Ο Επίκουρος και ο Κήπος του. Οι θέσεις του Επικούρου σε κύρια φιλοσοφικά θέματα και οι συκοφαντίες εναντίον του.

1. ΗΔΕΩΣ ΖΗΝ
«Τὴν ἡδονὴν ἀρχὴν καὶ τέλος λέγομεν εἶναι τοῦ μακαρίως ζῆν»
Η Επικούρεια Φιλοσοφία για Πρωτάρηδες
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 1

2. Γιατί ?
• Κάποιοι Φίλοι με ρωτούν γιατί ασχολούμαι με αυτά τα πονήματα. Η απάντηση είναι απλή.
Προσπαθώ να καλύψω τα κενά που έχω στις γνώσεις μου πάνω σε θέματα για τα οποία έχω
περιέργεια και ενδιαφέρον. Επομένως μπορεί κάποιος να πει ότι γράφω για θέματα για τα
οποία αρχικά ήξερα πολύ λίγα πράγματα η και τίποτα ακόμη.
• Μια και πάντα εύρισκα σαν πιο αποτελεσματικό τρόπο μάθησης τη γραφή, για το λόγο αυτό
κρατώ σημειώσεις από ότι διαβάζω (cut & paste) τα οποία και μεταφέρω σε μορφή Power Point
Presentation. Επομένως δεν κάνω κάποια πρωτογενή έρευνα αλλά παρουσιάζω μόνο, σε
κάποια οργανωμένη μορφή, τις πληροφορίες που αντλώ από τις πηγές μου τις οποίες καμιά
φορά εμπλουτίζω με videos η ακόμα και με μουσική.
• Ελπίζοντας ότι κάποιοι από τους φίλους μου θα έχουν το ίδιο ενδιαφέρον μάθησης για κάποια
από τα πονήματα αυτά, τα διανέμω σε αυτούς πιστεύοντας ότι στη χειρότερη περίπτωση θα
τους βάλω στο κόπο να κάνουν ένα DELETΕ.
MΦΧ
ΝΙΚΗΤΑΣ
nvougiouklis@yahoo.com
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 2

3. Γενικά
• Είναι γνωστόν ότι ο Επίκουρος ήταν αρχαίος
Έλληνας φιλόσοφος ο οποίος ίδρυσε δική του
φιλοσοφική σχολή, η οποία ονομαζόταν «o
Κήπος του Επικούρου». Ο Κήπος του
Επικούρου θεωρείται μια από τις πιο γνωστές
σχολές της ελληνικής φιλοσοφίας.
• Ο Επίκουρος γεννήθηκε στη Σάμο το 341 π.Χ.
κατά το τρίτο έτος της εκατοστής ενάτης
Ολυμπιάδος, στις επτά του μηνός Γαμηλιώνος
(30 Δεκ.). Πατέρας του ήταν ο Νεοκλής και
μητέρα του η Χαιρεστράτη.
• Ο πατέρας του ήταν Αθηναίος πολίτης του
Δήμου Γαργηττού και ανήκε στο γένος των
Φιλαϊδών. Ο Επίκουρος απέθανε το 270 π.Χ. σε
ηλικία 72 ετών.
15/6/2014 3Νικήτας Βουγιουκλής
Η Επικούρεια Φιλοσοφία για πρωτάρηδες
Επίκουρος

4. Η Σχολή των Αθηνών
(Έργο Ραφαήλ)
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 4

5. Ο Κήπος του Επικούρου
• Ο Επίκουρος δημιούργησε το δικό του
Φιλοσοφικό Κύκλο στη Μυτιλήνη και μετά στη
Λάμψακο. Επέστρεψε στην Αθήνα το 307/6 π.Χ.
σε ηλικία 34 ετών και αγόρασε για 80 μνες μια
έκταση με μια μεγάλη οικία λίγα χιλιόμετρα
από το κέντρο της Αθήνας, στον δήμο της
Μελίτης, και μετακόμισε εκεί με μια παρέα
φίλων ιδρύοντας τη φιλοσοφική του σχολή.
• Σύμφωνα με τις αρχαίες κειμενoγραφικές
πηγές o Κήπος του Επίκουρου βρισκόταν
κάπου ανάμεσα στο Δίπυλο και την Ακαδημία,
και με δεδομένο ότι το Δίπυλο, υψωνόταν
κοντά στη συμβολή της σημερινής οδού
Πειραιώς με την Ιερά Οδό, ενώ η Ακαδημία έχει
εντοπιστεί στα δεξιά της σημερινής λεωφόρου
Αθηνών, θα πρέπει να υποθέσουμε ότι τα
ερείπια του Επικούρειου Κήπου πρέπει να είναι
θαμμένα κάπου στα βόρεια της Ιεράς Οδού,
στην αρχή μάλλον της λεωφόρου Αθηνών. (Δες
σελίδες 8 & 9)
• O Επίκουρος δίδαξε για 35 χρόνια
ακολουθώντας ήσυχη και λιτή ζωή
περιστοιχιζόμενος από άνδρες, γυναίκες,
εταίρες και δούλους, που μετείχαν ισάξια στον
Επικούρειο Κήπο.
• Όλοι οι μαθητές και φίλοι του Επίκουρου,
αποτελούσαν σύλλογο με αρχηγό τον Επίκουρο,
όμοιο με εκείνον των Πυθαγορείων,
συνδέονταν με στενή φιλία μεταξύ τους χωρίς
όμως, να έχουν κοινοκτημοσύνη, την οποία ο
Επίκουρος δεν θεωρούσε αναγκαία, διότι κατά
τη γνώμη του δήλωνε απιστία μάλλον παρά
πίστη μεταξύ φίλων.
• Σε αυτό το σύλλογο δεν συμμετείχαν μόνο
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 5
Η Επικούρεια Φιλοσοφία για Πρωτάρηδες

6. άνδρες αλλά και γυναίκες, όπως η Θεμίστα, η
σύζυγος του Λεοντέα, που ήταν ερωμένη του
Μητροδώρου πράγμα που τότε δεν ερχόταν σε
αντίθεση με την ηθική αντίληψη της ελληνικής
κοινωνίας.
• Αυτή, όμως, η χαρούμενη σχέση του Επίκουρου
και των φίλων του με εταίρες, η διδασκαλία του
περί ηδονής, που παρανοήθηκε ή
διαστρεβλώθηκε επίτηδες από μερικούς, καθώς
και η καταφρόνηση που έδειχνε ο Επίκουρος
και οι μαθητές του για τους σύγχρονους αλλά
και τους προγενέστερους φιλοσόφους, έδωσαν
αφορμή, ιδιαίτερα στους στωικούς, να
διαβάλουν τόσο τον ίδιο όσο και τη φιλοσοφία
του με τον χειρότερο τρόπο.
• Η σχολή του υπήρξε φτωχή, σε αντίθεση με
άλλες όπως η ακαδημία του Πλάτωνα, οι οποίες
διέθεταν άφθονα οικονομικά μέσα και την
υποστήριξη ισχυρών αντρών.
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 6
Η Επικούρεια Φιλοσοφία για Πρωτάρηδες
Εταίρα σε δράση

