fg

1. Дархлаа урвалж чанар
Харшил
доктор Ph.D Ц.Оюундарь

2. АГУУЛГА
• Биеийн галбир төрх Конституци
• Диатез
• Биеийн урвалж чанар Реактивность
• Дархлаа
• Харшил Аллерги

3. Биеийн галбир төрх Конституци
• Удамшлын болон олдмол шинж дээр бүрэлдэн
тогтсон бие махбодийн бүтэц үйл ажиллагаа, сэтгэц төрх
байдлын онцлог шинжүүдийн нийлбэр цогц.
• Биеийн галбир төрхийг анагаах ухаанд
Конституци гэж нэрлэдэг.
Хэлбэр :
-удамшлын,
-олдмол
Нөлөөлөх хүчин зүйл:
• эцэг эх, өвөг дээдсийн ген
• гадаад орчины нөлөө / Газар нутаг, цаг агаар

4. Биеийн галбир төрхийн ангилал
• И.П. Павлов: хүчтэй,
тэнцвэргүй, хөдөлгөөнтэй,
сул удаан.
• Эпингер-Гисса: нормотони,
ваготони, симпатони.
• Э.Кречмер:
Астени – урт хавчиг цээж, урт
хүзүү, шувтан мөр, урт
нарийн мөчтэй хүмүүс байх.
Пакни – өргөн цээж, богино
хүзүү, бөөрөнхий толгой,
гэдэс томтой, тарган хүмүүс
Атлетик – сэтгэлийн хөдөлгөөн
бага, даруу төлөв,
тэвчээртэй, стресст
тэсвэртэй.
К.Сиго: амьсгалын, хоол
боловсруулахын, булчингийн,
тархи, мэдрэлийн гэсэн эрхтэн
тогтолцооны хөгжилөөр
А.А.Богомольц
• Астени нарийн зөөлөн эд
зонхилсон
• Нормостени нягт хатуу холбогч
эд зонхилсон.
М.В. Черноруцкий:
Астеник /хоол боловсруулах
эрхтэн, бодисын солилцоо,
амьсгалын замын өвчинд
өртөмхий.
Гиперстеник /даралт ихсэх, зүрхс
удасны өвчнөөр өвчлөмтгий,
таргалах хандлагатай
Нормостеник дээрх 2 хэв шинжийн
завсрын байрыг эзлэгч.

5. Диатез эмгэгшил
Урьдал байдал- Diathesis
Биеийн галбир төрхийн сул хөгжил, сөрөг
талтай нөхцөлдөж үүсдэг эмгэг.
Шүүдэст эмгэгшил
Цусархаг эмгэгшил
Тимус- тунгалагийн
Мэдрэл- артрит

6. Урвалж чанар
• Бие мах бодийн гаднын аливаа цочиролд өгөх хариу
үйлдийг урвалж чанар гэнэ. /реактивность/
• Урвалж чанарын өөрчлөлт
• Гиперерги урвал
Урвалж чанар өөрчлөгдөн тухайн цочруулд тохирохгүй
хэт хүчтэй болж болно. гиперерги гэнэ.
Hyper – их, ergon –үйлдэл гэсэн грек үгээс гаралтай.
• Гиперги: hypo – бага
• урвалж чанар өөрчлөгдөн алив нэг энгийн болон эмгэг
цочруулд хариулах чанар нь багасч болно. Үүнийг
гиперги гэнэ.
• Анерги: Бүр хариу урвал өгөхгүй болох.

7. Урвалж чанар ба тэсвэрт чанар
• Тэсвэрт чанар гэдэг нь алив нэг өвчин үүсгэгч хүчин
зүйлд бие махбод тэсвэртэй, түүний үйлчлэлийг дааж
гэмтэхгүй байх шинжийг хэлнэ.
Эмнэлгийн практикт биеийн эсэргүүцэл гэсэн утгаар
өргөн хэрэглэдэг.
• Идэвхитэй тэсвэрт чанар
Өвчин үүсгэх хүчин зүйлийн эсрэг гарах дасан зохицох
механизмаар буюу заавал энерги зарцуулж эд эрхтний
идэвхитэй үйл ажиллагаагаар илэрдэг.
• Идэвхигүй тэсвэрт чанар
арьс, салст мэтийн хамгаалах хоригууд орно. Өөрөөр
хэлбэл ямар нэг энерги зарцуулж идэвхитэй үйл
ажиллагаа явагддаггүй.

