Odpowiedzialność osobista za nieprawidłowości w rozliczeniach podatkowych - najnowsze trendy i aspekty praktyczne

1. Odpowiedzialność osobista za
nieprawidłowości w rozliczeniach
podatkowych – najnowsze trendy i aspekty
praktyczne
Październik 2020

2. PwC
Agenda
2
Ogólne zasady odpowiedzialności osobistej za nieprawidłowości w
rozliczeniach podatkowych
1
2
Wzajemna relacja postępowań podatkowych i karnoskarbowych –
praktyka organów skarbowych i śledczych
3
Wpływ ostatnich nowelizacji KKS na praktykę organów – aktualne
doświadczenia w postępowaniach karnoskarbowych związanych
m.in. z zagadnieniami z obszaru WHT, MDR i TP (case study)
4 Wewnętrzne mechanizmy minimalizowania ryzyka

3. Ogólne zasady
odpowiedzialności osobistej
za nieprawidłowości w
rozliczeniach podatkowych

4. PwC
Indywidualna
odpowiedzialność
karnoskarbowa
Negatywne konsekwencje nieprawidłowości w rozliczeniach
podatkowych
4
Aktualny trend zaostrzania odpowiedzialności za przestępstwa gospodarcze
Indywidualna
odpowiedzialność
karna
Odpowiedzialność
podmiotu zbiorowego
(Spółki)

5. PwC
Krąg osób odpowiedzialnych na podstawie k.k.s.
5
• wszelkie zachowania polegające na rozstrzyganiu w sprawach gospodarczych, w szczególności zaś finansowych, lub współdziałaniu w rozstrzyganiu tych
spraw albo też wpływaniu na rozstrzygnięcia, chociażby miało to charakter jednorazowy,
• wszelkiego rodzaju czynności prawne i faktyczne, które są podejmowane w związku z działalnością określonego podmiotu; muszą one jednak dotyczyć sfery
gospodarczej, a więc organizacji oraz wymiany dóbr i usług,
• charakter spraw gospodarczych mają m.in. czynności doradztwa podatkowego, w tym prowadzenie ksiąg rachunkowych,
• musi się charakteryzować pewną dozą samodzielności,
• powinno się objawiać działaniami stanowczymi i decyzyjnymi,
• nie obejmuje czynności o charakterze czysto techniczno-wykonawczym,
• obsługa finansowa lub księgowa danej osoby lub jednostki organizacyjnej, obejmująca także doradztwo finansowe, podatkowe oraz czynności organizacyjne
„Zajmowanie się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi”
§ „Podatnik …, Płatnik …”
Za przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe odpowiada, jak sprawca, także ten, kto na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub
faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi, osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej
niemającej osobowości prawnej.
Art. 9 § 3 k.k.s.

6. PwC
Odpowiedzialność osób, które uczestniczyły
w projektowaniu i podejmowaniu decyzji
w zakresie opodatkowanych transakcji
Odpowiedzialność osób, które złożyły
deklarację
Przedstawienie zarzutów a treść art. 9 § 3 k.k.s.
6
• Członkowie zarządu spółki
• Osoby odpowiedzialne za sprawy finansowe spółki, w tym m.in.
- dyrektor finansowy
- główny księgowy
- osoba odpowiedzialna za przygotowanie rocznych sprawozdań finansowych
- oraz osoba odpowiedzialna za przygotowanie deklaracji podatkowych
W praktyce do odpowiedzialności pociągani są najczęściej
Treść przepisu
Praktyka organów

