Recommended
More Related Content
What's hot
What's hot (20)
Similar to Ж.Цолмон: Эрүүл мэндийн салбарт тулгамдсан асуудал, шийдвэрлэх арга зам
Similar to Ж.Цолмон: Эрүүл мэндийн салбарт тулгамдсан асуудал, шийдвэрлэх арга зам (20)
More from Unuruu Dear
More from Unuruu Dear (20)
Ж.Цолмон: Эрүүл мэндийн салбарт тулгамдсан асуудал, шийдвэрлэх арга зам
- 1. ЭР ЛҮҮ МЭНДИЙН САЛБАРЫН ТУЛГАМДСАН АСУУДАЛ, ШИЙДВЭРЛЭХ АРГА ЗАМ ЖАДАМБА ЦОЛМОН АУ-ны ДОКТОР Ард т мнийхээ эр л мэндийн т л х ариун йлсэд бие сэтгэлээү үү ө өө ү зориулан ажиллаж байгаа эр л мэндийн салбарын хамт олон, эр л мэндийнүү үү салбарыг х гж лэхэд иргэний хариуцлага, ргээ нд рт рг н ухамсарлаж,ө үү үү ө ө ө ө хувь нэмрээ оруулж буй иргэд та б хэндээ энэ дрийн т мэн амгаланг айлтганү ө ү мэндчилье. 2012 оны сонгуулиар МАН, УИХ-ын 76 суудлын 26 суудал авч ц нх болсонөө нь улс орноо удирдан залах боломжоо алдаж, улс орны болон монгол х нийү х гжлийн хэмнэл алдагдахад х ргэсэн туйлын хариуцлагаг й йлдэл болсонө ү ү ү хэмээн намын гиш д бид зэж байна. Алдсан алдаан дээрээ бодит д гнэлтүү ү ү хийж эв нэгдлийг ханган, ард иргэд, эрдэмтэн мэргэд, мэргэжилтн д, Таүү б гдийнхээ мэргэн саналыг сонсож, йл ажиллагаандаа шинжлэх ухааныү ү ндэслэл, эдийн засийн тоцоололтойгоор тусгахад энэх “ ндэсний х гжилү үү Ү ө форум” –ын ач холбогдол оршиж байгаа юм. Энэ зорилгоор нг рс н хугацаанд олсон ололт амжилтыг олон т рлийнө ө ө ө дэлгэрэнг й статистийн тоо баримтаар нотлон магтах бусү , эр л мэндийнүү н хц л байдалдө ө бодит д гнэлт хийж, авах арга хэмжээний ойрын болоодү хэтийн зорилтын талаар доор дурьдсан сэдв дийг х нд н ярилцах нь з йтэйүү ө ө ү хэмээн зэж байнаү . Илтэлийн гол агуулга: 1. Социализмийн еийн зарим ололт амжилт.ү 1,5 мин 2. Зах зээлийн тогтолцоонд шилжсэн 25 жил, рчл лт шинэчлэлт.өө ө 1,5 мин 3. Эр л мэндийн х гжлийн н гийн байдалүү ө ө өө , х н амын эр л мэнд.ү үү 2 мин 4. Дэлхийн чиг хандлага. 2 мин 5. Эр л мэндийн мн тулгарч буй гол тулгамдсан асуудлууд,үү ө ө шийдвэрлэх арга зам. 10 мин Эдгээр асуудлыг х нд н ярихдаа хэтэрхий нарийн ширийн статистикийнө ө тоо баримт руу нгийн х ц лд ж цаг алдалг йгээр з вх н бодлого, зарчмө өө ө ө ү ө ө ын чанартай асуудал, мн тавих зорилтө өө , зорилгод анхаарлаа чигл лэх ньүү з йтэй гэж злээ.ү ү Нэг. Социализмийн еийн зарим ололт амжилт.ү “Аливаа улс ндэстнийг м х х хамгийн р г жтэй зам нь рсдийнх ньү ө өө ү ө өө өө т хийн талаарх тэдний нь ойлголтыг рсд р нь г йсг лж, рсд р ньүү өө өө ү ү үү өө өө ор ндэсг йгээр устгуулах явдал юм” гэж Жорж Орвел, 20-р зууны английнү ү нэрт зохиолч, сэтг лч хэлсэн байдаг. Бидэнд нэгэн е мандан бадарч, нэгэнүү ү
