Egokitzapena, Santillana liburutik

1. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
1 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
HARREMANAK
EKOSISTEMETAN
 Izaki bizidun bakoitzak bere beharrak ditu.
Habitat, landare edo animalia horrentzat bere beharrak
betetzen dituen lurralde eremua da, bere bizilekua.
 Bestalde, izaki bizidunak ingurunera egokitzen dira.
5
IZAKI BIZIDUNAK ETA INGURUNE FISIKOA
Hartz zuriak Ipar poloan bere habitat
dauka: oso ilaje trinkoa du eta gatz
geruza lodia hotzik babesteko.
Ilearen koloreak elurretan kamuflazen
laguntzen dio.
Kaktusek zurtoinetan
ura gordetzen dute.

2. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
2 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
Izaki bizidunek ingurune fisikoa ere aldatzen dute. ( Adibidez, kastoreak
presak egiten dituztelako).
Urtxintxek haziak
lurperatzen dituzte
eta basoa hazten
laguntzen dute.
Koral – arrezifeek (uharriek) ere ingurunea
eraldatzen dute.
Zizareek galeriak
zulatzen dituzte
lurzoruan eta hura
aireztatzen eta
eraldatzen dute.

3. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
3 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
Landareek ez dituzte elikagaiak hartzen.
Landareek bere elikagaiak ekoizten dituzte. Horretarako behar
dituzte:
ARGIA URA AIREA LURZORUA
Eguzki argirik
gabe,
landareek
ezin dute
bizi.
Ezinbestekoa
da
landareentzat
.
Landare
batzuk uretan
bizi dira:
nenufarrak
Landareek
karbono
dioxidoa behar
dute elikagaiak
sortzeko.
Gas hau, airean
dago.
Lurzoruetan,
ura eta gatz
mineralak
daude. Hauek
beharrezkoak
dira elikagaiak
sortzeko.
LANDAREAK ETA INGURUNE FISIKOA
Landareek ura eta lurreko substantzia batzuk xurgatzen dituzte
sustraien bidez.
Horregatik lurrera botatzen ditugun substantzia batzuk, kaltegarriak
izan daitezke landareentzat.

4. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
4 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
Landareen nutrizioa bi prozesu hauek osatzen dute:
 FOTOSINTESIA: landareek beren elikagaiak ekoizten dituzte.
 ARNASKETA: Oxigenoa hartzen dute hostoetatik eta Karbono
dioxidoa botatzen dute.
FOTOSINTESIA ETA
ARNASKETA
Ura eta gtaz mineralak
sustraien bidez hartzen dute.
Horretarako ile xurgatzaileak
dituzte.(1)
Uraren eta gatz mineralen
nahastean izerdi
landugabea da.
Hostoetara hodi
zurkaretatik (2)
Karbono dioxidoa, hostoen
bidez hartzen dute
Eguzki argia, klorofilaren
bidez egunez hartzen dute.
Klorofila hostoetan eta
zurtoinetan dago.
Liber hodien
bidez, izerdi
landua garraiatzen
da.

5. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
5 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
Landareek, izaki bizidun guztiek bezala, arnasa hartu behar dute bizitzeko.
ARNASKETA:
Arnasketan, landareek oxigenoa hartzen dute airetik eta
karbono dioxidoa botzatzen dute, estomen bidez.
GALDERAK:
 Basamortuan, animalia asko lur azpiko gordelekuetan bizi dira
egunez. Zure ustez, zergatik gertatzen da hori?

6. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
6 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
 Landare batzuk ura gordetzen dute zurtoinetan, zergatik?
 Zeintzuk dira landareen beharrak?
 Landareek zergatik behar dute airea?
 Izenak bere lekuan kokatu:
Hodi zurkara - izerdi landugabea - izerdi landua - liber-hodiak

7. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
7 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
 Zein gas-truke izaten da landareen arnasketan?
 Erlazionatu:
Ura eta beste
substantzia batzuk
xurgatzen ditu.
Eguzkia
Eguzki argia
Izerdi landugabea
gora joaten da.
Izerdi landua sortzen
du.
Izerdi landua
banatzen du.

8. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
8 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
 ELIKADURA EKOSISTEMAN
ELIKADURA - HARREMANAK
EKOIZLEAK:
Landareak eta algak beren
elikagaiak sortzen dituzte.
LEHEN MAILAKO
KONTSUMITZAILEAK:
Animalia belarjaleak: untxiak,
ardiak….
BIGARREN MAILAKO
KONTSUMITZAILEAK:
Animalia haragijaleak
dira:otsoak, armiarmak
KONTSUMITZAILEAK:
Beste izaki bizidunbatzuk janez
elikatzen dira.

9. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
9 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
Ekosistemetan ere:
SARRASKIJALEAK:
Beste animalia batzuen gorpuak jaten dituzte:
Hiena erroia koiote
DESKONPOSATZAILEAK:
Beste izaki bizidun batzuen hondakinez elikatzen dira:
Onddoak eta bakteriak:

10. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
10 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
Kate horietan, gezien bidez lotzen dira espezieak.
ELIKA-KATEAK:
Ekosistema bateko izaki bizidunaK nola elikatzen diren
adierazteko ELIKA-KATEAK erabiltzen dira.

11. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
11 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
Zure ustez, zein izaki bizidun dira ekoizleak Antartikan?
Zein da lehen mailako kontsumitzailea?
ELIKA-SAREAK:
Ekosistema batean dauden elika-kate desberdinak, ELIKA-
SAREEN bidez irudikatzen dIRa.
ANTARTITAKO EKOSISTEMAKO ELIKASAREA

12. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
12 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
Idatzi Antartikako elikasareen oinarritutako elikate bat:
Marraztu geziak hurrengo elikate honetan:
Hona hemen beste elikasare bat. Zein da ekoizlea?

13. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
13 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
Idatzi ekosistema honetako bi elika-kate:
Zer da anemona, animalia ala landarea? (Interneten bilatu informazioa)

14. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
14 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
Elikadura harremanez gain, beste harreman mota daude, adibidez:
MUTUALISMOA:
Onuragarriak dira bi espezientzat. Adibidez,
loreen eta erleen arteko harremana.
KOMENTSALISMOA:
Izaki bizidun batek beste izaki
bizidun baten janari-hondakinak
jaten ditu. Ad: marrazoak eta
erromero txikiak. Azken hauek
marrazoek utzitako hndakinak jaten
dituzte.
PARASITISMOA:
Onuragarria da izaki bizidun batentzat,
baina kaltegarria bestearentzat.
Ad: Arkakusoaak eta txakurrak. Harreman
hau kaltegarria da txakurrentzat.
LEHIA:
Bi espezientzat dira
kaltegarriak, zerbait lortzeko
elkarren aurka lehiatzen
direlako. Ad: urtxintxak eta
muxarrak, zuhaitzetako zuloak
bilatzen dituztelako.
IZAKI BIZIDUN ARTEKO BESTE
HARREMAN BATZUK:

15. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
15 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
JARDUERAK:
3. Lotu:
Ekosistema bateko izaki bizidunen arteko harremanak
Izaki bizidun batek beste izaki
bizidun baten janari.hindakinak
jaten ditu.
lehia
Onuragarria da bi izaki
bizidunentzat.
komentsalismoa
Kaltegarria da bi espezientzat. parasitismoa
Harreman hori onuragarria da izaki
bizidunentzako batentzat, baina
kaltegarria bestearentzat.
mutualismoa

16. LH 5 NATUR ZIENTZIAK: EGOKITZAPENA SANTILLANA
16 www.margarigela.blogspot.com www.laguntza3ziklo.blogspot.com
 Zein motatako harreman dute?
 Ze harreman-mota dago anemoneen eta pailazo-arrainen
artean?