เทคนิคปฏิบัติการทางเคมี M4

LOGO
www.themegallery.com
โรงเรียนเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระศรีนครินทร์
กาญจนบุรี
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์
รายวิชา เทคนิคปฏิบัติการวิทยาศาสตร์1 ( ว ว30286)
เรื่อง เทคนิคปฏิบัติการทางเคมี
โดยครูสุกัญญา นาคอ้น

อุปกรณ์วัดปริมาตรของของเหลวที่สาคัญได้แก่ ขวดปริมาตร บิวเรตต์ ปิเปตต์ และกระบอกตวง เมื่อใส่ของเหลวลงในอุปกรณ์วัดปริมาตร เหล่านี้ ระดับของเหลวตอนบนจะมีลักษณะโค้งเว้าเกิดขึ้น ส่วนโค้งเว้านี้เกิด จากแรงดึงดูดผิวระหว่างผิวแก้วกับของเหลว

หลักในการอ่านปริมาตรของของเหลวที่ถูกต้องในอุปกรณ์วัด ปริมาตรเหล่านี้ก็คือ จะต้องให้ สายตาอยู่ในระดับเดียวกันกับจุดต่าสุดของส่วน โค้งเว้า

ตาแหน่งของระดับสายตาในการอ่านปริมาตร มีความสาคัญต่อค่าที่ ได้จากการอ่านปริมาตรมาก
1. ถ้าระดับสายตาอยู่เหนือส่วนโค้งเว้าต่าสุดของของเหลว ปริมาตรที่อ่านได้จะมากกว่า ปริมาตรจริง
2. ถ้าระดับสายตาอยู่ในระดับเดียวกันกับส่วนโค้งเว้าต่าสุดของของเหลว ปริมาตรที่อ่าน ได้จะมีค่าถูกต้อง
3. ถ้าระดับสายตาอยู่ต่ากว่าส่วนโค้งเว้าต่าสุดของของเหลว ปริมาตรที่อ่านได้จะน้อย กว่าปริมาตรจริง

เทคนิคการใช้บิวเรตต์
บิวเรตต์เป็นอุปกรณ์วัดปริมาตร ที่มีลักษณะคล้ายกับ Measuring pipet คือมีขีดบอกปริมาตรต่าง ๆ ไว้ บิวเรตต์มีหลายขนาด ดังนั้นเมื่อจะนา บิวเรตต์ไปใช้จึงควรเลือกให้เหมาะสม กับลักษณะของงานที่จะนาไปใช้ด้วย

เทคนิคการใช้บิวเรตต์
ก่อนใช้บิวเรตต์จะต้องล้างให้ สะอาด และต้องตรวจดูก๊อก สาหรับ
ไขให้สารละลายไหลด้วยว่า อยู่ในสภาพที่ ใช้งานได้ดีหรือไม่

เทคนิคการใช้บิวเรตต์ที่ถูกต้องควรปฏิบัติดังนี้
1. ก่อนนาบิวเรตต์ไปใช้ต้องล้างบิวเรตต์ให้สะอาดด้วยสาร ซักฟอกหรือสารละลาย ทาความสะอาด ล้างให้สะอาดด้วย น้าประปาแล้วล้างด้วยน้ากลั่นอีก 2-3 ครั้ง
2. ล้างบิวเรตต์ด้วยสารละลายที่จะใช้เพียงเล็กน้อยอีก 2-3 ครั้ง แล้วปล่อยให้สารละลาย นี้ไหลออกทางปลายบิวเรตต์

3. ก่อนเทสารละลายลงในบิวเรตต์ต้องปิดบิวเรตต์ก่อนเสมอ และเท สารละลายลงในบิวเรตต์โดยผ่านทางกรวยกรอง ให้มีปริมาตรเหนือขีดศูนย์ เล็กน้อย และปรับให้ปริมาตรของสารละลายอยู่ที่ขีดศูนย์พอดี (ที่บริเวณ ปลายบิวเรตต์จะต้องไม่มีฟองอากาศเหลืออยู่ หากมีฟองอากาศจะต้องเปิด ก๊อกให้สารละลายไล่อากาศออกไปจนหมด)
4. ถ้าปลายบิวเรตต์มีหยดน้าของสารละลายติดอยู่ ต้องเอาออกโดย ให้ปลายบิวเรตต์แตะกับบีกเกอร์หยดน้าก็จะไหลออกไป

