Мэдрэхүйн физиологи

1. Мэдрэхүйн эрхтэн
АСБД-208
Л.Буяндэлгэр

2. Мэдрэхүй
Харах
АмтлахТэнцвэр
Өвдөлт Биеийн
Үнэрлэх
Дотор эрхтэний
Сонсох

3. Рецептор буюу
хүлээн авуур
Дамжуулах зам Мэдрэлийн төв
Мэдрэхүйн эрхтэний бүтэц
1 2 3

4. Мэдрэхүйн эрхтэний дасалт
Удаан дасалт Түргэн дасалт
Энэ үед
мэдээллийг
сул байдлаар
дамжуулдаг.
Үргэлжлэн
үйлчлэх
цочруулын
дохиог
тархинд
илгээдэггүй

5. Харааны эрхтэн

6. Нүдний бүтэц
3 давхаргатай
• Торлог бүрхэвч
• Судаслаг бүрхэвч
• Уураглаг бүрхэвч
Нүдний оптик тогтолцоо
• Эвэрлэг бүрхүүл
• Өмнөд ба арын зай
• Солонгон бүрхүүл
• Болор
• Шиллэг бие

7. Нөсөөт эсийн
Савханцар
лонхонцор эс
Гадар
зааглагч
мембран
Гадар
мөхлөгт
Дотор
мөхлөгт
Дотор
зааглагч
мембран
Зангилаат
эсийн
Мэдрэлийн
ширхэг
Гэрэл
Торлог бүрхэвчийн
бүтэц
Торлог бүрхүүлийн гэрэл мэдрэгч
хэсэг нь 15 төрлийн нейронуудын бие
биетэйгээ үүсгэх 38 синапсын холбоо
Түхий нарийн бүтэц.
Торлог бүрхүүлийн нейронууд нь
гадар-гэрэл мэдрэгч савханцар,
лонхонцор эсүүд, дунд-савханцар
лонхонцор эсүүдийг зангилаат
эсүүдтэй холбогч биполяр нейронууд
дотор-биполяр эстэй холбоо үүсгэсэн
зангилаат эсийн үндсэн
давхаргуудтай.

8. Гадар
сегмент
Гадар
сегмент
Диск
Дотор
сегментДотор
сегмент
Синапс
төгсгөл
Синапс
төгсгөл
Синапс
цэврүү
Бөөм
Митихондри
Плазман
мембран
Цилий
Диск зай
Лонхонцор /зүүн/, Савханцар /баруун/
Гэрэл мэдрэгч эсүүд
100 сая савханцар
• Шөнө
6 сая лонхонцор эс
• Өдөр/өнгө/

9. Гэрэл хугалах 4 гадаргуу
Агаар болон эвэрлэш бүрхүүл 2-ын хоорондын гадаргуу: агаарын гэрэл хугалах хүч
1.0 D, эвэрлэг бүрхүүлийнх 1.38 D
Эвэрлэг бүрхүүлийн арын гадаргуу болон усан шингэний хоорондын гадаргуу:
усан шингэнийх 1.33 D, болрынх 1.4D
Усан шингэн болон болрын өмнөх гадаргуу
Болрын арын гадаргуу болон шиллэг биеийн хоорондын гадаргуу: шиллэг
биеийнх 1.34D4
3
1
2

10. Нүдний зохирол
буюу
аккомодаци

11. Лонхонцор эсийн сэрэх
механикзм. Гэрэлтэй үед
лонхонцор эсийн
родопсин нь гэрлийн
фотоны нөлөөгөөр ретине
опсин болон задарч
ингэснээр натрийн ионы
суваг хаагдаж
гиперполяризаци болно.
Гэрэлгүй үед натрийн
ионы суваг нээгдэж
деполяризаци болж
харанхуйд харна. Харин
опсин болон ретине
нийлж родопсин болно.
Сэрэл үүсэх механизм

12. Сэрэл үүсэх механизм
Гэрэлтэй үед
родопсин уураг нь
ретине болон опсин
болон задарч G
уургийг идэвжүүлж
энэ нь
фосфодитилэстераза
/PDE/ ферментийг
идэвхжүүлнэ. Энэ нь
Натрийн ионы
сувгийг хааж
гиперполяризаци
болно.

