Hình ảnh CT về bệnh lý phổi

1. Hình aûnh CT
beänh lyù NGÖÏC
Bs. Leâ Vaên Phöôùc
Bs.Phaïm Ngoïc Hoa
Khoa Chaån ñoaùn hình aûnh
Bv Chôï Raãy

2. CHÆ ÑÒNH CT NGÖÏC
 Ñaùnh giaù caùc baát thöôøng phaùt hieän treân X
quang qui öôùc
 Beänh lyù phoåi, trung thaát, maøng phoåi, thaønh
ngöïc
 Ñaùnh giaù giai ñoïan (staging) ung thö, phaùt hieän
di caên sôùm
 Phaân bieät caùc beänh lyù: vieâm, u..
 Ñaùnh giaù beänh lyù maïch maùu
 Höôùng daãn sinh thieát, can thieäp
CHÆ ÑÒNH ROÄNG
RAÕI

3. KYÕ THUAÄT KHAÛO SAÙT
 CT thöôøng/ xoaén oác
 Khoâng vaø coù caûn quang
 Cöõa soå nhu moâ/ cöõa soå
phoåi
 Taùi taïo 2D, 3D
 Kyõ thuaät CT ly giaûi cao
(HRCT)

4. Lymphoma
Phim coù caûn quang: Ñaùnh
giaù xaâm laán maïch maùu,
tính chaát baét caûn quang
cuûa toån thöông
Teratoma
Phim khoâng caûn quang:
Phaân bieät ñaäm ñoä
khaùc nhau: môõ, voâi,
moâ meàm
Khoâng caûn quang
(PL)
Coù caûn quang
(CE)

5. U phoåi xaâm laán trung
thaát
Cöõa soå moâ
meàm
Cöõa soå
phoåi
Daõn pheá
quaûn

6. Kyõ thuaät
(1)Ñoä daøy 1-2
mm
(2)Ñoä ly giaûi cao
(khoâng gian)
Chæ ñònh:
Caùc beänh lyù
pheá quaûn-
phoåi ñaëc
bieät beänh lyù
moâ keû, daõn
pheá quaûn Di caên phoåi / HRCT
KYÕ THUAÄT CT LY
GIAÛI CAO
(High resolution CT/HRCT)

7. Giaûi phaãu hình aûnh CT
TRUNG THAÁT-PHOÅI

8. 1. Khôùp öùc-ñoøn
2. Tónh maïch thaân caùnh tay ñaàu (T)
3. Cung ñoäng maïch chuû
4. Cöõa soå pheá chuû
5. Ñoäng maïch phoåi (T)
6. Thaân vaø ñoäng maïch phoåi (P)
7. Nhó (T)
8. Caùc buoàng tim
9. Khoang sau chaân hoøanh
CAÙC MAËT CAÉT CÔ BAÛN TRUNG
THAÁT

9. Ngang möùc khôùp öùc
ñoøn
•5 maïch maùu : 3 ñoäng maïch phiaù sau (döôùi ñoøn (s) caûnh (c),
thaân caùnh tay ñaàu (b) vaø 2 tónh maïch phiaù tröôùc thaân caùnh
tay ñaàu (P) vaø (T) (bv)
•Löu yù caùc beänh lyù: maïch maùu (phình-daõn maïch..), u, haïch

10. Ngang möùc tónh
maïch thaân caùnh
tay ñaàu (T)•Tónh maïch caùnh tay ñaàu
(T) (ibv) chaïy ngang – tröôùc,
qua (P) hôïp vôùi nhaùnh (P)
taïo tónh maïch chuû treân.
•Löu yù caùc beänh lyù: u,
haïch

11. Ngang möùc cung ñoäng maïch
chuû
•Cung ñoäng maïch chuû (ARCH) vaø tónh maïch chuû treân
(S) ngay beân (P). Phiaù tröôùc laø caáu truùc môõ hình tam
giaùc.

