2. Kuptimi dhe aplikimi i indekseve
Për studimin e dinamikës së dukurive dhe
krahasimin në mes tyre përdoren treguesit
relativ=indekset
Ndryshime në kohë: p.sh të ardhurat e familjes
janë rritur për 40% pas 5 viteve. A mund të
blejë kjo familje më shumë mallra me të
ardhurat e rritura. Varet nga?
Kërkohet matja e nivelit të cmimeve
3. Llojet e indekseve
1. Individuale (bazë dhe zinxhiror)
2. Agregate (ponderuar)
Indeksi i vëllimit fizik
Vlerës
Çmimeve
4. Indekset individuale
Tregues relativ që shprehin raportin në mes të
dy madhësive individuale të dukurive të
njëllojta statistikore
Dy madhësi: njëra që merret si bazë krahasimi
(emëruesi I raportit të indeksit) dhe ajo që
krahasohet (numëruesi I raportit të indeksit)
Shembuj: rritja/zvogelimi I prodhimit,
shpenzimeve, rritja ekonomike, etj.
5. Prodhimi në një ndërmarrje
2010: 400 ton
2012: 500 ton
Indeksi individual që tregon shtimin e prodhimit
=500/400=1.25=125% shtimi I prodhimit për
25%
6. Indekset bazë: raportin e nivelit të serisë kohore ndaj
nivelit apo madhësisë së asaj serie të zgjedhur si bazë
konstante.
Me rëndësi zgjedhja e duhur e serisë së zgjedhur bazë
(manipulim ngase mund të përdoret vlera më ë ultë
ose më e lartë e serive). Jo shumë larg periudhës
raportuese.
Seria bazë N1
I1=(N2/N1)*100; I2=(N3/N1)*100
Nga indeksi zbritet 100
Mbetja pozitive nënkupton rritje në krahasim me serinë
bazë
Mbetja negative nënkupton rënie në krahasim me serinë
bazë
7. Indekset zinxhirore
Shprehin raportin e secilës seri raportuese ndaj
madhësisë/serisë paraprake si bazë=indekse të
thjeshta individuale
Vargore-zinxhirore ngase nivelet e serisë kalojnë prej
pozitës raportuese në pozitën e bazës së indeksit
pasardhës
Baza e llogaritjes së indekseve ndryshon
I1=(N2/N1)*100; I2=(N3/N2)*100; I3=(N3/N2)*100
Interpretimi në raport me periudhën paraprake
=100 I pandryshuar; mbi 100 rritje dhe nën 100 rënie
vv
II 7776 ;
8. Indekset agregate (grupore)
Shprehin ndryshimet relative dhe ritmin e
shtimit të dukurive të vrojtuara
Indeksi i vëllimit fizik të prodhimit; indeksi I
çmimeve; indeksi i vlerës së prodhimit.
9. Indeksi I cmimit
Për identifikimin e ndryshimeve në kohë të
cmimeve për artikuj te vecantë
• I thjeshte/bazë si madhësi relative të thjeshta
(cmimi në vitin raportues/në vitin bazë)166%
cmimi në vitin raportues ishte sa 166% ose
66% më I lartë se në vitin bazë.
• Indeksi zinxhiror=duke krahasuar cmimet e
secilit vit me vitin paraardhës
10. Indeksi i çmimeve
• Indeksi i Laspajerit
• Indeksi i Paasche-së
• Indeksi i Edgeworth
• Indekset reale/ideale
11. Indeksi agregat i çmimeve
Shprehin ndryshimin e përgjithshëm të cmimeve
për një gup artikujsh.
Për një familje për të matur koston e jetesës;
kombinohen indekset e cmimeve për artikujt e
ndryshmë me një shifër të vetme
përmbledhëse
12. Indeksi agregat i paponderuar I
çmimit
• Analog me indeksin e çmimit të konsumit: shportë
artikujsh
Politika lidhur me pagat, përfitime nga sigurimet sociale
bazohen në këtë indeks dhe si tregues për
inflacionin.
Në vitin 2010 do të duheshin 520 njësi për të blerë
shportën me katër artikuj, e njejtë shportë në vitin
2012 ka kushtuar 460 njësi: indeksi=113 shporta e
mallrave në vitin 1995 kushton për 13% më shumë
në krahasim me vitin bazë.