8. Дархлаа
• Бие мах бодийн хамгаалах болон бие мах
бодийн дотоод тэнцвэрт байдлыг хадгалахад
чиглэгдсэн чухал нэгэн урвалж чанар.
• Дархлаа үүсгэгч нь хүний биед ороод өөрийн
эсрэг, эсрэг биеийг үүсгэнэ. Антиген буюу
харь шинжтэй цочруулга.
• Дархлааг удирдан зохицуулах төв эрхтэн нь
тимус/ сэрээ булчирхай/ юм.

9. ХАРШИЛ
• Харшлын олон улсын түгээмэл нэрлэл нь
аллерги юм. Энэ нэрийг Австрийн эрдэмтэн
Ван Пирке оноон өгсөн гэдэг.
• Энэ нь Грек үг бөгөөд ямар нэгэн бодист хэт
мэдрэг болохыг хэлдэг байна.
• Харшил нь бие мах бодийн нэгэн төрлийн
урвалж чанар юм.
• харшил үүсгэгч бодисыг нь аллерген гэдэг
• Харшил үүсгэгч антигенийг аллерген гэж
нэрлэнэ.

10. Харшлын урвалын үе шат
• Дархлааны урвалын үе. Энэ үед хүний бие мах бодид
аллергений эсрэг бодис үүсч хуримтлагана. Энэ үеийг
сенсибилизац-ийн буюу мэдрэгших үе гэж нэрлэдэг. Энэ
үеийн үргэлжлэх хугацаа хүний бие мах бодийн байдал,
аллергений онцлогоос хамаарч өөр өөр байна. Энэ үеийг
мөн нууц үе ч гэж нэрлэх явдал байдаг.
• Биохимийн урвалын үе. Энэ үед хүний биед үүссэн
дархлаа бүрдлийн нөлөөгөөр биохимийн маш нарийн
гинжин урвал явагдаж медиатор гэж нэрлэдэг биологийн
идэвхит бодисууд үүсдэг.
• Дархан бүрдэл эсрэг бие антигентэй нэгдэх.
• Харшлын урвал илрэх үе. Энэ үед харшил өвчний шинж
тэмдэгүүд илэрч гардаг.

11. Харшлын медиатор
Ангилал
• Эсийн гаралтай
– Эсэд бэлэн агуулагддаг
– Эсэд шинээр нийлэгждэг
• Шингэний гаралтай
Медиатор ялгардаг эсүүд:
• Мөхлөгт эс
• Базофил
• Нейтрофил
• Тромбоцит
• Судасны дотор ханын эндотел

12. Олонтой тохиолдох харшлын эмгэгүүд.
Анафилакси.
• Энэ нь түргэн илэрч гаран, хүнд хэлбэрийн шокд ордог
харшлын олон тохиолддог эмгэгийн нэг юм. Голчлон
антибиоток, өвчин намдаах эм, ийлдэс даавар, витамины
бэлдмэлийг тариагаар хийхэд үүсдэг, үйлчлүүлэгчийн амь
насанд халгаатай, хүнд хэлбэрийн урвал юм.
• Эмнэл зүйн хувьд аллерген орсоноос хойш хэдхэн
минутын дотор арьс гүвдрүүтэх, загатнах, ерөнхий бие
сулрах, зэрэг хөнгөн хэлбэрээс судасны хурц дутагдал,
колапс, шок, үхэлд хүртэл хүнд хэлбэрүүдээр илэрч болдог
байна. Энэ үед судасны тонус суларч, цусны даралт буурч,
ухаан алдаж амьсгалын зам шүүдэст шингэнээр бөглөрөн
дүүрч, хавагнаж амьсгаа нь давчдан боогдож улмаар
амьсгал, зүрх судасны дутагдал болж, таталт саажилт үүсч
нас бардаг байна.

13. Бронхын багтраа өвчин
• олон дахин амьсгал боогдох шинжээр илэрдэг
халдвар, харшлын шалтгаант өвчин юм. Гол
үүсгэгч халдвар нь амьсгалын замын хурц архаг
үрэвсэл үүсгэгч нян, вирус түүний хор юм.
• Энэ өвчний гол шинж тэмдэг нь амьсгапын замд
салс шүүрэл ихсэж. салстын хаван үүсэхээс
гадна гуурсан хоолойн гөлгөр булчин хүчтэй
агшиж уушигны агааржилт, хийн солилцоо
алдагдаж өвчтөн айн сандарч бүтэх гэж буй байдал
гардаг.

