Bai 18 he than kinh 2016

1. SIÊU ÂM KHẢO SÁT BẤT THƯỜNG
HỆ THẦN KINH THAI NHI
Ths. BS NGUYỄN ĐÌNH VŨ
KHOA CDHA BV HÙNG VƢƠNG

2. MỤC TIÊU
Nhận biết đƣợc cấu trúc giải phẫu bình
thƣờng trên các mặt cắt tầm soát
Nhận biết đƣợc đặc điểm của một số bất
thƣờng của hệ thần kinh phổ biến
Hiểu đƣợc tiên lƣợng đối với các bất
thƣờng phổ biến

3. TẦM QUAN TRỌNG
Là phần đầu của cơ thể thai nhi
Thƣờng gặp nhất (1-2/1000). Bất thƣờng
não kèm với cấu trúc não bình thƣờng còn
cao hơn
Là một trong những loại dị tật có tiên lƣợng
xấu nhất
Khó phát hiện ở giai đọan sơ sinh

4. #19%
34
50
22
39
6
14
11
11
23
25
17
5
0 20 40 60
Đầu-mặt-cổ
hệ thần kinh
hệ hô hấp
hệ tim mạch
thành bụng
hệ tiêu hóa
hệ tiết niệu sd
hệ xƣơng
đa dị tật
phù thai
bất thƣờng NST
biến chứng song…

5. Siêu âm não thai nhi
Siêu âm cơ bản Siêu âm nâng cao

6. SIÊU ÂM CƠ BẢN

7. CÁC CẤU TRÚC CẦN QUAN
SÁT
 Hình dạng đầu
 Não thất bên
 Khoang vách trong suốt – vách trong suốt
(cavum septum pellucidum)
 Tiểu não, thùy nhộng
 Hố sau (cisterna magna)
 Cột sống

8. MẶT CẮT NGANG
ĐỒI THỊ

9. MẶT CẮT NGANG ĐỒI THỊ
Các mốc:
 Vách trong suốt
 Đồi thị
 Rãnh vùng hồi hải mã
Dùng để đo đạc: BPD, HC
Ít có ý nghĩa nhiều trong chẩn đoán bất
thƣờng của hệ TK
Có thể đánh giá bất thƣờng của hộp sọ

11. CHU VI VÒNG ĐẦU, CHỈ SỐ
ĐẦU
HC: đo chu vi chung quanh phần xƣơng sọ.
Bất thƣờng khi >90% hoặc <5%
CI: Chỉ số đầu BPD/OFD (<0.75 đầu
dài, >0.83 đầu ngắn)

13. BẤT THƢỜNG CÓ THỂ PHÁT
HIỆN ĐƢỢC
Đầu nhỏ (microcephaly): vòng đầu nhỏ hơn
bách phân vị thứ 3 so với tuổi thai
Các bất thƣờng đóng sớm khớp sọ
Hình dạng bất thƣờng của họp sọ : đầu trái
chanh
Thai vô sọ
Thoát vị não, màng não

14. LEMON SIGN

15. ĐÓNG SỚM KHỚP SỌ

16. THAI VÔ SỌ
Đặc điểm:
Không quan sát thấy vòm sọ
Nhu mô não nằm bên ngoài hộp sọ
Dấu hiệu “mắt ếch”
Chẩn đoán đƣợc rất sớm từ 10-11 tuần
Tiên lƣợng rất xấu

17. THAI VÔ SỌ - DẤU HIỆU “MẮT
ẾCH”

18. THOÁT VỊ NÃO MÀNG NÃO
Đặc điểm:
Khối echo trống (màng não ) hoặc echo
hỗn hợp (màng não tuỷ) trồi ra khỏi phần
xƣơng sọ không đóng kín
Thƣờng gặp ở vùng chẩm có thể gặp ở
vùng trán, mũi hầu, thái dƣơng
Tiên lƣợng xấu : tử vong 30-50%

21. MẶT CẮT NGANG
NÃO THẤT BÊN

22. MẶT CẮT NGANG NÃO THẤT
BÊN
Các mốc quan sát:
 Vách trong suốt
 Sừng sau não thất bên
 Đồi thị
Đây là mặt cắt quan trọng nhất giúp nhận
thấy phần lớn những bất thƣờng não
Cần đánh giá:
 Kích thước của sừng sau não thất
 Sự toàn vẹn của vách trong suốt

