Ομιλία σε Συνέδριο 31/5/2016

1. Ο ρόλος του Ειδικού Παιδαγωγού
2016
Ειδική Αγωγή και
Ένταξη
Καούκη Μανίνα
Ειδική Παιδαγωγός
MA Special Education
Επιβλέπων καθηγήτρια :
Χαρίτου Σοφία

2. Ο εκπαιδευτικός αποτελεί βασικό στοιχείο της εκπαιδευτικής
διαδικασίας, διαδραματίζοντας έναν από τους καταλυτικούς ρόλους
στην εφαρμογή της (Neave,1998).
Η ειδικότητα του ειδικού παιδαγωγού αναπτύχθηκε διεθνώς τις
δεκαετίες 1940-1980, ήταν ο επαγγελματίας που αναλάμβανε
αποκλειστικά την εκπαίδευση των παιδιών με αναπηρία.
Αργότερα ακολουθώντας την κοινωνική εξέλιξη ο ρόλος αυτός άλλαξε.
(Βλάχου, 2006:40).

3. Ο ρόλος του ειδικού παιδαγωγού παρουσιάζει
αυξημένα καθήκοντα καθώς και υποχρεώσεις, λόγω της
διαφορετικότητας των αναγκών
του μαθητικού πληθυσμού.
Όπως υποστηρίζει ο Καλατζής, ο ειδικός παιδαγωγός είναι :
« αναμφισβήτητος και αναντικατάστατος φορέας
και λειτουργός της Ειδικής Αγωγής».
(Ζωνίου – Σιδέρη, 1998:115).
Οι αρμοδιότητες του ειδικού παιδαγωγού αναφέρονται στο
καθηκοντολόγιο με Φ.Ε.Κ 449/Τ.Β΄/3/4/2007
Οι δραστηριότητες του διαφοροποιούνται σε σχέση με την
μονάδα που εργάζεται.

4. ΣΜΕΑΕ
Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης
 Αξιολογούν σε συνεργασία με τα υπόλοιπα μέλη του σχολείου, τις ανάγκες
και τις δυνατότητες του εκπαιδευτικού πλαισίου.
 Οργανώνουν- Καταρτίζουν-Υλοποιούν εξατομικευμένο πρόγραμμα.
 Συνεργάζονται με όλα τα μέλη της σχολικής μονάδας για την καλύτερη
λειτουργία.
 Καθοδηγεί τους γονείς σε θέματα αγωγής και δραστηριοτήτων στο σπίτι.
 Ενημερώνονται σχετικά με τα προγράμματα αποκατάστασης των μαθητών
τους, τα οποία υλοποιούνται από φορείς εκτός σχολείου.
 Συνεργάζονται με τον εκπαιδευτικό της τάξης.
 Ενισχύουν την προσαρμογή του μαθητή
 Διατηρούν ατομικό φάκελο για καθένα από τους μαθητές τους.
(ατομικός φάκελος, περιλαμβάνει γνωματεύσεις, εξειδικευμένο πρόγραμμα
παρέμβαση).
 Πληροφορούν και συμβουλεύουν τα μέλη της σχολικής κοινότητας για θέμ
ατα ειδικής αγωγής.

5. Η σχολική ενσωμάτωση θεωρεί ότι τα παιδιά με ειδικές
ανάγκες είναι μέλη μιας ομάδας σχολικής, κοινωνικής, μικρής και
μεγάλης .
Σχολική ενσωμάτωση σημαίνει
αλληλοαποδοχή από ένα σύνολο ή μια ομάδα ενός ατόμου
ή μια ομάδα ατόμων. Η φιλοσοφία της ενσωμάτωσης
στρέφεται προς την πεποίθηση ότι ο κόσμος είναι μια
μεγάλη κοινωνική ομάδα, η οποία αποτελείται από άτομα τα
οποία διαφέρουν μεταξύ τους τόσο στις ικανότητες, όσο και στην
εθνικότητα, την θρησκεία ή την φυλή.
(Mercer 1996).

