1. SISTEMI I RAPORTIMIT FINANCIAR
Prof.Dr.ass. Hysni TERZIU
UNIVERSITETI I PRIZRENIT
Fakulteti Ekonomik
2. ETIKA NË KONTABILITET
Etika përfshin jetesën sipas normave dhe rregullave të shoqërisë. Etika e
biznesit shpreh bashkësinë e standardeve të sjelljes morale dhe profesionale në
përkushtim të detyrimeve që punonjësit e një firme kanë në komunikimin me
njëri-tjetrin, me eprorët, me personelin jashtë firmës, me klientët,
përgjithësisht me mjedisin natyror, shoqëror dhe public.
Apo ajo mund të jetë edhe shprehje e marrëdhënieve në biznes, p.sh., në
marrëdhniet si I punësuar dhe punëdhënës, si aksionar apo pronar dhe
menaxher dhe nënpunës, si blerës e shitës, si huadhënës e huamarrës etj. Në
ҫdo rast etika përcaktohet si factor që ndikon në shtimin në maksimum të
profitit të një subjekti biznesi, si dhe në krijimin e një mjedisi për realizimin
në mënyrë të qëndrueshëm të këtij objektivi.
3. Etika është veҫanërisht e rëndësishme për kontabilitetin pasi besueshmëria e
infromacionit kontabël varet nga ndjeshmëria e atyre që përgatisin, raportojnë dhe
kontrollojnë këtë infromacion. Zakonisht personat që merren me këto ҫështje, duhet
të bazohen rreptësisht në kodin e mirësjelljes profesionale, I cili duhet bazuar në tri
parime themelore:
- Në integritetin e personit që përgatit, raporton dhe kontrollon informatat e
kontabilitetit,
- Në objektivitetin e informative të përgatitura, të raportuara dhe të kontrolluara,
- Në pavarësinë profesionale të personit që përgatit, raporton apo kontrollon
informatat.
Të bazuarit në këto tri parime themelore, mundëson që:
- Të mënjanohen gabimet e vogla etike,
- Të fokusohemi në reputacionin tonë afatgjatë, qoftë si menaxher apo kontabilist,
- Të përgatitemi për të pritur të përcjetojmë konsekuenca personale për mbajtjen e
pozicionit etik.
4. Kodin e mirësjelljes profesionale e ka zhvilluar fillimisht Federata Ndërkombëtare
e Kontabilistëve (IFAC) gjatë viteve të 20-ta të shekullit të kaluar. Në kodin e
mirësjelljes profesionale janë dhënë parimet bazë, të cilat përgjithësohen në gjasht
pjesë:
1. Ҫ muarja- kontabilisti professional duhet të jetë I sinqertë, I drejtë dhe I
ndershëm në ofrimin e shërbimeve profesionale,
2. Objektivizmi- kontabilisti professional nuk bën të lejojë
prejudikime,konflikte interesash, apo ndikim me qëllim që t’I ikte objektivizimit.
3. Aftësia profesionale- nënkupton kryerjen e punëve në mënyrë profesionale
dhe me kompentencë,
4. Besueshmëria- në ruarjten e infromatave dhe mos dhënien e tyre personave
të paautorizuar, si dhe mosshfrytëzimi I tyre për nevoja dhe ҫështje që nuk kanë të
bëjnë me interesin në tërësi,
6. Standardet teknike- duhen zbatuar në tërësi nga kontabilisti, varësihst nga
vendi ku aplikohen ato standard.
5. KËSHILLAT DHE SHOQATAT NDËRKOMBËTARE TË
KONTABILITETIT
Shoqata e parë e kontabilistëve është themeluar në Kongresin e Parë
Ndërkombëtar të , Kontabilistëve (ICA) të mbajtur më 1904 në SHBA.
Pas shumë kohe, ICA-ja, më 1972 ka formuar Komitetin Koordinues
Ndërkombëtar të Profesionit të Kontabilistit (ICCAP).
Viteve pasuese, themelimi I këshilltarëve dhe I shoqatave të ngjajshme ka
pasur hov të madh.
Për shkak të rëndësisë së tyre në zhvillimin e profesionistit të kontabilistit,
është e nevojshme të paraqiten disa nga këto organizata më të rëndësishme.
6. ● 1.Federata Ndërkombëtare e Kontabilistëve (IFAC)- është organizatë
ndërkombëtare e shoqatave dhe e organizatave kombëtare të kontabilitetit.
