2. Kuptimi i letrave me vlerë
• Me lëshuarën e tyre në qarkullim krijojnë detyrime me
shprehjen e njëanshme të vullnetit;
• Janë dokumente të shkruara me të cilat mund të përcaktohet
ndonjë e drejtë pasurore e cila është inkorporuar në letër dhe
është e patjetërsueshme pa ekzistimin e letrës me vlerë;
• Letra me vlerë është karakteristike se i takon atij që e mban që
nënkupton se është e lidhur ngushtë me subjektin që e mban;
• Roli i letrave më vlerë në të drejtën biznesore dhe biznesin në
përgjithësi është shumë i madh;
• Letrat me vlerë janë dokumente të cilat përpilohen me shkrim;
• Formaliteti (Forma) është njëra ndër karakteristikat kryesore të
saj;
• Kjo nënkupton se ato prodhojnë efekt juridik dhe ekonomik
vetëm nëse janë të krijuara në formën të cilën shprehimisht e
përcakton ligji;
3. • Letrat me vlerë i paraqesin dy vlera:
– Vlerën e vet që kanë; dhe
– Vlerën të cilën e mbajnë;
• Nga kjo del se letrat me vlerë mbanë dy lloje të drejtash:
– Të drejtat në vet letrat me vlerë që t’i posedon ato; dhe
– Të drejtat të cilat dalin nga letrat me vlerë (ajo se çfarë është
shkruar në të);
• Letrat me vlerë mundësojnë zhvillim të shpejtë dhe të
sigurt të biznesit;
• Lehtësojnë qarkullimin në biznes dhe rrisin sigurinë
juridike;
4. Një letër me vlerë për të shërbyer
si dokument i bazuar me ligjin
duhet t’i plotësojë disa
karakteristika të domosdoshme:
5. • Duhet të cilësohet lloj i letrës me vlerë p.sh. sikurse
që është fjala për kambialin, çekun, fletdetyrimin,
etj;
• Firmën, respektivisht emërtimin dhe selinë e
lëshuarësit të letrës me vlerë;
• Firmën, respektivisht emrin e personit me urdhrin e
të cilit lëshohet letra me vlerë;
• Caktimi i saktë i detyrimit i cili del nga letra me
vlerë (elementet gjeografike, kalendarike etj)
• Nënshkrimi i lëshuarit të letrës me vlerë ose
faksimili i lëshuarit nëse kjo behët në seri;
• Nënshkrimi
6. SIPAS NATYRËS SË TË DREJTAVE QË MBAJNË NE VETE,
LETRAT ME VLERË MUND T’I NDAJMË NË
• Detyrime juridike;
– Kambiali dhe çeku
• Sendore reale – juridike;
• Të drejtat e pasurisë apo hipotekës
• Letra me vlerë të korporatave;
– Aksionet
7. LLOJET E LETRAVE ME VLERË
• Ndarjen e letrave me vlerë zakonisht ndahet
sipas kriterit të bartësve të tyre;
• Të këtilla janë:
– Letrat me vlerë me emër;
– Letrat me vlerë sipas urdhrit;
– Letrat me vlerë sipas prurësit;
8. Letrat me vlerë me emër janë ato letra ku
• Është i cekur emri i bartësit te të drejtave
pronësore dhe juridike të cilat i përmban vet
letra;
• Vetëm personi i cili është i cekur në letër mund
t’i realizojë këto të drejta;
• Personi i cili e posedon letrën me vlerë ka
mundësi që atë ta bartë në personin tjetër;
• Letrat me vlerë me emër garantojnë siguri të
madhe të qarkullimit;
• Me humbjen e kësaj letre ka mundësi të behët
amortizimi i tyre;
9. Letrat me vlerë sipas urdhrit janë ato letra
ku;
• Krijojnë lehtësira në sferën e qarkullimit
ekonomik – juridik;
• Bartën shumë lehtë dhe në mënyrë të thjeshtë
me emër të personit tjetër;
• Posedojnë klauzolën “paguaj sipas urdhrit”;
• Bartja e tillë e së drejtave quhet ndryshe
“INDOSIM”
• Me rastin e humbjes së tyre ka mundësi të
behët amortizimi i tyre;
10. Letrat me vlerë sipas prurësit;
• Janë letra me vlerë shumë më të avancuara se dy llojet e
sipërme;
• Janë të liruara nga formalitetet e shumta;
• Bartja e të drejtave nga letra behët shumë shpejtë;
• Karakteristikë e këtyre letrave është se në to fare nuk
ceket poseduesi i tyre;
• Si posedues legjitim i tyre konsiderohet çdo person i cili e
disponon letrën me vlerë;
• Ky lloj i letrave me vlerë nuk siguron siguri të madhe;
• Mundësia e keqpërdorimit të tyre është shumë e madhe;
• Të këto letra me vlerë nuk ka mundësi të behët amortizimi
pasi që kur humbet letra automatikisht humbet edhe e
drejta që del nga ajo;
11. LETRAT LEGJITIMUESE DHE SHENJTA
• Letrat legjitimuese janë dokumente (shkresa) sipas të
cilave:
= poseduesi i tyre është formalisht i autorizuar që nga
lëshuari i tyre të kërkojë që të kryej ndonjë veprim i cili
është i cekur në të;
• Letrat legjitimes konsiderohen letra me emër;
• Këto letra mund të konsiderohen edhe letra sipas prurësit;
- Shenja legjitimuese mund të jenë p.sh:
= biletë udhëtimi
= shenjat e gardërobave;
= shenjat e mallrave;
= shenja të caktuara – numra etj;
12. FLETAKSIONET
Kuptimi dhe rëndësia e fletaksioneve
Flet – aksionet janë letra me vlerë që
paraqesin risi në sistemin juridik,
po ashtu janë të lidhura me afirmimin e plotë
të shoqatave aksionare te ne si njërit nga
subjektet themelore ekonomike;
13. • Fletaksioni është letër me vlerë me të cilën
realizohet pronësia në:
mjetet e deponuara në ndërmarrje,
bankë ndonjë subjekt tjetër ekonomik,
në organizatat tjera financiare,
ne organizata për sigurimin e ndonjë personi
tjetër juridik i cili mund të arrijë fitim.
