3. KANDUNGAN BAB
6.3 MONOPOLI
6.3.1 CIRI-CIRI PASARAN MONOPOLI
6.3.2 KELUK PERMINTAAN MONOPOLI
6.3.3 FAKTOR KEWUJUDAN MONOPOLI
6.3.4 PENENTUAN HARGA DAN OUTPUT
6.3.5 KESEIMBANGAN JANGKA PENDEK
6.3.6 KESEIMBANGAN JANGKA PANJANG
6.3.7 DISKRIMINASI HARGA
3
4. 6.1 PENGENALAN
• Matlamat firma: Memaksimumkan keuntungan.
• Firma: Sebuah unit yang membuat keputusan
berkaitan peruntukan sumber untuk
menghasilkan barang dan perkhidmatan.
• Industri/pasaran: Satu kumpulan firma yang
mengeluarkan barang dan perkhidmatan.
• Tingkah laku firma bergantung kepada jenis
pasaran; pasaran persaingan sempurna (PPS),
monopoli, monopolistik dan oligopoli.
4
6. 6.2.1 CIRI-CIRI PPS
(i) Ramai pembeli dan penjual
(ii) Produk bersifat homogeneous
(iii) Firma bebas keluar masuk pasaran
(iv) Pembeli mempunyai maklumat yang
sempurna.
6
7. (i) Ramai pembeli dan penjual:
• Terdapat banyak firma/pengguna yang
mengeluarkan/membeli produk yang sama
jenis.
• Setiap firma/pengguna hanya
mengeluarkan/membeli sebahagian kecil sahaja
dari keseluruhan jumlah output dalam pasaran.
• Maka, firma dan pengguna masing-masing tidak
berupaya untuk mengubah harga barangan yang
dihasilkan.
• Firma dan pengguna dianggap sebagai
“penerima harga”.
7
8. (ii) Produk bersifat homogeneous:
• Produk yang dihasilkan setiap firma bersifat
homogeneous; barang bersifat pengganti
sempurna.
• Barangan dan perkhidmatan yang dihasilkan
oleh setiap firma tidak mempunyai ciri-ciri
tersendiri, justeru tidak dapat membezakan
dan mengetahui siapa sebenarnya pengeluar
barangan tersebut.
8
9. (iii) Firma bebas masuk dan keluar pasaran:
• Tiada halangan untuk firma baru memasuki PPS,
dan tidak ada halangan bagi firma dalam PPS
untuk keluar dari pasaran.
• Contoh: Jika firma yang terdapat dalam PPS
memperoleh keuntungan, ini akan menarik
minat firma baru untuk memasuki pasaran ini.
• Kebebasan untuk firma keluar/masuk pasaran
menyebabkan firma dalam PPS hanya akan
memperoleh untung normal dalam jangka
panjang.
9
10. (iv) Pembeli mempunyai maklumat yang
sempurna:
• Firma (sebagai pembeli faktor pengeluaran)
mempunyai maklumat yang sempurna
tentang pasaran.
• Pengguna (sebagai pembeli barang dan
perkhidmatan) juga mempunyai maklumat
yang sempurna tentang pasaran.
• Contoh: Maklumat tentang harga barangan.
10
11. 6.2.2 KELUK PPS
• Firma dalam PPS tidak berupaya menentukan
tingkat harga; maka firma akan menerima
harga yang telah ditetapkan oleh pasaran,
iaitu melalui interaksi antara permintaan dan
penawaran dalam pasaran.
• PPS mempunyai keluk permintaan (harga)
yang mendatar.
11
12. RAJAH 1: KELUK PERMINTAAN FIRMA DAN INDUSTRI DALAM PPS
Firma Industri
Harga (RM) Harga (RM)
S
4 D 4
D
Output Output
100
12
13. 6.2.3 KESEIMBANGAN PPS DALAM JANGKA
PENDEK
• Dalam jangka pendek, bilangan firma
diandaikan tetap manakala dalam jangka
panjang firma mempunyai masa yang cukup
untuk masuk/keluar industri.
• Keseimbangan dicapai apabila kos sut (KS)
menyamai hasil sut (HS), penentuan tingkat
kuantiti yang akan dikeluarkan untuk
memaksimumkan keuntungan.
• Syarat pemaksimuman keuntungan: (KS = HS)
13
15. RAJAH 2: KESEIMBANGAN FIRMA JANGKA PENDEK
Price MC
Untung P =MR=MC
maksimum 5.00 P=D=MR=AR
apabila
MR = MC
Jika MR > MC; ↑ output
Jika MR < MC; ↓ output
q*: MR = MC
Output
q* =7
15
16. KEUNTUNGAN DAN KERUGIAN JANGKA PENDEK
• Keuntungan (π) = Jumlah Hasil (JH) – Jumlah
Kos (JK)
• Firma mendapat keuntungan apabila;
Jumlah Hasil > Jumlah Kos; atau:
Harga (P) > kos purata (AC).