7. Wzajemna relacja
postępowań podatkowych i
karnoskarbowych – praktyka
organów skarbowych i
śledczych

8. PwC
Wzajemna relacja postepowań podatkowych i karnoskarbowych –
praktyka organów skarbowych i śledczych
• Liczba wszczynanych kontroli z roku na rok spada (rezultat m.in. prac analitycznych
podejmowanych przed podjęciem decyzji o wszczęciu)
• Specjalnie powołany podmiot na potrzeby analiz: Aplikacje Krytyczne sp. z o.o.
• Organy podatkowe wykorzystują do analizy w szczególności: JPK, CIT-TP/TP-R, STIR, Amadeus,
Infocredit, Royalty Source Database, Royalty Stats Database
Wewnętrzne analizy organu podatkowego na potrzeby typowania do kontroli
Analizy / typowanie
do kontroli
„Zmiany organizacyjne i legislacyjne
wprowadzone w ostatnich 3 latach
oraz wdrożenie zaawansowanych
informatycznych narzędzi
usprawniających typowanie
podmiotów do kontroli i samą
realizację działań kontrolnych,
wpłynęły na zmniejszenie liczby
kontroli. Aktualnie kontrola jest jednym
z elementów całego systemu
kompleksowych działań KAS
uszczelniających system podatkowy.
Ten spójny system tworzą działania
analityczne, czynności
sprawdzające, kontrole podatkowe,
kontrole celno-skarbowe
i postępowania przygotowawcze” –
podsumowuje zastępca szefa KAS
Piotr Dziedzic
31.01.2020
https://www.gov.pl/web/kas/kas-
zmniejszyla-liczbe-kontroli
Czynności
sprawdzające
W ramach czynności sprawdzających organ podatkowy wzywa podatników w szczególności do:
• przedłożenia bieżącej dokumentacji dokumentacji podatkowej
• wstępnego wyjaśnienia przyczyn wystąpienia straty podatkowej lub zmniejszenia dochodu (mimo
równoczesnego wzrostu przychodów)
Wstępne zapytanie w ramach czynności sprawdzających
Wydanie decyzji wymiarowej ustalającej nieprawidłowości w kwocie zadeklarowanego podatku
=
zaległość podatkowa + odsetki za zwłokę + odpowiedzialność karna skarbowa
Wszczęcie kontroli
• pełna i kompleksowa weryfikacja rozliczeń podatkowych podatnika z wykorzystaniem zaawansowanych
narzędzi informatycznych
• szczegółowa analiza obszarów zidentyfikowanych w trakcie analizy ryzyka z wykorzystaniem
wszystkich dostępnych czynności dowodowych (analiza dokumentów, przesłuchania świadków,
weryfikacja rozliczeń u kontrahentów).
Wszczęcie kontroli w zakresie rozliczeń podatkowych
8

9. PwC
Potencjalna odpowiedzialność karnoskarbowa lub karna
9
W przypadku, w którym doszłoby do wyrządzenia szkody majątkowej po stronie spółki lub bezpośredniego narażenia spółki na wystąpienie takiej szkody,
osoby zobowiązane do zajmowania się sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą spółki mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności karnej
za działanie na szkodę spółki (art. 296 k.k.).
Naruszenie przepisów dotyczących
obowiązku rzetelnego prowadzenia ksiąg
podatkowych
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA SKARBOWA na podstawie art. 61 k.k.s i art. 62 k.k.s.
Kto nierzetelnie prowadzi księgę, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych. W wypadku mniejszej wagi, sprawca
takiego czynu zabronionego podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Karze określonej jak za wykroczenie
skarbowe podlega także ten, kto wadliwie prowadzi księgę.
Kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania,
podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA SKARBOWA na podstawie art. 83 k.k.s.
Kto osobie uprawnionej do przeprowadzenia czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej,
audytu lub czynności audytowych udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej, w szczególności kto wbrew
żądaniu tej osoby nie okazuje księgi lub innego dokumentu dotyczącego prowadzonej działalności gospodarczej lub księgę
lub inny dokument niszczy, uszkadza, czyni bezużytecznymi, ukrywa lub usuwa, podlega karze grzywny do 720 stawek
dziennych.
Naruszenie obowiązków kontrolowanego
i ryzyko zarzutów utrudniania kontroli
Złożenie zeznania podatkowego
wykazującego nieprawidłową wysokość
zobowiązania podatkowego, co może
skutkować zaniżeniem podatku i
narażeniem należności publicznoprawnej
na uszczuplenie
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA OSZUSTWO SKARBOWE I BEZPODSTAWNY ZWROT PODATKU (art. 56 k.k.s. i art. 76
k.k.s.)
Podatnik, który składając organowi podatkowemu, innemu uprawnionemu organowi lub płatnikowi deklarację lub
oświadczenie, podaje nieprawdę lub zataja prawdę albo nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi
danych, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze
pozbawienia wolności (do 5 lat), albo obu tym karom łącznie.
Kto przez podanie danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym lub zatajenie rzeczywistego stanu rzeczy wprowadza w
błąd właściwy organ narażając na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej, w szczególności podatku
naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, podatku akcyzowym, zwrot nadpłaty lub jej zaliczenie
na poczet zaległości podatkowej lub bieżących albo przyszłych zobowiązań podatkowych, podlega karze grzywny do 720
stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.