5. การจับปลายบิวเรตต์ที่ถูกต้อง(ดังภาพ) หากใช้บิวเรตต์เพื่อการไทเทรต หรือการถ่ายเทสารในบิวเรตต์ลงสู่ภาชนะที่รองรับจะต้องให้ปลายบิวเรตต์อยู่ ในภาชนะนั้น ทั้งนี้เพื่อไม่ให้สารละลายหก

X

6. เมื่อปล่อยสารละลายออกจากบิวเรตต์จนสารละลายลดลงถึงขีด บอกปริมาตรสุดท้ายของบิวเรตต์นั้น ๆ ต้องรีบปิดบิวเรตต์ทันที หากปล่อยให้สารละลายเลยขีดบอกปริมาตรสุดท้ายลงมา จะไม่ ทราบปริมาตรที่แน่นอนของสารละลายที่ผ่านบิวเรตต์ลงมา
ในกรณีที่ต้องใช้สารละลายที่มีจานวนมาก และใช้บิวเรตต์ในการถ่ายเท?

เทคนิคการใช้ปิเปต
1.ก่อนใช้ปิเปตต้องมีการทาความสะอาด โดยดูดน้ากลั่นเข้าไปจนเกือบเต็ม แล้ว ปล่อยให้ไหลออกมาจนหมด สังเกตดู ว่าถ้าไม่มีหยดน้าเกาะติดอยู่ภายใน แสดงว่าปิเปตสะอาดดีแล้ว

2. เมื่อจะนาปิเปตที่เปียกไปใช้วัดปริมาตร ต้องล้างปิเปตด้วย สารละลายที่จะวัด 2-3 ครั้ง โดยใช้สารละลายครั้งละเล็กน้อยและให้ สารละลายถูกผิวแก้วโดยทั่วถึง แล้วเช็ดปลายปิเปตด้วยกระดาษ tissue ที่สะอาด
3. จุ่มปลายปิเปตลงในสารละลายที่จะวัดปริมาตร โดยที่ปลายปิเปตอยู่ ต่ากว่าระดับสารละลายตลอดเวลาที่ทาการดูด

4. ใช้เครื่องดูดหรือกระเปาะยางดูดสารละลายเข้าไปใน
ปิเปตอย่างช้าๆ จนกระทั่งสารละลายขึ้นมาอยู่เหนือขีดบอกปริมาตร และใช้นิ้วชี้ปิดปลายปิเปตให้แน่นโดยทันที จับก้านปิเปตด้วย นิ้วหัวแม่มือและนิ้วกลาง (ไม่ควรใช้ปากดูด ถ้าสารละลายนั้นเป็นสารที่ มีพิษ หรือเป็นกรดแก่ ด่างแก่ ต้องใช้เครื่องดูดหรือกระเปาะยางต่อ ตอนบนของปิเปต)

5. จับปิเปตให้ตั้งตรงแล้วค่อยๆ ผ่อนนิ้วชี้เพื่อให้สารละลายที่เกินขีดบอก ปริมาตรไหลออกไปจนกระทั่งส่วนเว้าต่าสุดของสารละลายแตะกับขีดบอก ปริมาตรพอดี ปิดแน่นด้วยนิ้วชี้และ แตะปลายปิเปตกับข้างภาชนะที่ใส่ สารละลาย
6. ปล่อยสารละลายที่อยู่ในปิเปตลงในภาชนะที่เตรียมไว้โดยยกนิ้วชี้ขึ้น ให้สารละลายไหลลงตามปกติตามแรงโน้มถ่วงของโลกจนหมด แล้วแตะ ปลายปิเปตกับข้างภาชนะเพื่อให้สารละลายหยดสุดท้ายไหลลงสู่ภาชนะ

ข้อควรจา!!!!
1. การปรับปริมาตรของสารละลายให้อยู่ตรงขีดปริมาตรพอดีนั้น จะต้องไม่มีฟองอากาศเกิดขึ้น
2. ห้ามเป่าขณะทาการปล่อยสารละลายออกจากปิเปตอย่าเด็ดดาด เพราะการ เป่าจะทาให้ผนังด้านในของปิเปตสกปรก และยังทาให้สารละลายที่ติดอยู่กับ ผนังด้านในของ ปิเปตแต่ละครั้งแตกต่างกันด้วย ทาให้การวัดปริมาตรของ สารละลายที่วัดมีค่าไม่เท่ากันเมื่อได้มีการทดลองซ้า