12. Ngang möùc cöõa soå pheá
chuû
•Cöõa soå pheá chuû: giöõa cung ñoäng maïch chuû vaø
ñoäng maïch phoåi (T) . Coù vaøi haïch nhoû vuøng naøy.
Tónh maïch Azygos chaïy sau, ra tröôùc caïnh (P) khí quaûn
vaøo tónh maïch chuû treân.
Av

13. Ngang möùc ñoäng maïch
phoåi (T)
•Ñoäng maïch phoåi (T) [LPA] taïo bôø (T) trung thaát.
•Löu yù caùc beänh lyù: maïch maùu (phình-thuyeân taéc
maïch ñoäng maïch phoåi..), haïch, u

14. Ngang möùc ñoäng maïch phoåi (P) vaø thaân
ñoäng maïch phoåi
•Ñoäng maïch phoåi (P) [RPA] töø thaân ñoäng maïch phoåi [MPA],
chaïy sang (P) phiaù sau ñoäng maïch chuû leân [AA]
•Löu yù caùc beänh lyù: maïch maùu (phình-thuyeân taéc maïch
ñoäng maïch phoåi..), haïch, u

15. Ngang möùc nhó (T)

16. Ngang möùc 4 buoàng
tim
•Thaáy caùc buoàng tim. Maøng ngoaøi tim taïo ñöôøng môø giöõa hai
lôùp môõ [M]
•Löu yù caùc beänh lyù: tim (huyeát khoái), haïch tröôùc tim, u thöïc
quaûn, coät soáng
M

17. Ngang möùc khoang sau chaân
hoøanh

18. CAÂY PHEÁ QUAÛN VAØ PHAÂN
THUØY PHOÅI
+CT cho chi tieát giaûi phaãu toát raát nhieàu so
vôùi X quang qui öôùc
+Phaân tích hình aûnh CT
-Caây pheá quaûn
-Phaân thuøy phoåi
-Raõnh maøng phoåi

20. Ngang möùc
cung ñoäng
maïch chuû
3
3
2
1/21
6

21. Möùc Carina
3
3
6
2
6
1/2

22. Möùc ñoäng
maïch phoåi T
3
3
6
6
1/2
2

23. Möùc ñoäng
maïch phoåi P
66
5
4
5
4

24. 66
5
4
5
4

25. Möùc nhó T
10
5
4
8
9
10
4
7/8
9

26. VAØI HÌNH AÛNH BEÄNH
LYÙ PHOÅI

27. Nguyeân nhaân: U, vieâm, nuùt
nhaày, vaät laï..
Hình aûnh CT
-Ñaäm ñoä moâ meàm, taêng quang
sau tieâm caûn quang (caùc maïch
maùu)
-Kheùp maïch maùu, keùo raõnh
maøng phoåi
-Keùo trung thaát, roán phoåi, cao
hoøanh, heïp khoaûng lieân söôøn
-Taêng thoâng khí buø tröø
-Caùc daïng xeïp caùc thuøy phoåi
Vai troø CT
-Ñaùnh giaù vò trí, möùc ñoä xeïp
-Tìm nguyeân nhaân (xeïp do u?)
XEÏP PHOÅI
Xeïp thuyø treân phoåi (T) do u phoåi, u
phía trong gaây loài bôø baát thöôøng,
ñaäm ñoä u giaûm so vôùi vuøng phoåi
xeïp.

28. Phaân loïai (Reid/1950)
-Daõn pheá quaûn hình truï (cylindrical)
-Daõn pheá quaûn hình chuøm (varicose)
-Daõn pheá quaûn hình tuùi (saccular)
Hình aûnh CT
-(1) Daøy thaønh vaø daõn loøng pheá quaûn (tram lines, signet ring,
string of pearls, grapes) (2) Thaáy pheá quaûn ôû ngoaïi bieân phoåi
(3) Nang coù möùc khí/ dòch (4) Loaïi daõn pheá quaûn
-Thay ñoåi xung quanh: xô, toå ong, roái loïan thoâng khí...
Vai troø CT:
-Chaån ñoaùn xaùc ñònh, kieåu loaïi, vò trí (1 hay nhieàu phaân thuyø,
1 hay 2 beân phoåi), möùc ñoä.
-Toån thöông phoåi keøm theo.
-CT raát giaù trò (ñaëc bieät HRCT) / Chuïp pheá quaûn chaån ñoaùn
hieän nay ít phoå bieán
DAÕN PHEÁ QUAÛN
( BRONCHIECTASIS)