24. KHOANG VÁCH TRONG SUỐT
Là một đóng kín dịch
não tuỷ nằm giữa 2
sừng trƣớc của não
thất bên
Có thể thấy đƣợc từ
17  37 tuần
Vách trong suốt
Khoang vách trong suốt

26. KHOANG VÁCH TRONG SUỐT Ở
NGƢỜI LỚN

27. NÃO THẤT BÊN

28. CÁC BỆNH LÝ CÓ THỂ GẶP
Dãn não thất – não úng thủy
Holoprosencephaly
Chẻ não (Schizencephaly)
Thiểu sản – bất sản thể chai

29. DÃN NÃO THẤT - NÃO ÚNG
THUỶ
Là dãn một hoặc hai bên của não thất bên ≥
10mm . Dãn lớn hơn 15mm đƣợc gọi là não úng
thuỷ
Mức độ:
 Nhẹ: 10-12mm
 Trung bình : 12-15 mm
 Nặng (não úng thủy): > 15mm
Tiên lƣợng: tuỳ thuộc vào mức độ dãn, tiến
triển, bất thƣờng đi kèm. Thƣờng đi kèm với
các bất thƣờng khác hoặc bất thƣờng NST

30. DÃN NHẸ NÃO THẤT

31. DÃN NÃO THẤT NẶNG

32. HOLOPROSENCEPHALY
Đặc trƣng bởi:
 Dính một phần/toàn bộ đồi thị
Não thất hợp nhất một phần hoặc một não thất
Mất khoang vách trong suốt, thiểu sản hoặc bất sản thể chai
Không có liềm não, rãnh liên bán cầu
Thƣờng đi kèm với bất thƣờng sọ mặt
Đi kèm với bất thƣờng NST(trisomy 13) hoặc
các bất thƣờng khác

33. HOLOPROSENCEPHALY
Phân loại: thể không phân thuỳ, bán phân
thuỳ và thể phân thuỳ
Tiên lƣợng xấu ở thể phân không phân
thuỳ hoặc bán phân thuỳ

34. HOLOPROSENCEPHALY
KHÔNG PHÂN THÙY

35. HOLOPROSENCEPHALY BÁN
PHÂN THÙY

36. HOLOPROSENCEPHALY PHÂN
THÙY

37. HAI MẮT GẦN NHAU – MỘT
MẮT

38. PROBOSIS

39. CHẺ NÃO
Đặc trƣng:
 Khe hở bất thường ở một/hai bên bán cầu đại não thông
thương giữa khoang dưới nhện và não thất bên
 Có thể đi kèm với dãn não thất, mất vách trong suốt
Phân loại: chẻ não đóng/mở
Tiên lƣợng xấu

42. BẤT SẢN THỂ CHAI

43. BẤT SẢN THỂ CHAI

44. BẤT SẢN THỂ CHAI

45. BẤT SẢN THỂ CHAI
Là sự bất thƣờng khiếm khuyết cấu trúc thể chai
Dấu hiệu gián tiếp
Không thấy khoang vách trong suốt
Dấu hiệu teardrop
Hai sừng trƣớc não thất bên tách xa nhau
Não thất 3 bị đẩy lên cao
Hai bán cầu não tách nhau (hình ảnh 3 đƣờng thẳng)
Dấu hiệu trực tiếp
Không thấy thể chai
Không thấy động mạch viền thể chai

46. BẤT SẢN THỂ CHAI
Thời điểm chẩn đoán 18-20 tuần
Thƣờng đi kèm với bất thƣờng khác hoặc
bất thƣờng NST
Tiên lƣợng: từ tốt đến xấu
 15-28% có chậm phát triển tâm thần, vận động
 Thiểu sản/bất sản thể chai có tiên lượng tương đương nhau

47. KHÔNG THẤY VÁCH TRONG
SUỐT

48. SỪNG TRƢỚC HAI NÃO THẤT
BÊN TÁCH XA NHAU

49. DẤU HIỆU TEAR DROP

50. HAI BÁN CẦU ĐẠI NÃO TÁCH
XA NHAU

51. KHÔNG QUAN SÁT THẤY THỂ
CHAI

53. MẶT CẮT NGANG
TIỂU NÃO

54. MẶT CẮT NGANG TIỂU NÃO
Các mốc:
 Hai bán cầu tiểu não cân đối với thùy nhộng nằm ở giữa
 Không thấy não thất 4
 Không có sự thông thƣơng giữa não thất 4 và hố sau (sau 16 tuần)
Hố sau là khoang DNT nằm sau tiểu não, bình
thƣờng đo đuợc từ 2-10mm
Hố sau đƣợc ngăn cách với não thất 4 bởi thùy
nhộng tiểu não