7. • Όσο γνωρίζουμε, ο Επίκουρος δεν εισέπραττε
τακτικά δίδακτρα από τους μαθητές του. Φίλοι
και οπαδοί πρόσφεραν κάποια ποσά στον Κήπο
και ο ίδιος διέθεσε την περιουσία του για την
αγορά και τη συντήρηση του.
• Σε μια γνωστή επιστολή προς το δούλο του
Μυν, ο Έλληνας φιλόσοφος αναφέρεται στην
ψυχική οδύνη που προκαλεί η φτώχεια, (το κατ’
ένδειαν αλγούν), και την ταραχή του ανθρώπου
που από τον πλούτο πέφτει στη φτώχεια. (Ουκ
ανάξιον φόβου το κατά μετάπτωσιν ενόχλημα).
• Ο Κήπος διαφέρει από τις άλλες φιλοσοφικές
σχολές των Αθηνών (Ακαδημία, Λύκειο και
Στοά), γιατί δεν αποτελεί κέντρο διεξαγωγής
επιστημονικών ερευνών, αλλά πόλο έλξης
προσώπων σχεδόν κάθε ηλικίας και προέλευσης
που ζουν μια αυστηρά οργανωμένη ζωή ως
μέλη μιας κοινότητας.
• Με πρώτο κέντρο την Αθήνα η επικούρεια
σκέψη διαδόθηκε παντού από ενθουσιώδεις
«ιεραποστόλους» οπαδούς της. Καθώς δεν
παρουσιαζόταν ως κάτι στενά ακαδημαϊκό αλλά
ως τέχνη ζωής, ο επικουρισμός προσηλύτισε
χιλιάδες άνδρες και γυναίκες, ελεύθερους και
δούλους, πλούσιους και φτωχούς.
• Ως τον 3ο αιώνα μ.Χ. δημιουργήθηκαν και
άνθισαν πολυάριθμες φιλοσοφικές κοινότητες,
διασπαρμένες σ᾽ ολόκληρο τον ελληνορωμαϊκό
κόσμο, στην Ασία, στην Αίγυπτο, στην Ιταλία
και, βέβαια, στην Ελλάδα. Ήταν καλά
οργανωμένες, είχαν κοινό και απαρέγκλιτο
σημείο αναφοράς τη διδασκαλία του ιδρυτή της
σχολής, του Επίκουρου, και επικοινωνούσαν
μεταξύ τους με επιστολές.
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 7
Η Επικούρεια Φιλοσοφία για Πρωτάρηδες

8. 15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 8
Δίπυλος των Αθηνών

9. 15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 9
Η Ακαδημία του Πλάτωνα ήταν
περίπου 1100μ. από το Δίπυλον. Ο
κήπος του Επίκουρου ήταν κάπου
μεταξύ των δύο σημείων.
•Η Δίπυλος Πύλη είναι το σημείο
(D).
•Στη κατεύθυνση Δυτικά-ΒΔ στο
σημείο (A) είναι η Γεωπονική Σχολή.
•Η Ακαδημία του Πλάτωνα πρέπει
να είναι το σημείο (E).
• Ο Κήπος του Επίκουρου πρέπει να
είναι το σημείο (C), όπου βρίσκεται
η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου.
•Υπάρχει η πιθανότητα επίσης να
βρίσκεται επί της οδού
Μετροδώρου που οδηγεί στο
σημείο (M).
Πιθανή Τοποθεσία του Κήπου

10. Ο Επίκουρος για τη Φιλοσοφία
• Για να έχουμε μία εικόνα του τι πίστευε και
δίδασκε ο Επίκουρος θα εξετάσουμε τις θέσεις
του πάνω σε διάφορα θέματα ως ακολούθως.
1) Ο Επίκουρος για τη φιλοσοφία
• Όπως αναφέρει ο Σέξτος Εμπειρικός στο έργο
του προς Λογικούς, οι επικούρειοι εισέρχονται
στη φιλοσοφία εξετάζοντας πρώτα τα κανονικά
(λογικά), περί των ευκρινών και των αδήλων .
• Το Κανονικό αποτελεί το θεμέλιο της
φιλοσοφίας του Κήπου. Στοιχεία του Κανονικού
βρίσκονται σε όλη την έκταση του επικούρειου
φιλοσοφικού συστήματος, δηλαδή τα
συναντάμε και στα περί Φυσικού και στα περί
Ηθικού.
• Το Κανονικό λοιπόν είναι η Λογική που
προκύπτει από την αξιολόγηση των πραγμάτων
με την βοήθεια κριτηρίου.
• Το Κανονικό λέγεται και Στοιχειωτικόν, ακριβώς
γιατί ασχολείται με τα κριτήρια της αλήθειας
και ερευνά τα πρώτα στοιχεία, δηλαδή τις
βάσεις των επιστημών.
• Έτσι λοιπόν στο Κανονικό περιγράφονται τα
κριτήρια της αλήθειας. Αυτά είναι οι αισθήσεις,
οι προλήψεις και τα πάθη όπως αναφέρει ο
Επίκουρος στον Κανών καθώς και γενικότερα οι
φανταστικές επιβολές της διάνοιας, σύμφωνα
με τους Επικούρειους Φιλοσόφους.
• Για τον Επίκουρο , η φιλοσοφία οφείλει να
οδηγεί στη γνώση ή ενέργεια για τον ευδαίμονα
βίο, αλλιώς είναι γράμμα κενό για την ίδια την
ζωή , μια φλυαρία που δεν οδηγεί πουθενά
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 10

11. στην πραγματικότητα.
• Ο δάσκαλος έλεγε σχετικά ότι, "μη
προσποιείστε ότι φιλοσοφείτε, αλλά να
φιλοσοφείτε πραγματικά, γιατί δεν έχουμε
ανάγκη του να νομίζουμε ότι υγιαίνουμε, αλλά
το να υγιαίνουμε αληθινά".
• Για τους Επικούρειους, δεν αρκεί μόνο το να
λένε ότι επιθυμούνε να είναι ευδαίμονες αλλά
πρέπει να επιδιώκουν να κάνουν πράξη το να
ζουν ευχάριστα, και να βιώνουν πραγματικά την
ευδαιμονική αυτή κατάσταση.
• Αν θέλουμε στην ζωή μας να μετέχουμε της
αληθινής ευδαιμονίας θα πρέπει να
φιλοσοφούμε. Πρέπει όλοι να φιλοσοφούν —
ο γέροντας για να παραμένει νέος όσο γερνάει,
μέσα από τις ευχάριστες αναμνήσεις των
περασμένων αγαθών, και ο άλλος, αν και νέος,
να είναι μαζί και ώριμος γέρος, καθώς θα ζει
χωρίς να φοβάται το μέλλον.
• Είναι επομένως ανάγκη να μελετάμε ότι φέρνει
ευτυχία, αφού, όταν αυτή υπάρχει, έχουμε τα
πάντα ενώ όταν μας λείπει, κάνουμε τα πάντα
για να την έχουμε.
• Ο Επίκουρος σε επιστολή του στο μαθητή του
Μενοικέα γράφει: «Ούτε όταν είναι νέος κανείς
πρέπει να διστάζει να φιλοσοφεί, ούτε όταν
γεράσει να μην έχει διάθεση να φιλοσοφεί.
Γιατί για κανέναν δεν είναι νωρίς ή πολύ αργά,
ώστε να ασχοληθεί με την υγεία της ψυχής του.
Αυτός, μάλιστα που λέει ότι δεν είναι ο καιρός
της φιλοσοφίας, είναι σαν να λέει ότι έχει
περάσει η ώρα ή ότι δεν υπάρχει πια χρόνος για
την ευτυχία»
• Σκοπός της φιλοσοφίας είναι η αταραξία και η
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 11
Ο Επίκουρος για τη Φιλοσοφία