29. Daõn pheá quaûn vôùi daáu hieäu voøng nhaãn (signet ring sign):
pheá quaûn lôùn hôn ñoäng maïch ñi keøm (bình thöôøng khi tæ soá
pheá quaûn/maïch maùu < 1.2)

30. Daõn pheá quaûn vôùi daáu hieäu ñöôøng ray ( ‘tram line’ sign):
do daõn pheá quaûn daïng truï khi pheá quaûn song song vôùi
maët caét .
Daøy thaønh pheá quaûn: ñöôøng kính trong cuaû pheá quaûn/

31. VIEÂM PHOÅI
Ñöôøng vaøo : Heä thoáng
khí-pheá quaûn, ñöôøng
maùu, tröïc tieáp (thaønh
ngöïc, maøng phoåi..)
Phaân loaïi: (1) Vieâm phoåi
thuøy (2)Pheá quaûn pheá
vieâm (3) Vieâm phoåi moâ
keû
Hình aûnh CT:
-Daïng ñaùm môø raõi raùc,
hôïp löu, air-bronchogam
(+/-)
Vieâm phoåi (pneumonia):
daïng ñaùm môø, coù air-
bronchogram.

32. ABSCESS PHOÅI (PULMONARY
ABSCESS)Nguyeân nhaân: Thöôøng laø
haäu quaûn vieâm phoåi (tuï
caàu, Klebsiella)
Hình CT
PL: Coù theå hieän dieän
möùc khí-dòch
CE: Taêng quang ngoaïi bieân
(thaønh oå abscess), khoâng
thaáy taêng quang trung taâm
(vuøng hoaïi töû)
Vai troø CT
-Vò trí, kích thöôùc, ñoä daøy
thaønh, toån thöông phoåi
lieân quan
-Chaån ñoaùn phaân bieät
Abscess phoåi: hình möïc dòch-khí,
coù taêng quang vieàn sau tieâm
caûn quang

33. Caùc daïng toån
thöông moâ keû
BEÄNH PHOÅI MOÂ KEÛ(INTERSTITIAL LUNG
DISEASES)
Daøy vaùch lieân tieåu thuøy, trôn
laùng +hình kính môø (ground
glass) ôû b/n suy tim sung huyeát

34. KHÍ THUÕNG PHOÅI
[EMPHYSEMA]Phaân loaïi (American thoracic society 1962)
1/Khí thuõûng trung taâm tieåu thuyø (Centrilobular emphysema)
-Vuøng khí thuõng > 1cm quanh ñoäng maïch trung taâm
thuøy phoåi thöù caáp. Hay gaëp phaàn cao thuøy giuõa
2/Khí thuõng toaøn tieåu thuyø( Panlobular emphysema)
-Vuøng khí thuõng lan toûa, ñoàng nhaát. Hay gaëp thuøy
döôùi
3/ Khí thuõng caïïnh vaùch (Paraseptal emphysema)
-Vuøng khí thuõng ngoïai bieân caïnh maøng phoåi, caïnh laù
taïng maøng phoåi, raõnh lieân thuøy.
Ngoaøi ra:
*Khí thuõng caïnh vuøng seïo ( Paracicatricial emphysema):
Lôùn khoûang khí, huûy moâ phoåi caïnh vuøng seïo

35. Khí thuõng trung taâm tieåu
thuyø

36. THUYEÂN TAÉC
PHOÅI
Hình CT
-Khuyeát trong loøng
maïch do cuïc maùu
ñoâng
-Vuøng taêêng ñaäm
ñoä, hình cheâm, neàn
döïa vaøo maøng phoåi
(nhoài maùu phoåi)
-Taêng quang ngoïai vi
-Roái loïan thoâng khí
Thuyeân taéc ñoäng maïch phoåi:
hình khuyeát thuoác (maùu ñoâng)
ôû ngoaïi bieân cuûa ñoäng maïch
phoåi (T)

37. Thuyeân taéc ñoäng maïch phoåi keøm nhoài maùu phoåi:
vuøng nhoài maùu hình tam giaùc, vôùi ñaùy roäng ôû phiaù
ngoaïi bieân