- 2. цагт намуухан явсан е бий. Монголын т х бол монголын ард т мэн. Алунгооү үү ү эхээс н г х ртэл х гээ унтахад, нь сэрэхэд нь чихэнд нь т хээ шивнэжө өө ү үү үү цаасан дээр биш ясанд нь маханд нь генэнд нь сийлж ирсэн т хтэй ардүү т мний р сад бид. Монголын уламжлалт анагаах ухаан зургаан зууханү ү мянгахан ард т мнийг рийн арга барилаар анагаан байж хорьдугаарү өө зуунтай орчин цагийн анагаах ухаантай залгуулсан т хэн гавьяатай.үү Ардын хувьсгал ялахын мн х х н амын эр л мэнд ямархуу т вшиндө ө ү үү ө байсныг та б хэн б гдээрээ мэднэ. Ардын засаг т рийн з гээс авчү ү ө ү хэрэгж лсэн аүү нхны амин чухал томоохон зорилтуудын нэг нь х н амынү эр л мэндийг хамгаалах, ний тулд ндэсний эр л мэндийн системийг цооүү үү ү үү шинээр зохион байгуулан б рэлд лэх явдал байсан юм. Энэ зорилгоор энү үү тэрг нд ЗХУ аас нд рүү ө ө мэргэжлийн эмч урин авчирч улмаар ндэснийү анхныхаа эмнэлгийг 24 ортойгоор байгуулж эхэлсэн т хтэй. нг рс н 70үү Ө ө ө жилийн хугацаанд х н амын эр л мэү үү ндийг урьдчилан сэргийлэх, эмчлэн сэргийлэх, эмчилгээ оношлогоо, эрдэм шинжилгээний иж б рэн б тэц, б тээнү ү ү байгуулалтыг зохион байгуулан хэрэгж лсэн юм.үү Улмаар ЗХУ-ын эр лийүү г хамгаалах яамтай хамтын ажиллагааны гэрээ хэлэлцээр байгуулж эр лийг хамгаалах ситемийн хоёр талын болон олонүү талын хамтын ажиллагааны эх суурийг тавьсан б лг . Энэ харилцаа ньө өө социалист орнуудын х рээний хамтын ажиллагаа, Н Бү Ү -ын системийн байгууллага болох ДЭМБ, Х н амынү сан, Х хдийнүү сан, Х гжлийн програмө зэрэг байгууллагуудтай тодорхой х т лб рө ө ө , т сл дээр хамтран ажиллахө үү хамтын ажиллагаа болон улмаар хөгжс н юм.ө Тухайн еийн нам засгаас авчү хэрэгж лсэн олон талт арга хэмжээ, х н амаа сг х талаар авч хэрэгж лсэнүү ү ө ө үү т рийн тууштай бодлогын р д нд манай х н ам 70 жилд зургаан зуунө ү ү ү мянгаас хоёр аравны д рв нө ө сая гаруй буюу д р в дахин с нө ө ө ө нэмэгдсэн юм. Х н амын дундаж наслалт 1921 онд 42 байсан бол н д р 67,3 болжү ө өө ө нэмэгдсэн байна. Хоёр. Зах зээлийн тотолцоо 1990 оны цагаан морин жилийн ардчилсан хувьсгал монгол улсыг улс т рө нийгмийн цоо шинэ систем р х тл н оруулсэн юм. Энэ их рчл лтүү ө ө өө ө шинэчлэлийн процесс эр л мэндийн систем, т ний зохион байгуулалтүү үү б тэц, бодлого, зорилт,ү зорилгод асар х чтэй н л з лсэн. Юуны т р нү ө өө ү үү ү үү т вл рс н, захиргаадалтын хатуу т л вл лтийн суурь зарчимд рчл лт орж,ө ө ө ө ө ө өө ө зэл бодлын ялгааү ны з р , зах зээлийн х гжлийн процесст эмнэлэг, эр лө өө ө үү мэндийн байгууллагууд, ажиллах х чин огцом автагдаж эхэлсэн юм.ү Б тэц зохион байгууллалтын зарим рчл лт д хийгдэж, эр л мэндээү өө ө үү үү хамгаалах хувь х ний болон нийгэм, хувийн хэвшлийн байгууллагуудынү оролцоо рэг, хариуцлагад мэдэгдэх йц нааштай рчл лт шинэчлэлтүү ү өө ө гарсан. Онцлох шэнэчлэл, рчл лт дийг дурьдвал:өө ө үү 1. Эмнэлэг, урдьчилан сэргийлэх байгууллагуудад хувьчлал рн ж хувийнө ө систем цоо шинээр б рэлдэн тоү гтсон.
