εξέδωσε με τη σειρά της
επίσημοΨήφισμα (24
Σεπτεμβρίου 1908).
Σε λαϊκή
συγκέντρωση στα
Χανιά

6. Το Ψήφισμα της 24ης Σεπτεμβρίου
1908:
«Η Κυβέρνησις της Κρήτης,
διερμηνεύουσα το αναλλοίωτον
φρόνημα του Κρητικού Λαού,
κηρύσσει την ανεξαρτησίαν της
Κρήτης και την ένωσιν αυτής μετά
της Ελλάδος, όπως μετ' αυτής
αποτελεση αδιαίρετον και
αδιάσπαστον Συνταγματικόν
Βασίλειον. Παρακαλεί την A.M. τον
Βασιλέα ν' αναλάβη την
διακυβέρνησιν της νήσου. Δηλοί ότι
μέχρι τούτου θέλει συνεχίσει να
κυβερνά την νήσον εν ονόματι της
A.M. του Βασιλέως των Ελλήνων,
κατά τους νόμους του Ελληνικού
Βασιλείου. Εντέλλεται εις τας Αρχάς
της νήσου, όπως, συμφώνως τω
Ψηφίσματι τούτω, εξακολουθήσωσι
ν' ασκώσι τα καθήκοντα της
υπηρεσίας των».
 Δίγλωσση (γαλλικά και παλαιοτουρκικά).
Γελοιογραφία που απεικονίζει την προσπάθεια της
Ελλάδας να «ρυμουλκήσει» την Κρήτη στο Βασίλειο.
Ελλήνων Ιστορικά, 100 ΧΡΟΝΙΑ από την Ένωση της
Κρήτης τ.18, σ.124.

7. Εκείνη την περίοδο ο ύπατος αρμοστής Ζαΐμης
παραθέριζε στην Αίγινα. Του διακοινώθηκε να
μην επιστρέψει στην Κρήτη υπό την ιδιότητα του
ύπατου αρμοστή, καθώς αυτός ο τίτλος δεν
διακατείχε πλέον την παραμικρή οντότητα. Οι
Κρήτες ήταν σε απευθείας συνεννόηση με την
ελληνική κυβέρνηση στην Αθήνα. Η κρητική
διοίκηση συγκάλεσε τη Βουλή την ίδια μέρα που
διεξήχθη το συλλαλητήριο στα Χανιά και ψήφισε
την ένωση με την Ελλάδα. Στη συνέχεια, κατόπιν
παρότρυνσης του Έλληνα πρωθυπουργού
Γεωργίου Θεοτόκη, κατήργησε όλες τις αρχές της
κρητικής διοίκησης και σύστησε πενταμελή
Εκτελεστική Επιτροπή με σκοπό τη διακυβέρνηση
της νήσου στο όνομα του ελληνικού Στέμματος,
εφαρμόζοντας τους νόμους και τις αρχές της
ελληνικής διοίκησης, ακριβώς σαν να ήταν
αναπόσπαστο τμήμα του ελληνικού κράτους.
Η τελευταία φάση του κρητικού ζητήματος. Η
Ένωση ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ, Γιάννης
Χρονόπουλος, Ελλήνων Ιστορικά, 100 ΧΡΟΝΙΑ
από την Ένωση της Κρήτης τ.18, σ.131

8. Θεοτόκης;;;
Θεοτοκάς;;;
Τι μπέρδεμα…
Κάτι μου
θυμίζει ο
πρώτος!!!
Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ
Γ. ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ (1880-1909)
3. Από τη χρεοκοπία στο στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί (1893-1909)
Όσες μεταρρυθμίσεις έγιναν μέχρι το 1909, κατά κύριο λόγο από
κυβερνήσεις του τρικουπικού κόμματος υπό την ηγεσία του Γεωργίου
Θεοτόκη, ήταν διοικητικού χαρακτήρα (π.χ. αποκέντρωση).
 Ο Γεώργιος
Θεοτόκης,
διάδοχος του
Τρικούπη στην
ηγεσία του
κόμματος, με τη
συνετή πολιτική
και τη
μετριοπάθειά του
οδήγησε τη χώρα
σε οικονομική
ανόρθωση, μετά
την ήττα του 1897.
(Αθήνα, Εθνικό
Ιστορικό Μουσείο)

9. Σχηματισμός προσωρινής διακομματικής Κυβέρνησης
 Για την επίσημη έναρξη της νέας περιόδου της
πολιτικής ζωής στην Κρήτη, σχηματίστηκε
προσωρινή διακομματική Κυβέρνηση.
 Η Ελληνική Κυβέρνηση, για να μην προκαλέσει
διεθνείς περιπλοκές με την αντίδραση της
Τουρκίας,
• απέφυγε να αναγνωρίσει επίσημα την ένωση
• και περιορίστηκε σε παρασκηνιακές οδηγίες στη νέα Προσωρινή
Κυβέρνηση της Κρήτης.