38. U PHOÅI AÙC TÍNH
• *Nguyeân phaùt
– Bronchogeniac carcinoma
– Lymphoma
– Sarcoma
– Plasmacytoma
– Clear cell carcinoma
• *Thöù phaùt
– Thaän, ñaïi traøng, buoàng tröùng, töû cung
– Böôùu Wilm, u xöông
Vai troø CT:
-Ñaùnh giaù vò trí, kích thöôùc, bôø, lieân quan
maøng phoåi, trung thaát, thaønh ngöïc, haïch
maïch maùu(xaâm laán?)Staging
-Toån thöông khaùc keøm theo
Ung thö phoåi xaâm laán
trung thaát, tónh maïch chuû treân
[S]
s

39. NOÁT PHOÅI LAØNH TÍNH
 Bôø ñeàu
 Ñaäm ñoä môõ
 Ñoùng voâi
 Sang thöông veä tinh
 Thôøi gian nhaân ñoâi
* Löu yù: Coù söï truøng laép daáu hieäu
hình aûnh giöõa laønh vaø aùc
tínhBiopsy
Sang thöông veä tinh (histoplasma
capsulatum organism)

40. Hamartoma (coù ñaäm ñoä
môõ-voâi beân trong)
Ñoùng voâi trong
beänh lyù u haït laønh
tính (granuloma)

41. NOÁT PHOÅI AÙC TÍNH
  Bôø khoâng ñeàu, tuûa gai (radiating coronal)
  Co keùo maøng phoåi (Pleural fingers, flaps)
  Hoäi tuï maïch maùu (Rigler’s umbilical sign)
  Hoïai töû
  Ñoùng voâi
  Lieân quan trong loøng pheá quaûn
  Thôøi gian nhaân ñoâi [ 30-400 ngaøy]
Ung thö phoåi ngoïai bieân/ Bôø
khoâng ñeàu, tuûa gai/ Co keùo

42. Ñaäm ñoä khoâng ñoàng nhaát
do hoïai töû (Ca. teá baøo lôùn
keùm bieät hoùa)
Lieân quan vôùi trong loøng
pheá quaûn pheá quaûn thuøy
löôõi (T) (Ca. teá baøo vaûy)

43. BEÄNH LYÙ TRUNG
THAÁT

44. -Trung thaát tröôùc (A)
-Trung thaát giöõa (M)
-Trung thaát sau (P)
[Davis, Sabiton/ 1987]
A
M
P
PHAÂN TAÀNG TRUNG
THAÁT

45. KHOÁI CHOAÙN CHOÅ TRUNG THAÁT
TRÖÔÙC
(ANTERIOR MEDIASTINUM)
-U: Thymoma, Teratoma, Thyroid, Lymphoma
-Khaùc: Di caên, u trung moâ, phình maïch
-Goùc taâm hoøanh: Keùn maøng phoåi-tim, thoùat
vò hoøanh, tuùi môõ ngoøai tim

46. Thymoma 2 cm, laønh tính,
khoâng xaâm laán, b/n bò
nhöôïc cô
Teratoma laønh tính

47. KHOÁI CHOAÙN CHOÅ TRUNG THAÁT
SAU
(POSTERIOR MEDIASTINUM)
-U nguoàn goác thaàn
kinh
-Coät soáng: Di caên,
vieâm
-Caïnh soáng: tuï maùu,
abscess, toå chöùc taïo
maùu ngoøai tuûy
-Phình maïch, thoùat vò
hoøanh, u môõ
U bao daây thaàn kinh
(Schwannoma): caïnh soáng, taêng
quang khoâng ñoàng nhaát

48. KHOÁI CHOAÙN CHOÅ TRUNG THAÁT
GIÖÕA
(MIDDLE MEDIASTINUM)
-U: Lymphoma, Di caên
-Khaùc: Phình maïch,
keùn khí pheá quaûn
-Thöïc quaûn: Ung thö,
thoùat vò
Di caên K phoåi (loaïi teá baøo nhoû)
vaøo cöõa soå pheá chuû, tröôùc pheá
quaûn