13. Kufizimet e indeksit agregat të paponderuar:
Ndikohet nga ndryshimi i artikujve me çmime të
larta
Nuk izolon efektin e çmimit të secilit artikull
Nëse e kemi një produkt tjeter që në 2010
çmimin 470 dhe në 2012 400 atëherë indeksi
(920/930)=98.9% rënie të çmimeve ngase një
artikull rënie të çmimit.
14. Indeksi agregat i ponderuar i cmimit
Me pesha në periudhën bazë: Indeksi I Laspayerit:
pesha e artikujve merren sasitë në përiudhën bazë
duke i shumëzuar me çmimet e të dy periudhave
bazë dhe raportuese.
(1240/1150)*100=107.8, në vitin 2012 do të kishim një
kosto më të lartë prej 7.8% krahasuar me vitin 2010.
Më i vogel sesa indeksi i paponderuar: çmimi i bukës
nuk ka ndryshuar
Nëse do të kishim ndryshime në çmime ose disa çmime
të rritura disa të zvogëluara këto dy indekse do të
kishin ndryshuar më shumë.
15. Laspayer-’model I ngrirë’ i konsumit I cili nëse
ndërtohet në periudha të gjata kohore
supozimet për konsumin e familjes mund të
bëhen jo reale
Indeksi i Paasche-s: Indeks agregat i
pornderuar i çmimit me peshat e periudhës
aktuale
Ky indeks korigjon duke marrë për bazë sasitë e
konsumuara në periudhën raportuese.
Te dy indekset duke mbajtur sasitë e të mirave
të pandryshuara mund të evidentojnë
ndryshimin në çmim.
16. E mete e indeksit te Paasche-së ngase vargu I
indekseve që ndërtohet nuk është I
krahasueshëm me njëri tjetrin.
Kjo ndodh ngase nëse llogarisim indeksin për
vitin 1996 dhe 1997 ndryshimet paraqiten si
për sasitë edhe për cmimet e përdoruara.
Kërkon shpenzime ngase për cdo vit duhet bërë
analiza për të përcaktuar sasitë e konsumuara
për periudhën aktuale.
17. Të metat e Laspayerit dhe Paasche-së
Asnjëri më i saktë se tjetri edhe pse masin të
njejtin tregues
Laspeyerit: sa para më shumë ose më pak do të duhej të
shpenzonim në 2001 në krahasim me 2000 nëse do të
donim të blenim sasinë e mallrave që kemi blerë në vitin
2000 (nëse 5% atëherë cmimet u rritën për 5%)
Paasche-së: sa para më shumë ose më pak do të duhej të
shpenzonim në 2001 në krahasim me 2000 nëse do të
donim të blenim sasinë e mallrave që kemi blerë në vitin
2001 (nëse 5% atëherë cmimet u rritën për 5%)
Dallimi me i madh sa më e largët periudha bazë
18. Indeksi me pesha të fiksuara
Pesha të fiksuara në bazë të ndonjë analize që
mbahen të njejta për llogaritjen e indeksit.
Ndryshon nëse ndryshon konsumi I popullisisë:
peshat rishikohen
Mundëson:
Përdorimin e peshave konstante me qëllim të
vecimit të efektit të cmimeve
19. Indeksi mesatar i thjeshte i cmimit
(i paponderuar)
Gjinden indekset individuale, mblidhen dhe
shuma pjestohet me numrin e indekseve
E metë ngase rritjet në përqindje nga disa
indekse balancohen me zvogëlimet e të
tjerave
I1=+50%; I2=-50%=indeksi I cmimit është 100% I
njejtë
20. Indeksi i konsumit: Shporta e artikujve, ndryshimi I
cmimeve=për të matur koston e jetesës
Aplikimi I indeksit të cmimit për llogaritjen e pagës
reale, nëse ndonjë pjesë e rritjes së pagës është
thithur me rritjen e cmimeve
Rritja e pagës nëse rritë fuqine ekonomike, tregohet
përmes indeksit të cmimit (paga mesatare/indeksi I
cmimit)=paga reale
Indeksi i çmimit përfshin edhe ndryshime nga cilësia