• Firma mengalami kerugian apabila;
JH < JK; atau:
Harga (P) < kos purata (AC)
16
17. KEUNTUNGAN JANGKA PENDEK
Harga/Kos
MC
Untung lebih normal
RM5 MR=AR=P
AC
RM4.22
JH = (P x Q) = (5 x 7) = 35
JK = (AC x Q) = 4.22 x 7 = 29.5 Titik AC yang minimum
π = (JH – JK) = 35 -29.5 = 5.5
π Per Unit: π/Q = 5.50/7 =0.78
Kuantiti
7 17
17
18. KERUGIAN JANGKA PENDEK
Harga/Kos
MC
Kerugian
JH = (P x Q) = (5 x 4) = 20
JK = (AC x Q) = 6 x 4 = 24
π = (JH – JK) = 20 -24 = -4 ATC
π Per Unit: π/Q = -4/4 =-1
RM6
RM5 MR=AR
4 Kuantiti 18
19. 6.2.4 KESEIMBANGAN JANGKA PANJANG DAN
UNTUNG NORMAL
• Dalam jangka panjang, firma mempunyai
masa yang cukup untuk membuat perubahan
pada tingkat input dan output.
• Kebebasan keluar masuk industri
menyebabkan firma hanya akan memperoleh
untung normal dalam jangka panjang.
• Untung normal; jumlah hasil = jumlah kos.
• ( = JH – JK = 0)
19
20. Keuntungan Jangka Pendek → Untung Normal Jangka Panjang;
• Apabila firma memperoleh keuntungan jangka
pendek, iaitu apabila π>0;
Mendorong firma baru memasuki pasaran,
Penawaran output dalam pasaran bertambah
(keluk penawaran beralih kekanan),
Tingkat harga pasaran jatuh; sebagai penerima
harga, firma akan mengalami kejatuhan harga.
Harga jatuhsehingga menyamai kos purata yang
minimum [P= AC]→[TR = TC]→untung normal.
20
21. KEUNTUNGAN JANGKA PENDEK → UNTUNG NORMAL JANGKA PANJANG
Harga
Harga
S0
S1 MC
AC
P0 P0 MR0
P1 P1
MR1
D Untung Normal
Q0 Q1 Kuantiti Q* Kuantiti
Industri Firma
21
22. KerugianJangka Pendek → Untung Normal Jangka Panjang;
• Apabila firma memperoleh kerugian jangka
pendek, iaitu apabila π<0;
Mendorong firma untuk keluar dari pasaran,
Penawaran output dalam pasaran berkurang(keluk
penawaran beralih kekiri),
Tingkat harga pasaran naik; sebagai penerima
harga, firma akan mengalami kenaikan harga.
Harga naik sehingga menyamai kos purata yang
minimum [P= AC]→[TR = TC]→untung normal.
22
23. KERUGIAN JANGKA PENDEK → UNTUNG NORMAL JANGKA PANJANG
Harga
Harga
S1
S0 MC
ATC
P1 P1 MR1
P0 P0
MR0
D Untung Normal
Q1 Q0 Kuantiti Q* Kuantiti
Industri Firma
23
25. 6.3.1 CIRI-CIRI PASARAN MONOPOLI
(i) Penjual tunggal
(ii) Hasil keluaran tidak mempunyai pengganti
hampir
(iii) Firma merupakan ‘penentu harga’.
(iv) Tiada kebebasan keluar masuk pasaran.
25
26. 6.3.2 KELUK PERMINTAAN MONOPOLI
• Oleh kerana firma monopoli adalah pengeluar
tunggal, maka keluk permintaan bagi industri
juga merupakan keluk permintaan bagi firma.
• Firma berupaya mempengaruhi tingkat harga
pasaran.
• Keluk permintaan bersifat cerun kebawah dari
kiri ke kanan dan tidak anjal.
26
27. 6.3.3 FAKTOR KEWUJUDAN MONOPOLI
(i) Undang-undang dan peraturan
(ii) Hak cipta
(iii) Kawalan ke atas bahan mentah yang terhad
(iv) Kelebihan teknologi
(v) Ekonomi skala
27
28. (i) Undang-undang dan peraturan:
– Penguatkuasaan undang-undang yang menghalang firma
lain masuk ke dalam pasaran.
– Contoh: Undang-undang menghalang kontraktor bukan
bumiputera memasuki Persatuan Perniaagaan
Bumiputera.
(ii) Hak cipta:
– Pemberian hak keluaran khas oleh kerajaan kepada
pencipta @ firma yang mengeluarkan produk tertentu.
– Contoh: DBP di beri hak pengeluaran bahan penulisan
dan buku.
(iii) Kawalan ke atas bahan mentah yang terhad:
– Firma mempunyai kawalan secara lansung ke atas
sumber bahan mentah yang terhad.
