1. 6, maila, Altza Herri Ikastetxea
Laguntza eta Hipi Gela
HARREMAN-FUNTZIOA. 3. GAIA
Harreman-funtzioari esker, ingurunean gertatzen diren aldaketei
erantzuten diegu. Harreman funtzioan, atal hauek hartzen dute
parte: zentzumen-organoek,
nerbio-sistemak eta
lokomozio-aparatuak.
LOKOMOMOZIO-APARATUA
1.Eskeleto-sistema:
Eskeleto: gorputzeko hezur eta Kartilago guztien multzoa da.
1
2. 6, maila, Altza Herri Ikastetxea
Laguntza eta Hipi Gela
2.- Artikulazioak:
Artikulazioak hezurren arteko loturak dira.
Hiru mota daude:
o Artikulazio finkoak: burezurrekoak
o Artikulazio mugikorrak: belaunak, ukondoak.
o Artikulazio erdimugikorrak: ornoak.
2
3. 6, maila, Altza Herri Ikastetxea
Laguntza eta Hipi Gela
3.- Gihar-sistema:
Luzera aldatzeko gaitasuna duten organoak dira giharrak.
Gihar-sistemak gorputzaren mugimenduetan parte hartzen du.
Giharreak hezurretara tendoien bidez lotuta daude..
3
4. 6, maila, Altza Herri Ikastetxea
Laguntza eta Hipi Gela
4.- Lokomozio-aparatua:
Bi elementu osatzen dute lokomozio-aparatua: eskeleto-sistemak
eta gihar-sistemak.
Mugimenduak artikulazio mugikorren inguruan sortzen dira.
Gihar pare batek parte hartzen du mugimendu bakoitzean.
Antagonistak deitzen dira : gihar bat uzkurtzean eta bestea
erlaxatu egiten denean.
4
5. 6, maila, Altza Herri Ikastetxea
Laguntza eta Hipi Gela
NERBIO-SISTEMA
1.- Nerbio-sistemaren funtzioa :
Nerbio sistemak harreman-funtzioa zuzentzen du.
o Zetzumen-organoek inguruari buruzko informazioa ematen
diote eta organismoak nola erantzun behar duen
planifikatzen du.
o Barne-organoen eta sistemen funtzionamendua
koordinatzen du.
2.- Nerbio-sistemaren atalak:
Bi atal ditu:
o Nerbio-sistema zentrala: informazioa jaso, interpretatu
eta erantzun egiten du. Enzefaloak eta bizkarrezur-muinak
osatzen dute.
Nerbio-sistema zentrala.
5
6. 6, maila, Altza Herri Ikastetxea
Laguntza eta Hipi Gela
o Nerbio-sistema periferikoa: Nerbioz osatuta dago.
Zentzumen-organoetan jasotako informazioa nerbio-
sistema zentralera eramaten du eta handik beste organo
batzuetara.
3.- Neuronak
Neuronak nerbio-sistemako zelula nagusiak dira.
Neuronaren atalak:
o Gorputza: Nukleoa eta organuloak daude.
o Dendritak: luzakin lodiak: zentzumen organoek neuronei bidalitako
informazioa jasotzen dute.
o Axola: Luzakin bakarra.
4.- Mugimendu erreflexuak eta borondatezko mugimenduak:
Mugimenduaren bidez, gure inguruan gertatzen denari erantzuten diogu.
Bi motatako mugimenduak bereizten ditugu:
o Mugimendu erreflexuak : azkar eta nahi gabe sortzen dira.
o Borondatezko mugimenduak : gure nahiaren baitan daude eta
jakinaren gainean egiten ditugu : jatea, idaztea…
6
7. 6, maila, Altza Herri Ikastetxea
Laguntza eta Hipi Gela
BARNE-KOORDINAZIOA :
1.- Gorputzaren barne-funtzionamendua
Gure gorputzaren barruan, prozesu asko gauzatzen dira
etengabe, gu konturatu gabe.
Nerbio-sistemak gorputzaren barne-funtzionamendua
kontrolatzen du, ez borondatezko giharren eta sistema
endokrinoaren bidez.
