TỔNG HỢP HƠN 100 ĐỀ THI THỬ TỐT NGHIỆP THPT TOÁN 2024 - TỪ CÁC TRƯỜNG, TRƯỜNG...
Phân tích bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh
1. Phạm Nguyễn Thục Linh 1
PHÂN TÍCH BÀI THƠ “SANG THU” CỦA HỮU THỈNH
“Em không nghe rừng thu
Lá thu kêu xào xạc
Con nai vàng ngơ ngác
Đạp trên lá vàng khô”
(Lưu Trọng Lư)
Mùa hạ khoác áo ra đi thì nàng thu lại đến để lại trong lòng
người nhiều vấn vương sâu sắc. Mùa thu là mùa đất trời hòa quyện
vào nhau, đem đến cho tâm hồn ta phảng phất chút đìu hiu, thoáng
đãng. Hữu Thỉnh là nhà thơ có nhiều gắn bó với cuộc sống nông
thôn. Ông có nhiều bài thơ hay về đề tài này. Bài thơ “Sang thu”
được sáng tác vào năm 1977, và giới thiệu lần đầu tiên trên báo Văn
nghệ. Khi chiến tranh vừa chấm dứt, hòa bình được lặp lại, trong
một buổi chiều thu, tác giả ra vùng ngoại ô Hà Nội, thả hồn vào
cảnh chuyển mình của đất trời từ cuối hạ sang thu, cảm xúc bắt đầu
trào dâng với những hình ảnh của trời thu, sắc thu tuyệt đẹp.
Cảm nhận tinh tế của nhà thơ trước không gian làng quê lúc
sang thu:
“Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se”
Cảm xúc bất ngờ được thể hiện qua từ “bỗng”. Cái bất ngờ
đáng yêu ấy được nhận ra và đánh thức bởi hưởng ổi chín. Một
hương thơm rất quen thuộc của làng quê Việt Nam. Vười ổi chín
vàng rực như nhuốm mình trong cái nắng vàng của mùa thu. Không
gian cao vút, sâu thẳm và yên tĩnh. Không khí se lạnh qua hình ảnh
những cơn gió nhè nhẹ heo may. Động từ “phả” được dùng thật độc
2. Phạm Nguyễn Thục Linh 2
đáo. Nó vừa diễn ta được tốc độ của gió vừa gợi ra hương thơm
nồng nàn, quyến rũ của ổi chín. Bằng sự cảm nhận tinh tế của khứu
giác và thị giác, nhà thơ đã chợt nhận ra mùa thu đã về. Không chỉ
có hình ảnh của gió, hương vị ổi chín, mùa thu còn gợi lên qua hình
ảnh:
“Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về”
Những làn sương mỏng quẩn quanh trong ngõ xóm, tựa như
những đám mây nhỏ trên bầu trời vừa sà xuống. Từ láy “chùng
chình” gợi ra trạng thái chậm chạp. Tác giả đã nhân hóa làn sương
cố ý di chuyển thật chậm như đang mắc vào những hàng cây hay lơ
đãng buông mình trên những tán lá rộng. Tình thái từ “hình như”
không có nghĩa là điều chưa chắc chắn, mơ hồ mà nó mang ý nghĩa
cảm thán. Đó là sự ngạc nhiên có phần reo vui đến ngỡ ngàng, thu
đã về thật rồi sao! Những câu thơ tiếp theo thể hiện dòng cảm xúc
của nhà thơ trước không gian đất trời lúc giao mùa:
“Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã”
Với phép liệt kê dòng sông và đàn chim, bức tranh thu được
mở ra với không gian ba chiều. Đó là chiều cao-rộng-sâu. Dòng
sông cuồn cuộn, sùng sục của mùa hè lại hiền hòa và êm đềm khi
bước vào mùa thu. Từ láy “dềnh dàng” diễn tả sự thảnh thơi, thong
thả của dòng sông. Đó là một điểm nhấn thật đặc sắc cho bức tranh
thu và tạo ra một vẻ đẹp hài hòa, thanh bình của khung cảnh lúc ấy.
Đối lập với sự thong thả và chậm chạp của dòng sông là hành động
“vội vã” của đàn chim. Đàn chim ấy đang di cư về hướng mặt trời.