13. Оптик хиазм
Харааны
мэдрэл
Харааны зам
Дунд тархи
Дунд тархины
дээд толгод
Баруун зүүн ИТГ-ын дагзны хэсэг
Хажуу хөлөн
бие
Харааны
цацраг
Харааны
ширхэг
Харааны зам
Харааны зам: Савханцар
лонхонцор эсүүд сэрэлийг
зангилаат эс, зангилаат эсээс
харааны мэдрэлийг аксон гарч
тархинд очдог. Тархины суурь
хэсэгт нүдний дотор хэсгээр явж
байгаа хагас нь хиазм үүсгэн
зөрөөд тархины эсрэг талын
бөмбөлөгт хүрнэ.

14. Сонсгол тэнцвэрийн эрхтэн
1. Сонсголын
мэдрэхүй
 Гадна чих
 Дунд чих
 Дотор чих
2. Тэнцвэрийн
мэдрэхүй
 Дотор чих

15. Дуу авиа дамжуулагдах замуудДууны долгион
Хэнгэргэн хальсыг цочрооно.
Яснуудаас дамжуулагдаж,
дууны цочролыг ихэсгэнэ.
Зууван цонхноос
Перилимф болон
эндолимф руу дамжина.

16. Дууны цочруул Перилимфээр
дамжин Базиляр мембран дээх
очино.
Тесториал мембран хэлбэлзэж
үсэнсэр эсүүдийг цочрооно.
Үсэнцэр эсүүдээс мэдэрхүйн
нейрон руу сэрэл дамжина
Vestibulocochlear N. (VIII)-р
дамжин их тархины
чамархайн гадаргуу болох
сонсгол тэнцвэрийн бөөмд
очно.

17. Дунгийн хөндлөн зүслэг
Дээд хөндийн: Цус болон тархи
нугасны шингэнтэй төстэй,Натри
ион ихтэй Перилимфээр
дүүргэгдсэн байна.
Дунд хөндий: Кали ион ихтэй,
эсийн шингэнтэй төстэй
эндолимфээр дүүргэгдсэн байна.
Кортиев эрхтэн: Сонсголын
рецептор байрлана. Доод хөндий:
Перилимфээр
дүүргэгдсэн байна

18. Кортиев эрхтэний бүтэц
Кортиев эрхтэний бүтэц:
мэдрэхүйн үсэнцэр болон
тулгуур эсүүдээс тогтоно.
Мэдрэхүйн эсүүд нь гадар
болон дотор эсүүд болон
хуваагддаг. Гадар дотор
эсүүд нь туннелээр
тусгаарлагддаг. Мэдрэхүйн
эсүүд оройдоо олон тооны
стереоцилитэй бөгөөд
эдгээр нь текторалд
мембранд шигдэн орсон
байдаг.

19. Сэрэл үүсэх механизм
Сэрэл үүсэх механизм: Дууны
доргион перилимфийг доргиож
текторал мембран хөдлөнө.
Текторал мембран хөдөлсөнөөр
стереоцилиуд нь TIP-LINK-ын
тусламжтайгаар нэг нэгнийхээ К+
ионы сувгийг нээж эсийн дотор
Деполяризаци үүснэ. Үйлийн
потенциал үүсэхэд Са++ ионы
суваг нээгдэж эсийн дотор Са++
ион орж цэврүүг чөлөөлсөнөөр
сэрэл нейроны аксонд дамжина.
TIP
LINK

20. Сэрэл
үүсэх
механизм

21. Тэнцвэрийн эрхтэн

22. Тэнцвэрийн эрхтэн
Тэнцвэрийн эрхтэн
Вестибуляр аппарат
1. Үүдэвч
2. Гурван хагас
цагираг
3. Sacculus
4. Utriculus

23. Тэнцвэрийн эрхтэн

24. Тэнцвэрийн мэдрэл
афферент
Сонсголын
төвийн
нейрон
Экстраокуляр
Мотор нейрон
Нүд
хөдөлгөгч
булчин
Тэнцвэрийн эрхтэн-Нүд
Тэнцвэрийн эрхтэн нь
тэнцвэрийн сэрэлийг сонсголын
төвийн нейронд дамжуулж энэ
нь цаашаа экстраокуляр мотор
нейронд сэрэл дамжуулж
нүднийг биеийн байрлалд
тохируулана.