6. Βασίζεται στην αντίληψη ότι όλοι οι μαθητές με ειδικές ανάγκες πρέπει
να εκπαιδεύονται με τους συμμαθητές τους στην ίδια σχολική αίθουσα.
Σύμφωνα με την έννοια της σχολικής ενσωμάτωσης οι μαθητές
προσέρχονται στις «κανονικές τάξεις» μαζί με όλες τις απαιτούμενες
εξειδικευμένες ανάγκες, οι οποίες είναι απαραίτητες γι’ αυτούς.
Ο κάθε μαθητής έχει τις δικές του ανάγκες μάθησης, οι οποίες απαιτούν
ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, το οποίο θα εμπεριέχει δραστηριότητες
και χαρακτηριστικά που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες και
δυνατότητες των μαθητών αυτών.

7. Η UNICEF στην πρόσφατη έκθεση της για την κατάσταση
των παιδιών με αναπηρία
στον κόσμο αναφέρει, βάζοντας την πιο πρακτική διάσταση
της ένταξης στη διαλεκτική: με τη χρήση ενός παραδείγματος
από τον τομέα της εκπαίδευσης: «η ενσωμάτωση ίσως
επιχειρείται απλώς με την είσοδο των παιδιών με αναπηρίες
σε γενικά σχολεία. Η ένταξη, όμως, είναι εφικτή μόνο όταν τα
σχολεία σχεδιάζονται και διοικούνται με τέτοιο τρόπο, ώστε
όλα τα παιδιά να μπορούν να μελετούν και να παίζουν μαζί.
Αυτό θα μπορούσε να προκύψει από την ύπαρξη των
απαιτούμενων εγκαταστάσεων, όπως πρόσβαση στο σύστημα
Braille, στη νοηματική γλώσσα και σε κατάλληλα προγράμματα
σπουδών.
(UNICEF, «Η Κατάσταση των Παιδιών στον Κόσμο 2013», σελ. 5)

8. Ο όρος «inclusion» εκπαίδευση για όλους, έχει σαν βάση την αποδοχή
και το σεβασμό προς όλα τα παιδιά στηριζόμενο στην Διακήρυξη της
Σαλαμάνκα με τίτλο «Αρχές, πολιτική και πρακτικές στην ειδική αγωγή».

9. Εκπαιδευτικός και Ειδικός Παιδαγωγός
Κοινές Συνιστώσες (Goetre,1994a)
Ευαισθησία για τις ατομικές διαφορές.
Λογικές προσδοκίες για τα παιδιά.
Συνέπεια στη συμπεριφορά.
Εποικοδομητική αντί αποδομητικης ενίσχυσης.
Ευέλικτα αναλυτικά προγράμματα σπουδών , που θα
έχουν επίκεντρο τον μαθητή και διαθεματικό
προσανατολισμό.
Η συνεργασία αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα
εφαρμογής επιτυχημένων προγραμμάτων ένταξης
(Villa, Thousand, Mayers&Nevin,1996) και μοναδικό
παράγοντα πρόβλεψης των θετικών τάσεων των
εκπαιδευτικών τόσο της ειδικής όσο και της γενικής
εκπαίδευσης (Thousand,2003).

10. Η ένταξη επιζητά από τους γενικούς και ειδικούς παιδαγωγούς να
δημιουργήσουν ένα μοντέλο συνεργασίας, όπου μαζί θα εργάζονται
και θα μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο υποστηρίζοντας όλους τους
μαθητές (Anthony Thorpe, A. Q. M. Shafiul Azam, (2010)
Σημαίνει:
 Κοινός Σχεδιασμός
 Συνδιδασκαλία
 Συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων
 Κοινή αντιμετώπιση προβλημάτων
 Ανάπτυξη κοινών στόχων και
πρακτικών για όλα τα παιδιά χωρίς
διακρίσεις.