10. PwC
Schemat postępowania organów
10
Czynności dowodowe
1) Przesłuchania przedstawicieli
Spółki;
2) Analiza dokumentacji
zgromadzonej w postępowaniu
podatkowym;
3) Uzupełnienie dokumentacji.
Zawiadomienie Spółki o wszczęciu
postępowania karnoskarbowego
w sprawie
Przedstawienie zarzutów
przedstawicielom Spółki
LUB
Zawieszenie postępowania
w oczekiwaniu na wynik
postępowania podatkowego/
sądowoadministracyjnego
Postępowanie przygotowawcze (karnoskarbowe)
Postępowanie
podatkowe/sądowoadministracyjne
(toczące się lub zakończone)
wszczęcie postępowania karnoskarbowego w sprawie
(problem instrumentalnego wszczynania postępowań KKS)

11. Wpływ ostatnich nowelizacji
KKS na praktykę organów –
aktualne doświadczenia w
postępowaniach
karnoskarbowych związanych
m.in. z zagadnieniami z
obszaru WHT, MDR i TP

12. PwC
Potencjalna odpowiedzialność karna skarbowa lub karna
WHT, MDR, TP
12
Naruszenie obowiązków związanych z
przekazywaniem informacji dotyczących
schematów podatkowych – MDR (brak
raportowania, raportowanie po terminie)
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA SKARBOWA na podstawie art. 80f k.k.s.
Kto wbrew obowiązkowi:
1) nie przekazuje właściwemu organowi informacji o schemacie podatkowym albo przekazuje informacje po terminie,
2) nie przekazuje właściwemu organowi danych dotyczących podmiotów, którym udostępniono standaryzowany schemat
podatkowy, albo przekazuje je po terminie,
podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA SKARBOWA na podstawie art. 56d k.k.s.
Kto podaje nieprawdę lub zataja prawdę składając:
➢ oświadczenie o dochowaniu należytej staranności przy weryfikacji przesłanek zastosowania obniżonej stawki lub
zwolnienia,
➢ oświadczenie o przeprowadzeniu weryfikacji i posiadaniu dokumentów świadczących o zasadności zastosowania
obniżonej stawki lub zwolnienia,
➢ oświadczenie załączane do wniosku o zwrot WHT, o zgodności z prawdą okoliczności podanych we wniosku,
➢ wniosek o wydanie opinii o zastosowaniu przez płatnika zwolnienia z poboru zryczałtowanego podatku dochodowego
podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.
Podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w
oświadczeniach i wnioskach dotyczących
rozliczenia podatku u źródła (WHT)
Naruszenie przepisów dotyczących
składania oświadczeń o sporządzeniu
lokalnej dokumentacji cen transferowych
(TP)
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA SKARBOWA na podstawie art. 56c k.k.s.
Kto wbrew obowiązkowi nie składa właściwemu organowi podatkowemu oświadczenia o sporządzeniu lokalnej
dokumentacji cen transferowych albo składa to oświadczenie po terminie lub poświadcza w nim informacje niezgodne ze
stanem rzeczywistym, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych.

13. PwC
Sankcje
13
❖ Grzywna określona kwotowo
od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości
minimalnego wynagrodzenia
(tj. 260- 52 000 zł w 2020 r.),
chyba że kodeks stanowi inaczej.
❖ Mandat karny: kara grzywny w granicach
nieprzekraczających podwójnej wysokości
minimalnego wynagrodzenia (tj. 5200 zł)
+ możliwość nadzwyczajnego złagodzenia lub obostrzenia kary
(np. gdy sprawca popełnia umyślnie przestępstwo skarbowe,
powodując uszczuplenie należności publicznoprawnej dużej wartości
(500 x minimalne wynagrodzenie)
❖ Grzywna w stawkach dziennych
(10-720 stawek dziennych,
1 stawka dzienna: od jednej trzydziestej części
minimalnego wynagrodzenia do jej czterystukrotności,
w 2020 r. stawka dzienna między 87 a 34 800zł,
maksymalna grzywna to ponad 25 mln zł)
❖ Ograniczenie wolności- 1 miesiąc do 2 lat (bardzo
rzadko orzekane w praktyce)
❖ Pozbawienie wolności- od 5 dni do 5 lat
WYKROCZENIA SKARBOWE PRZESTĘPSTWA SKARBOWE

14. PwC
Co zrobić w przypadku
zidentyfikowania nieprawidłowości
w rozliczeniach?
14
Nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe
sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym
organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w
szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.
Warunki skuteczności
czynnego żalu
Czynny żal z art. 16 k.k.s.
Od 31 marca 2020 roku wprowadzono możliwość zawiadomienia o
popełnieniu czynu zabronionego (tzw. czynnego żalu) w formie elektronicznej.