- 3. 2. Х н х чний т л вл лү ү ө ө ө т, хуваарьлалтын т вл рс н шууд удирдлагынө ө ө систем либералчлагдаж хувь х ний эрх, сонирхолыг х ндэтгэн зэхү ү ү зарчимд чанарын рчл лт гарсан.ө ө 3. рхийнӨ эр л мэндийн тогтолцоо ссэн.үү үү 4. Даатгалын тогтолцооны зарчим, т нийг практикт ашиглах арга барилүү шинэчлэгдсэн 6. Улсын, болоод хувийн эмнэлэг эр лийг хамгаалах байгууллаүү гуудын гадаад харилцааг эдийн засагжуулж, гадны улс багууллагуудтай бие даан ч л тэй харилцах хуулө өө ь з йн эрхийг эзэмш лсэн.ү үү ... гээд дурьдвал олон жишээ байна. Энэх рчл лт, шинэчлэлтийг дагаад х ний х гжил,үү өө ө ү ө эр л мэндэд цаашлаад улс орны х гжлийн т вшинд зохих хэмжээнийүү ө ү эерэг рчл лт д гарсан хэдий ч цаашид засаж залруулах шаардлагаөө ө үү б хий шинэ шинэ шийдвэрлэх асуудлууд урган гарсаар байгаагү дурьдахг й нг рч яахан болох билээ.ү ө ө Гурав. Х н амын эр л мэндү үү ийн байдал, х рсэн р д нү ү ү 1990-2015 оны зах зээлийн эдийн засгийн шилжилтийн он жил дэдүү эр лийг хамгаалахын салбар олон мчийн тогтолцоонд гэнэт орсон ньүү ө эмнэлэг эр лийг хамгаалах байгууллагуудын йл ажиллагааг саармагжууланүү ү доголдуулж 1000 х н амд ногдох т р лт 21,0, цэвэр с лт 1,5 хувь болонү ө ө ө ө буурахад х ргэсэн боловч с лийн хэдэн жил дэд эдгээр з лэлтэд нааштайү үү үү ү үү рчл лт гарч 2012 оны байдлаар Монгол улс 2,8 сая х н амтай , х н амынөө ө ү ү дундаж наслалт 65,3, нэг х нд ногдох ДНБ 4377,2 ам доллар х рч, монгол улсү ү нэг ч рг й байсан нь нийгэм эдийн засгийн тогтвортой х гжлийг бий болгохө ү ө суурь тавигдаж, эр л мэндийн байдал сайжрах т л в ссэн байна. Хувьүү ө ө үү х м сийн аж амьдрал дээшлэх боломж б рдэж эхлэж байсан нь эр лү үү ү үү мэнддээ анхаарах, эр л мэнд, боловсролдоо х р нг оруулалт хийхүү ө ө ө эрмэлзлийг бий болгож, ЭМ салбарын хэрэгж лж буй ард иргэдийн эр лүү үү мэндийн боловсролыг дээшл лэх, соён гэгээр лэх, вчн с урьдчиланүү үү ө өө сэргийлэх ажлыг олон т мний з гээс з гээс х лээж авах сэтэл з йн т вшиндү ү ү ү ү ү зарим ахиц гарч эхэлсэн байна. Монголын х н ам 1990 оноос хойшхи 24 жилд сая шахуу х нээр нэмэгдэжү ү гурван саяд х рч, монгол х ний дундаж наслалт таван насаар нэмэгдсэн ньү ү амьдралын чанарт рчл лт орж байгааг илтгэж байна.өө ө Х н амын т р лт 1921 онд 10000 байсан бол 2014 онд 81 715 , 1000 х н амдү ө ө ү ногдох т р лтийн хэмжээгээрээ 2014 оны байдлаар 20,35 буюу дэдхийн 256ө ө орноос 85-д орж байна. Дундаж наслалт 2013 оны байдлаар эмэгтэй-72,0, эрэгтэй 63,7 нас наслаж дунджаар 67,7 дэлхийд 131-т орж байна Д р в. ДЭМБ-ын чиг хандлагаө ө Х н т втэй х гжлийн бодлогын ц м нь н хийгээд хойч еийн ардү ө ө ө ө өө ү иргэдийн эр л, сэтгэл хангалуун амьдрал хэмээн тодорхойлдог. Н Б-аасүү Ү дэвш лэн тавьсан х н т р лхтний х гжлийн хэмж р болсон Мянганыүү ү ө ө ө үү