25. Сэрэл үүсэх болон дамжих

26. Сэрэл үүсэх механизм

27. Сэрэл үүсэх механизм
Сэрэл үүсэх механизм. Калийн ионы суваг нээгдэж
калийн ион эсийн дотор орсоноор деполяризаци
үүснэ. Үүссэн үйлийн потенциалын үр дүнд
кальций ионы суваг нээгдэж эсийн дотор кальци
орж эсийн дотор цэврүүг чөлөөлж тэнцвэрийн
мэдрэлийн аксонд сэрэл үүсгэнэ. Мөн кальцийн
ион нь кальцийн ионы хамааралт калийн ионы
сувгийг нээж реполяризаци болгон.

28. Уртавтар тархинд очно
Тэнцвэрийн бөөм, нугас, бага тархи,
ИТГ, торлог байгууламж
Булчингийн хүчдэлийг зөв хуваарилана.
Үслэг эсүүлийн нугаралтаар үүссэн потенциал

29. Үнэрийн эрхтэн

30. Үнэрийн эрхтэний бүтэц

31. Сэрэл үүсэх механизм

32. Амтлах эрхтэн

33. Амтлах мэдрэхүй
Хэлний амт мэдрэх
бүсүүд. Хүн үндсэн
6 төрлийн амтыг
мэдэрдэг байна.
ГАШУУН
ИСГЭЛЭН
ДАВС
ЧИХЭРЛЭГ
УМАНИ
ХАЛУУН НОГОО

34. 1-р
төрөл
3-р
төрөл
2-р
төрөл
Амтлах
прекурсор эс
Амтлах мэдрэхүй-булцуу
Амтлах эрхтэн нь амтлах булцуу
байдлаар орших бөгөөд энэ нь амт
хүлээн авах рецептор юм. Хүнд
ойролцоогоор 2000 орчим амтлах
булцуу байна. булцуу нь бүр нь 40-
60 эсээс тогтох бөгөөд 4 төрөл
байна. 1 болон 2-р төрлийн эс нь
оройдоо 40 орчим бичил
цэлмэнтэй. 3-р төрлийн эсийг
идэвхжүүлдэг гэж үздэг. 3-р
төрлийн эс нь синапсын цэврүү
агуулна. 4-р төрлийн эс үүдэл эс
юм.

35. Амтлах мэдрэхүйн рецептор
Амтлах рецептор нь
ионы болон ионы
молекулыг хүлээн
авах 2 үндсэн төрөл
рецептор байх
бөгөөд эдгээр нь
тус бүрийн
молекултайгаа
холбогдож эсийг
идэвхжүүлж сэрэл
үүснэ.

37. Сэрэл үүсэх
механизм
Сэрэл үүсэх механизм: ионы
рецепторууд нь ионуудтай холбогдож
нээгдэснээр эсийн дотор натри орж
деполяризаци болно. Нөгөө талд
ионы бус рецепторууд молекулуудтай
холбогдож G уургийг идэвхжүүлж
ингэснээр эсийн доторх 2догч дохио
дамжуулагч идэвхжиж эсийн дотор
кальцийн ион орно. Кальцийн ион
цэврүүнэс медиаторыг чөлөөлж
амтлах мэдрэлийн нейроны аксонд
сэрэл үүсгэнэ.

38. Ашигласан материал
• Хүний Физиологи Г.Сүхбат
• Neuroscience 3rd edition
• Phisiology of color atlas
• http://blogs.egusd.net/eettalfonso/files/2015/04/Senses-
2gqbnrq.jpeg
• http://cdna.allaboutvision.com/i/resources-2017/eye-anatomy-
700x635.jpg
• https://thumb9.shutterstock.com/display_pic_with_logo/244768/24
4768,1308596750,2/stock-photo-ear-anatomy-79593499.jpg

39. АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД
БАЯРЛАЛАА