3. หลังจากนาปิเปตไปใช้แล้ว จะต้องทาความสะอาดแล้วล้างด้วยน้ากลั่น หลายๆ ครั้ง

สามารถละลายได้ในตัวทาละลายแตกต่างกัน คุณสมบัติอันนี้จะ นามาใช้เป็นหลักในการแยกตัวละลายออกจากสารละลาย
ใช้อุปกรณ์ที่เรียกว่า กรวยแยก

1. ทาความสะอาดกรวยแยกที่ใช้ให้สะอาด สาหรับที่ก๊อกปิด เปิดให้ทาเช่นเดียวกับบิวเรตต์
2. เทสารละลายที่จะสกัดลงในกรวยแยก ไม่ควรใส่สารละลายมากเกินไป

3. เติมตัวทาละลายที่ใช้ในการสกัด แล้วปิดจุกให้แน่น
4. เขย่ากรวยแยกเบา ๆ ในแนวนอน แล้วเปิด ก๊อกเป็นครั้งคราวหลังจากหยุดเขย่าเพื่อลด แรงดันภายในกรวยแยก

5. นากรวยแยกไปตั้งในแนวดิ่งบนที่ยึดวงแหวน เพื่อให้ สารละลายแยกเป็น 2 ชั้น เอาจุกที่ปิดออก

6. เปิดก๊อกให้สารละลายที่อยู่ชั้นล่างไหลลงในภาชนะรองรับ อย่างช้า ๆ
7. ทาซ้า โดยเริ่มตั้งแต่ขั้นที่ 3
8. นาสารละลายที่สกัดออกมารวมกันจะเป็นสารที่สกัดได้ ทั้งหมด

1. ยึดวงแหวนกับกรวยแยกจึงควรกั้นด้วยยาง
ข้อควรระวัง !!!
2. ก๊อกกรวยแยกจะต้องปิดให้อยู่ในตาแหน่งเดิม ก่อนที่จะตั้ง กรวยแยก ให้อยู่ใน ตาแหน่งปกติ และควรระมัดระวังในการวาง กรวยแยกบนที่ยึดวงแหวนด้วย

3. ลดความดันโดยขณะเขย่ากรวยแยก มือทั้งสองจะต้องจับกรวยแยกให้ มีลักษณะดังภาพ คือมือหนึ่งจับที่ก๊อกปิดเปิด อีกมือหนึ่งจับที่จุกปิดเปิด ของกรวยแยกค่อย ๆ เปิดก๊อกเพื่อให้ความดันภายในออกไป

4. เมื่อแยกชั้นของของเหลวชั้นล่างในกรวยแยกออกมาแล้ว ตรงรอยต่อระหว่างชั้น ทั้งสองไม่สามารถจะแยกออกจากกันได้ อย่างเด็ดขาด ส่วนนี้จึงมีของเหลวทั้ง 2 ชนิดปนกันอยู่ต้อง นามาแยกออกจากกันโดยการกรองเมื่อการสกัดได้สิ้นสุดลงแล้ว

เทคนิคการไทเทรต
การไทเทรตเป็นการวิเคราะห์หา ความเข้มข้นของสารละลายที่ยังไม่ ทราบความเข้มข้นจากสารละลายที่ ทราบความเข้มข้นแล้วหรือที่เรียกกันว่า สารละลายมาตรฐาน อุปกรณ์ที่ใช้ในการ ไทเทรตก็คือบิวเรตต์ ตามปกติจะบรรจุ สารละลายที่ต้องการหาความเข้มข้นลง ในบิวเรตต์ ส่วนสารละลายมาตรฐาน บรรจุอยู่ในขวดรูปชมพู่

1. ล้างบิวเรตต์ให้สะอาดแล้วตั้ง บิวเรตต์ให้มีลักษณะดังภาพ
2. เติมสารละลายที่ต้องการจะหาความ เข้มข้นลงในบิวเรตต์ (ใช้กรวยกรอง) ให้ มีปริมาตรเหนือขีดศูนย์เล็กน้อย