49. CT VAØ U TRUNG THAÁT
-Chaån ñoaùn xaùc ñònh baát thöôøng trung thaát treân X
quang qui öôùc
-Chaån ñoaùn phaân bieät U vôùi caùc beänh lyù khaùc:
phình maïch maùu, daõn thöïc quaûn, meningocele..
-Ñaùnh giaù u veà vò trí, kích thöôùc, ñeø ñaåy-xaâm
laám caùc caáu truùc khaùc :maïch maùu (ñoäng maïch
phoåi, chuû, tónh maïch chuû), khí-pheá quaûn, thaønh
ngöïc (coät soáng..), baûn chaát moâ hoïc (ñaït khoaûng
68%) [lipoma, cyst..]
-Caùc toån thöông keøm theo (phoåi..)
-Khaû naêng phaãu thuaät u

50. VIEÂM TRUNG THAÁT CAÁP
(ACUTE MEDIASTINISTIS)
- Nguyeân nhaân: Chaán thöông, thuûng cô quan trung
thaát, vieâm nhieãm lan traøn töø vuøng haàu-coå, hoaëc
phoåi ,maøng phoåi
-Hình CT
- Ñaäm ñoä cao vuøng vieâm, tuï muû; maát caáu truùc môõ
bình thöôøng cuûa trung thaát
- Tuï khí (thuûng, vi khuaån)
- Taêng quang vieàn cuûa abscess
- Keát hôïp (traøn dòch,khí, muõ maøng phoåi, abscess
döôùi hoaønh, vieâm xöông soáng..)
Vai troø CT:
-Xaùc ñònh: vò trí, möùc ñoä,lieân quan, nguyeân nhaân

51. Vieâm trung thaát (Mediastinitis): maát môõ trung thaát,
coù ñaäm ñoä khí [a], taêng quang vieàn.
a

52. PHÌNH ÑOÄNG MAÏCH CHUÛ NGÖÏC
(AORTIC ANEURYSM)
-Nguyeân nhaân: Xô vöõa
ñoäng maïch, chaán thöông,
baåm sinh, vieâm nhieãm,
taêng aùp ñoäng maïch..
-Phình maïch vaø giaû phình
maïch
-Hình CT
+Lôùn khaåu kính ñoäng maïch
(>4-5 cm)
+Thrombus trong loøng
+Ñoùng voâi thaønh maïch
Phình ñoäng maïch chuû
Giaû boùc taùch

53. BOÙC TAÙCH ÑOÄNG MAÏCH CHUÛ
(AORTIC DISSECTION)
Hình aûnh CT
+Ñoùng voâi noäi maïc
+Maùu ñoâng caáp
+Laù noäi maïc (intimal flag)
+Loøng thaät-giaû (taêng
quang, eùp, thrombus)
+Bieán chöùng
+Löu yù: Caùc xaûo aûnh
Boùc taùch ñoäng maïch chuû type A: vôùi hình
aûnh lôùp noäi maïc bò ñaåy xa thaønh (ñöôøng
môø ôû giöõa loøng maïch maùu coù caûn quang)

54. BEÄNH LYÙ
MAØNG PHOÅI

55. TRAØN DÒCH MAØNG
PHOÅINguyeân nhaân: Suy tim, vieâm nhieãm, u..
Hình aûnh
-Dòch ôû phía sau khi beänh nhaân naèm ngöõa
-Ñaäm ñoä dòch: cao trong chaûy maùu, dòch coù protein
cao
-Maøng phoåi coù theå daøy, baét quang sau tieâm caûn
quang (daøy ñeàu trong vieâm, daøy noát thoâ, khoâng
ñeàu trong u..)
Vai troø CT:
-Ñaùnh giaù möùc ñoä, loaïi (khu truù, töï do), vò trí traøn
dòch
-Gôïi yù nguyeân nhaân (vieâm, u..)