58. THÙY NHỘNG TIỂU NÃO

59. THÙY NHỘNG TIỂU NAÕ/ MRI
RRãnh chính
RRãnh trƣớc tháp
RRãnh rãnh phụ

60. THÙY NHỘNG TIỂU NÃO/ SIÊU
ÂM

61. CÁC BỆNH LÝ CÓ THỂ GẶP
Dãn hố sau
Dandy Walker malformation/variant

62. DÃN HỐ SAU
Đặc trƣng:
 Kích thước hố sau >10mm
 Thuỳ nhộng cấu trúc, kích thước bình thường
Thƣờng xảy ra vào 3 tháng cuối
Là một dạng biến đổi của bình thƣờng
(normal variant)
Tiên lƣợng tốt nếu không đi kèm với các
bất thƣờng não khác (bình thƣờng >90%)

64. DÃN HỐ SAU

65. DANDY WALKER
MALFORMATION/VARIANT
DWm:
 Hố sau dãn lớn hình chữ V
 Thuỳ nhộng nhỏ bị đẩy lên cao
 Mất 1 phần hoặc hoàn toàn thùy nhộng
DWv:
 Giống DWm nhưng hố sau không dãn lớn
Tiên lƣợng:Bất thƣờng >50% trƣờng
hợp

66. DANDY WALKER
MALFORMATION/VARIANT

67. DANDY WALKER
MALFORMATION

68. DANDY WALKER VARIANT

70. MẶT CẮT CỘT SỐNG

71. MẶT CẮT CỘT SỐNG
Mặt cắt dọc giữa
Hình ảnh thân sống và gai sống tƣơng
ứng liên tục từ cổ đến xƣơng cụt
Phần đuôi tuỷ kết thúc ở khoảng đốt sống
thắt lƣng thứ 2
Phần da liên tục

72. L2

74. CÁC BẤT THƢỜNG CÓ THỂ
GẶP
Chẻ cột sống đóng/mở ( closed/open spina
bifida)
Tuỷ sống đôi (diastematomyelia)
Caudal regression syndrome
Bất thƣờng của cột sống (gù vẹo)
U quái vùng cùng cụt

75. CHẺ CỘT SỐNG - SPINA
BIFIDA
Là một bất thƣờng đóng ống thần kinh
Tần suất giảm dần khi có sự gia tăng việc bổ
sung acid folic trong thai kì
Phân loại:
 Spina bifida mở/đóng
 Có khối thoát vị ở cột sống hay không

76. CHẺ CỘT SỐNG MỞ
Dấu hiệu gián tiếp
 Dãn não thất
 Banana sign, hố sau không đo được
 Chân khoèo
 Đầu nhỏ, “hình trái chanh” (Lemon sign)
Dấu hiệu trực tiếp
 Gai sống tách rộng
 Khối thoát vị ở vùng cột sống
Tiên lƣợng xấu (liệt vùng dƣới tổn thƣơng)
 tìm vị trí tổn thƣơng (càng cao càng xấu)

78. SPINA BIFIDA MỞ
Khối thoát vịLemon sign
Banana sign

79. CHẺ CỘT SỐNG MỞ

81. SPINA BIFIDA ĐÓNG

82. CHẺ CỘT SỐNG ĐÓNG
Không thấy dấu hiệu gián tiếp ở não
Dấu hiệu trực tiếp:
 Khối thoát vị vùng cột sống
 Gai sống tách rộng A  U
Tiên lƣợng: phụ thuộc có dính tủy sống hay
không (tethered cord)

83. SPINA BIFIDA ĐÓNG

84. CHẺ CỘT SỐNG ĐÓNG

85. KẾT LUẬN
Bất thƣờng hệ thần kinh là loại bất thƣờng rất
phổ biến
Đa dạng
Siêu âm hệ thần kinh cơ bản có thể loại trừ phần
lớn (80%) bất thƣờng ở não
Chẩn đoán chính xác giúp tiên lƣợng và xử trí tốt
trong những trƣờng hợp có bất thƣờng ở não