14. Чонон хөрвөс
• арьсан дээр нь халгайд түлэгдсэний адип төстэй
гүвдрүүнүүд гарч ихээр загатнадаг байна Энэ нь аллерген
түүний нөлөөгөөр буй болсон медиаторын үйлчлэлээр
хялгасан судасны хананы шүүрэл нэвчүүлэх чанар ихсэн
биеийн нэгэн хэсэг газрын орчин тойрны эс, эдэд богино
хугацаанд шингэн нэвтрэн гарч хаван үүссэнтэй холбоотой
байна.
• Цочмог үед толгой өвдөх, халуурах, бие сульдах зэрэг
ерөнхий шинж тэмдэгүүд илэрнэ. Архаг хэлбэртэй болсон
үед дахин дахин дээрхи гүвдрүүнүүд гарч загатнаж
зовиурлана.
• Ийм харшил нь зарим архаг ходоод гэдэсний архаг
үрэвсэл, хоол хунсний чанартай холбоотой эмгэг
өвчнүүдийн үед тохиолдоно. Чонон хөрвөс нь цааш хүндэрч
анафилакси шок, гуурсан хоолойн багтраа болж болдог
учраас эртхэн дээр нь эмчлэн эдгэрүүлэх шаардлагатай.

15. Квинкийн хаван.
• Харшилын улмаас нүүр,
зовхи, уруул амны хөндийн
салст бүрхэвчийн хэсэг гар
хөл, бэлэг эрхтэн зэрэгт
үүссэн тод зааглагдсан том
хэмжээний хаван үүсэх эмгэг
юм.
• Энэ нь Чонон хөрвөсийн нэг
хэлбэр бөгөөд судасны
нэвчимтгий чанар
өөрчлөгдсөнтэй холбоотой
үүсдэг байна.
• Гол үүсгэгч нь ууж, идэж буй
хоол хүнс, эмийн
бодисуудад байх аллерген
юм.
• Зарим үед шавьж, амьтанд
хазуулсан тохиолдолд ч
үүснэ.
Эмийн харшил.
• Энэ нь эмийн гаж үйлчилгээний
нэгэн илрэл юм.
• Эмийг зөв зохистой хэрэглэх нь
чухал.
• Энд эм маань аллерген болж
улмаар хүний бие мах бодид
харшил бүрдлийн хам урвал
явагдан эрхтэн эдийн үйл
ажиллагаа өөрчлөгдөн хямардаг
байна.
• Эмийн харшил үүсэхэд өвчлөмтгий
байдал, дархлааны урвалын
эмгэгшил нөлөөтэй байдаг, эмийг
удаан хугацаанд хэрэглэхэд
дархлаа урвалын үйл ажиллагаа
хямран харшил өгч болно.
• Эмийн харшлын гол шинж тэмдэг
нь халууралт бөгөөд эмийг
зогсооход 1-2 хоногт халуун нь
намдана.

16. Харшил ба сувилахуйн үйл ажиллагаа.
Харшлын эмгэг нь
• Сувилагчийн үйл ажиллагаатай олон талаар холбоотой
учраас элдэв харшил үүсэх түүнээс сэргийлэн хамгаалах нь
сувилагчийн ажлын нэн чухал хэсэг байх ёстой.
• Учир нь зарим харшил өвчин сувилагчийн хийх үйл
ажиллагаа, тариа бэлтгэн тарих, тариаг зөв хийх, тарих
газрыг зөв сонгох антибиоток тарих, ийлдэс хийх, вакцин
тарих зэрэгтэй холбоотой үүсдэг.
• Тариаг хийхдээ сайн үзэж шалгаж, хэрэглэх хугацааг харах,
тарианы чанар тунд анхаарах, урьд нь уг тарилгыг хийлгэж
байсан эсэх, ийлдсийн цэвэр ариун байдал, хольц
найрлага, хадгалалт, татран, галзуу, сахуугийн ийлдэс
зэргээс энэ урвал буюу харшил өгдөг байна.
• Энэ урвал нь мөн анафилакси, анафилаксийн шок болж
хүндэрнэ

17. Анхаарал хандуулсан тань
баярлалаа