● Është themeluar në Nju-Jork, më 1976. Në IFAC janë të anëtarësuar 152
shoqata nacionale të kontabilitetit nga 113 vende të botës. Përes shoqatave
nacionale, sot IFAC-ja mundohet ta realizojë duke përmirësuar disa nga
aktivitetet kryesore, në mesit e të cilave:
- Zhvillimin e raporteve që shërbejnë si udhëheqës për praktikën
ndërkombëtare të auditimit;
- Vendosja dhe zhvillimin e kodeksit të etikës së kontabilistit,
- Përcaktimin e programit të trajnimeve të kontabilistëve,
- Vlerësimin dhe zhvillimin e teknikës dhe procesit të kontabilitetit
menaxhues,
- Hulumtimit dhe analizën e ifromacioneve në praktikën e menaxhmenti të
sektorit public etj.
7. 2. Këshilli për Standardet Financiare dhe Kontabël (FASB)- Në
SHBA, standardet e kontabilitetit janë vendosur nga Këshilli për Standarde
Financiare dhe Kontabël.
FASB-ja ka selinë në Norwalk, Konektikat, ndërsa të shtatë anëtarët e tij të
rregullt janë përzgjdhur nga profesione të ndryshme, si: kontabilistë, nga
biznesi, qeveria dhe academia.
FASB-ja është një organizatë joqeveritare, përkatësisht një trup privat I
themeluar dhe I përkrahur nga komuniteti amerikan I biznesit, nuk ka një
forcë ilegale që të imponojë impkementimin e standardeve.
Mirëpo, FASB-ja ruan influencën e saj në zbatimin e standardeve të
kontabilitetit me mrojtje të suksesshme të prestigjit dhe reputacionit të saj,
duke përgatitur standard të mira.
8. 3. Komisioni për Sigurimin e Këmbimeve (SEC)- një agjenci federale
(amerikane), që i raporton Kongresit Amerikan, u krijuan me dekret nga
shteti më 1933, që qëllim të mbikëqyrjes dhe raportimit të jashtëm
financiar nga korporata të treguara publikisht.
Aktualisht, SEC-I u këkron korporatave publike që të publikojnë raporte
vjetore dhe tremujore. Përveҫ kësaj, raportet vjetore dhe tremujore të
regjistrimit duhet të skedohen nga korporatat me SEC-in.
Raportet vjetore të regjistrimit të skeduar sipas SEC-it janë të njohur si
Raportet e Formës 10-K. Ato kërkohen nga Sektori 10-K I dekretit të
1934-ës.
Raportet tremujore janë të njohura si 10-Q. Gjatë shekullit XX,
kontabiliteti financiar është bërë një process shumë I rregulluar dhe I
fromalizuar. Korporatat që tregojnë publikisht duhet t’u sigurojnë
aksionarëve raportet financiare mbikëqyrëse.
9. ●4.Instituti Amerikan për Certifikimin e Kontabilistëve Publik (AICPA)-
asocioni I parë professional kontabël në SHBA është Institucioni Amerikan
për Certifikimin e Kontabilistëve Publikë.
●AICPA përgatit provimet unifrome për kontabilistët publikë të certifikuar
(CPA), që duhet të jenë komplet me qëllim të certifikimit të personave t
interesuar si kontabilistë publikë.
●Emërtimi CPA (certificated public accountant) I ka dy lloje të shfrytëzimit;
së pari, aty janë individët që kanë fituar emërtimin kontabilist I certifikuar
public (CPA), kurse emërtimin CPA e merr individi I cili ka kaluar nëpër
kurset e organizuara nga AICPA dhe pas kalimit të testeve ka marrë
certifikatën e kontabilistit publik, dhe së dyti, firmat që janë CPA.
●Firmat CPA janë kompanitë që ofrojnë shërbime të kontabilitetit njësoj sikur
që ofrojnë shërbime firmat juridike
10. 5. Komiteti Ndërkombëtar për Standardet e Kontabilitetit (IASC)- është
formuar më 1973, me qëllim të zhvillimit të standard botërore të kontabilitetit. Ky
trup tani përfaqëson më tepër se 142 organizata të kontabilitetit nga 103 vende
(duke përfshirë edhe SHBA-në).