- 4. Х гжлийн Зорилтод 2015 он х ртэлх хугацаанд ядуурлыг бууруулж, улмаарө ү арилгах зорилтыг дэвш лэн тавьсан билээ. Энэ зорилтоо хангахын тулдүү Мянганы х гжлийн зорилтууд хэмээх найман зорилго, 16 зорилт б хийө ү баримт бичгийг тунхаглаж, Н Б-ын гиш н б х орон 2015 он гэхэд ядуурлыгҮ үү ү 2 дахин бууруулахыг уриалж, лсг л н, эх нялхасын эндэгдэл, халдвартө ө ө вчний тархалт, ундны цэвэр усны хангамжийг сайжруулах, зайлшг йө ү шаардлагатай эмийн хангамжийг нэмэгд лэх, байгаль орчны бохирдлыгүү бууруулах, сургуульд хамрагдалтыг нэмэгд лэх, эмэгтэйч дийн боловсрол,үү үү удирдлагын т вшин дэх оролцоо, эрх мэдлийг дээшл лэх зорилтуудыгү үү тавьсны дагуу манай улс УИХ-раа Мянганы х гжлийн зорилтуудаа батласныгө та б хэн мэдэж байгаа. нд: эхийн эндэгдлийг 1990 онтой харьцуулахадү Үү д р вний гурваар бууруулах, тав х ртэлх насны х хдийн эндлийг гуравныө ө ү үү хоёроор бууруулах, ДОХ вчний халдварыг хязгаарлах, урьдчилан сэргийлэх,ө с рье вчний тархалтыг буруулах зорилтууд байв. Н Б-ын т хэн 70-рү ө Ү үү чуулганаар дэлхийн лидер д эр л мэндийн йлчилээг улс орны х гжил,үү үү ү ө онцлогт нь нийц лэн х ргэхийг оцлон тэмдэглэж, эмэгтэйч д, х хэд, болонүү ү үү үү насанд х рэгчдийн эр л мэндийн дэлхийн 2016-2030 х ртэлх стратегийгү үү ү баталсан. 25 тэр бум долларыг донор орнууд амлалаа. Т хэнд эр л мэндийнүү үү салбарт ийм их м нгийг зориулан гаргаж байгааг й юм.ө ү Улс орны х гжлийн гол индексийг тухайн улс орны эх х хдийн вчл л,ө үү ө ө эндэгдлийн байдлаар тодохойлдог. Эхийн эндэгдлийн т вшин 1990-2012 онуудаү д жилд дунджаар 3.8 хувиар буурч иржээ. Н Б-ын Мянганы Х гжлийн ЗорилтынҮ ө 5-д заасны дагуу Монгол улс эхийн эндэгдлийг 2015 он гэхэд 1990 оны т вшнээс ¾ -аар буюу 100000 т р лт д 50 х ргэх зорилтод х рч чадлаа.ү ө ө ө ү ү Н Б-ын Мянганы Х гжлийн Зорилтын дагуу 2015 он х ртэлх хугацаандҮ ө ү тав х ртэлх насны х хдийн эндлийг 1990 онтой харьцуулахад гуравныү үү хоёроор бууруулах зорилтыг дэвш лсэн.үү Н Б-ын Мянганы Х гжлийн Зорилтын дагуу 2015 он х ртэлх хугацаандҮ ө ү ДОХ вчний халдварыг хязаарлах, урьдчилан сэргийлэх зорилтыг дэвш лэнө үү тавьсны дагуу ХДХВ/ДОХ-ын халдвар багатай орны тоонд орж байгаа болон нийт х н амын дунд ХДХВ-ийн халдварын тархалтыг бага т вшинд /0,1хувиасү ү бага/ т вшинд тогтоон барина гэсэн Мянганы х гжлийн 6-р зорилтооү ө биел лсэн.үү Мянганы х гжлийн 6-р зорилтыг биел лж с рьегийн нас баралтынө үү ү т вшинг 2,5 дахин бууруулж, тархалтын т вшинг 82 болгож чадсан хэдий чү ү ДЭМБ-ын Номхон Далайн Баруун Эргийн Б сийн орнууд дотроо вчл л нд рү ө ө ө ө зэрэглэлтэй 7 орны тоонд орсон хэвээр байна. ДЭМБ-аас гч буй з вл мж, зааврыг сахин м рд х талаарө ө ө ө ө х чин чармайлтү тавьсаар ирсэн. Тав. Эр л мэндийн тулгамдсан асуудлууд, шийдвэрлэх арга замүү Би доор дурдсан зургаан асуудлыг эн тэрг нд тодорхой арга хэмжээ аваүү х, шийдвэрлэх шаардлагатай хэмээн зэж та б хний санал завл мжийг авахаарү ү ө тавьж байна. Та б хэн эдгээр асуудлаас хасах, нэмэх з йлү ү байвал ч л тэйө өө
- 5. ярилцаж, нү этэй з вл мжө ө өө өгч хамтдаа энэ байдлаас гарах арга замыг эрэлхийлнэ гэдэгт итгэж байна. 1. Эмнэлэгийн тусламж йлчилгээ, чанар х ртээмж, эү ү мнэлгийн шат шатны байгууллагуудын уялдаа. Эр л мэндийн тусламж, йлчилгээ чанартай, х ртээмжтэй байж чадахг йүү ү ү ү байна. Ялангуяа х д , орон нутагт ард т мний х сэж байгаагаар, ЭМө өө ү ү салбарын ердийн стандартын хэмжээнд ч тэр болгон тусламж йлчилгээнийү чанар, х ртээмжийг х ргэж чадахг й байгаа нь хамгийн хурц асуудлын нэг юм.ү ү ү Энэ нь ер нхийдээ эдийн засгийн, дэд б тцийн х гжлийн асуудал,ө ү ө н г тэйг р эзг рч байгаа х д аймгийн асуудлыг шийдвэрлэх асуудал.