3. ปล่อยสารละลายออกทางปลายบิวเรตต์ลงในบีกเกอร์เพื่อไล่ฟองอากาศ ที่อยู่ทางปลายบิวเรตต์ออกไปให้หมด แล้วปรับระดับสารละลายในบิวเรตต์ ให้อยู่ตรงขีดศูนย์พอดี
4. ใช้ปิเปตต์ดูดสารละลายมาตรฐานตามปริมาตรที่ต้องการใส่ลงใน
ขวดรูปชมพู่ แล้วหยดอินดิเคเตอร์ 2-3 หยดเพื่อใช้เป็นตัวบอกจุดยุติ
5. หยดสารละลายในบิวเรตต์ลงในขวดรูปชมพู่อย่างช้า ๆ พร้อมทั้งแกว่ง ชวดรูปชมพู่ด้วยมือขวาให้วนไปในทิศทางเดียวกัน จนกระทั่งถึงจุดยุติ

1.การจับบิวเรตต์เพื่อปล่อยสารละลายออกจากบิวเรตต์ คือจับ บิวเรตต์ด้วยมือซ้าย จับขวดรูปชมพู่ด้วยมือขวาขณะไทเทรต ปลายบิวเรตต์จะต้องจุ่มอยู่ในปากขวดรูปชมพู่

2. ขณะไทเทรตควรใช้กระดาษสีขาววางไว้ใต้ชวดรูปชมพู่ เพื่อให้สังเกตการเปลี่ยนแปลง สีได้อย่างชัดเจน
3. ในระหว่างการไทเทรตควรมีการล้างผนังด้านในของขวดรูปชมพู่ เพื่อให้เนื้อสารที่ติดอยู่ข้าง ๆ ไหลลงไปทาปฏิกิริยากันอย่างสมบูรณ์
กระดาษสีขาว

เมื่อของเหลวอยู่ในหลอดทดลอง ควรปฏิบัติดังนี้
1.ปริมาตรของของเหลวไม่ควรเกินครึ่งหนึ่งของหลอดทดลอง
2. ถือหลอดทดลองด้วยที่จับหลอดทดลอง อย่าจับหลอด ทดลองด้วยนิ้วมือโดยตรง
เทคนิคการให้ความร้อนของเหลวหรือ สารละลายที่ไม่ติดไฟ

3. นาหลอดทดลองไปให้ความร้อนโดยตรงจากเปลวไฟ ควรใช้เปลวไฟอ่อน ๆ และเอียง หลอดทดลองเล็กน้อย พยายามให้ส่วนที่เป็นของเหลวในหลอดทดลองถูกเปลว ไฟทีละน้อย พร้อมแกว่งหลอดทดลองไปมา

ข้อควรระวัง
1. ขณะให้ความร้อนหลอดทดลองจะต้องหันปาก หลอดทดลองออกจากตัวเรา และชี้ไป ในทิศทางที่ไม่มี ผู้อื่น หรือสิ่งของอยู่ใกล้ ๆ
2. อย่าก้มดูของเหลวในหลอดทดลองขณะกาลังให้ ความร้อนเป็นอันขาด เพราะถ้าของ เหลวพุ่งออกมาอาจ เป็นอันตรายต่อใบหน้าและนัยน์ตาได้

3. ขณะให้ความร้อนแก่ของเหลวในหลอดทดลอง ต้อง แกว่งหลอดทดลองไปด้วยเพื่อให้ ของเหลวในหลอด ทดลองเคลื่อนไหวและได้รับความร้อนเท่าเทียมกันทุกส่วน และยังช่วยป้องกันของเหลวพุ่งออกมาด้วย

ของเหลวอยู่ในบีกเกอร์หรือขวดรูปชมพู่ ควรปฏิบัติดังนี้
1. นาบีกเกอร์ตั้งบนตะแกงลวด ซึ่งวางอยู่ บนสามขาหรือที่ยึดวงแหวน
2. ให้ความร้อนโดยใช้ตะเกียงแก๊ส