56. Traøn dòch maøng phoåi töï do:
dòch töï do khoang maøng phoåi,
eùp gaây xeïp phoåi thuï ñoäng
Traøn muû maøng phoåi khu truù:
dòch khu truù ôû caùc tuí maøng
phoåi dính nhau, taêng quang caùc
thaønh tuùi naøy sau tieâm caûn
quang

57. TRAØN KHÍ MAØNG PHOÅI
Nguyeân nhaân:
Hình aûnh CT
-Hình vuøng traøn khí ñaäm ñoä thaáp (khí), khoâng coù
nhu moâ phoåi, phoåi xeïp bò ñaåy vaøo trong.
Vai troø CT:
-Chaån ñoaùn xaùc ñònh (khí ít), khu truù, phaân bieät
vôùi bulla
-Toån thöông phoåi keøm theo (blebs, beänh lyù moâ
keû, dính maøng phoåi, traøn dòch maùu keát hôïp..)
-Ñaùnh giaù bieán chöùng, theo doõi hieäu quaû ñieàu
trò

58. TRAØN KHÍ MAØNG
PHOÅI
Traøn khí maøng phoåi [P]: ñaäm ñoä thaáp (khí),
khoâng coù nhu moâ phoåi, phoåi xeïp bò ñaåy
vaøo trong.

59. U MAØNG PHOÅI AÙC
TÍNH
Nam > nöõ : 5/1. Tieàn söû:
asbestos
PL
-Daøy maøng phoåi > 1cm, daïng
noát khoâng ñeàu, lieân quan
maøng phoåi trung thaát, thöôøng ôû
moät beân (daáu hieäu aùc tính)
-Vaøo caùc raõnh maøng phoåi
-Ñoùng voâi , dòch maøng phoåi
-Xaâm laán thaønh ngöïc, trung
thaát, haïch lôùn, di caên
CE:Taêng quang maïnh, khoâng
ñoàng nhaát
Mesothelioma aùc tính

60. DI CAÊN MAØNG PHOÅI
-Ung thö pheá quaûn (40-
50%), vuù, lymphoma,
buoàng tröùng, tieâu hoùa.
-Thöôøng keøm traøn dòch
maøng phoåi
Hình CT
-Daøy maøng phoåi, traøn
dòch
-Baét quang maïnh khoâng
ñoàng nhaát
Ung thö buoàng tröùng di
caên maøng phoåi

61. BEÄNH LYÙ THAØNH
NGÖÏC

62. U XÖÔNG &PHAÀN MEÀM
Hình CT
-Huûy, bieán daïng xöông / Toån thöông phaàn meàm/
Xoùa lôùp môõ ngoøai maøng phoåi (+/-)
-Caàn khaûo saùt coù caûn quang.
Vai troø CT
-Ñaùnh giaù toát vò trí, möùc ñoä, lieân quan toån
thöông vôùi caùc caáu truùc khaùc ngöïc (phoåi, maøng
phoåi, trung thaát)

63. U suïn xöông
(Osteochondroma)
Beänh Kahler

64. U môõ
(Lipoma)
Epithelioid sarcoma

65. VIEÂM NHIEÃM THAØNH
NGÖÏC
-Vieâm xöông tuûy xöông cuûa
xöông , phaàn meàm hay töø phoåi-
maøng phoåi
(lao, naám)
Hình PL
-Thay ñoåi xöông caáu truùc, hình daùng
-Xoùa lôùp môõ ngoøai maøng phoåi (+/-)
CE
Taêng quang maïnh thöôøng ôû
thaønh toån thöông
Vai troø CT: Ñaùnh giaù vò trí, möùc ñoä,
lieân quan caùc caáu truùc trong loàng
Vieâm xöông tuyû xöông coät
soáng (Osteomyelitis)

66. KEÁT LUAÄN
-CT laø khaûo saùt hình aûnh giaù trò
-Chæ ñònh roäng raõi ôû caùc beänh
lyù ngöïc
-Caàn keát hôïp caùc phöông tieän
chaån ñoaùn hình aûnh khaùc -laâm
saøng-caän laâm saøng

67. Taøi lieäu tham khaûo:
1.William E Brant, Clyde A. Helm, Fundamentals of diagnostic radiology ,
Williams & Wilkins 1994
2.Meholic K Lofgren Fundamentals of chest radiology, W.B. Saunders
Company 1996
3. Wolfgang Dahnert, Radiology review manual, Williams & Wilkins 1996
4.Joseph. Lee, Stuart S Sagel, Computed body tomography with MRI
correlation, Williams & Wilkins 1994
5.David C Sabiston, Frank C Spencer, Surgery of the chest, W.B.
Saunders Company 1996