2.- Ez-borondatzeko giharrak
Ez-borondatzeko giharrak gure nahia zein-nahi delarik ere eta gu
horretaz ohartu ere egin gabe funtzionatzen dutenak dira.
Adibidez: bihotzeko giharrak, digestio-aparatuko giharrak.
3.- Sistema endokrinoa:
Sistema endokrinok hazkuntza eta ugalketa zuzentzen ditu.
Odolera hormonak isurtzen dituzten guruinek (glandulek) osatzen
dute sistema endokrinoa.
4.- Sistema endokrinoaren guruin nagusiak:
o Tiroide guruina.
o Pankrea. Insulina sortzen du. Digestio.sistemaren parte da.
o Obarioak emakumeetan eta barrabilak gizonetan. Sexu-
hormonak sorzten dituzte.
o Hipofisa. Hazkundearen hormona ere sortzen du.
7
8. 6, maila, Altza Herri Ikastetxea
Laguntza eta Hipi Gela
Sistema endokrinoa
8
9. 6, maila, Altza Herri Ikastetxea
Laguntza eta Hipi Gela
JARDUERAK
1.- Osatu esaldiak:
o nerbio sistema zentrala eta nerbio sistema periferikoa
o eskeleto-sistemak eta muskulu sistemak
o ez borondateko giharren eta sistema sistema
endokrinoaren...
o guruin endokrinoek, hormonak
a.- Lokomozio-aparatua bi sistemak osatzen dute: ............................
.............. eta ...................................................................................................
b.- Nerbio-sistema bi hauek osatzen dute: nerbio-sistema..............
................................................ eta .................................................................
c.- Sistema endokrinoa ...................................................... osatzen
dute ........................................................ sortzen dute haiek.
d.- Nerbio-sistemak gorputzaren barne-funtzionamendua
zuzentzen du ......................................................... giharren eta
sistema ......................................................... bidez.
2.- Kopiatu liburutik neuronaren marrazkia eta idatzi izen haueK:
gorputza - nukleoa - luzakinak
9
10. 6, maila, Altza Herri Ikastetxea
Laguntza eta Hipi Gela
3.- Lotu:
Iban zain dago espaloian.
Zirkulazio-argia oinezkoentzako Mugimendu erreflexua
berde jartzean, bidea
zeharkatzen hasi da.
Leire oinez doa, eta sorbaldan
ukitu du norbaitek. Berréala, Borondatzeko mugimendua
lepoa bihurtu du, nor den
ikusteko.
4.- Santiago Ramon y Cajalen biografia idatziko dugu:
o Non jaio zen:
o Noiz jaio zen:
o Noiz hil zen:
o Non ikasi zuen:
o Non bizi izan zen:
o Non egin zuen lan:
o Zer aurkitu zuen bere lanean:
o Beste datu batzuk:
10
11. 6, maila, Altza Herri Ikastetxea
Laguntza eta Hipi Gela
KALIGRAFIA
Harreman funtzioa.
Harreman-funtzioaren bidez, kanpo-ingurunean
eta barne-ingurunean gertatzen diren aldaketei
erantzuten diegu.
Kanpo-ingurunean gertatzen diren aldaketei
erantzuteko, zentzumen-organoak, nerbio-sistema
erta lokomozio-aparatua erabiltzen ditugu.
Nerbio-sistema
Nerbio-sistemak bi zati hauek ditu: nerbio-
sistema zentrala eta nerbio-sistema periferikoa.
Nerbio-sistema zsentralak bi osagai hauek ditu:
entzefaloa eta bizkarrezur-muina. Nerbio-sistema
periferikoa nerbioz osatuta dago.
11
12. 6, maila, Altza Herri Ikastetxea
Laguntza eta Hipi Gela
Barne-koordinazioa
Barne-koordinazioan, nerbio-sistemak, ez-
borondatezko giharrek eta sistema endokrinoak
esku hartzen dute. Sistema endokrinoa guruin
endokrinoz osatuta dago. Guruin endokrinoek
hormonak sortzen dituzte.
12