12. γαλήνη της ψυχής. Ο άνθρωπος με τις
ικανότητές του είναι αρκετός για να φτιάξει την
ευτυχία του, αρκεί να λείψουν οι ενοχλήσεις, οι
ανησυχίες και τα εμπόδια.
• «Όλες μας οι πράξεις αυτό έχουν σκοπό, να
παραμερίσουν τον πόνο και την ταραχή. Όταν
αυτό το καταφέρουμε, γαληνεύει η μπόρα της
ψυχής, γιατί ο άνθρωπος δεν έχει πια να τρέξει
και να κυνηγήσει κάτι που να συμπληρώσει την
ευεξία της ψυχής
• Αυτά που είναι αντίθετα με την φιλοσοφία του
Επικουρισμού είναι ο διάχυτος φόβος του
θανάτου, ο φόβος που προέρχεται από
ορισμένους θεούς και οι φιλοδοξίες που
ξεπερνούν το φυσικό όριο, οι ματαιοδοξίες.
• Ο φόβος του θανάτου είναι αρκετός, λένε οι
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 12
Ο Επίκουρος για τη Φιλοσοφία
Αρχαίος Έλληνας Φιλόσοφος

13. Επικούρειοι, δεν χρειάζεται να προσθέσουμε
και τον τρόμο της αιώνιας δοκιμασίας. Το
ατέλειωτο αλισβερίσι των ψυχών μέχρι τη
θέωση απορρίπτεται επίσης και πιστεύεται ότι
ο νεκρός δεν αισθάνεται ούτε χαρά ούτε λύπη
και βρίσκεται όπως ήταν πριν γεννηθεί.
• Οι Επικούρειοι κατάλαβαν ότι είναι δύσκολο να
ζει κανείς ευτυχισμένος και ταυτόχρονα να
τρέμει μήπως βρεθεί αμαρτωλός στις όχθες του
Αχέροντα. Ούτε ο περιβόητος βαρκάρης θα
έρθει ποτέ, ούτε τα τέρατα του κάτω κόσμου θα
τον βασανίζουν αιώνια.
• Ο Επικουρισμός ήλθε ως απάντηση στις
θολούρες του μυστικισμού και της οργιαστικής
λατρείας που σκόρπιζαν τον τρόμο στα μυαλά
των ανθρώπων.
• Η Επικούρεια φιλοσοφία θέλει λοιπόν να
καταπολεμήσει αυτούς τους φόβους, καθώς
τους θεωρεί ως τις κύριες αιτίες της δυστυχίας
των ανθρώπων και ως πράξη, έχει
διακηρυγμένο σκοπό της να γαληνέψει τη
μπόρα της ψυχής και του κορμιού»
• Οι επιθυμίες κα η ικανοποίηση τους πρέπει να
καλμάρουν τη βαρυχειμωνιά της ψυχής, αυτός
είναι άλλωστε και ο επίγειος πρακτικός στόχος
ολόκληρης της επικούρειας φιλοσοφίας.
• Η ομάδα γύρω από τον Επίκουρο διαίρεσε τις
επιθυμίες μας σε τρεις κατηγορίες : Αυτές που
είναι φυσικές και αναγκαίες, αυτές που είναι
φυσικές αλλά όχι αναγκαίες, και, τέλος,
ορισμένες άλλες που δεν είναι ούτε φυσικές
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 13
Ο Επίκουρος για τη Φιλοσοφία

14. ούτε αναγκαίες.
• Φυσικές και αναγκαίες είναι όσες επιθυμίες,
όταν ικανοποιηθούν, ανακουφίζουν τους
πόνους, όπως το νερό στη δίψα ενώ όσες
επιθυμίες δεν προκαλούν πόνο αν δεν
ικανοποιηθούν, δεν είναι αναγκαίες.
• Ιδού λοιπόν πως οι Επικούρειοι κατατάσσουν
τις διάφορες επιθυμίες:
• Φυσικές και αναγκαίες
Φίλοι / Ελευθερία / Σκέψη
• Φυσικές και όχι αναγκαίες
Μεγάλο σπίτι / Ιδιωτικά λουτρά / Συμπόσια /
Υπηρέτες / Ψάρι, κρέας
• Ούτε Φυσικές, ούτε αναγκαίες
Φήμη / Εξουσία
• Η φιλοσοφία του Επίκουρου στηρίζεται στη
φιλία, που ενώνει μεταξύ τους τα μέλη της
κοινότητας, η οποία πιθανόν αποτελεί το
πρότυπο της πρωτοχριστιανικής κοινότητας της
αγάπης .
• Γράφτηκε, και ίσως ανταποκρίνεται στα
πράγματα, ότι η φιλοσοφία του Επίκουρου
είναι απλή και η συνεισφορά του στην εξέλιξη
της φιλοσοφικής σκέψης στάθηκε αμελητέα.
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 14
Ο Επίκουρος για τη Φιλοσοφία

15. 2) Ο Επίκουρος για τους Θεούς
• Οι Θεοί για τον Επίκουρο είναι αυτοί που
ζώντας γαλήνια και ατάραχα στα μετακόσμια,
είναι υποδείγματα μακαριότητας για τους
ανθρώπους.
• Τη γαλήνη και την τελειότητα εκείνων
προσπαθούν να φτάσουν οι οπαδοί του Κήπου.
Όταν όμως οι άνθρωποι στερούνται των
παραπάνω (γαλήνη και αταραχή), οδηγούνται
στην αναζήτησή αυτών μέσω της οδού της
ηδονής, όπως αυτή ορίζεται από τον Επίκουρο.
• Χρειάζεται να σεβόμαστε τους θεούς, επειδή
είναι τέλεια όντα, και ταυτόχρονα πρέπει να
είμαστε επιφυλακτικοί απέναντι στις δοξασίες
και τις διάφορες γνώμες των ανθρώπων γι’ αυ-
τούς
• Οι Θεοί δεν είναι όπως τους φαντάζεται ο
πολύς κόσμος, ο οποίος δε διαφυλάσσει την
αρχική τους έννοια. Ασεβής δεν είναι όποιος
δεν αποδέχεται τους θεούς των πολλών, αλλά
όποιος προσάπτει στους θεούς τα όσα
πιστεύουν οι πολλοί.
• Οι διάφορες γνώμες των πολλών για τους θεούς
δεν αποτελούν αληθινή γνώση, αλλά ψευδείς
δοξασίες που υποστηρίζουν ότι οι θεοί
προκαλούν τις μεγαλύτερες συμφορές και
προσφέρουν τα σπουδαιότερα αγαθά.
• Καμία μυστική δύναμη, κανένας Θεός δεν
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 15
Ο Επίκουρος για τους Θεούς

