Малюю, мiлую Радзiму малую... Прысвечаецца творчасцi паэта Алеся Пiсьмянкова

1. Аддзел гуманiтарна-асветнiцкай работы

2. Алесь Уладзіміравіч
Пісьмянкоў
(1957 – 2004)
Аўтар кніг паэзіі:
“Белы камень”, “Чытаю зоры”,
“Планіда”, “Вешы”,
“Журавель над студняй”,
“Я не памру пакуль люблю”;
для дзяцей:
“Заўзятары”,
“Ласуны-веселуны”, “Мы з братам”
і пасмяротнай кнігі
“Думаць вершы”
Лаўрэат прэміі Ленінскага
камсамола Беларусі,
Літаратурнай прэміі
імя Аркадзя Куляшова

3. Жыццёвы лёс Алеся
Пісьмянкова, аднаго з самых
яркіх сучасных паэтаў, лаўрэата
прэміі Ленінскага камсамола і
Літаратурнай прэміі імя
А.Куляшова, цудоўнага
адкрытага і шчырага чалавека
аказаўся не доўгім, але чытаючы
яго вершы, літаратурныя эсэ,
адчуваеш, “так, гэта тая
літаратура, якая дае жыцёвые
сілы, якая напаўняе любоўю да
жыцця, гэта тая літаратура, якая
павінна жыць вечна”.

4. Што значыць вечна?
На гэта пытанне нам адкажа сам паэт
Алесь Пісьмянкоў
ПРА ВЕЧНАЕ
Кажуць, быў я аблашчаны доляй,
Хоць мой дом не мінала бяда:
Я па мёртвых паплакаў даволі,
А жывых яшчэ болей шкада.
Бо мы ўсе на зямлі гэтай госці,
Не забавімся мы на зямлі,
І калі я пакрыўдзіў кагосьці,
То і мне тая рана баліць.
Нам усім не хапае спагады,
І любові жывым не стае…
Нам адпушчана так небагата,
Што й грахі не замоліш свае.

5. ЗАМЕСТ АЎТАБІЯГРАФІІ
Мой прадзед быў скрыпач –
Ён выкрасаў і смех, і плач.
А дзед у пчолах ведаў толк,
Як сёння рэдка знае хто.
І ў бацькі рэдкі дар –
Сваёй зямлі ён гаспадар.
А я – ні граць, ані – араць,
Хоць крычма закрычы!
Каб існаванне апраўдаць,
Я вершы крэмзаю ўначы.
Я расказаць хачу пра род,
Пра вечны клопат на сяўбе…
Пра іх пішу каторы год,
Пра іх і пра сябе.
Алесь Пісьмянкоў

6. “Многія пытаюцца: ці сапраўднае прозвішча? Пісьмянкоў, Пісьмянок.
Занадта літаратурнае. Можа, гэта псеўданім? “Сапраўднае. Даронае
прадзедам і Богам”. У двадцацігадовым узросце паэт напісаў баладу роду,
якая пачынала сабою першую кніжку паэта “Белы камень”.
Дзед, раскажы баладу роду,
Што ні кажы, ты – старажыл …
З Дняпра наш продак родам,
З зямлі Машэк, з зямлі Вашчыл.
Гарачы норавам і сэрцам,
Як люд у нашай старане,
Вачэй радзіміцкіх азерцы,
Крыху гарэзінкі на дне.
Любіў жыццё ён больш чым Бога,
Як мёд, піў вусны маладзіц.
Яго жыццёвыя дарогі
Працялі стрэлы навальніц.
Хоць плугам трызнілі далоні,
Ды не ржавеў ягоны меч, –
З ліхім іржаннем неслі коні
Яго праз вогнішча і смерць.
Калі ў крывавы час напасцяў
Край бараніў ад груганоў,
Прымусіў многіх косці скласці …
Зірні, брат, колькі курганоў!
З пяром і граматай у згодзе
Ён жыў. І незнарок,
Казалі, князь пры ўсім народзе
Яму імя даў – Пісьмянок.
Ён і пачаў баладу роду,
Вянец ён першы залажыў
З Дняпра наш продак родам,
З зямлі Машэкаў і Вашчыл!
Курганы моўчкі спяць на ўлонні,
Даўно ў музеі лук і меч…
А мне ўсё сняцца тыя коні,
Што неслі продкаў цераз смерць.

7. “Мае бабка і дед былі
выдатныя апавядальнікі. Самую
звычайную гісторыю умелі распавесці
займальна і цікава. Не была ім чужая і
паэзія: многія вершы Якуба Коласа і
Някрасава ведалі напамяць.
Помніцца, адзін наш паэт
расказываў, як ён выдаў першую кніжку і
падарыў яе сваей маці. Маці была
непісменная і каб лепш захаваць сынаў
дарунак, схавала яго ў пячорку. Я
тады паспачуваў паэту, але недзе ў
глыбіні душы ў мяне варухнулася цёплая
радасць – мая першая кніжка “Белы
камень” у дзедавай хаце заўсёды
ляжала пад абразамі.
…Адказнасць перад продкамі
ніколі не давала мне пакою.”