เทคนิคการนาสารที่เป็นของแข็งออกจากขวด
วิธีที่ 1 วิธีนี้ใช้กับขวดที่ด้านในของจุกปิดมีช่องว่างสามารถใส่สารได้ มีวิธีทาดังนี้
1. เอียงขวดในตาแหน่งที่เหมาะสมแล้วหมุนขวดไปมาเพื่อให้สารเข้าไปในช่องว่างของ จุกขวด ถ้าของแข็งในขวดนั้นติดแน่นอาจต้องเขย่าขวดเบา ๆ เพื่อให้พื้นผิวของ ของแข็งนั้นแตกออกหรืออาจจะเปิดฝาขวดออกก่อนแล้วใช้ช้อนที่สะอาดขูดให้พื้นผิว ของสารแตกออกก่อนก็ได้

2. ถือขวดในตาแหน่งที่ เหมาะสม ระวังอย่าให้สาร หก เมื่อเปิดจุกขวดออกซึ่ง ในจุกจะมีสารอยู่ด้วย

3. วางขวดใส่สารลงบนโต๊ะ เอียงจุกขวดเพื่อเทสารออก อาจใช้ ดินสอหรือนิ้วมือเคาะที่ จุกขวด เพื่อให้สารนั้นหล่นลงมายังภาชนะ รองรับ หรือใช้ช้อนตวงขนาดเล็กตักออกก็ได้

4. ทาซ้าจนกว่าจะได้ปริมาณของสารตามต้องการ
5. เมื่อได้ปริมาณของสารตามที่ต้องการแล้ว หากมีสาร เหลืออยู่ในจุกขวดให้เทสาร กลับ เข้าไว้ในขวดได้ เพราะสาร ที่เหลือนี้ไม่ได้สัมผัสกับสิ่งหนึ่งสิ่งใดเลยจึงมีความบริสุทธิ์ เหมือนเดิม
6. ปิดจุกขวด

วิธีที่ 2 วิธีนี้ใช้กับขวดด้านในไม่มีช่องว่างที่จะใส่สารได้ ในกรณีนี้ จาเป็นจะต้องใช้ช้อนตวง ตักสารออกมาจากขวดมีวิธีการดังนี้
1. หมุนจุกขวดเบา ๆ เพื่อให้หลวมแล้วเปิดออก ถ้าจุกขวดมีส่วนบน แบนเรียบให้วาง หงายบนพื้นโต๊ะที่เรียบและสะอาด แต่ถ้าจุกขวดมี ลักษณะอื่นห้ามวางจุกขวดลงบนโต๊ะอย่างเด็ดขาด จะต้องถือจุกขวดไว้
2. ใช้ช้อนตวงที่สะอาดตักสารออกจากขวด

3. ถือช้อนที่มีสารออกจากขวดเบา ๆ เพื่อไม่ให้สารหกนามาใส่ ภาชนะที่รองรับจนได้ปริมาณตามต้องการ
4. ปิดจุกขวด

วิธีที่ 3 ในกรณีที่ไม่สามารถจะใช้วิธีที่ 1 และวิธีที่ 2 เพื่อนาสารที่เป็น ของแข็งออกจากขวด ได้ก็อาจใช้วิธีที่ 3 ซึ่งมีวิธีทาเป็นขั้น ๆ ดังนี้
1. ทาให้ขวดใส่สารสะเทือนเล็กน้อย โดยการเคาะเบา ๆ กับพื้น โต๊ะเพื่อให้สารในขวดเคลื่อนไหวและเกาะกันอย่างหลวม ๆ
2. เปิดจุกขวดและวางจุกขวดหงายขึ้นบนพื้นที่เรียบและสะอาด
3. ยกขวดใส่สารขึ้นเหนือภาชนะที่จะใส่สารเอียงขวดสารแล้วหมุนขวด ไปมา เพื่อให้สารตกลงมายังภาชนะที่รองรับจนได้ปริมาณตามต้องการ

เทคนิคการเทของเหลวหรือ สารละลายออกจากขวด
1. การจับขวดสารละลายควรจับทางด้านที่มีป้ายบอกความเข้มข้นหรือ บอกชื่อสารในขวด แล้วเทสารละลายออกจากขวดทางด้านตรงข้ามกับ ป้าย ทั้งนี้เพื่อป้องกันไม่ให้สารละลายไหลลงมาถูกป้าย
2. หมุนจุกขวดเบา ๆ เพื่อทาให้จุกขวดหลวม