– Contoh: Petronas mempunyai kuasa monopoli dalam
pengeluaran minyak di Malaysia.
28
29. (iv) Kelebihan teknologi:
– Kelebihan teknologi yang dimiliki sesebuah firm.
– Contoh: TNB, Telekom yang mempunyai
kelebihan dalam konteks teknologi elektronik
dan komunikasi yang kompleks.
(v) Ekonomi skala:
– Ekonomi yang beroperasi pasa skala besar
membelanjakan kos purata (AC) yang relatifnya
lebih rendah, seterusnya membolehkan firma
mengeluarkan output yang lebih banyak dan
menjual pada harga yang lebih kompetitif.
29
30. 6.3.4 PENENTUAN HATGA DAN OUTPUT
• Firma monopoli akan memaksimumkan
tingkat keuntungan apabila menghasilkan
keluaran pada hasil sut bersamaan kos sut
(MR = MC).
• Jika MR > MC; firma akan mengeluarkan lebih
banyak output.
• Jika MC > MR; firma akan mengurangkan
pengeluaran output.
30
31. 6.3.5 KESEIMBANGAN MONOPOLI DALAM
JANGKA PENDEK
• Keseimbangan monopoli jangka pendek boleh
wujud dalam tiga keadaan;
(i) Untung lebih normal;
– (JH > JK) @ (P > AC), maka π > 0.
(ii) Untung normal;
– (JH = JK) @ (P = AC), maka π = 0.
(iii) Untung kurang normal (rugi);
– (JH < JK) @ (P < AC), maka π < 0.
31
32. Untung Lebih Normal
Harga
MC
• JH > JK
P AC
UNTUNG • P > AC
AC
•π>0
JH
JK
MR DD = AR
QM Kuantiti
32
33. Untung Normal
Harga
MC
AC
P = AC • JH = JK
• P = ATC
•π=0
JK JH
MR DD = AR
QM Kuantiti
33
34. Untung Kurang Normal (Rugi)
Harga
MC
AC
AC
RUGI
P • JH < JK
• P < ATC
•π<0
JK JH
MR DD = AR
QM Kuantiti
34
35. 6.3.6 KESEIMBANGAN MONOPOLI JANGKA
PANJANG
• Firma monopoli merupakan pengeluar tunggal
tanpa kebebasan keluar masuk.
• Jika firma monopoli memperoleh untung dalam
jangka pendek, maka ia akan meneruskan
operasinya dalam jangka panjang dengan
menggunakan saiz loji yang lebih besar supaya
memperoleh untung yang lebih banyak.
• Jika firma monopoli mengalami kerugian jangka
pendek, ia akan membuat penyesuaian ke atas
saiz loji yang sekurang-kurangnya mendatangkan
untung normal dalam jangka panjang. Jika tidak,
ia perlu menutup operasinya.
35
36. 6.3.7 DIKRIMINASI HARGA
• Diskriminasi harga berlaku apabila monopoli menetapkan
tingkat harga yang berbeza kepada pelanggan yang
berbeza.
• Diskriminasi harga hanya boleh dilakukan apabila firma
mempunyai kuasa pasaran yang boleh meletakkan harga
yang berbeza.
• Tujuan: Menambahkan keuntungan.
• Syarat untuk melakukan diskriminasi harga:
(i) Mempunyai kuasa monopoli-boleh mengawal harga
(ii) Dapat mengelakkan penjualan semula barangan
(ii) Membezakan pengguna mengikut jenis keanjalan
permintaan harga – anjal dan tidak anjal.
36
37. HARGA DAN OUTPUT DI BAWAH DISKRIMINASI
HARGA
Pengguna Kumpulan X Pengguna Kumpulan Y
Harga(P) Harga(P)
60
100
40 40 MC
DX
MR
MR DY
0 5 Kuantiti(Q) 0 5 Kuantiti(Q)
37
38. • Andaikan firma tidak melakukan diskriminasi harga dan
mengenakan harga yang sama (RM60) kepada setiap pengguna
(10 orang), maka jumlah hasil = (P x Q) = (60 x 10) =RM600.
• Jika firma melakukan diskriminasi mengikut kumpulan
pengguna seperti jadual di bawah, maka:
Kumpulan X Kumpulan Y
• Jumlah pengguna (Q)= 5 orang • Jumlah pengguna (Q)= 5 orang
• Tingkat harga yang dikenakan (P) = • Tingkat harga yang dikenakan (P)
RM100/seorang. = RM60/seorang.
• Jumlah hasil = (P x Q) = (5 x 100 = • Jumlah hasil = (P x Q) = (5 x 60 =
500). 300).
• Jumlah hasil dari pelaksanaan diskriminasi harga ialah:
= (JHX + JHY )= (500 + 300) = 800
38