11. Σε γενικές γραμμές όμως φαίνεται πως οι εκπαιδευτικοί
κρατούν μια επιφυλακτική στάση απέναντι στο θεσμό της
ένταξης.
Ενώ θεωρούν πως η ένταξη σαν έννοια είναι απαραίτητη, από
την άλλη θεωρούν πως οι ξεχωριστές δομές είναι σημαντικές
για την προστασία των παιδιών με ιδιαιτερότητες
(Anthony Thorpe & Shatiul Azam, 2010).
Παρά τις πολλαπλές επιμορφώσεις σε θέματα ένταξης, τις
ημερίδες ευαισθητοποίησης κλπ., οι εκπαιδευτικοί δεν έχουν
πεισθεί για την αναγκαιότητα της ένταξης παιδιών με
αναπηρία στις γενικές σχολικές μονάδες.

12. Με βάση έρευνα που διεξήχθη από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο
(1995).
Εξετάζει την γνώμη 734 εκπαιδευτικών για την ένταξη – σχολική
ενσωμάτωση των ατόμων με ιδιαιτερότητες, η πλειονότητα του Δείγματος
απαντά αρνητικά (63%).
Μια άλλη έρευνα στο Πανεπιστήμιο Πατρών (2012)
εκπαιδευτικοί ηλικίας 24 έως 29 ετών, προτείνουν την ένταξη/ενσωμάτωση
των παιδιών με ιδιαιτερότητες στα κοινά σχολεία για λόγους καλύτερης
κοινωνικοποίησης και συναισθηματικής ανάπτυξης.

13. Η ActionAid δημοσιεύει ποιοτική έκθεση για την κατάσταση της
εκπαίδευσης για τα παιδιά με αναπηρία στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις, μόλις το 15% των παιδιών με αναπηρία στην
Ελλάδα έχει πρόσβαση στην εκπαίδευση.
Υπολογίζεται ότι τα παιδιά με αναπηρία είναι 200.000 στη χώρα μας και
μόλις τα 31.761 πηγαίνουν σχολείο. Καθώς, όμως, δεν υπάρχει μητρώο
καταγραφής των παιδιών με αναπηρία, δεν έχουμε σαφή εικόνα για τον
αριθμό των παιδιών που βρίσκονται εκτός εκπαίδευσης, μόνο το 15% των
παιδιών με αναπηρία στην Ελλάδα, πηγαίνει σχολείο!
Το υπόλοιπο 85%, δηλαδή 170.000 περίπου παιδιά παραμένουν αόρατοι
από τις εκπαιδευτικές κοινότητες, περιορίζοντας τις πιθανότητες τους να
γίνουν ορατοί στο μέλλον στην κοινωνία μας.

14. Σημαντικά επίσης είναι τα στοιχεία που προκύπτουν από την έρευνα
της ActionAid, ότι οι εκπαιδευτικοί ΕΑΕ (Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση)
χαρακτηρίζουν στο μεγαλύτερο ποσοστό τους γενικώς την ένταξη
των Μαθητών/τριών με Αναπηρία σε Σχολικές Μονάδες Γενικής
Εκπαίδευσης, μέσω της αξιοποίησης των θεσμών των Τμημάτων
Ένταξης και της Παράλληλης Στήριξης από «μέτρια» ως «αρκετά
εφικτή», σε αντίθεση με τους/τις γονείς ΑμεΑ, οι οποίοι/ες πιο
απαισιόδοξοι/ες την χαρακτηρίζουν ως «λίγο εφικτή».
(ActionAid, 2014)

15. Μορφές Συνδιδασκαλίας
Διδασκαλία και υποστήριξη
(Ο εκπαιδευτικός ΓΕ διδάσκει, ο ΕΠ παρατηρεί, εντοπίζει και
υποστηρίζει τα παιδιά με δυσκολία.
Παράλληλη στήριξη
(Σχεδιασμός κοινής διδασκαλίας, αλλά με χωριστές ομάδες στην
τάξη).
Σταθμός Διδασκαλίας
(Διαφορετικός σχεδιασμός 2 διαφορετικών ομάδων).
Ομαδική Διδασκαλία
(Οι εκπαιδευτικοί συνεργάζονται ταυτόχρονα)
Εναλλακτική Διδασκαλία
(Ο ένας Εκπαιδευτικός διδάσκει και ο άλλος διδάσκει σε μικρότερη
ομάδα).
Συμπληρωματική Διδασκαλία
(Ο ένας διδάσκει και ο άλλος υποστηρίζει).