3. Phạm Nguyễn Thục Linh 3
Chúng chuẩn bị cho đợt trú đông sắp tới. Phải chăng qua hình ảnh
đàn chim “vội vã”, nhà thơ muốn nói một điều sâu xa hơn. Đó chính
là những ước mơ khát vọng của con người luôn hướng về chân lí về
mặt trời để hoàn thiện mình. Trời thu và sắc thu còn được miêu tả
sinh động qua hình ảnh:
“Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu”
Trong không gian của sắc thu, Hữu thỉnh vẫn còn cảm nhận
hình ảnh của mùa hè. Đó là “đám mây mùa hạ”, nó thường tạo ra
những cơn mưa, những cơn giông. Động từ “vắt” vừa giúp ta hình
dung đám mây trong vắt và xanh ngắt vừa như một dải lụa mềm mại
còn bầu trời chính là cây cầu. Dải lụa ấy nhẹ nhàng vắt mình một
nửa qua cây cầu mùa thu còn một nửa như luyến tiếc, bâng khuâng
mùa hạ. Một hình ảnh giao mùa mới đẹp làm sao! Có thể nói đây là
câu thơ đẹp nhất cho hình ảnh cuối hạ, đầu thu. Cũng qua đó, tác
giả đã có những suy nghĩ, chiêm nghiệm về cuộc đời và con người:
“Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa”
Phép đối “vẫn còn - đã vơi” diễn tả hai hình ảnh đối lập nhau.
Nắng là hình ảnh cụ thể của mùa hạ vẫn rực rỡ, tươi tắn như bớt cái
nắng nóng, oi bức. Những cơn mưa đầu thu chỉ lất phất những hạt
mưa phùn, mưa bụi. Cơn mưa mùa hạ ào ạt đã vơi dần. Một hình
ảnh rất thực nhưng mang đậm sự tinh tế của tác giả trước cảnh vật
mùa thu. Khép lại bài thơ với hai câu thơ cuối mở ra những điều bất
ngờ, sâu sắc:
“Sấm cũng bớt bất ngờ
4. Phạm Nguyễn Thục Linh 4
Trên hàng cây đứng tuổi”
Hàng cây xanh ngày nào giờ đã trở thành “hàng cây đứng
tuổi”. Hình ảnh ẩn dụ này gợi lên cho chúng ta những suy nghĩ về
cuộc đời và con người. Qua cách miêu tả tiếng sấm, nhà thơ muốn
nói rằng cuộc sống của con người luôn có những khó khăn, giông
bão. Hàng cây đứng tuổi những để chỉ những con người đã trải qua
biết bao chông chênh, trắc trở và giông bão của cuộc đời. Giờ đây
họ bình thản đón nhận những tiếng “sấm” mà không có sự run rẩy
hay sợ hãi. Phải chăng qua hai câu thơ này, tác giả như đang trải
lòng mình và nói với chính mình. Bởi ông vừa trải qua một giai
đoạn thử thách đầy cam go nơi chiến trường. Cái mất mát và khốc
liệt của chiến tranh đã tôi luyện cho tác giả thành một người có ý
chí vững vàng trước cuộc đời. Bây giờ, được đứng trước cảnh quê
hương thanh bình, nhà thơ đã tìm thấy vẻ đẹp của cuộc đời.
Bài thơ “Sang thu” của Hữu Thỉnh là một bài thơ rất đặc sắc.
Hàm ý trong bài thơ mang tính triết lí sâu sắc. Qua đó tác giả cũng
nhằm khắc họa lên nét đẹp của quê hương đất nước, thể hiện tình
yêu thiên nhiên, quê hương mãnh liệt. Bằng bút pháp điêu luyện
cùng nghệ thuật tinh tế, bài thơ “Sang thu” đã để lại trong lòng
người đọc nhiều ấn tượng khó phai. Đồng thời bài thơ cũng mang
đến những cảm xúc rất riêng cho mỗi người. Chúng ta thật tự hào vì
đất nước ta có rất nhiều thắng cảnh đẹp, phong cảnh hữu tình, nên
thơ. Đó chính là nguồn cảm hứng vô tận cho những thi sĩ Việt Nam
thỏa sức sáng tác những bài thơ hay, độc đáo.