Značaj nematerijalnog kulturnog nasleđa

1. Značaj nematerijalnog
kulturnog nasleđa:
Istraživanje u Gerontološkom centru u
Knjaževcu
21. decembar 2014.
Filozofski fakultet, Beograd

2. Koje vrednosti korisnici doma definišu kao najvažnije u životu
nekada i sada?
Cilj je bio da se kroz narative stanara doma stekne uvid u nekoliko
naučnih pitanja:
- Kakvo mesto zauzimaju elementi kulturnog nasleđa u okviru
najvažnijih vrednosti u životu ove populacije?
- Koji su to elementi kulturnog nasleđa?
- Koji su uticaji i procesi vodili eventualnim promenama?
- Da li su se životne vrednosti menjale tokom procesa starenja?
Težište istraživanja i ciljevi:

3. - Osnovan 1935. godine kao zadužbina Nikole Spasića, orijentisan ka
gradskoj sirotinji
- Nakon Drugog svetskog rata promenio namenu, postaje dom za ratnu
siročad
- 1981. godine krenuo sa radom u sklopu Centra za socijalni rad
- Od 1991. godine dom postaje samosatalna jedinica i dobija naziv
Gerontološki centar (kasnije: Dom za stara i odrasla lica)
- 211 korisnika doma (kapacitet 220 postelja)
- Najviše korisnika iz Opštine Knjaževac i okoline, ali ih ima i iz
Beograda, Užica, Smederava, Kovina
Specifičnosti domskog života:

4. - Lamelski deo: u vreme terenskog istraživanja u njemu je živelo 90
korisnika u dvokrevetnim i trokrevetnim sobama sa kupatilom i 9
korisnika u jednokrevetnim sobama
- Bolnički deo (stacionar): popunjen kapacitet - 112 korisnika
- Kontinuirano raste broj korisnika zavisnih od tuđe nege, što ima uticaja
na proces očuvanja i praktikovanja pojedinih elemenata nematerijalnog
kultunog nasleđa (detaljnije u nastavku).
Prostorna podela ustanove:

5. Prostorna podela ustanove:

6. Prostorna podela ustanove:

7. Prostorna podela ustanove:

8. - Porast korisnika između 50 i 65 godina - 47 lica (ranije 20 – 30)
- To su osobe koje se ne mogu ni po jednoj definiciji svrstati u stariju
populaciju, bilo da se za kriterijum uzme čin sticanja starosne penzije,
bilo da se prihvati gerontiloška odrednica od navršenih 65 godina.
- Lica mlađih od 50 godina bilo je 18 od ukupnih 212
- Najveći broj korisnika i dalje ima između 70 i 90 godina
- 3 korisnika starija od 90 godina
Starosna struktura na kraju 2013.

9. - Promena u polnoj strukturi korisnika
- U domu je godinama bilo više žena (makar 5 do 10)
- 2013. godine prvi put je broj muškaraca bio veći
- Ova zanimljiva promena mogla bi biti u vezi sa porastom prijema
socijalno ugroženih lica, a svakako ima uticaja na to koje elemente
nematerijalnog kulturnog nasleđa zatičemo u domskoj svakodnevici, kao
i na specifičnost odvijanja pojedinih praksi.
Struktura prema polu:

10. Starosna i polna struktura:

11. - 1 lekar, 1 fizioterapeut, 14 medicinskih sestara i 18 negovatelja
- Manjak radne snage doveo je do toga da se podela posla ne može odvijati
prema ustanovljenom planu.
- Nedostaje psiholog – konstantno raste broj dementnih i psihički izmenjenih
korisnika
- Nedostaje socijalni radnik - radno-okupacionu terapiju obavlja osoba koja je po
formalnom obrazovanju sociolog
Čini se da ovakva situacija ne ostavlja mnogo prostora za
očuvanje elemenata nematerijalnog kulturnog nasleđa u životima
korisnika.
Struktura zaposlenih:

12. - Koji elementi nematerijalnog kulturnog nasleđa uspevaju da se
ispolje i u ovakvim okolnostima
- Da ti elementi nematerijalnog kulturnog nasleđa danas imaju
drugačiju ulogu i značaj u životu ovih ljudi
- Najznačajnija uloga:
Praktikovanjem pojedinih praksi i veština postiže se očuvanje, u
pojedinim slučajevima, i poboljšanje opšteg psihofizičkog statusa
korisnika doma, kao i osećaj elementarne pripadnosti i lakšeg
prilagođavanja uslovima koji su značajno drugačiji od onih u
kojima su živeli.
U nastavku prezentacije ukazaćemo:

13. - Promena zdravstvenog stanja (čime oni iz aktivne sfere često prelaze u
zavisnu kategoriju korisnika)
- Zamena kućnih uslova života domskim koje karakteriše i ograničeno i
kontrolisano kretanje, a pre svega promena u samom tipu kolektiviteta
koji više ne podrazumeva srodnike ili bračne partnere, nego nepreglednu
disperziju nepoznatih ili nedovoljno poznatih lica.
- U najvećem broju slučajeva radi se o preseljenju lica iz sela u grad, što
znači kompletnu promenu u svakodnevnom funkcionisanju, pa i u mreži
socijalnih odnosa i nemogućnosti iznalaženja oprobanih mehanizama
dobijanja pomoć
Promene sa kojima se suočavaju
korisnici:

14. - 14 ispitanika (13 iz lamelskog dela i 1 ispitanica iz stacionarnog
dela)
- 7 žena i 7 muškaraca za koje su zaposleni procenili da mogu da
učestvuju u razgovoru.
(nije postojala mogućnost slobodnog odabira ispitanika)
- Najstarija ispitanica je rođena 1920. godine, dok je najmlađi
ispitanik 1960. godište
Profil ispitanika:

15. U braku: 3
Udovci: 5
Razvedeno: 4
Nije stupalo u b. odnos: 2
Finansijski nezavisni: 10 (stekli penziju koja pokriva troškove doma)
Finansijski zavisni: 4
Često izlazi iz doma: 5
Povremeno izlazi: 9
Povremeno ima posetu: 2
Nikada nema posetu: 12
Profil ispitanika:

16. - Najranija sećanja vezana za detinjstvo
- Osvetljavanje uloge starijih pripadnika porodice u ceremonijalu
- Radnje koje su prerasle u običaje na nivou porodice
Raniji način proslave slave prema
dobijenim podacima:

17. - Načini proslave se u velikoj meri razlikuju od pređašnjih ili
potpuno izostaju
- Centralna figura postaje neka vrsta gosta
- Obeležavanje slave u domu
- Ravnodušnost prema činu proslave
Sadašnji način proslave slave:

21. Hvala na pažnji!