ө өө үү үү ө өө р р хэлбэл дотоод шилжилт х д лг н бодлогог й явагдаж, х д дӨө өө ө ө өө ү ө өө мэогэжлийн боловсон х чний ажиллах, амьдрах х сэл сонирхол буурчү ү байгаатай холбоотой. Нэг талааас дэд б тцээ х гж лэх, т р с татац г хү ө үү ө өө ө ө сонгодог аргууд шаардлагатай, н г тэйг р орчин еийн технологи дээрө өө үү ү суурилсан аргуудыг зайлшг й нэвтр лэх шаардлагатй байна. Тухайлбал зайнү үү оношлогоо, цахим эр л мэнд зэрэг. н дээр харин т р с оновчтой б г дүү Үү ө өө ө өө шийдэмгий хурдан алхам хийх хэрэгтэй, боловсон х чний хувьд урамшууллыгү дэмжих хэрэгтэй. Хамтарсан т сл дийг х д д чигл лэх, хэрэгж лэхийгө үү ө өө үү үү нэмэгд лэх. Зайлшг й хэвтэн эмчл лэх шаардлагатай иргэдэд эмнэлэгийнүү ү үү яаралтай тусламжийг хэрхэн чирэгдэл, х лээгдэлг й, чанартай х ргэх вэ гэдэгү ү ү асуудал байнга тавигдаж байдаг. Ямарч зохион байгуулалтын рчл лт, аргаөө ө хэмжээ авсан бай р д н нь ард т мний нуруун дээр ачаалал сгэхг й, эр лү ү ү үү ү үү мэндийн тусламж йлчилгээний х рсэн т вшинг дордуулахг й байх ёстой.ү ү ү ү Шийдвэрлэх арга зам: - Ард иргэдийн эр л мэндийн боловсролыг дээшл лэхүү үү - Мэдээллийн технологийг з й зохисоор нь нэвтр лэх, цахим эр лү үү үү мэнд, алсын зайн оношлогоог нэвтр лэхүү - Орон нутгийн засаг захиргаа, бусад салбаруудтай хамтран ажиллах, - Эр лүү мэндийн шаардлагаг йү хэвтэлтийг бууруулах - Эмнэлгийн тусламж, йлчилгээний зохион байгуулалт, зохистой бус,ү эмнэлэгийн засаглал, хяналт, хариуцлагын тогтолцоо, тусламж, йлчилгээний чанарын удирдлагын тогтолцоог сайжруулах,ү - Салбарын санх жилт, х р нг оруулалтын цогц т л вл лтийнүү ө ө ө ө ө ө тогтолцоог бий болгох, - Хувийн эмнэлг дйин рэг, хариуцлагыг тодорхой болгох,үү үү зохицуулалтанд оруулах - Бусад салбруудтай хамтарч ажиллах 2. Х ний н ц, боловсон х чний асуудалү өө ү 1000 х нд ногдох боловсон х чний тоогоор монгол улс дээг р орж байгаа.ү ү үү Монгол улс Англитай яг адилхан байгаа, АНУ, Япон Солонгосоос илүү з лэлттэй байна. Манайх 2,8 байна. Тооны хувьд ийм нд р з лэлттэйү үү ө ө ү үү
- 6. байгаа боловч чанарын хувьд асуудалтай байна. Энэ асуудал дээр бид бодлогын рчл лт гаргах ёстой. Т рийн оролцоо б г д хяналт нь зайлшг й.өө ө ө ө өө ү З вх н олон улсын хэм хэмжээ стандартыг хэрэгж лэх учиртай. Эмнэлэгийнө ө үү мэргэжилтэн бэлтгэх тогтолцоо эр л мэндийн салбарын х ний н цийнүү ү өө хэрэгцээтэй уялдааг й, нэгдсэн боловсон х чний бодлогг й, эмнэлэгийнү ү ү мэргэжилтний ур чадварын зохистой, харьцаа алдагдахад х ргэсэн гэж болохү юм. Хэдийгээр жил болгон анагаахын мэргэжлээр т гс ж байгаа оюутны тооө ө бусад салбарын мэргэжлээр т гс ж байгаа оюутнуудын тооноос хавьг й ихө ө ү байгаа боловч, эр л мэндийн тусламж йлчилгээний, чанар, х ртээмжийгүү ү ү жигд хангаж чадахуйц биш байна. Энэ нь ЭМ салбарын мэргэжилтнийг бэлдэж байгаа боловсролын салбарын бие даасан, ЭМ салбарын х гжил,ө хэрэгцээ, шаардлага, хэтийн зорилготой уялдахг й, хэт орлогын хойноосү х ц лдс н байдлыг илтгэж байна. Тиймээс хамтарсан засгийн едөө ө ө ү салбарын х ний н цийн хэрэгцээтэй уялдуулан Эр л мэнд, анагаах ухааны боловсролынү өө үү сургуулиудын элсэлтийн хяналтын тооны саналыг боловсруулж жил б р Боловсрол,ү шинжлэх ухааны яаманд х рг лдэг болгосон юм.