16. Ο Farrell (1997α,1997β) παραθέτει την άποψη: «Είναι ίσως ανέφικτο να
αναμένουμε ότι κάθε σχολείο θα μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες
όλων των μαθητών …η ενταξιακή εκπαίδευση, δεν θα είναι εφικτή
απ’ όλα τα σχολεία..»

17. Ωστόσο αποτελεί σημαντικό βήμα η αλλαγή στάσης και
συμπεριφοράς. Είναι αναγκαίο τα παιδιά, οι γονείς,
γενικότερα
ο άνθρωπος του μέλλοντος να μάθει να ζει χωρίς φόβο
για το
διαφορετικό, σε ένα κόσμο με κατανόηση, ανεκτικότητα,
συμφιλίωση και ισορροπία.
Η γνώση αυτή ξεκινάει από το σχολείο και την παιδεία.
Το πρόβλημα δεν είναι αν η ενταξιακή διαδικασία θα
επιτευχθεί, αλλά πώς αυτή θα λειτουργήσει καλύτερα, ώστε να
εξασφαλίσει σ’ όλους τους μαθητές καλύτερη σχολική αλλά
και κοινωνική ανάπτυξη.

18. Σας Ευχαριστώ!
Καούκη Μανίνα

19. Βιβλιογραφία
Neave, G., (1998) Προοπτικές για το εκπαιδευτικό επάγγελμα στην Ευρώπη. Εκπαιδευτική Βιβλιοθήκη.
Αθήνα. Έκφραση.
Ζώνιου – Σιδέρη, Α. (1998).· Οι ανάπηροι και η εκπαίδευσή τους. Μια ψυχοπαιδαγωγική προσέγγιση της
ένταξης. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Βλάχου, Α., Καϊλα, Μ. & Στρογγυλός, Β. (2006) (Επιμ.), Παιδιά με ειδικές ανάγκες: Οικογένεια και σχολείο.
Αθήνα: Ατραπός
Anthony Thorpe & Shatiul Azam, (2010). Teachers’ Perceptions of Inclusive Education in Mainstream Primary
Schools in the United Kingdom. The international journal of Interdisciplinary social Sciences.
Giangreco, M.F., Cloninger, C.J., Dennis, R.E., & Edelman, S.W. (1994). Problem- solving methods to facilitate
inclusive education. J.S.Thousand, R.E. Villa, & A.I. Nevin, Creativity and collaborative learning: A practical
guide to empowering students and teachers (pp.321-346). Baltimore: Brookes.
Elhoweris, H., & Alsheikh, N., (2006) Teachers’ attitudes toward Inclusion, International Journal of Special
Education, 21, (1), 192-197
UNESCO (1994). The Salamanca Statement : network for action on special – needs education.URL :
http: www.inclusion-com/page11htm.
Anthony Thorpe, A. Q. M. Shafiul Azam, (2010). Teachers’ Perceptions of Inclusive Education in Mainstream
Primary Schools in the United Kingdom. The international journal of Interdisciplinary social Sciences.
Mercer, C. (1996). Empowering teachers and students with instructional choices in inclusive settings.
Remedial and Special Education 17, 226-236.
UNICEF, “State of the World’sChildren 2013: Children with Disabilities”:
http://www.unicef.gr/uploads/filemanager/PDF/info/swcr13.pdf
ActionAid «Έρευνα της ActionAid Hellas για την Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση των Μαθητών/τριών με
Αναπηρία στη χώρα μας» : http://www.actionaid.gr/media/452700/ekthesi-ereunas-actionaid-teliko.pdf