10. ΘΕΜΑΤΑ
ΑΠΟ ΤΟ Κ.Ε.Ε.
ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΟΡΟΙ:
 Ενωτικό ψήφισμα 24 Σεπτεμβρίου 1908

11. ΘΕΜΑ 1
Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο των πηγών και την αφήγηση του
βιβλίου σας:
α) να προσδιορίσετε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η Κρητική
Κυβέρνηση εξέδωσε το ενωτικό ψήφισμα της 24ης Σεπτεμβρίου 1908
β) να παρουσιάσετε και να αιτιολογήσετε την αντίδραση της
Ελλάδας και των μεγάλων Δυνάμεων στην έκδοση του ψηφίσματος.
ΠΗΓΗ 1
Το ψήφισμα της 24ης Σεπτεμβρίου 1908
«Η Κυβέρνησις της Κρήτης διερμηνεύουσα το αναλλοίωτον φρόνημα του Κρητικού
Λαού, κηρύσσει την ανεξαρτησίαν της Κρήτης και την ένωσιν αυτής μετά της Ελλάδος,
όπως μετ’ αυτής αποτελέση αδιαίρετον και αδιάσπαστον Συνταγματικόν Βασίλειον.
Παρακαλεί την Α.Μ. τον Βασιλέα ν’ αναλάβη την διακυβέρνησιν της νήσου. Δηλοί ότι
μέχρι τούτου θέλει συνεχίσει να κυβερνά την νήσον εν ονόματι της Α.Μ. του Βασιλέως
των Ελλήνων, κατά τους νόμους του Ελληνικού Βασιλείου. Εντέλλεται εις τας Αρχάς της
νήσου, όπως, συμφώνως τω Ψηφίσματι τούτω εξακολουθήσωσι ν’ ασκώσι τα
καθήκοντα της υπηρεσίας των». Παράθεμα του σχολικού βιβλίου, σ. 217/218.
ΠΗΓΗ 2
Η αντίδραση των μεγάλων Δυνάμεων απέναντι στην επαναστατική πρωτοβουλία
του κρητικού λαού
Η αντίδραση των μεγάλων Δυνάμεων απέναντι στην επαναστατική πρωτοβουλία του
κρητικού λαού δεν ήταν απόλυτα αρνητική. Οι τέσσερις κυβερνήσεις, μετά από
ολιγοήμερες διαβουλεύσεις, έσπευδαν να τονίσουν ότι «δεν θα απείχον του να
αποβλέψουν μετ’ ευμενείας προς την συζήτησιν

12. του ζητήματος τούτου μετά της Τουρκίας, εάν η τάξις διατηρηθή εν τη νήσω και
εξασφαλισθή η προστασία του μουσουλμανικού πληθυσμού». Ήδη η έκρηξη του
εθνικού ενθουσιασμού που είχε και πάλι καταλάβει τους Κρήτες συμβάδιζε με την
αυστηρή τήρηση της τάξεως, ενώ η κυβέρνηση των Αθηνών ήλπιζε να εντάξει την
επίλυση του θέματος στο πλαίσιο μιας γενικότερης ελληνοτουρκικής προσεγγίσεως.
Τόσο όμως οι τολμηρές ελληνικές προσδοκίες όσο και οι καλές ευρωπαϊκές προθέσεις,
δεν ήταν δυνατό να οδηγήσουν σε άμεσα θετικά αποτελέσματα, εξαιτίας της βίαιης
εκδηλώσεως της τουρκικής αντιδράσεως. Οι Νεότουρκοι εθνικιστές, μετά την
αναγκαστική υποχώρηση απέναντι στη Βουλγαρία (: ανακήρυξή της σε ανεξάρτητο
βασίλειο) και στην Αυστροουγγαρία (: προσάρτηση της Βοσνίας - Ερζεγοβίνης),
αναζητούσαν στη ματαίωση της ενωτικής λύσεως το έρεισμα μιας πρώτης
διπλωματικής επιτυχίας. Οι ζωηρές λαϊκές αντιδράσεις των δρόμων, στην πρωτεύουσα
και στις επαρχίες, συνδυάζονταν με τη σταθερή επίσημη επίκληση της ανάγκης για τη
διατήρηση της υφιστάμενης ισορροπίας στο χώρο του Αιγαίου και της ανατολικής
Μεσογείου. Πίσω από την παράταση των διαπραγματεύσεων δεν ήταν πλέον δύσκολο
να διαφανεί η επιφυλακτικότητα αρχικά και η υπαναχώρηση στη συνέχεια των
προστάτιδων Δυνάμεων. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο, η Τουρκία έκρινε σκόπιμο να
ζητήσει και την πλήρη διευκρίνιση των ευρωπαϊκών προθέσεων. Η απαντητική
διακοίνωση της 4ης Ιανουαρίου ανταποκρινόταν στις τουρκικές αξιώσεις, υπογραμμίζοντας ότι δεν
είχε ακόμη φθάσει η στιγμή για τον επιβαλλόμενο διακανονισμό του Κρητικού ζητήματος, με
προϋπόθεση τη σύμφωνη πάντοτε γνώμη της Πύλης. Η ουσιαστική εντούτοις απεμπόληση της
διαπραγματευτικής διαδικασίας με άμεσο στόχο την ένωση δεν ανέστειλε την εφαρμογή της
αποφάσεως των Δυνάμεων να αποσύρουν από τη Μεγαλόνησο τα υπόλοιπα στρατεύματά τους.
Ι.Ε.Ε., τόμος ΙΔ΄, σ. 214

13. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
6. Η κατάλυση της
Αρμοστείας στην
Κρήτη.Το πρώτο
ενωτικόΨήφισμα
των Κρητών
24 Σεπτεμβρίου
1908
ΕπίσημοΨήφισμα της Κρητικής
Κυβέρνησης για την Ένωση
ΕΡΩΤΗΣΗ
Ποια γεγονότα της
διεθνούς συγκυρίας
επηρέασαν την πορεία
του Κρητικού
Ζητήματος το 1908
και ποια η εξέλιξή του
την ίδια χρονιά;