8. Мы усе адчуваем сваю сувязь з продкамі, з Радзімай. Паэты
адчуваюць яе асабліва. Адказнасць перад імі, удзячнасць і
любоў перапаўняюць душу.
Лістотаю залатою
Верасень выслаў ганак.
Антонаўкай,
Сырадоем,
Бульбаю маладою
Пахне крамяны ранак.
І нечым амаль забытым,
Даўнім,
Сваім,
Вясковым,
Падыхаў – і ты ўжо сыты,
Духам святым здаровы.
За водар нязводна-родны
Дзякуй табе, Айчына!
О, колькі сыноў залётных
Ты, як мяне, лячыла…

9. Прысніліся словы
Прысніліся словы
І голас матулі.
І чыстым, вясковым
Маленствам дыхнулі:
Аерам і мятай,
Гародам у росах,
Квітнеючым садам,
Духмяным пакосам,
Палянай сунічнай,
Ракой і азерцам,
Той самай крыніцай
З тым самым вядзерцам.
Алесь Пісьмянкоў

10. У роднай вёсцы ёсць жывая вада
«Кожны прыезд на малую радзіму гэта шчымлівае спатканнем з
маладосцю. Дзе б я ні быў мяне заўсёды цягнула у вёску Бялынкавічы
Касцюковічскага раёна да маіх бацькоў.
“Вялікая наша вёска, прыгожая. Ёсць рачулка, якая называецца
Бесядзь, дзякуючы Куляшову, яна стала своесаблівым сімвалам паэзіі.
Рэчка чыстая раней была, празрыстая, празрыстая, нават відаць, як рыба
ходзіць. З-за варункаў, звязаных з Чарнобылем, зараз трэцяя частка раёна
засыпана радыяцыяй. Раней пілі проста з ракі ваду, зараз гэта небяспечна,
хоць вада па-ранейшаму чыстая. …
Канечне, у вольны час я заўсёды там. Раней, як сыходзіў на
станцыі Бялынкавічы, звычайна ішоў дахаты хвілін 30-40, хоць там хады
недалёка: тут сядзеў Сцяпан, тут сядзеў Іван, далей яшчэ нехта».

11. Вада. На строме сосны.
У збажыне задумны гай.
Любіць бы вечна гэты край.
Журботны.
Родны.
Росны.
Любіць высокія аблокі,
Ад гора горкую зямлю…
Любіць прызначана мне лёсам:
Я не памру,
Пакуль
Люблю.
Алесь Пісьмянкоў

12. На мосце праз раку,
нібы праз час
Бялынкавічы
Малюю –
Мілую
Радзіму малую:
Закутую рэчку,
Лясное мястэчка.
Малюю старанна
Сярэбраны ранак,
Сасоннік, алешнік,
Рабіну, канешне ж,
З адвечнай самотай
На сінім сумёце.
Вось дом
Пад бярозай,
Вось дым
На марозе,
Вось след
Каля брамы:
МАМА…

15. Праз столькі зім, праз столькі
лет
Мяне расчуліў саны след.
Знаёмы след, звычайны
след,
Як гэты снег, як гэты свет.
Як родны дом, замшэлы дах,
Айчыны дым – радзімы
пах…
Куды бяжыць, куды вядзе,
Дзе абрываецца ён, дзе?
Бяжыць праз лес, крычыць
праз лёс,
Каб чысціню я ў сэрцы нёс.
…Праз век ракет
Нёс санны след.
Алесь Пісьмянкоў

16. КРЫНІЦА
У радзінным краі,
У зялёным гаі
Буду раны гаіць.
Там крыніца адна
Нават ноччу відна
Аж да самага дна.
Туды прадзед хадзіў,
Дзед душу маладзіў,
Бацька сум саладзіў.
Яна ж мкне ўсё, імкне,
Срэбра свеціць на дне
–
Яго хопіць і мне
Алесь Пісьмянкоў

17. НАСТАЛЬГІЯ ПА ІДЫЛІІ
Якая позняя вясна,
Якое доўгае чаканне!
Мне ноччу сніцца баразна,
Шпаком разбужанае ранне
І бацькам выбелены сад.
Пад белай яблынькаю –
грады.
У маці ясніцца пагляд:
Яна высаджвае рассаду.
Якое простае жыццё
Для выпадковага пагляду!
А тут не побыт, тут –
быццё,
Яго высокая улада.
Мне сніцца выбелены сад,
О, каб вярнуць той кадр
назад!
Алесь Пісьмянкоў

18. Алесь Пісьмянкоў
Адразу пасля заканчэння
сярэдняй школы будучы пісьменнік
з’ехаў з роднай вёскі ў сталіцу вучыцца.
Паступіў і паспяхова закончыў
філалагічны факультэт БДУ.
Потым працаваў, ізноў жа ў Мінску, у
штотыднёвіку “Літаратура і мастацтва”, у
часопісе “Полымя”, потым быў галоўным
рэдактарам “ЛІМа”.
Апошнія гады галоўным рэдактарам
часопіса “Вожык”. І ўвесь гэты час родная
вёска не адпускала яго.

