Omgevingscommunicatie: sleutel tot succes bij herbestemming van historisch vastgoed. In het vakblad Erfgoed magazine nr.1 2019 deel ik mijn kennis en ervaring met dit artikel hoe je succesvol omgevingscommunicatie kunt toepassen. Dit doe ik aan de hand van best practises. En omdat co-creatie een belangrijke succesfactor is, bedankt voor het vertrouwen en samenwerking van mijn tevreden opdrachtgevers Van der Burgt & Strooij, Trigonium Vastgoed Ontwikkeling, journalisten en betrokken omwonenden van het vastgoedproject in Aalten en de redactie van Erfgoed Magazine om deze kennisdeling mogelijk te maken.

1. Omgevingscommunicatie:
sleutel tot succes bij herbestemming van
historisch vastgoed
Belangen van inwoners, maatschappelijke
organisaties, ondernemers en overheden
spelen een steeds grotere rol bij de herbe-
stemming en behoud van historisch vast-
goed. Hoe ga je als eigenaar, ontwikkelaar
of bouwer om met deze belangen? De inzet
van goede omgevingscommunicatie be-
spaart een hoop gedoe, tijd, geld en nega-
tieve PR.
tekst PATRICIA DE VRIES
Omgevingscommunicatie begint bij planvorming
“Ik wil geen gedoe in de omgeving tijdens het herbe-
stemmingstraject” of “Ontzorg mij in het managen
van communicatie met betrokkenen en belangheb-
benden” en “Hoe vertaal ik mijn plannen met een
gebouw naar een plan van aanpak dat hoog scoort
bij een aanbesteding?”. Dit zijn opmerkingen die ik in
de praktijk tegenkom. Alsof omgevingscommunicatie
‘een moetje’ of ‘gedoe’ is. Eigenaren, ontwikkelaars,
aannemers en andere erfgoedprofessionals willen
hun omgeving meenemen in trajecten. Niet alleen
Elleboogkerk te Amersfoort [foto: Shutterstock].
26 ERFGOEDMAGAZINE NR 1, 2019

2. omdat wetgeving hierin belangrijker wordt, maar
vooral ook omdat ze problemen tijdens een bouw- of
herbestemmingstraject willen voorkomen. Maar hoe
pak je dit nu aan?
Om met de deur in huis te vallen: vooraf regelen
voorkomt achteraf betalen. Begin daarom al tijdens
de planvorming met een goed gesprek met alle
belanghebbenden, ook met de media. Daarin kan een
onafhankelijke, externe deskundige van toegevoegde
waarde zijn. Een juiste setting en vorm om het ge-
sprek met elkaar te hebben, is namelijk cruciaal. Leg
uit waar het proces staat en waarom de communicatie
met de omgeving waardevol is. Wat mensen kunnen
verwachten en hoe ze hierin betrokken worden. Dit
levert nieuwe inzichten op. Het zorgt voor een rode
draad in wat de omgeving écht belangrijk vindt en op
welke manier men wil participeren tijdens het traject.
Het vergroot ook de goodwill al vroeg in het traject.
Best practice 1: herbestemming Elleboogkerk in
Amersfoort
Bouw- en restauratiebedrijf Van de Burgt & Strooij
is sinds de zomer 2018 eigenaar van de leegstaande
kerk in Amersfoort. Het monumentale pand vertelt
een verhaa . en verhaa dat ee en ordt verte d
door buurtbewoners, organisaties, gemeente, andere
belanghebbenden, media en door de eigenaren zelf.
De trotse eigenaar doorziet het belang van goede
omgevingscommunicatie. De eerste stap was om deze
verhalen als ‘goede buren’ te inventariseren. Ideeën
voor een nieuwe functie zijn er, maar keuzes liggen
nog open. Tijdens een georganiseerde buurtbijeen-
komst in december 2018 werd in een interactieve
bijeenkomst het gesprek in alle openheid met de
De historische binnenstad van Amersfoort met de Elleboog-
kerk linksonder in beeld [foto: Shutterstock].
Buurtavond in de Elleboogkerk, december 2018
[foto: Patricia de Vries].
ERFGOEDMAGAZINE NR 1, 2019 27

