10. gaiaren egokitzapena, Santillana liburutik.

1. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
OINARRIZKO KONTZEPTO BATZUK
IBAIAK: Ur gezazko korronte etengabe eta iraunkorrak dira.
IBILBIDEA: Ibaiak egiten duen bideari ibilbidea esaten zaio.Hiru zati
ditu:
- goi-ibilgua
- erdiko-ibilgua
- behe-ibilgua
GOI-IBILGUA
IBILBIDEA
ERDIKO-
IBILGUA
BEHE-IBILGUA
EMARIA: Ibaiak daraman ur-kantitatea
IBILGUA: : Urak joaten diren lekua, kanala.
Santillana
5. maila, 10. gaia
1

2. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
IBILGUA
IBAIERTZA
AINTZIRA: Ur gezazko putzu handiak dira.
URMAEL: Aintzira txikiak dira.
URTEGIA: Gizakiak ibaien ibilbidean egindako ur-metaketak dira,
presak.
Santillana
5. maila, 10. gaia
2

3. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
Ibaiaren ibilbidea koloreztatu:
Santillana
5. maila, 10. gaia
3

4. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
IBAIAK
Antzinarotik, gizakiok ibai baten edo aintzira baten ondoan ereiki
ditugu herriak, ura behar dugulako bizitzeko.
Ibaiak, etengabeko ur-lasterrak dira.
Ibilbidea, ibaia sortzen denetik bokaleetara iritsi arteko bidea da.
Ibaiak ibilbide ezberdinak ditu:
o Goi-ibilgua:
Ura oso azkar mugitzen da.
Aldapa handiak daude.
Emari txikia dago.
o Erdiko-ibilgua:
Ura mantso mugitzen de.
Bihurguneak sortzen dira.
Emari handia dago.
o Behe-ibilgua:
Ura oso mantso mugitzen da.
Itsasoko, antzirako, beste ibaietako... urekin nahasten da.
Santillana
5. maila, 10. gaia
4

5. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
Kokatu ibilgu bakoitza dagokion lekuan:
GOI-IBILGUA, ERDIKO-IBILGUA, BEHE-IBILGUA
AINTZIRA KOLOREZTATU
Santillana
5. maila, 10. gaia
5

6. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
Mendietan sortutako ibaiak eta gainera, mendi hauek itsasotik
gertu baldin badaude, ibaiak laburrak dira.
Ibaiek eremu euritsuak zeharkatzen badituzte, oso ibai emaritsuak
dira.
Santillana
5. maila, 10. gaia
6

7. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
ESPAINIAKO ISURIALDEAK
Zuzenean itsasoratzen diren ibaiak, IBAI NAGUSIAK dira.
Ibai horietako Irak beste ibai batera joaten badira, IBAIADARRAK dira.
Isurialde hidrografikoa: Itxaso berean itsasoratzen diren ibai guzien
lurraldea da.
Idatzi Espainiako ibai nagusien izenak:
Santillana
5. maila, 10. gaia
7

8. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
Espainian, hiru isurialde daude:
o Kantaurialdeko isurialdea
o Isurialde mediterraneoa
o Isurialde atlantikoa.
ISURIALDE MEDITERRAEOA:
Ibai hauek ur gutxi jasotzen dute euritik.
o Ebro
o Ter
o Llobregat
o Júcar
o Turia
o Segura
KANTAURIALDEKO ISURIALDEA:
Ibai laburrak eta malda handikoak dira.
Emaritsuak dira.
Urtean zehar euritik ura jasotzen dute.
o Nerbioi
Santillana
5. maila, 10. gaia
8

9. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
o Saja
o Pas
o Sella
o Nalón
o Narcea
ISURIALDE ATLANTIKOA:
Ibai gehienak luzeak dira.
Galiziako ibaiak emaritsuak dira.
o Miño
o Duero
o Tajo
o Guadiana
o Guadalquivir
Lehen aipatutako ibaiak, dagokion lekutan kokatu.
Santillana
5. maila, 10. gaia
9

10. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
Koloreztatu hiru isurialdeak:
o Gorriz kantaurialdeko isurialdea
o Berdez, isurialde mediterraneoa
o Horiz, isurialde atlantikoa.
o Zein da zerrenda honetako ibai luzeena?
o Eta motzena?
o Ibai hauek, zein isurialdekoak dira?
Santillana
5. maila, 10. gaia
10

11. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
ITSAS URAK, AINTZIRAK, URTEGIAK ETA
LURPEKO URAK.
Lurrazalean, itsasoetan, aintziritan eta urtegietan ura dago.
Lurpean ere badago ura: lurpeko urak.
ITSAS URAK:
Itsas urak gaziak dira eta etengabe mugitzen dira.
Ozeanotik eta itsasotik elikagaiak ateratzen ditugu.
Komunikatzeko bideak daude, itsasontziak nabigatzen
dituztelako pertsona eta merkantziekin.
Itsasoa baliabide turistikoa da.
Santillana
5. maila, 10. gaia
11

12. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
AINTZIRAK ETA URMAELAK
Aintzirak lurrez inguratutako ur multzoak dira.
Espainiako aintzirak txikiak dira: Gallocanta
(Zaragozan), Sanabria (Zamoran)...
Gallocanta laguna.
Santillana
5. maila, 10. gaia
12

13. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
URTEGIAK
Ibaien ibilguetan URTEGIAK sortzen dira.
Espainian 1.200 presa eta urtegi daude.
LURPEKO URAK
Euria egiten duenean, lurrak uraren zati bat xurgatzen du.
Lurpean geldi dauden urak, lurpeko urak dira, AKUIFEROAK.
Ur hauek ateratzeko, zuloak egiten dira.
Guk ur hauek edateko eta landareak ureztatzeko erabiltzen ditugu.
Santillana
5. maila, 10. gaia
13

14. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
o Zein da urtegia?
o Zein da urmaela?
.........................................................................................
o Nolakoak dira Kantaurialdeko isurialdekoak?
Santillana
5. maila, 10. gaia
14

15. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
EUSKADIKO URAK
Euskadiko ibaiak laburrak dira eta oso emaritsuak.
Euskadiko urtegiak edukiera handikoa dira, adibidez Uribarri urtegia.
Uribarri urtegia
Euskadiko ibaiak bi isurialdetan banatuta daude: Kantaurialdekoan eta
Mediterraneoan.
Kantaurialdeko
isurialdea
Isurialde
Mediterraneoa
Santillana
5. maila, 10. gaia
15

16. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
o KANTAURIALDEKO ISURIALDEA:
• Bizkaiko Itsasoan itsasoratzen dira.
• Ibai laburrak eta emaritsuak dira.
• Garrntzitsuenak: Bidasoa, Urumea, Oria, Urola eta Deba
Gipuzkoan. Bizkaian: Artibai, Lea, Oka, Butroe, Ibaizabal eta
Nerbioi.
o MEDITERRANEAR ISURIALDEA:
• Ibaiak Mediterraneo itsasoan itsasoratzen dira.
• Ibai luzeak dira.
• Nahiko emaritsuak dira. Udan ur gutxi eramaten dute.
• Ebro eta bere ibaiadarrak isurialde honetakoak dira.
• Ega, Arga, Zadorra.
Santillana
5. maila, 10. gaia
16

17. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
o Euskadiko mapa mutu batean, ibai nagusiak kokatu.
o Koloreztatu Espainiako isurialdeak:
o Azpimarratu gorriz kantaurialdeko isurialdeko ibaien ezaugarriak
eta urdinez, mediterranear isurialdeko ibaien ezaugarriak:
Bizkaiko itsasoan itsasoratzen dira.
Mediterraneo itsasoan itsasoratzen dira.
Laburrak dira.
Luzeak dira.
Emaritsuak dira.
Ebro ibaia.
Urumea eta Bidasoa Ibaiak.
Santillana
5. maila, 10. gaia
17

18. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
o Jarraian, idatzi isurialde bakoitzaren ezaugarriaK.
- Kantaurialdeko isurialdea:
- Isurialde Mediterraneoa:
o Lerro baten bidez bi isurialde banatu eta idatz ezazue isurialde
bakoitzaren izena.
o Bi isurialde koloreztatu.
Santillana
5. maila, 10. gaia
18

19. Altza Herri Ikastetxea
Hipi Gela – Laguntza Gela
o Hurrengo taula hau bete:
ISURIALDE EZAUGARRIAK
K
M
A
o Euskadiko Ibaiak:
KANTAURIALDEKO ISURIALDE
ISURIALDEKO IBAIAK MEDITERRANEOKO IBAIAK
Iturriak:
o Ingurunearen Ezaguera 5 Lehen Hezkuntza
o Erliebea: Inge Arretxe – Hirukide Jesuitinak
Santillana
5. maila, 10. gaia
19