ү үү Анагаах ухааны боловсрол олгодог улс, хувийн 10 гаруй сургуулийг т гс гчдийн ур чадвар жигд бус,ө ө сургуулиудын х т лб рт тавигдах нийтлэг шаардлага болох стандартө ө ө боловсрогдоог йгээс харилцан адилг й х т лб р р мэргэжилтэнү ү ө ө ө өө бэлтгэгдэж байна. Бэлтгэгдэж байгаа мэргэжилтн дийн клиникийн урүү чадвар эзэмших, эмчийн ёс з йн хэм хэмжээний т л вшлийн байдалү ө ө хангалтг й байна. Хэдийгээр хуулийн дагуу т гс лтийн дараахь сургалт буюуү ө ө эмнэлэгийн мэргэжилтний давтан сургалт, нарийн мэргэжил олгох сургалтууд нь ЭМЯ-ны эрхлэх асуудал хэдий ч анагаах ухааны боловсрол олгодог зарим сургуулиуд эмнэлэгийн мэргэжилтний дараахь суралтыг ЭМЯ- ны баримталж буй бодлогоос з р тэй бэлтгэж байна. Иймд бид ЭМ салбарынө үү мэргэжилтэн бэлтгэдэг сургуулийг рийн харьяанд авах асуудлыг удаа дарааөө тавьж байсан билээ. Энэ нь бусад салбарын мэргэжилтэн бэлтгэхээс зарчмын том ялгаатай б г д, бусад салбарууд уг нь барьцаад байхаарг й ойлгомжтойө өө ү асуудал юм. Эмнэлэгийн мэргэжилтний харьцааг харуулсан з лэлт дү үү үү анхаарал татаж байна. 1000 х н амд ногдох их эмчийн тоо нд р х гжилтэйү ө ө ө орнуудаас дээг р байгаа м ртл тусгай мэргэжилтэн, ялангуяа сувилахуйнүү ө өө мэргэжлтн дийн тоо илт бага байна. Т р, хувийн хэвшлийн анагаах ухааныүү ө дээд сургууль, коллежийг 222 дипломын сувилагч, 117 бакалавр сувилагч, 78 туслах сувилагч нийт 417 сувилагч 2013 онд, 290 дипломын сувилагч, 595 бакалаврын сувилагч, 64 туслах сувилагч нийт 949 сувилагч 2014 онд тус тус т гсс н байна.ө ө Эр л мэндийн салбарт ажиллаж байгаа сувилагчийн тоо 2010үү онд 7324 байсан бол 2014 онд 11734 болж нэмэгдсэн хэдий ч сувилагч х рэлцэхг й хэвээр байгаа нь т гс гчид мэргэжлээрээ ажиллахг й байгаа,ү ү ө ө ү шаардлагатай газар ажиллах сонирхолг й, цалин х лс бага зэрэгтэйү ө холбоотой байна. Хамтарсан засгийн ед анх удаагаа Монгол улс сувилагчү нараа нд р х гжилтэй оронд бэлтгэх тогтолцоог бий болгож жил б р 100ө ө ө ү сувилагч нарыг Сингапур улсад бэлтгэх ажлыг 2011 онд эхл лж эхний 100үү сувилагч нараа бэлтгэсэн билээ. Харамсалтай нь дараагийн засгийн газрын ед энэ ажил цаашаа явааг й зогссон байна.ү ү
- 7. Улсын хэмжээнд ажиллаж байгаа бага эмч нарын судалгааг авч нэгтгэн 699 бага эмчид “сувилах” йл ажиллагаа эрхлэх з вш рлийгү ө өө олгосноор сувилагчдын тоог тодорхой хэмжэнд нэмэгд лэв.үү Хамтарсан засгийн ед т гс лтийн дараахь сургалтын нэгдсэн тогтолцоогү ө ө б рд лэх зорилгоор т р лжс н мэргэжлийн эмч бэлтгэх резедентурынү үү ө ө ө сургалтын элсэлт, т гс лтийн шалгалтыг нэдсэн хэлбэрээр зохион байгуулж ,ө ө ЭМ сайдын тушаалаар байгуулагдсан шалгалтын комисс шалгалтыг авдаг тогтолцоог бий болгож, зэрэг олгох эрхийг мэргэжлийн нийгэмлэг дэдүү шилж лсэн.үү Шийдвэрлэх арга зам: - Мэргэжлийн чиглэлэлийн тэрг лэх чиглэлийг тогтоохүү - Элсэлтийн тоонд хяналт тавих, БСШЯ-тай уялдаатай ажиллах х рг лжү үү уялдаатай ажиллах, - Т гс лтийн мн х сургалтыг эр л мэндийн салбарын эрэлт хэрэгцээтэйө ө ө ө үү уялдуулах - Т сг лтийн дараах сургалтын тогтолцоог шинэ шатанд гаргаж, чанарыгө ө сайжруулах - нд р х гжилтэй орнуудад анагаах ухаан, эр л мэндийн чиглэлээрӨ ө ө үү боловсрол, мэргэжил эзэмшсэн мэргэжилтн дийг эх орондоо ажиллуулахүү - Эр л мэндийн мэргэжлтн дийг зохистой харьцаагаар бэлтгэх, хэрэгцээтүү үү газар нь ажиллуулахад чиглэгдэх, - Эмнэлэгийн мэргэжилтн дийн