19. “Паэзія А. Пісьмянкова не можа не выклікаць захаплення – піша
Алесь Марціновіч. – Калі хто і паставіцца абыякава да створанага ім,
дык толькі той, хто ў прыгожым пісьменстве нічога не разумее”
ЛЮТЫ
Люты ў валёнкі абуты,
Апрануты люты ў кажух.
Люты
спрабуе
на
лютні
Апошні акорд завірух.
Чуеце
лютага
лютню?
У лютага слых абсалютны.

20. ЛІПЕНЬ
Узмакрэлы і босы,
Бронзавы ад загару,
Стомлены сенакосам,
Ліпень прылёг памарыць.
Мёдам на ўсю Еўропу
Пахнуць стагі і копы.
Алесь Пісьмянкоў

21. Вечар вынырнуў нясмела,
Цені чорныя кладзе.
Сонца яблыкам паспелым
Хутка ў Бяседзь упадзе.
Вінны водар б’е ў скроні,
Спелых яблык хмеліць пах.
Уздыхаюць сумна коні
На мядовых берагах.
У туманы клічуць сосны,
Нібы мачты караблёў.
Толькі мне збірацца позна –
Я ўжо сэрца раскалоў.
І, відаць, невыпадкова
Боллю сціснулі ціскі:
Я не той, не свой, вясковы
І зусім не гарадскі.
Ёсць ў яго радках штосьці Ясенінскае. І не толькі ў інтанацыі, – піша Алесь
Марціновіч, - як і Ясенін, Пісьмянкоў пастаянна знаходзіўся на ростанях.
Баяўся стаць не сваім для вёскі, ды шмат у чым чужым адчуваў сябе і ў
горадзе.”

22. Неба вымытага просінь.
Ветрык лес не ўскалыхне.
Як ласкавы доктар, восень
Арытмію лечыць мне:
“Беражы сябе ад трансаў,
Прэч трывогі ўсе гані!
Ды забудзь грамадскі
транспарт –
Лепей ездзі на кані.
Ці хадзі па сцежках лета
Аж да стомы у нагах.
Без білета на балеты
На пакошаных лугах.
Пі, як продак піў, –
з крынічкі,
(Кожнай кропляй даражы!),
Ноч застане ў маладзічкі –
Бульбу выбраць памажы …”
Я хадзіў па сцежках лета,
Я шукаў гаючых слоў.
На бусліных быў балетах –
Толькі мала ўжо буслоў.
І вады жывой, салодкай,
Я шукаў, відаць, дарма
Тых крыніц, што зналі продкі,
На зямлі даўно няма.
Халадзелі ў небе знічкі,
А душу вярэдзіў страх…
Не спаткаў я маладзічку –
Маладзічкі ў гарадах.
Алесь Пісьмянкоў

23. “Амаль ніколі не пішу – я
запісваю. Паэты добра ведаюць, што
часта першыя строфы прыходзяць самі,
яны нараджаюцца лёгка, без усякай
натугі, і дыханне іхняе натуральнае і
нязмушанае. Яны як падарунак ад Бога.
Іншы раз нават здаецца, што да іхняга
з’яўлення на гэты свет ты не маеш ніякага
дачынення.
Проста табе быў голас аднекуль
адтуль, і ты яго ўсяго толькі паслухаў ды
запісаў на чысты аркуш паперы.
… Я ніколі не пісаў вершаў – я іх думаў”.

24. Вершы могуць здарацца,
Вершы могуць прысніцца,
Могуць плакаць, смяяцца,
Крычаць і маліцца.
Вершы могуць забыцца,
У куточак забіцца,
Замаўчаць, затаіцца,
Каб аднойчы адбыцца.
І збыцца.
Алесь Пісьмянкоў

25. ГЕНІЯЛЬНАЯ ЗДАГАДКА
Час гусінага пяра
Шмат пакінуў нам дабра.
Хоць рыпелі нашы пёры,
Сталі класікаю творы.
А цяпер ляціш на хутар
І адразу – за камп’ютэр.
А ў тых пёрах у гусіных,
Кажуць, процьма вітамінаў,
І, відаць, не без карысці
Іх любіў сам Пушкін грызці
Алесь Пісьмянкоў