Sikurse edhe FASB-ja, edhe IASC-ja zhvillon propozimet, I përcjell te organizatat
e interesuara, pranon prapveprimet dhe pastaj lëshon prononcimin final. Standardet
e kontabilitetit të përpunuara nga IASC-ja u referohen Standardeve Ndërkombëtare
të Kontabilitetit (SNK). SNK-të përpilohen me qëllim të shfrytëzimit nga të gjitha
kompanitë që kanë interes për zbatimin e tyre.
IASC- standard janë duke u përdorur gjithnjë e më shum. Kështu, në prill të vitit
2000, ëeb faqja e IASC- së është listuar nga më shumë se 958 kompani nga e tërë
bota, të cilat përgatistin raportet financiare në pajtim me SNK-në. Nga këto
kompani, 161 ishin nga Gjermania, ndërsa 121 nga Kina. Kjo është shenjë se SNK-
të janë të pranueshme nga vendet e shumë vendeve dhe nga të gjithë rajonet e
botës.
11. Këshilli Kosovar mbi standardet për rapotim financiar (KKSRF)
Këshilli Kosovar mbi standaret për Raportimin Financiar- është
themeluar më 29 tetor të vitit 2001 sipas rregullores 2001/30. Këshilli është
organ I pavarur në marrjen e përgjegjësive dhe kryerjen e detyrave të tij,
varësisht nga autoriteti I përfaqësuesit special të Sekretarit të Përgjithshëm.
Këshilli ka kompetencat për të lidhur kontrata dhe, sipas nevojës, për të
nxjerrë udhëzime adeministrative për kryerjen e funksioneve të veta, duke
përfshirë kontratat e punësimit, kontratat e strehimi dhe të dhënies me qira të
pajisjeve.
Këshilli nxjerr standard të kontabilitetit në përputhje me Standardet
Ndërkombëtare të Kontabilitetit (SNK). Këshilli vends se cilat standard të
SNK-së do të zbatohen, duke marrë parasysh mjedisin afarist në Kosovë.
Standardet e kontabilitetit dhe të revizionit të nxjerra nga Këshilli, botohen
dhe shpërdahen në tërë Kosovën në tri gjuhë që përdoren në Kosovë.
12. Po ashtu, Këshilli cakton standardet për aftësimin teknik lidhur me
certifikimin e kontabilistëve dhe licencimin e revizorëve që uhet të
përfshijë fushat e mëposhtme:
- Kontabilitetin financiar,
- Standardet e kontabilitetit të Kosovës,
- Parimet e menaxhimit financiar të ndërmarrjeve afariste,
- Parimet e kontollit dhe të revizionit të brendshëm,
- Kontabilitetin e kostos dhe atë menaxhues,
- Sjelljen dhe etikën profesionale etj.
13. PARIMET KRYESORE TË NDËRTIMIT TË PASQYRAVE FINANCIARE
Biznesi ka dy objektiva primarë të tij:
1.Realizimin e profitit, dhe
2.Të mbeturit sovent (me aftësi pagimi të faturave për mallra dhe shërbime).
Pasqyrat financiare janë raporte që u lejojnë palëve të interesuara që të
vlerësojnë profitabilitetin dhe solventitetin e biznesit.
Këto raporte të kontabilitetit të quajtuara pasqyra financiare, ofrojnë
informata të përgjithësuara për shfrytëzuesit dhe ajnë të dedikuara për
shfrtyëzim të brendshëm dhe të jashtëm.
14. Pasqyrat financiare zakonisht na paraqesin në disa forma:
- Bilanci- paraqet një listë të aseteve, të detyrimeve dhe të ekuitetit të
pronarëve për periudhën specifike kohore,
- Raporti I të ardhurave- paraqet përmbledhjen e të ardhurave dhe
shpenzimeve për periudhën specifike kohore,
- Raporti I fitimeve të mbajtura- paraqet përmbledhjen e fitimeve të
mbajtuara të korporatës për periudhë specifike kohore,
- Raporti I rrjedhjes së parasë- paraqet përmbledhjen e të pranuarve të
gatshme (cash) dhe pagesave për periudhën specifike kohore.
15. Këto pasqyra përbëjnë tiparin kryesor të kontabilitetit sepse ato janë
mjetet e para të komunikimit dhe të informimit kontabël, si dhe produkti
final I analizave kontabël I transaksioneve të bzinesit.