14. Poseduesi i fletaksionit i fiton 2 të
drejta themelore
1.PJESMARRJA NË PJESEN E FITIMIT
2.E DREJTA E PJESMARRJES NË
QEVERISJES E SUBJEKTIT BIZNESOR;
15. Mund të ekziston fletaksioni pa të drejtën e pjesëmarrjes në
qeverisje;
Kur fletaksioni bartet nga një person në tjetrin bartet
pronësia e cila është shënuar në të fletaksionet;
janë shumë e përshtatshme për bashkimin e kapitalit të
stimulimit maksimal të angazhimit të mjeteve të disponuar;
Fletaksionet mund të lëshohen në valutën nacionale dhe të
huaj mirëpo, brenda kufijve tonë në treg mund të shiten dhe
të blihen vetëm me valutën nacionale;
Fletakisonet paguhen në të holla , ( por ka mundësi edhe në
sende edhe në të drejta , me një kusht që vlera e këtyre
sendeve të shprehet në të holla );
16. Fletaksioni përbëhet nga 2 pjesë :
NË PJESEN E PARË TË FLETAKSIONIT E CILA
QUHET BAZA
• (d.m.th. duhet të shënohen të gjitha
elementet themelore të fletaksionit ).
NE PJESA E DYTË PËRBËHET NGA PJESA E
KUPONIT
• ( triskës ) që shërbejnë për pagimin e
dividendit;
17. LËSHIMI I FLETAKSIONIT
• Vendimin për lëshimin e fletaksioneve e
nxjerr organi përkatës i qeverisjes të ndonjë
subjekti ekonomik ekzistues (apo themeluesi
p.sh . i ndonjë shoqate të re aksionare .
18. Me vendimin mbi lëshimin e
fletaksioneve në veçanti përcaktohet
1. EMERTIMI I LËSHUESIT TË FLETAKSIONEVE ;
2. SHENJA E OBLIGACIONIT QË LËSHOHET NË EMER APO SIPAS
PRUESIT (sjellësit) ;
3. MËNYRA E PAGIMIT TË DIVIDENDËS ;
4. KOHA E RREGJISTRIMIT TË FLETKASIONEVE ;
5. MENYRA E RREGJISTRIMIT TË FLETAKSIONEVE ;
6. TE KUSH DHE NË CILIN AFAT BËHET PAGESA E MJETEVE PËR BLERJES
E FLETAKSIONEVE ;
7. NË CILIN AFATË BËHET KTHIMI I MJETEVE TË PAGUARA NË RASTË
TË EMITIMIT TË FLETAKSIONEVE (heqje dore );
8. LLOJET E FLETAKSIONEVE ;
9. PAGESA E FLETAKSIONEVE ;
10. BARTJA E RREZIKUT etj;
19. • Mjetet për blerjen e fletaksioneve mund të
paguhen menjëherë apo me këste (kur pagesa
bëhet me këste blerësit të fletaksionit i
lëshohet fletaksioni i përkohshem në të cilën
ç’do pagës e kësteve vërtetohet me shkrim .
• Në rast se poseduesi i fletaksionit e bënë
pagesën në tërësi tërhiqet fletaksioni i
përkohshëm dhe i lëshohet fletaksioni i
rendomë i lëshuar.