26. Я на мора
Не паеду,
А паеду
Лепш да дзеда.
Лепш
У дзеда Усёведа
Пагасцюю
Гэта лета.
Там
Любімы мой бярэзнік,
Там
Чакае Боб-гарэзнік,
Там
Кузьма –
мой кот вучоны –
Лічыць
Лапкаю вагоны.
Алесь Пісьмянкоў

27. У кожнага свая Керн...
«Жанчына ў наша жыццё прыходзіць нечакана,
як і верш. І абсалютна натуральна, што кожны
прыход жанчыны ўплывае не толькі на погляды і
характар мужчыны, але і мяняе характар яго
ўчынкаў. Дзеля яе хочацца быць лепшым ці
горшым. Яна прымушае думаць пра яе, а
значыць нешта нараджаць. Гэта той выпадак,
калі мужчына таксама нараджае…
Што тычыцца мяне, дык я ўпершыню
закахаўся рана, як, відаць і большасць творчых
людзей. І закахаўся, зразумела, у жанчыну
старэйшую за сябе, недасягальную, і хутчэй за
ўсё не мог спадзявацца на ўзаемнасць. Але ў
той безнадзейнай закаханасці і ёсць высокая
паэзія. Я думаю, што ва ўсе часы паэтаў у
значнай ступені рабілі паэтамі жанчыны. У
кожнага была свая Керн: у Данте – Беатрычэ, у
Петраркі – Лаура, у Купалы – Мядзёлка, у
Куляшова – Алеся…»

28. «Прысніся,
Прысніся,
Прысніся!» –
Прасіў і маліў
Я ў юнацтве Ядвісю.
“З’явіся,
З’явіся,
З’явіся!” –
Шукаў і гукаў
Я паненку Ядвісю.
Я чуў яе крокі,
Я чуў яе голас,
Як Бог, малады,
Яе выдумаў Колас.
Выдумаў Колас,
Каб я напрадвесні
У снах яе лашчыў
І песціў у песні.
Алесь Пісьмянкоў

29. Што такое ЮНАЦТВА у разуменні паэта?
Як гэта хораша – юнацтва!
Ў юнацтве сонечныя дні,
Ў юнацтве – толькі брацтва,
Святло надзей і чысціні.
Усплёскі хваль.
Ружовы ветразь.
Яшчэ ні кропелькі невер’я,
Яшчэ ні ў чым не вінават.
Разлік пачуццяў не халодзіць –
Усходзіць ранак залаты…
Юнацтва – мёд, і ў гэтым мёдзе
Яшчэ не чутна гаркаты.

30. Кажуць, што чалавек павінен у сваім жыцці пабудаваць дом,
выхаваць сына і пасадзіць сад. Ці ўсё гэта удалося паэту
Алесю Пісьменкову?
ШКАДАВАННЕ
Я кнігу ўсё-ткі напісаў,
Сыноў двух ясных нарадзіў,
Але, народжаны ў лясах,
Дасюль свой сад не пасадзіў.
Ды што там лес, ну хоць бы
сад!
Як бацька некалі,
Як брат…
І толькі часам па вясне,
Калі туманіцца пагляд,
Тады і мне ў ружовым сне
Шуміць мой лес,
Цвіце мой сад.

31. “Не сябраваць з Пісьмянковым было проста немагчыма.
Добразычлівасць, неверагодны аптымізм і ўменне бачыць
жыццё ў гумарыстычных фарбах неяк адразу падкуплялі.
Здаралася. Алесь чытаў уголас вершы, як я пазней
зразумела, якія былі напісаны нядаўна або напярэданні
ноччу. Яго цікавіла думка слухача, уражанне… Такі давер не
мог не кранаць. А гэты густы, “дыякаўскі”бас гучаў так
сакавіта, з раскатамі! Вочы трохі прыжмураныя, з хітрынкай,
пшанічныя вусы натапыраны…” – так успамінае пра паэта
пісьменніца Таццяна Мушынская.
З вялікай павагай, любоўю, удзячнасцю
успамінаюць пра Алеся і ўсе яго шматлікія сябры. Гэтыя
успаміны ўвайшлі ў апошнюю кнігу паэта “Думаць вершы”.
Ён павінен быў прынесці ў выдавецтва набор гэтай кнігі 26
красавіка, але не паспеў. Кніга выйшла ў свет пасля смерці
паэта, і змяшчае яна у сабе акрамя твораў Пісьмянкова -
успаміны аб ім яго сяброў. Раздзел называецца “Не
знікай…” Тут змешчаны успаміны Навума Гальпяровіча,
Міколы Шабовіча, Эдуарда Акуліна, Васіля Зуёнка, Леаніда
Дранько-Майсюка і многіх іншых вядомых пісьменнікаў.