нийгмийн асуудлуудыг сайжруулах,үү цалингийн тогтолцоог боловсронгуй болгох, х д лм рийн норм нормативийгө ө ө шинэчлэн тогтоох, - Г йцэтгэлд суурилсан х д лм рийн нэлэмжийг нэвтр лэх, ажлын байрныү ө ө ө ү үү н хцлийг сайжруулж, х д лм р хамгааллыг хангах асуудлуудыг шийдвэрлэхө ө ө ө шаардлагатай байна. - Ажиллагсадыг т рийн албанаас гаргаж нийтийн албанд шилж лэхө үү - Х ний н цийн нийгмийн баталгааг нэмэгд лнэү өө үү 3. Т р, хувийн хэвшлийн эр л мэндийн байгууллагуудын т ншлэл,ө үү ү Аливаа ндэсний хэмжээний т слийг хэрэгж лэхэд оновчтой б г д рү ө үү ө өө ү г жтэй арга бол яах аргаг й т р хувийн хэвшлийн т ншлэлийн хэлбэр юм. Бид энэө өө ү ө ү талаар их ярьж байгаа боловч жинхэнэ бодит байдлаар нь, з в ёсоор ньө хэрэж лэхг й байна. Т р, хувийн хэвшлийн т ншлэл нь авилгалын харилцаа биш.үү ү ө ү Т р нь зарчимтай хувийн хэвшил нь ухамсартайгаар оролцох т ншлэлийг хэлээдө ү байгаа юм. Энэ т ншлэл нь дээд зэргийн ил тод байх ёстой.ү рхийн эр л мэндийн т в нь эр л мэндийн тусламж, йлчилгээгӨ үү ө үү ү нэг иргэнээр тооцох т лб рийн аргаар санх жө ө үү ин, гэрээгээр г йцэтгэдэг хувийнү хэвшлийн эр л мэндийн байгууллага. рхийн эмнэлэгт ногдох иргэний тоогүү Ө хамтарсан засгийн ед ЗГ тогтоож гд г болгосон. Т рийн болон оронү ө ө ө нутгийн мч, х р нгийг т лб рг йгээр ашигладаг, энэ нь хуулиарө ө ө ө ө ү тогтоогдсон. Иймд анхан шатны тусламж йлчилээний х ртээмж, чанарыгү ү сайжруулах, мэргэжлийн ур чадварыг нэмэгд лэхээс гадна т р хувийнүү ө хэвшлийн хамтын ажиллагааны хариуцлагын тогтолцоог боловсронгуй болгох шаардлагатай байна.
- 8. Улсын Их Хурлаас 2011 онд шинэчлэн батлагдсан Эр л мэндийн тухай хуульд эр лүү үү мэндийн салбарын тогтолцоог нийгмийн эр л мэндийн тусламж, йлчилгээндүү ү тулгуурлан х гж лж, эр л мэндийн анхан болон хоёрдогч шатлалын тусламж,ө үү үү йлчилгээг рг ж лэн, харилцан уялдаатай х гж лэхээр заасан байдагү ө ө үү ө үү Хоёр, гуравдугаар шатлалын хувийн эмнэлэг дийн, нэгд гээрт, санх г ньүү ү үү дэмжих, хоёрт т рийн эмнэлэгийн ачаанаас х нг л х, тэгш хариуцлагаө ө ө ө р лэх днээсүү үү үү эр л мэндийн даатгалын сангаас авах санх жилтийн тарифыгүү үү хамтарсан засгийн ед бараг 5 дахин нэмэгд лсэн. Магадлан итгэмжлэгэлийү үү шинэчлэн баталж одоог х ртэл нийт 550 гаруй байгууллагад олгоод байна.ү Шийдвэрлэх арга зам: - Эр л мэндийн салбарт х гж лэх т р, хувийн хэвшлийн т ншлэлийнүү ө үү ө ү талаар баримтлах бодлогын х рээнд эр л мэндийн тусламж,ү үү йлчилгээнд олон нийт, т рийн бус байгууллагын оролцоог хангах,ү ө хувийн х р нг оруулалтыг нэмэгд лэх зорилгоор Т рийн зарим чигө ө ө үү ө ргийг т рийн бус байгууллагаар г йцэтг лэх, шилж лэх журам,үү ө ү үү үү иргэний нийгмийн байгууллагуудыг нэлэх шалгуур з лэлтийгү ү үү гаргаж ирэх шаардлагатай байна. - Эр л мэндийн салбарын хүү увийн хэвшлийн х гжлийн н гийн байдлыгө ө өө нэлэх, т р болон хувийн хэвшлийн т ншлэлийн бодлогыг эр л мэндийнү ө ү үү болон эр л мэндийн санх жилтийн бодлоготой уялдуулан хэрэгж лэх;үү үү үү - - Хувийн хэвшлийг х гж лэх санх гийн механизмыг эмнэлгийн тусламж,ө үү үү йлчилгээний чанар, р ашгийг дэмжих х ш рэг болгон боловсронгуйү ү ө үү болгох. - Эр л мэндийн тусламж йлчилгээнд оруулах хувийн хэвшлийнүү ү х р нг оруулалтыг дэмжих зорилгоор эрх з йн