15. PwC
Warunki skuteczności czynnego żalu
15
Uiszczenie w całości należności
publicznoprawnej uszczuplonej
popełnionym czynem zabronionym
w terminie wyznaczonym przez
uprawniony organ postępowania
Złożenie zawiadomienia zanim organ
ścigania miał już wyraźnie
udokumentowaną wiadomość o
popełnieniu czynu lub przed
rozpoczęciem przez organ ścigania
czynności służbowej, w szczególności
przeszukania, czynności sprawdzającej
lub kontroli zmierzającej do ujawnienia
przestępstwa skarbowego lub
wykroczenia skarbowego, chyba że
czynność ta nie dostarczyła podstaw do
wszczęcia postępowania o ten czyn
zabroniony
Czynnego żalu nie stosuje się wobec
sprawcy, który:
1) kierował wykonaniem ujawnionego czynu
zabronionego;
2) wykorzystując uzależnienie innej osoby od
siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego
czynu zabronionego;
3) zorganizował grupę albo związek mający
na celu popełnienie przestępstwa
skarbowego albo taką grupą lub związkiem
kierował,
4) nakłaniał inną osobę do popełnienia
przestępstwa skarbowego lub wykroczenia
skarbowego w celu skierowania przeciwko
niej postępowania o ten czyn zabroniony.
Prymat restytucji nad represją

16. PwC
Korekta deklaracji – czynny żal z art. 16a k.k.s.
16
Nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, kto złożył prawnie skuteczną, w rozumieniu
przepisów ustawy - Ordynacja podatkowa albo w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej
Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2018 r. poz. 508, z późn. zm.), korektę deklaracji podatkowej i w całości uiścił,
niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawną uszczuploną lub
narażoną na uszczuplenie.
Zgodnie z art. 81b § 1 Ordynacji podatkowej korekta deklaracji podatkowej jest prawnie nieskuteczna (a zatem nie
wywoła skutków prawnych w rozumieniu art. 16a k.k.s.), jeżeli zostanie złożona w trakcie trwania kontroli podatkowej lub
postępowania podatkowego/postępowania kontrolnego, jak również w zakresie objętym decyzją określającą wysokość
zobowiązania podatkowego. Korekta może być jednak złożona po zakończeniu postępowania kontrolnego lub kontroli
celno-skarbowej i w takim przypadku uznawana jest ona za prawnie skuteczną.
Dla skorzystania z dobrodziejstwa bezkarności na gruncie art. 16a k.k.s. koniecznym jest zatem:
1) złożenie prawnie skutecznej (w świetle przepisów podatkowych) korekty deklaracji podatkowej, oraz
2) uiszczenie w całości należności publicznoprawnej uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie.
§
UWAGA: Dotyczy wyłącznie przestępstw i wykroczeń skarbowych związanych ze składaniem deklaracji podatkowych!

17. Wewnętrzne
mechanizmy
minimalizowania ryzyka

18. PwC
Jak minimalizować ryzyko odpowiedzialności karnoskarbowej oraz
karnej za nieprawidłowości w rozliczeniach podatkowych?
18
Przemyślana polityka podatkowa
(opracowanie i wdrożenie polityki podatkowej, pozwalającej uporządkować zasady rozliczeń podatkowych spółki)1
Przygotowanie tzw. defence file2
Dokumentacja kluczowych czynności dokonywanych w związku z rozliczeniami podatkowymi3
Kolegialność decydowania o kluczowych sprawach finansowych4
Opracowanie procedury na wypadek kontroli organów w siedzibie spółki, szkolenia z zakresu prawa karnego i prawa karnego
skarbowego przygotowujące na kontrole oraz ewentualne czynności procesowe w toku postępowania karnoskarbowego
5

19. Dziękujemy
© 2020 PricewaterhouseCoopers Polska Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa. Wszystkie prawa zastrzeżone. W tym dokumencie nazwa „PwC” odnosi
się do PricewaterhouseCoopers Polska Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa, firmy wchodzącej w skład sieci PricewaterhouseCoopers International
Limited, z których każda stanowi odrębny i niezależny podmiot prawny.
Dr Michał Rams
Adwokat, Lider Zespołu White Collar Crime,
PwC
519 506 859
michał.rams@pwc.com
Radosław Pawlak
Adwokat, Zespół Sporów Podatkowych,
PwC
​519 507 178
​radoslaw.pawlak@pwc.com