3. ‘goede buren’ aangegaan. De verwachtingen vooraf-
gaand aan de bijeenkomst liepen uiteen; veel mensen
verwachtten informatie te krijgen over de concrete
plannen en de nieuwe functie van het gebouw. Door
vooraf het doel van deze bijeenkomst uit te leggen,
input te vragen van de belanghebbenden en inwoners
mee te willen nemen in de planvorming aan het begin
van het proces, groeide de betrokkenheid en het ver-
trouwen. Het resultaat is concrete input van waarden,
behoe en a tiviteiten ver a htingen fun tie
mogelijkheden en aandachtspunten. Deze worden
meegenomen in de herontwikkeling van de kerk.
Van de Burgt & Strooij, de gemeente Amersfoort en de
aanwezige betrokken ‘buren’ zien de herbestemming
als een kans. Met een positief gevoel en hoge betrok-
kenheid gaat het proces nu verder.
Best practice 2: Naoberschap in Aalten
In de Achterhoek staat ‘naoberschap’ hoog in het
vaandel. Zo ook in het dorp Aalten waar een leeg-
taand flatgebou dat in de aren nog de fun tie
van een verzorgingshuis had, plaats maakt voor wo-
ningen. e enige flat genaa d t oge e d in a ten
staat midden in een woonwijk. Geen monumentale
status, maar wel een iconisch, historisch gebouw met
een verhaal. Iedereen in het dorp kent wel een tante,
oeder of ede erk ter die in dit hui hee ge-
oond of ge erkt. oor de in oner van a ten hee
het pand historische waarde. De gemeente stelde
een woonvisie op en gunde de herontwikkeling van
deze locatie aan een projectontwikkelaar. Al tijdens
de aanbestedingsfase werd ik betrokken bij het plan
van aanpak en het nieuwe ontwerp van het gebied. De
paragrafen Omgevingscommunicatie & Participatie
moesten hier invulling krijgen. De aanpak past bij de
cultuur en het oude verhaal van het pand. Het maakt
ook een nieuw verhaal mogelijk. Immers de huidige
omwonenden krijgen nieuwe buren. Nieuwe buren
krijgen een nieuw thuis.
Het woord Participatie is hier synoniem voor ‘nao-
berschap’. Tijdens het gehele traject, van aanbeste-
ding tot realisatie van het project, is de strategie en
realisatie van de omgevingscommunicatie ingezet
Elleboogkerk in de historische binnenstad van
Amersfoort [foto: Shutterstock].
‘t Hoge Veld in 2017.
28 ERFGOEDMAGAZINE NR 1, 2019

4. langs meerdere doelgroepen, de 5 O’s: Omwonenden
(huidige omwonenden = potentiële kopers), Organisa-
ties, Overheid, Ondernemers.
Onder het motto: door de kracht van lokaal geef je het
project met elkaar vorm. Zo werd bijvoorbeeld een ei-
gen projectidentiteit ontwikkeld met passende huisstijl
voor al het drukwerk, mogelijk gemaakt door een com-
municatiebureau uit Aalten en een lokale drukkerij.
En de slagerij ‘om de hoek’ werkt mee aan een buurt-
barbecue. Ook ontstond een nauwe samenwerking
tussen basisschool en een zorginstelling als directe
buren. Allemaal co-creaties die ontstaan door bunde-
ling van lokale krachten. Dit bleek vooral belangrijk
toen tijdens het traject meer asbest in het pand werd
aangetro en dan vooraf a voorzien. roa tief
professioneel managen en communiceren dus!
En tot slot de 5e O: Oh ja, vergeet de pers niet. Een
positieve mond-tot-mondreclame is van belang.
Aan het huidige pand wordt de komende maanden
nog volop aan gewerkt. Het demontagepoces duurt
minimaal acht weken. Daarna wordt begonnen met
de bouw van duurzame, nieuwe woningen ontworpen
door een restauratiearchitect. Een historische plek
met oude verhalen wordt een nieuwe plek waar
nieuwe verhalen ontstaan.
Over de auteur: PATRICIA DE VRIES werkt als strategisch marketeer en
marktverbinder. Zij ontzorgt haar opdrachtgevers in omgevingscommu-
nicatie en –management bij herbestemming, restauratie en bouw van
historisch vastgoed.
5 Tips in Omgevingscommunicatie & Participatie:
1. Denk al in de planvorming goed na over communicatie en participatie.
Betrek de omgeving in een zo vroeg mogelijk stadium.
2. Maak ‘beleving’ tastbaar: in informatievoorziening, bijeenkomsten en
in de media. Het is de bindende factor in een project.
3. Creëer en onderhoud een open, oprechte en onbevooroordeelde vorm
van communicatie met de omgeving om vertrouwen en participatie
van de omgeving te bevorderen.
4. Planmatige communicatie en communicatiestijl per doelgroep die
aansluit op de cultuur en visie van overheden. Stimuleer co-creaties.
5. Zorg voor blijvende terugkoppeling. Ook als er niets nieuws te melden
lijkt... Oh ja, vergeet de pers niet!
Sloop ‘t Hoge Veld, november 2018 [foto: Dick Lubbers].
Ansichtkaart ’t Hoge Veld in 1971 [foto: Leo van der Linde].
ERFGOEDMAGAZINE NR 1, 2019 29