16. ανακατεύεται στη λειτουργία του κόσμου. Οι
άνθρωποι μόνοι, απαλλαγμένοι από φόβους,
προλήψεις, δεισιδαιμονίες και κάθε λογής
φαντάσματα, μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη
φύση με σκοπό την ευτυχία τους.
• Οι Θεοί ούτε εκδικητικοί είναι όμως ούτε
μνησίκακοι. Ζουν στην αιώνια γαλήνη τους και
αφήνουν τους ανθρώπους να τα καταφέρουν ή
να αποτύχουν μόνοι τους.
• Ο Επίκουρος είναι βεβαίως αναγκασμένος να
αρνηθεί και τη θεία πρόνοια, εφόσον διδάσκει
ότι δεν υπάρχει θεία τιμωρία.
• Ομοίως, δεν δέχεται την ύπαρξη του
παραδείσου για να εξαφανίσει από το νου την
κόλαση και το φόβο της αιώνιας τυραννίας.
• Ότι χάνουν λοιπόν οι Επικούρειοι σε
παρηγοριά, το κερδίζουν ενδεχομένως σε
ψυχική γαλήνη μια και δεν υπάρχει η θεία
τιμωρία.
• Πιστεύοντας ότι οι Θεοί είναι όντα άφθαρτα και
μακάρια δεν πρέπει, λέει ο Επίκουρος, να τους
προσάπτουμε τίποτα ξένο προς την αφθαρσία
τους και τίποτε ανάρμοστο στη μακαριότητά
τους.
• Αντίθετα, λέει πάλι ο Επίκουρος «πρέπει να
πιστεύεις γι’ αυτούς οτιδήποτε είναι δυνατόν
να διαφυλάξει την αιώνια μακαριότητά τους .
Γιατί οι θεοί υπάρχουν. Η γνώση που έχουμε γι’
αυτούς είναι ξεκάθαρη».
• Φαίνεται ότι οι θεοί διαφώνησαν με τις
δοξασίες του μεγάλου Έλληνα, διότι πολλοί
άνθρωποι προσπάθησαν να θάψουν τη
διδασκαλία του όσο πιο βαθιά γίνεται.
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 16
Ο Επίκουρος για τους Θεούς

17. 3) Ο Επίκουρος για τον έρωτα
• Για τον Επίκουρο ο έρωτας δεν είναι κακό η
συνέργεια του σατανά, όπως φαντάστηκαν
πολλοί άνθρωποι στο μεσαίωνα και τους
αιώνες που ακολούθησαν, ούτε θείας
προέλευσης όπως υποστήριξε ο Πλάτωνας.
• Ο έρωτας (σύντονος όρεξις αφροδισίων μετά
οίστρου και αδημονίας) είναι μια δυνατή
φυσική ορμή και ως τέτοια χρειάζεται να
ικανοποιηθεί μέσα στα όρια της λογικής και της
φρονιμάδας, διαφορετικά γίνεται ολέθριο
πάθος, αναστατώνει το νου και την γαλήνη της
ψυχής υπονομεύει τις βασικές προϋποθέσεις,
της ευδαιμονίας.
• Tο τυπικό μοντέλο του έρωτα είναι: αρχικά
πόθος, μετά ξεμυάλισμα, στη συνέχεια
εκπλήρωση και τέλος ζήλεια ή πλήξη. Σ” αυτή
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 17
Ο Επίκουρος για τον Έρωτα
Ο Έρωτας

18. την αενάως επαναλαμβανόμενη ιστορία, πέρα
από την ίδια την ερωτική πράξη δεν υπάρχει
παρά η ανησυχία και η κατάπτωση.
• Ο Επίκουρος πίστευε στον γάμο και την
οικογένεια, για όσους ήταν προετοιμασμένοι
για τέτοιες ευθύνες και αποδοκίμαζε τον
αμιγώς σεξουαλικό έρωτα, διότι παγιδεύει τον
εραστή μέσα σ’ ένα κουβάρι περιττών αναγκών
και τρωτών συναισθηματικών καταστάσεων.
• Ο έρωτας τυφλώνει τα μάτια του ερωτευμένου
και η ζωή του είναι παιχνίδι στα χέρια της
αγαπημένης. Ο σοφός δεν ανακατεύεται με
παράνομες ερωτοδουλειές
• Ο Επίκουρος πάντως διατηρούσε ερωτικές
σχέσεις και αλληλογραφία με τη νεαρή και
όμορφη εταίρα Λεόντιον, η οποία ήταν μέλος
του Κήπου.
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 18
Ο Επίκουρος για τον Έρωτα
Ελληνίδες Εταίρες

19. Ο Επίκουρος για την ηδονή
• Για πέντε περίπου αιώνες, οι Επικούρειοι
φιλόσοφοι ασχολούνται με τη λογική, τη
φυσική και, ιδιαίτερα, με την ηθική και θέτουν
ως σκοπό της φιλοσοφίας τη αταραξία, που
οδηγεί τον άνθρωπο σε ηρεμία και ψυχική
γαλήνη, δηλαδή στην απελευθέρωση της ψυχής
από τις κάθε είδους φροντίδες, τους φόβους
και τα πάθη.
• Όπως έχει ορίσει ο ίδιος ο Επίκουρος στην
επιστολή του προς Μενοικέα το ζην ηδεώς
επιτυγχάνεται με τη μακαρία ζωή, δηλαδή στο
να μην υποφέρει κάποιος από πόνους, να μην
είναι η ψυχή του ταραγμένη από φόβους και
άλλους λόγους και να βιώνει μία ζωή αυτάρκη
περιβαλλόμενος από φίλους.
• Οι Επικούρειοι θεωρούν την ηδονή αρχή και
απώτερο σκοπό της ευτυχισμένης ζωής.
• Έχουν αναγνωρίσει ότι η ηδονή είναι
πρωταρχικό και έμφυτο αγαθό, και σε αυτήν
καταλήγουν όταν αξιολογούν κάθε αγαθό με
κριτήριο την αίσθησή της. Η τέχνη του ΗΔΕΩΣ
ΖΗΝ, του να ζεις δηλαδή με μεγάλη
ευχαρίστηση, ηδονικά, είναι εφικτή να
αποκτήσει ο άνθρωπος αρκεί να είναι δεκτικός
στην μάθησή της.
• Δάσκαλός στην τέχνη αυτή είναι ο Επίκουρος
και εκπαιδευτήριο, ο Κήπος, στον οποίο η
φιλοσοφία υπηρετεί τη ζωή κι έχει μοναδικό
σκοπό, όπως κάθε γνώση ή ενέργεια, να φέρει
τη γαλήνη και την ευτυχία στη ψυχή και το
σώμα του ανθρώπου .
• Ο Επίκουρος και η θεωρία του στοχεύουν στην
αναζήτηση των αιτιών της ανθρώπινης
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 19
Ο Επίκουρος για την Ηδονή