3. เปิดจุกขวดออก ถ้าจุกขวดนั้นมีส่วนบนแบนเรียบก็วางหงายขึ้น ถ้าจุกขวดเป็นยอดแหลมหรือมีส่วนที่ยาวออกมาให้ถือโดยให้ส่วน ที่เป็นยอดแหลมหรือส่วนที่ยาวออกมานี้อยู่ระหว่างนิ้วชี้กับนิ้วกลาง หงายมือขึ้นใช้นิ้วทั้งสองคีบส่วนที่เป็นยอดแหลม แล้วใช้ฝ่ามือจับ ขวดไว้

4. เมื่อเทของเหลวหรือสารละลายได้ตามต้องการแล้ว ก่อนที่จะเอาขวด สารออก ควรให้ปากขวดตรงบริเวณที่สารละลายนั้นไหลออกมาแตะกับ อุปกรณ์ที่รองรับสารละลายก่อน เพื่อป้องกันมิให้สารละลายไหลลงมา ข้างขวดเพราะจะทาให้เปรอะเปื้อนได้
5. ปิดจุกขวดทันที และอย่าหลงลืมวางจุกขวดไว้บนโต๊ะอย่างเด็ดขาด

เทคนิคการล้างเครื่องแก้ว ที่ใช้ในหลอดทดลอง
1. ต้องทาความสะอาดเครื่องแก้วนั้นทันทีหลังจากนาไปใช้งานแล้ว เพื่อให้เครื่องแก้ว แห้งก่อนที่จะนาไปใช้งานในครั้งต่อไป
2.การทาความสะอาดเครื่องแก้ว ต้องทาด้วยความระมัดระวัง โดยเฉพาะอย่างยิ่งเครื่อง แก้วที่มีลักษณะเป็นก้านยาว เช่น ขวดวัด ปริมาตร ปิเปตต์ บิวเรตต์ ฯลฯ

3. ต้องล้างสบู่ สารซักฟอกหรือสารละลายทาความสะอาดออกให้หมด
4.การล้างเครื่องแก้วที่ใช้ในห้องปฏิบัติการทั่ว ๆ ไป ในขั้นสุดท้ายต้อง ล้างด้วยน้ากลั่นอีก 1-2 ครั้ง ถ้าเครื่องแก้วนั้นสะอาดจะสังเกตเห็นน้าที่ พื้นผิวเครื่องแก้วเปียกสม่าเสมอเป็นแบบเดียวกัน แต่ถ้าเครื่องแก้วยังไม่ สะอาด จะสังเกตเห็นเป็นหยดน้ามาเกาะข้างเครื่องแก้วนั้น

5. การใช้แปลงล้างเครื่องแก้วต้องระมัดระวังให้มาก เพราะก้านแปรง เป็นโลหะอาจทาให้ เครื่องแก้วนั้นแตกได้ แปรงล้างเครื่องแก้วมีหลาย ชนิด หลายขนาด จะต้องเลือกใช้ให้เหมาะสมกับลักษณะของเครื่องแก้ว

การล้างเครื่องแก้วโดยใช้แปรงถู อย่าถูแรงเกินไป เนื่องจากก้าน แปรงเป็นโลหะเมื่อไปกระทบกับแก้วอาจทาให้แตกและเกิด อันตรายได้

เทคนิคการทาความสะอาดเครื่องแก้ว ที่ใช้ในการทดลอง
การทาความสะอาดเครื่องแก้วที่ใช้วัดปริมาตร
ให้ล้างด้วยสารละลายสารซักฟอกหรือสารละลายทาความสะอาด แล้วล้างด้วยน้ากลั่นประมาณ 3 ครั้ง
ตั้งเครื่องแก้วทิ้งไว้ให้แห้งที่อุณหภูมิห้อง อย่านาใส่ในเตาอบที่ร้อน
ลักษณะผิวของเครื่องแก้วที่เปียกน้าจะดูเรียบเมื่อเครื่องแก้วนั้นสะอาด
แต่ถ้ามีลักษณะเป็นหยดน้าแสดงว่ายังสกปรกต้องนาไปล้างใหม่

เทคนิคปฏิบัติการทางเคมี M4

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

More from พัน พัน

More from พัน พัน (20)

เทคนิคปฏิบัติการทางเคมี M4