Ato japin gjendjen e biznesit në terma financiarë, duke filluar me
libërmbajtjen, që është vetëm nja hap në procesin e kontabilitetit dhe
shpreh regjistrimin actual të transaksioneve të kompanisë pa ndonjë
analizë të informacioneve. Kontabiliteti vlerëson dhe analizon
infromacionet duke u dhënë kuptimin numrave.
Që pasqyrat financiare, si product përfundimtar I sistemit kontabël, të
mund të përdoren me efektivitet nga përdoruesit e tyre, duhet të plotësojnë
disa kritere, të ndërtohen mbi bazën e disa parimeve, të cilat do të
paraqiten shkurtimisht në vijim:
16. 1. Qartësia dhe vërtetësia- nënkuptojmë evidencimin dhe paraqitjen e
informacioneve në mënyrën që siguron një pasqyrë të qartë të afarizmit, të
situatës momentale dhe të përparimit të kompanisë.
● Për informacionin, qartësia dhe vërtetësia do të thonë “ta tregosh ashtu si ҫ
është”. Ҫdo pasqyrë kontabël duhet të japë në mënyrë të qartë dhe reale
kuptimit e të gjitha fakteve që ti nevojiten shfrtyëzuesve të informacionit,
qofshin të brendshëm apo të jashtëm, për marrjen e vendimeve në biznes.
● Dhënia në mënyrë të kuptueshme, të plotë, të qartë dhe të paanshme I të
gjithë informacionit të nevojshëm luan një rol të madhe në marrjen e
vendimeve afariste të drejta dhe efikase.
17. 2. Qëndrueshmëria (konsistenca)- nënkupton faktin se parimet dhe
rregullat e shfrytëzuara në kontabilitet nuk duhen ndryshuar nga viti në vit
për shkak të pamundësisë së krahasimit të rezultateve.
●Është shumë e rëndësishme që kontabiliteti të jetë I qëndryeshëm në
zbatimin e parimeve dhe të procedurave kontabël për situata të ngjashme.
Duke respektuar këtë parim, ngjarjet afariste duhet që, nga periudha në
periudhë, të evidencohen sipas rregullave të përcaktuara më parë.
● Nëse këto parime ndërrohen, atëherë si pasojë e kësaj mund të jetë
rezultati tjetër financiar, që mund të sjellë deri te dhënia e infromacioneve të
gabueshme mbi pozitën financiare dhe suksesin e biznesit.
18. 3.Materialiteti (rëndësia)- kërkon përmbajtjen e të gjitha rregullave që
kanë rëndësi të veҫantë në krijimin e një fotografie të qartë mbi
kompaninë. Në kontabiliteti, koncepti I materialitetit ka të bëjë me
rëndësinë relative të të dhënave ekonomike. Në kuptimin kontabël, një
object, infromacion, është material në qoftë se ai është I dobishëm ose I
rëndësishëm për përdoruesit e informacionit të një pasqyre financiare në
marrjen e një vendimi të caktuar.
4.Korrektësia- Në kontabilitetin korrektësia kërkon që pasqyrat
financiare të japing një përmbledhje ose paraqitje korrekte dhe të
ndershme të ngjarjeve që paraqiten në pasqyrat financiare me qëllim që
ato të mos fshehin apo të shtrembërojnë relatitetin. Korrektësia këkron që
19. 5. Kujdesi- si parim niset nga fakti se pasiguria e përpilimit të pasqyrave financiare
është pjesë përbërëse e zhvillimit të biznesit dhe sidomos kur është fjala për
zhvillimin e biznesit në të ardhmen. Pikërisht për këtë, nga kontabiliteti pritet që me
veprimet e caktuara të zvogëlojë pasigurinë gjatë zhvillimit të këtij biznesi. Kjo lidhet
edhe me kujdesin maksimal në parashikimin e rezultateve në të ardhmen, ku
kontabiliteti zakonisht parashikon rezultate positive. Edhe kjo kërkon jë vlerësim të
kujdesshëm të të gjitha elementeve të aceteve, të detyrimeve dhe të ekuitetit të
pronarëve. Kjo bëhet me qëllim që të mos nxirren përfundime tepër optimiste.
6. Kontinuiteti apo biznesi në vijimësi (going concern principle)- këkron nga
kompania reajtjen e kontinuitetit, përkatësisht afarizmit pozitiv si ekzistim afatgjatë I
kompanisë në fjalë. Edhe kontabilitetiti, kur ndërton pasqyrat financiare, supozon që
biznesi do të vazhdojë të funksionojë pas a shumë në formën që e ka aktualisht edhe
për një periudhë të catuar në të ardhmen. Zbatimi I këtij parimi ka rëndësi shumë të
madhe në drejtimin e politikave dhe të kritereve të velrësimit, që duhet të përdoren
për ndërtimin e pasqyrave financiare.