20. δυστυχίας και των εσφαλμένων δοξασιών που
την προκαλούν, όπως για παράδειγμα η
δεισιδαιμονία, ώστε να υπάρξει η αντιπρόταση
για την προοπτική μιας ευχάριστης ζωής, που
για την επίτευξή της ο Επίκουρος προσέφερε
ξεκάθαρες φιλοσοφικές συμβουλές.
• Με τη λέξη ηδονή εκφράζεται η αντίληψη του
συνόλου των συναισθημάτων που δηλώνουν
απόλαυση όπως: η τέρψη , η ευαρέσκεια, η
ευεξία, η ευθυμία κ.α. και ισχύουν τόσο για τη
ψυχή - οι καταστηματικές ηδονές, όσο και για
το σώμα - οι εν κινήσει ηδονές.
• Ο Επίκουρος διακρίνει τις καταστηματικές από
τις κατά κίνηση ηδονές, θεωρώντας τις πρώτες
ανώτερες από τις δεύτερες.
• Οι κατά κίνηση ηδονές είναι δυναμικές ηδονές,
με την έννοια ότι όταν καρποφορούν, κάποιος
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 20
Ο Επίκουρος για την Ηδονή
εκπληρώνει μια επιθυμία του που όσο δεν την
ικανοποιούσε ένιωθε δυσφορία.
• Η ικανοποίηση της πείνας, λοιπόν, κατά το
χρονικό διάστημα που συντελείται, είναι μια
κατά κίνηση ηδονή. Η κατάσταση της ηρεμίας
που ακολουθεί όταν ο άνθρωπος πλέον έχει
χορτάσει είναι μια καταστηματική μορφή
ηδονής.
• Αν όμως ο άνθρωπος παρασυρθεί, φάει κατά
τρόπο ανεξέλεγκτο και βαρυστομαχιάσει, θα
έχει εκπληρώσει μια κατά κίνηση ηδονή του,
αλλά μη έχοντας αποκτήσει την καταστηματική
ηδονή της ηρεμίας και της γαλήνης θα είναι
δυστυχισμένος.
• Όπως έχει διατυπωθεί από τον Επίκουρο, αυτά
που γεννούν τον ευχάριστο βίο δεν είναι οι
αδιάκοπες διασκεδάσεις, ούτε οι απολαύσεις

21. 15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 21
Ερωτική Περίπτυξη - Αρχαία Ελλάδα
Ο Επίκουρος για την Ηδονή

22. αγοριών και γυναικών, ούτε των ιχθύων και
άλλων εδεσμάτων που φέρουν τα πολυτελή
τραπέζια, αλλά ο νηφάλιος στοχασμός και η
εξερεύνηση των αιτιών για κάθε προτίμηση και
αποφυγή.
• Μια ηδονή, για τον Επίκουρο, είναι ηθικώς
θεμιτή και πρέπει να την επιδιώκουμε, εφόσον
αποτελεί μέσο διασφάλισης της κορυφαίας
ηδονικής κατάστασής μας που δεν είναι άλλη
από την ψυχική μας ηρεμία.
• Ακόμα και ο πόνος, εάν ορισμένες φορές μας
βοηθάει στην κατάκτηση της ψυχικής μας
ηρεμίας, αποκτά θετική σημασία.
• Στο πλαίσιο της μετριοπαθούς μορφής του
ηδονισμού το κριτήριο επιλογής μεταξύ των
ηδονών δεν είναι ποσοτικό, δηλαδή η έντασή
τους, αλλά ποιοτικό.
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 22
Ο Επίκουρος για την Ηδονή
Ερωτική Περίπτυξη – Αρχαία Ελλάδα

23. 5) Ο Επίκουρος περί Ηθικής
• Το Ηθικό μέρος της επικούρειας φιλοσοφίας
είναι μια ολοκληρωμένη στρατηγική, ένα
σύστημα προτιμήσεων και αποφυγών, για την
κατάκτηση της ηδονής έτσι όπως ορίζεται από
τον Επίκουρο..
• Όταν λοιπόν ο Επίκουρος λέει ότι η ηδονή είναι
ο τελικός σκοπός, δεν εννοεί τις ηδονές των
ασώτων και αυτές που συνίστανται στις
απολαύσεις, όπως νομίζουν μερικοί από άγνοια
και επειδή διαφωνούν με τον Επίκουρο ή διότι
είναι κακώς πληροφορημένοι, αλλά εννοεί να
μην πονά το σώμα και να μην ταράσσεται η
ψυχή.
• Αυτό επιτυγχάνεται με μια συνεχή και επίμονη
καθημερινή στάση ζωής. Έχοντας κατακτήσει
την γνώση της φύσεως των πραγμάτων, έχουμε
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 23
Ο Επίκουρος για την Ηθική
την δυνατότητα να πράττουμε το σωστό μέσω
των αρετών - ο Επίκουρος αναφέρεται στη
φρόνηση, στην εγκράτεια, στην ανδρεία, στη
δικαιοσύνη - και να προσεγγίζουμε όλο και
περισσότερο τον σκοπό μας, ενώ όταν
τουναντίον πράττουμε λάθος αγνοώντας τις
αρετές, απομακρυνόμαστε από αυτόν.
• Για τον επικούρειο, η ευδαιμονία είναι ένα
ταξίδι προσωπικής ανακάλυψης και βίωσης του
υπέρτατου αγαθού, πάντα μαζί με φίλους και
μέσα από την ικανότητα έκφρασης της
ελεύθερης βούλησης.
• Ο Επίκουρος χρησιμοποιεί τους όρους αγαθό (
καλό ) και δεινόν (κακό ) για να προσδιορίσει
πράγματα που είναι θεμιτό να επιζητά κανείς ή
να αποφεύγει.
• Κάθε κίνηση προς την κατεύθυνση του φυσικού

24. σκοπού είναι καλή. Κάθε δραστηριότητα που
στοχεύει σε ένα μη φυσικό τέλος είναι κακή. Οι
σκοποί ή οι στόχοι που θέτει η φύση είναι
αγαθοί .
• Αντίθετα κάθε τι που αντιστρατεύεται αυτούς
είναι κακό. Το άτομο , που κατ΄ουσίαν είναι
φυσικό όν και πρέπει να φροντίζει έτσι ώστε η
ζωή του να κυλά με τρόπο που να ικανοποιεί τις
απαιτήσεις της φύσης του.
6) O Επίκουρος για τη Φιλία
• Όταν το 306 π.Χ., ο Επίκουρος δημιούργησε τον
Κήπο του μετακόμισε εκεί με μια παρέα φίλων
παρατηρώντας ότι: «Από όσα παρέχει η σοφία
για την ευτυχία της ζωής συνολικά, το κατά
πολύ πιο σημαντικό είναι η απόκτηση φίλων».
• Οι Επικούρειοι συνδέονται μεταξύ τους με
μνημειώδεις φιλικούς δεσμούς, ζουν λιτά,
αναγνωρίζουν πόσο λίγα είναι αυτά που
χρειάζονται πραγματικά, απολαμβάνουν την
κατοχή τους και τη βεβαιότητα ότι θα τα
κατέχουν πάντα.
• Δεν υπάρχουμε παρά μόνο αν υπάρχει κάποιος
που διαπιστώνει την ύπαρξη μας, όσα λέμε δεν
έχουν νόημα μέχρι να τα καταλάβει κάποιος.
Αυτός ο κάποιος είναι ο φίλος !.
• Ο Επίκουρος, διακρίνοντας την κρυφή μας
ανάγκη, αναγνώρισε πως μια χούφτα
πραγματικοί φίλοι μπορούσαν να παρέχουν την
αγάπη και το σεβασμό που πιθανόν να μην
επιτύγχανε μια περιουσία.
«Δεν ελευθερώνουν τη ψυχή από την ταραχή
και δεν φέρνουν την αληθινή χαρά τα
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 24
Ο Επίκουρος για τη Φιλία

25. αμέτρητα πλούτη».
• Τέτοια ήταν η προσήλωση του στην ευχάριστη
παρέα, ώστε ο Επίκουρος συνιστούσε να
προσπαθεί κανείς να μην τρώει ποτέ μόνος:
«Προτού φας ή πιεις οτιδήποτε, σκέψου
προσεκτικά με ποιον τρως ή πίνεις παρά τι
τρως και τι πίνεις: το να τρέφεσαι χωρίς
κάποιο φίλο θυμίζει τη ζωή λέοντα ή λύκου».
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 25
Ο Επίκουρος για τη Φιλία
Φίλοι