20. PËRMBAJTJA E FLETAKSIONIT
• Fletaksioni si letër me vlerë duhet ti përmbaj të
gjitha elementet që janë të parapara si :
1. SHENJËN SE ËSHTË ME FLETË AKSION
2. SHENJËN E LLOJIT TË FLETAKSIONIT , FIRMEN
RRESPEKTIVISHT SELIN E LËSHUESIT TË
FLETAKSIONIT ;
3. FIRMEN RRESPEKTIVISHT EMRIN E BLERSIT APO
SHENJEN NË EMER TË CILIT LËSHOHET
FLETAKSIONI ;
4. AFATET E PAGIMIT TË DIVIDENDËS etj.
21. Elementet e kuponit për pagimin e
dividend janë
1.NUMRI RENDOR I KUPONIT ;
2.NUMRI I FLETAKSIONIT SIPAS TË CILIT
DIVIDENDA PAGUHET ;
3.EMERTIMI I LËSHUESIT TË FLETAKSIONIT ;
4.VITI NË TË CILIN DIVIDENDA PAGUHET DHE
FAKSIMILI I NËNSHKRIMI I PERSONAVE TË
AUTORIZUAR ( lëshuesit të fletaksioneve.)
23. duhet ta bëjmë dallimin e feltaksioneve
• në emër ,
• sipas urdhrit dhe
• sipas prurësit
24. Sipas radhës së lëshimit fletaksionet
munden me qenë;
të themeluesit ,
të emisiont të pare apo të emisioneve të
ardhshme;
fletaksionet munden me qenë pa të drejt vote
dhe me të drejt vote ose;
me të drejtën e një vote apo me të drejtë më
më shumë vota në kuvendin e aksionarve .
25. • Rëndësi të veçanet kanë fletaksionet me
prorioritet në këtë relacion me fletaskionet e
rëndomta
• Keto kanë të drejtën përparësinë në pagës të
dividendë po ashtu të drejtë pagese me
procedurën e falimentimit.
26. Fletaksionet me prioritet mund të
jenë:
• KUMULATIVE DHE
• PARTICIPUESE
Flet aksioni KUMULATIV jep poseduesit të saj të
drejtë pagese të dividend paguar KUMULATIVE;
Fletaksionet PARTICIPUESE, prioritare i japin
poseduesit krahas të drejtës dividend edhe të
drejtën e ndarjes së fitimit në marrëveshjen me
vendimin mbi emetimin e këtyre fletaksioneve .
28. FLETËDETYRIMI
• Është dokument i shkruar me të cilin emituesi
i saj obligohet që, subjektit të shënuar në
fletëdetyrim (apo edhe sipas urdhrit të tij)
prezentuesit të fletëdetyrimit, në ditën,
muajin dhe shumë e caktuar t’i paguaj
shumën e shënuar në kupon;
29. fletëdetyrimi participativ
• Ekziston edhe fletëdetyrimi participativ – që
nënkuptron që poseduesi i tij , përveç
kamatës (interesit) fiton edhe të drejtën për
pjesëmarrje në fitimin i cili është i përcaktuar
për emituesin e fletdetyrimit:
• Në jetën praktike fletëdetyrimi mund të
emitohet me garancion dhe pa garancion;
30. • Ndërmarrjet dhe institucionet shoqërore –
politike por edhe subjektet tjera juridike
mund t’i emitojnë (jepin) fletëdetyrimet
– në emërin dhe llogarinë vet,
– në emrin e vet dhe në llogari të dikujt tjetër, dhe
– në emër dhe llogari të subjekteve të tjera;
31. • Fletëdetyrimi mund të shprehet në valutën e vendit dhe në
valutë të huaj;
• Blerësi i fletëdetyrimit e fiton të drejtën vetëm pasi që të
paguaj çmimin e saj në tërësi:
• Fletëdetyrimi duhet të përmbajë:
Firmën respektivisht emrin dhe selinë e emituesit të
fletëdetyrimit;
Firmën respektivisht emrin e blerësit të fletdetyrimit;
Lartësinë e shkallës së kamatës;
Përqindjne e pjesëmarrjes në fitim nëse është përcaktuar;
Afatet e pagimit të kamatës;
Vendin dhe datën e emitimit së bashku me numrin serik dhe
kontrollues të fletëdetyrimin;
Faksimilin së bashku më nënshkrim e subjekteve të
autorizuara;
33. Fletarka
• Fletarka – është letër me vlerë për shumën
monetare të caktuar e cila duhet të përmbushet
në afatin e arritjës në bazë të shkallës së caktuar
të kamatës;
– Fletarkën mund ta emitojë banka, organizata e caktuar
financiare dhe institucioni kompetent shoqëror –
politik;
– Rëndësia e tyre qëndorn sepse nëpërmjet të shitjës së
tyre emituesi i tyre tubon mjete monetare afatshkurta;
– Fletarka emitohet në bazë të vendimit të organit
kompetent të emituesit të saj;
– Zakonisht fletarka jepet me afatin e arritjes deri në një vjet;
34. Certifikati
• Certifikati – është dokument i shkruar për
mjetet e deponuara në bankë apo në ndonjë
institucion tjetër kompetent në bazë të nja
afati të shkurtë të kthimit – deri në një vit;
35. Fletë komercialja
• Fletëkomercialja – është letër me vlerë e cila
aplikohet nëpërmjet të shitjës në funksion
gjatë tubimit të mjeteve monetare në një afat
të shkurtë;
• Emitohet nga ndërmarrjet dhe nga subjektet e
caktuara juridike – ekonomike në bazë të
kompetencave ligjore;