20. 7. Kostoja historike- nënkupton parimin sipas të cilit të gjitha mjetet e
kompanisë vlerësohen në lartësinë etë dhënave relae monetare të shfaqura në
momentin e furnizimit apo të realizimit të atyre mjeteve.
● Sipas këtij parimi, kur ndërtohen pasqyra financiare, në kushtet kur
plotësohet kriteri I kontinuitetit të biznesit, kontabiliteti paraqet elementet e
aseteve dhe të detyrimeve të vlerësuara me kosto historike.
● Lexuesi I një pasqyre kontabël duhet kryesisht të njohë që kjo pasqyrë
bazohet në konceptin e kostos historike për të arritur në një vlerësim përsonal
të vlerës aktuale, pjesërisht përmes informacionit që ka marrë nga kjo pasqyrë
dhe pjesërisht nga infromacioni ekstra kontabël.
21. LIBËRMBAJTJA E THJESHTË
Në kushtet bashkëkohore, kontabiliteti financiar është I bazuar në rregullat
e kontabilitet të dyfishtë. Mirëpo, me qëllim të kuptimit dhe të të ҫmuarit të
kontabilitetit të dyfishtë, vlen të ekzaminohet sistemi I regjistrimit sipas
libërmbajtjes së thjeshtë, përkatësisht siҫ njihet në literaturën tonë, të
kontabilitetit të thjeshtë.
Në formën e tij bazike, sistemi I thjeshtë I mbajtjes së librave është I njëjtë
me regjistrin e kontrollit të librave dhe karakterizohet nga fakto se aty kemi
të bëjmë vetëm me regjistrim të hyrjeve të thjeshta vertikale për secilin
transaksion.
Kjo do të thotë se regjistrimi I secilit transaksion përfshin një shtyllë të
vetme, që nënkupton se transaksioni vijues regjistrohet në shtyllën vijuese.
22. Data Përshkrimi Shuma
1 janar Balanca fillestare 10.000,00
2 janar Blerja e furnizimeve për shitore (7.500,00)
4 janar Kryerja e shërbimeve riparuese 250,00
7 janar Kryerja e shërimeve riparuese 120,00
15 janar Pagesa e faturës së telefonit (50)
30 janar Balanca përfundimtare 2.820,00
Ka raste kur një formë tjetër tabelare shfrytëzohet për paraqitjen e këtyre transaksioneve. Ajo
formë klasifikon të ardhurat dhe shpenzimet duke I paraqitur ndaras njërën nga tjetra. Në këtë
mënyrë biznesi në ҫdo kohë mund të dijë rezultatin etij afarist qoftë ai pozitiv apo negative.
23. Data Përshkrimi Të ardhurat Shpenzimet
1 janar Balanca fillestare 10.000,00
2 janar Blerja e furnizimeve për
shitore 7.500,00
4 janar Kryerja e shërbimeve riparuese 275,00
7 janar Kryerja e shërbimeve riparuese 120,00
15 janar Pagesa e faturës së telefonit
50
Totali I janarit 10.395,00 7.550,00
P.sh., një shtyllë shtesë mund t’I shtohet tabelës me qëllim të klasifikimit të të ardhurave nga
shitja dhe të taksës së mbledhur nga shitja, apo klasifikimi I shpenzimeve të qirasë, komunaleve,
furnizimeve etj.
24. Disa nga të metat e këtij sisstemi mund të jenë:
- Nuk lë gjurmë të paraqitjes së llogarive të aseteve apo detyrimeve si ҫ
është inventari I mallit, llogaritë e arkëtueshme apo llogaritë e
pagueshme.
- Edhe pse lehtëson kalkulimin e të hyrave nga pozicioni financiar, nuk
ka një lidhje të drejtpërdrejtë në mes të të hyrës dhe të bilancit të
gjendjes,
- Gabimet mund të mbesin të paidentifikuara. Atom mund të
identifikohen vetëm përmes bashkërendimit të raporteve bankare.
Për shkak të këtyre pagesave, sistemi I thjeshtë kontabël nuk është
praktik për shumë organizata biznesi