26. 7) Ο Επίκουρος περί φύσης
• Ο Επίκουρος στηρίζει την φυσική του θεωρία
στην ατομική φυσική του Λεύκιππου και του
Δημόκριτου την οποία διόρθωσε και
συμπλήρωσε και στη βιολογική ηθική του
Αριστοτέλη.
• Σύμφωνα με την ατομική θεωρία τα αρχικά
στοιχεία είναι τα άτομα και το κενόν. Τα άτομα
είναι τα ελαχιστότατα κομμάτια της ύλης,
αόρατα και άπιαστα, αντιληπτά μόνο με τη
νόηση , στερεά , χωρίς κενά μέσα τους.
• Δεν μπορούν να τεμαχιστούν ή να διαλυθούν
ούτε να καταστραφούν. Για το λόγο αυτό
ονομάστηκαν άτομα (άτμητα) από το ρήμα
τέμνω. Είναι άναρχα και αιώνια και μένουν
αναλλοίωτα στις ενώσεις και στους χωρισμούς.
• Κενόν είναι ο άδειος χώρος. Σε αυτόν μέσα
βρίσκονται τα άτομα, που κινούνται και
ενώνονται σε άπειρους συνδυασμούς και
δημιουργούν τον υλικό κόσμο.
• Συμπληρωματικά στοιχεία της φυσικής θεωρίας
του Επίκουρου έχουν ως εξής:
A. Τίποτα δεν δημιουργείται από το τίποτα.
B. Ο κόσμος δεν δημιουργήθηκε από θεία
παρέμβαση.
A. Ακόμα και αν υπάρχουν θεοί, αυτοί δεν
επιδρούν στο φυσικό κόσμο.
B. Τίποτα δεν μπορεί να γίνει αισθητό αν δεν
έχει υλική υπόσταση.
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 26
Ο Επίκουρος για την Φύση

27. E. Τίποτα δεν υπάρχει εκτός από τα άτομα
και το κενό ανάμεσά τους.
F. Όλα τα σώματα, είτε είναι άτομα, είτε
προέρχονται από ένωση ατόμων.
G. Το σύμπαν είναι άπειρο. Δεν βρισκόμαστε
στο κέντρο του σύμπαντος, αλλά είμαστε
ένας από τους αναρίθμητους κόσμους του
σύμπαντος.
H. Τα άτομα βρίσκονται σε διαρκή κίνηση
μέσα στο κενό. Μπορούν να συνεχίσουν
σε ευθεία, να συγκρουστούν, να αλλάξουν
κατεύθυνση, να ενωθούν με άλλα άτομα
στη δημιουργία σύνθετων σωμάτων.
I. Οι κόσμοι και τα έμβια όντα
δημιουργούνται από τυχαία γεγονότα
λόγω της χαοτικής κίνησης των ατόμων.
J. Αυτό που αποκαλούμε «ψυχή» είναι
σωματική οντότητα με υλικά
χαρακτηριστικά και δεν συνεχίζει να
υπάρχει μετά τον θάνατο.
K. Η αίσθηση είναι αξιόπιστη, διότι δεν
μπορεί να αμφισβητηθεί από κάτι άλλο
πιο αξιόπιστο από αυτήν
8) Ο Επίκουρος για την Ελευθερία
• Ο Επίκουρος και οι φίλοι του εισήγαγαν μια
δεύτερη ριζοσπαστική καινοτομία.
• Προκειμένου να μην αναγκάζονται να
δουλεύουν για άτομα που δεν συμπαθούσαν
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 27
Ο Επίκουρος για την Φύση

28. και να είναι υπόλογοι σε δυνητικά ταπεινωτικές
ιδιοτροπίες, αποσύρθηκαν από τις εμπορικές
δραστηριότητες των Αθηνών («πρέπει να
ελευθερώσουμε τον εαυτό μας από το κάτεργο
της καθημερινής ρουτίνας και της πολιτικής»)
και ξεκίνησαν κάτι που θα μπορούσε να
περιγραφεί ακριβέστερα ως κοινόβιο,
αποδεχόμενοι έναν απλούστερο τρόπο ζωής με
αντάλλαγμα την ανεξαρτησία.
• Θα διέθεταν λιγότερα χρήματα αλλά δε θα
αναγκάζονταν ποτέ ξανά να ακολουθήσουν τις
διαταγές απεχθών ανωτέρων.
• Έτσι στο Κήπο τους, άρχισαν να καλλιεργούν
διάφορα λαχανικά και αγκινάρες. Διαιτολόγιο
όχι πολυτελές, ούτε άφθονο, αλλά γευστικό και
θρεπτικό.
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 28
Ο Επίκουρος για την Ελευθερία
Ελευθερία

29. 9) Ο Επίκουρος και η Τετραφάρμακος
• Η Τετραφάρμακος αποτελεί την συμπύκνωση
των κυριότερων διδασκαλιών του Επίκουρου
αναφορικά με το πώς να ζει κανείς τη ζωή του.
• Μας είναι γνωστή από ένα κείμενο του
Επικούρειου φιλοσόφου Φιλόδημου που
διασώθηκε στην λεγόμενη βίλα των παπύρων
στο Ηράκλειο της Ιταλίας.
«Άφοβον ο θεός, ανύποπτον ο θάνατος και
ταγαθόν μεν εύκτητον, το δε δεινόν
ευκαρτέρητον»
• Το κείμενο αυτό μπορεί να αποδοθεί κι ως εξής:
A. Ο θεός δεν είναι για φόβο (διότι η θεϊκή
δύναμη δεν απειλεί εκ φύσεως),
B. Ο θάνατος δεν προκαλεί ανησυχία (διότι
δεν υπάρχει μετά θάνατο ζωή)
C. Το μεν καλό (ότι πραγματικά
χρειαζόμαστε) εύκολα αποκτιέται,
D. Το δε κακό αντέχεται (ότι μας κάνει να
υποφέρουμε, εύκολα μπορούμε να το
υπομείνουμε).
• Βασικές αρχές της διδασκαλίας του είναι επίσης
οι εξής:
A. Με τον θάνατο έρχεται το τέλος όχι μόνο
του σώματος αλλά και της ψυχής.
B. Οι θεοί δεν επιβραβεύουν ή τιμωρούν
τους ανθρώπους.
C. Το σύμπαν είναι άπειρο και αιώνιο.
D. Τα γενόμενα στον κόσμο συμβαίνουν
τελικά, με βάση τις κινήσεις και τις
αλληλεπιδράσεις των ατόμων που
διακινούνται στον κενό χώρο.
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 29
Ο Επίκουρος και η Τετραφάρμακος

30. 10) Ο Επίκουρος για την Σκέψη
• Υπάρχουν ελάχιστες καλύτερες γιατρειές για το
άγχος από τη σκέψη. Γράφοντας ένα πρόβλημα
ή αναφέροντάς το σε μια κουβέντα,
επιτρέπουμε να αναδειχθούν οι ουσιαστικές
πλευρές του. Και γνωρίζοντας τον χαρακτήρα
του, απομακρύνουμε, αν όχι το ίδιο το
πρόβλημα, τουλάχιστον τα δευτερεύοντα,
επιβαρυντικά χαρακτηριστικά του: τη σύγχυση,
τη μετατόπιση, την έκπληξη.
• Στον Κήπο η διαδικασία της σκέψης
ενθαρρυνόταν ιδιαίτερα. Πολλοί από αυτούς
τους φίλους ήταν συγγραφείς. Στα κοινά
δωμάτια του σπιτιού στη Μελίτη και στον κήπο
με τα λαχανικά, υπήρχαν συνεχείς ευκαιρίες για
την εξέταση προβλημάτων με ανθρώπους
ευφυείς που συμμεριζόταν τα ίδια ιδανικά.
• Ο Επίκουρος ενδιαφερόταν ιδιαίτερα ώστε
εκείνος και οι φίλοι του να μάθουν να
αναλύουν τις αγωνίες τους με το χρήμα, την
αρρώστια, τον θάνατο και το υπερφυσικό.
• Αν κάποιος σκεφτόταν λογικά το θέμα της
Θνησιμότητας, θα μπορούσε, όπως υποστήριζε
ο Επίκουρος, να συνειδητοποιήσει ότι μετά το
θάνατο δεν υπήρχε τίποτα πέρα από τη λήθη,
και πως «αδίκως θλιβόμαστε περιμένοντας ένα
πράγμα που σαν το’χουμε δίπλα μας δεν μας
ενοχλεί».
• Είναι άσκοπο να θορυβείται κανείς
προκαταβολικά για μια κατάσταση που δεν θα
βιώσει ποτέ: «Γιατί τίποτα μέσα στη ζωή δεν
είναι φοβερό για όποιον έχει στ’ αλήθεια
κατανοήσει ότι τίποτε φοβερό δεν υπάρχει στο
να μη ζει κανείς.»
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 30
Ο Επίκουρος για τη Σκέψη

31. • Για την ευτυχία μας φτάνει απόνετο σώμα και
ατάραχο πνεύμα. Αν μας λείπουν στο σπίτι
χρυσωμένα αγάλματα νέων, που με τις
αναμμένες λαμπάδες να φωτίζουν τα νυχτερινά
όργια, κι αν κιθάρες δεν κάνουν να
αντιλαλήσουν οι απλόχωρες γυαλισμένες και
χρυσωμένες σάλες, έχουμε τη μαλακή χλόη
δίπλα στο γάργαρο ποτάμι.
• Ξαπλωμένοι εκεί με φίλους, κάτω από τα
κλαριά μεγάλου δέντρου, σβήνουμε την πείνα
μας με ικανότητα έκφρασης της ελεύθερης
βούλησης (ολιγοέξοδο γεύμα), την ώρα που ο
καλός καιρός χαμογελά και η εποχή του χρόνου
σπέρνει λούλουδα στα χλωρά χόρτα.
• Γιατί η σάρκα φωνάζει να μην πεινάει, να μη
διψάει, να μην κρυώνει· όποιος με γαλήνιο
πνεύμα τα έχει αυτά και ελπίζει ότι θα τα έχει,
«μπορεί να αναμετρηθεί στην ευτυχία ακόμα
και με τον Δία».
• Κατά τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής
Αναγέννησης μια σειρά από σημαντικές
προσωπικότητες αναβίωσαν τη μελέτη της
επικούρειας διδασκαλίας, και έθεσαν χάρη της
επικούρειας φυσικής τις βάσεις για την
ανάπτυξη όλων ανεξαιρέτως των επιστημών.
• Ο Tόμας Tζέφερσoν, συντάκτης της Διακήρυξης
της Ανεξαρτησίας και τρίτος πρόεδρος των ΗΠA,
δήλωσε απερίφραστα:
«Είμαι και εγώ ένας Επικούρειος. Θεωρώ ότι οι
γνήσιες θέσεις του Επίκουρου περιέχουν ότι
πιο ορθολογικό μας έχει κληροδοτήσει η
Ελλάδα και η Ρώμη στο χώρο της ηθικής
φιλοσοφίας».
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 31
Ο Επίκουρος για τη Σκέψη

32. • Ο ίδιος ο Τζέφερσον το 1799, παραμονές της
εκλογής του ως πρόεδρος των ΗΠΑ, έγραψε μια
συνοπτική περίληψη των δογμάτων του
Επίκουρου, σε επιγραμματικό ύφος η οποία
έχει ως ακολούθως:
Συνοπτική περίληψη των δογμάτων του Επίκουρου
(Thomas Jefferson)
• Φυσική
Το σύμπαν είναι αιώνιο.
Τα μέρη του, μεγάλα και μικρά, εναλλάσσονται.
Ύλη και κενό μόνο.
Κίνηση συνδεόμενη με τη βαρύτητα και τη
παρέγγλιση.
Αιώνια ανακύκλωση των στοιχείων των
σωμάτων.
Οι Θεοί ως όντα αμέσως ανώτερα των
ανθρώπων, απολαμβάνουν στη δική τους
σφαίρα την ευτυχία τους, αλλά δεν
ανακατεύονται με τις ανησυχίες της κλίμακας
των όντων που βρίσκονται κάτω από αυτούς.
• Ηθική
Η ευτυχία είναι ο σκοπός της ζωής.
Η αρετή είναι το θεμέλιο της ευτυχίας.
Η ωφέλεια είναι το κριτήριο της αρετής .
Καταστηματική ηδονή και απονία.
Η απονία είναι η έλλειψη του πόνου, η αληθινή
ευδαιμονία.
Η ενέργεια της κινητικής ηδονής δεν είναι
ευτυχία, αλλά την παράγει.
Έτσι η απουσία της πείνας είναι ένα στοιχείο
ευδαιμονίας. Το να τρως είναι το μέσο για να
την αποκτήσεις.
Ευδαιμονία είναι το να μην υποφέρει το σώμα
και να μην ταράσσεται ο νους.
Απονία του σώματος, αταραξία του νου.
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 32
Ο Επίκουρος για τη Σκέψη

33. Ο Επίκουρος για τη Σκέψη
• Για προσλάβουμε την ηρεμία του νου πρέπει να
αποφεύγουμε τις επιθυμίες και τους φόβους,
τις δύο κύριες ασθένειες του νου.
Ο άνθρωπος είναι ελεύθερη ατομικότητα.
• Η αρετή συνίσταται στα εξής μέρη :
1.Φρόνηση
2.Εγκράτεια
3.Ανδρεία
4.Δικαιοσύνη
• Τα οποία αντιπαραθέτονται στα εξής :
1.Αφροσύνη
2.Επιθυμία
3.Φόβο
4.Εξαπάτηση
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 33

34. 15/6/2014 34Νικήτας Βουγιουκλής
Σχήμα Επικούρειας Φιλοσοφίας
(Thomas Jefferson)

35. 11) Ο Επίκουρος και οι αντίπαλοι
• Την επιτυχία δεν του τη συγχώρεσαν. Ο
Επικουρισμός στάθηκε κόκκινο πανί για τον
ιδεαλισμό και κάθε λογής ηθικολόγους. Η
αντίδραση των αντιπάλων του Επίκουρου ήταν
έντονη και κράτησε αρκετούς αιώνες· τόσο
μεγάλη και διαρκής ήταν η επιτυχία του. Ειδικά
κατά την Ελληνιστική εποχή στη φιλοσοφία
κυριάρχησαν ο Κήπος και η Στοά - όχι το
αριστοτελικό Λύκειο και η πλατωνική Ακαδημία.
• Οι αντίπαλοι του Επίκουρου δεν δίστασαν να
χρησιμοποιήσουν κάθε μέσο προκειμένου να
τον βλάψουν. Είναι δύσκολο να δείξουμε εδώ
ακριβώς με ποιους τρόπους ερμηνεύτηκαν η
διαστρεβλώθηκαν πλήρως πολλές από τις ιδέες
του.
• H συκοφαντία ήταν το πιο αποτελεσματικό τους
όπλο. Είπαν τόσα πολλά, που κάτι έμεινε μέχρι
σήμερα: ότι η οικογένειά του ήταν
παρακατιανή, ότι ήταν κοιλιόδουλος, κόλακας
και ανήθικος, ότι η διδασκαλία του αντιγράφει
άλλες.
• Το όνομα του Επίκουρου ταυτίστηκε με εκείνου
που επιζητεί μόνο την ευχαρίστηση των
αισθήσεων, του ηδονιστή.
• Άκουσε πολλά ο Επίκουρος για τις
ελλιπέστατες, όπως διέδιδαν ορισμένοι,
σπουδές του. Εννοούσαν μάλλον ότι δεν
σπούδασε στην Αθήνα και δεν εντάχθηκε στους
κύκλους της πρωτεύουσας. Ο Επίκουρος ίσως
δεν είχε τα τυπικά προσόντα που ήταν
αναγκαία για καριέρα σε κάποια σχολή,
κατόρθωσε όμως να ιδρύσει μια νέα σχολή που
άλλαξε τα φιλοσοφικά πράγματα για αιώνες.
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 35
Ο Επίκουρος και οι Αντίπαλοι

36. • Τον κατηγόρησαν άνθρωποι που είχαν την τύχη
να σπουδάσουν εκεί, αλλά έμειναν γνωστοί
μόνο για τις συκοφαντίες τους εναντίον του
Επίκουρου.
• Πολύ συχνά έγινε επιλεκτική χρήση χωρίων του
Επικούρου και επιχειρήθηκε να αποσιωπηθούν
όσα εμπράγματα δεδομένα δεν μπορούσαν να
ταιριάξουν σε υστερότερες θεωρητικές
συλλήψεις.
• Η κατηγορία για ηδονισμό είναι η συνηθέστερη
που κυκλοφορούσε για τον Επίκουρο και τον
Κήπο του. Στην πραγματικότητα, ο μεγάλος
Έλληνας απέρριπτε τόσο τις ασωτίες όσο και
τον σκληρό ασκητισμό που επέβαλαν στους
πιστούς δεκάδες θρησκευτικές ομάδες.
• Όταν ο Επίκουρος έλεγε ότι ο άνθρωπος πρέπει
να επιδιώκει την ηδονή, ουδόλως είχε στο
μυαλό του μια ζωή παραδομένη στις
σαρκικές και αισθησιακές απολαύσεις και τα
ρωμαϊκά φαγοπότια
• Ο δρόμος προς την ευτυχία που προτείνει ο
δάσκαλος δεν είναι μια πορεία μαρτυρίου στο
δρόμο για την τελείωση της ψυχής, αλλά μια
καθημερινή πρακτική επιβεβαίωση ότι αξίζει να
ζούμε τη ζωή, με τις λύπες και τις χαρές της,
χωρίς να μάς σκιάζει ο φόβος του θανάτου και
τα κάθε λογής φαντάσματα που πλάθει το
μυαλό των ανθρώπων.
• Βέβαια ο Επίκουρος σαν πραγματιστής έλεγε:
«Δεν ξέρω πώς να συλλάβω το Αγαθόν, αν
αφαιρέσω τις ηδονές της γεύσης, αν
αφαιρέσω τις σεξουαλικές ηδονές, αν
αφαιρέσω την ευχαρίστηση των ακουσμάτων
και την τέρψη που προσφέρει η θέα μίας
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 36
Ο Επίκουρος και οι Αντίπαλοι

37. Ο Επίκουρος και οι Αντίπαλοι
γλυκιάς μορφής.»
• Αυτό που έχει σημασία είναι ότι από την εποχή
του Επίκουρου οι Επικούρειοι, οι Στωικοί και οι
Σκεπτικοί συζητούσαν έντονα τις φιλοσοφικές
διαφορές που είχαν μεταξύ τους και με τους
προγενέστερους φιλοσόφους.
• Οι Στωικοί ήταν αντίπαλοι των Επικούρειων.
Πίστευαν ότι το να ζει κανείς σε αρμονία με τη
φύση, είναι πρωταρχικός όρος για να
εξασφαλίσει την ευτυχία και σε αντίθεση με
τους Επικούρειους δεν πρότειναν την απραξία,
αλλά πίστευαν ότι είναι στο χέρι του ανθρώπου
να πράττει σύμφωνα με ότι έχει
προκαθοριστεί..
• Αυτό που έχει σημασία είναι ότι από την εποχή
του Επίκουρου οι Επικούρειοι, οι Στωικοί και οι
Σκεπτικοί συζητούσαν έντονα τις φιλοσοφικές
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 37
διαφορές που είχαν μεταξύ τους και με τους
προγενέστερους φιλοσόφους.
• Ο Επίκουρος αντιδρούσε με πάθος στις
κατηγορίες και προσβολές και δεν χαριζόταν
στους αντιπάλους του.
• Η αντιπαλότητα συχνά ξέφευγε από τα όρια και
υπήρχε και ανταλλαγή ύβρεων με αυτούς.
• Δυστυχώς αυτό είναι τυπικά ΕΛΛΗΝΙΚΟ.

38. 1. Επίκουρος – Βικιπαίδεια - http://el.wikipedia.org/wiki/Επίκουρος
2. Οι Φιλοσοφικές Σχολές της Αρχαίας Ελλάδος!.. - http://www.sakketosaggelos.gr/Article/69/
3. Επικούρεια Φιλοσοφία - http://www.epicuros.gr/
4. Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι - http://www.greek-
language.gr/Resources/ancient_greek/history/filosofia/page_078.html
5. ▶ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ, Διδασκαλία ζωής – YouTube - https://www.youtube.com/watch?v=9Og4IW6sfGs
6. ▶ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ, Περί θανάτου – YouTube - https://www.youtube.com/watch?v=jPMlfe4Il70
7. ▶ Ο δρόμος προς την Ευτυχία Road to Happyness Retake Your Power – YouTube
https://www.youtube.com/watch?v=jJnfwD4GKt8
8. ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΠΙΚΟΥΡΟ – YouTube - https://www.youtube.com/watch?v=R-hrEUs9MAA
9. ▶ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ -ΤΟ ΓΝΗΣΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ – YouTube - https://www.youtube.com/watch?v=ZxDRMANDeMI
10. ▶ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ, Ο δρόμος προς την ευτυχία ! – YouTube -
https://www.youtube.com/watch?v=3Ph6UOnSf6Q
11. Ο Επίκουρος και η φιλοσοφία της ευτυχίας (Ι) – Ερανιστής - http://eranistis.net/wordpress/2013/03/30/
ο-επίκουρος-και-η-φιλοσοφία-της-ευτυχί/
12. Roadartist......in athens...!!!: η ευτυχία κατά τον Επίκουρο - http://roadartist.blogspot.gr/2012/05/blog-
post_15.html
15/6/2014 Νικήτας Βουγιουκλής 38
Σχετικά