таатай орчингө ө ө ү б рд лэхү үү 4. Эмийн зохистой хэрэглээ Нэгэнт бид рсд эмийн хэрэгцээгээ хангахуйц эм йлвэрлэж чадахг й учирөө өө ү ү эм оруулж ирэх нь зайлшг й. Т нийг зохицуулсан з вш рлийн б тцийгү үү ө өө ү жинхэнэ утгаар нь аливаа монопольчлол тогтоохг йгээр хатуу хяналтынү дагуу хэрэгж лэх ёстой. Хиймлээр эрэлтийг бий болож болохг й. Зайлшг йүү ү ү шаардлагатай хэрэгцээг хангах ёстой. Уламжлалт анагаах ухааны эмийн зохистой хэлбэр дийг х х лэн дэмжиж, олон улсын хэмжээнд рс лд хүү ө үү ө ө ө чадвартай болгоход т р дэмжлэг з лэх ёстой. Ер нхийд , эм хангамжийнө ү үү ө өө салбарт хууль эрх з йн таатай орчин ндсэндээ б рдсэн боловч хуулийнү ү ү хэрэгжилтийг хангах тал дээр хангалтг й байна. Эм, эмнэлэгийн хэрэгсэл,ү биологийн идэвхит х нсний нэмэлт б тээгдэх ний йлдвэрлэл, импорт,ү ү үү ү т гээлтийн талаар тусгайлсан бодлого, зохицуулалт, судалгаа, шинжилгээ,ү хяналт байх зайлшг й шаардлагатай байна. Манай орон хэрэгцээт эмийнхээү 80аруй хувийг гаднаас импортлож оруулж ирсэн хэвээр байна. Бодлогын хувьд стратегийн вишн байх ёстой. Шийдвэрлэх ара зам:
- 9. - Иймд эмийн чанарын хяналтын лабораторийн х чин чадлыг нд рү ө ө т вшинд х ргэх,ү ү - Мэргэжлийн боловсон х чнийг чадавхижуулахү - Онцгой байдлын ед эмийн хангамжийн зохицуулах механизмыг бийү болгох, - Хувийн хэвшлийн эм ханган нийл лэх байгууллагуудын рэг,үү үү хариуцлагыг нд рж лэх,ө ө үү - Салбар хорондын йл ажиллагааны уялдааг эрчимж лэх, орчин еийнү үү ү даатгалын систем т л вш г й орны хувьд олон эмийн зохистойө ө өө ү хэрэглээний талаархи мэдлэгийг дээшл лэх,үү 5. Даатгал Олон улсын хэмжээнд хэдхэн хувилбарууд байгаа. Энэ асуудлыг г йцэдү шийдсэн нэг ч орон байхг й. Хамгийн эдийн засгийн х чтэй АНУ ч даатгалынү ү асуудлыг шийдэж чадааг й, хамгийн хурц асуудал хэвээр байна. Монгол улсү шиг орчин еийн даатгалын систем т л вш г й орны хувьд олон сорилтү ө ө өө ү сонголтууд байна. Б х нийтийн албан журмын даатгал, сайн дурын ндсэнү ү дээр тогтох хувийн дааталын систем, гибрид гэх мэт. Миний хувийн бодол бол эдийн засаг, нийгмийн асуудлаа цэгцтэй шийдсэний ндсэн дээр л энэ асуудалү шийдэгдэнэ. Т рийн з в бодлого явуулж чадвал 3 сая х нийхээ эр л мэндийнө ө ү үү даатгалыг ч т р с даах боломж бий гэж харж байгаа. Ийм учир т рийнө өө ө идэвхитэй оролцоо хэрэгтэй, н г тэйг р хувийн даатгал х гжих боломжийгө өө үү ө бий болгох тал дээр дэмжлэг з лэх нь з йтэй юм.ү үү ү Эр л мэндийн даатгалүү албан журмынх б г д бараг б х нийтийнө өө ү хамралтад х рсэнү боловч х дө өө орон нутагт амьдарч буй олон х н эр л мэндийн чанартайү үү тусламж, йлчилгээ авахад х ндрэл бэрхшээлтэй хэвээр байна. ЭМД-ын тогтолцооны IIү ү ангиллын даатгуулагчдад малчид, ажилг йч д болон мэргэжлийнү үү сургалт йлдвэрлэлийн т вд суралцагсад багтдаг. Энэ б лгийн 324,500 иргэний ЭМД-ү ө ү ын шимтгэлийг 2011 онд т р с хариуцаж даатгуулснаар ЭМД-д х н амө өө ү аа б рэн хамрү уулж чадсан боловч с лийн гурван жилдүү хамрагдалт 6 хувиар буурсан нь т рийн тогтворг й байдал, х н б рт н л лж буй эдийн засийнө ү ү ү ө өө хямрал, м нө йлчл лэгчид тусламж, йлчилгээнд сэтгэл дундуур байгаагийнү үү ү илрэл байж болзошг й б г д энэ нь иргэдийн шимтгэл т л х эрмэлзлийгү ө өө ө ө бууруулахад н л лс н байх магадлалтай. Х м сийн хувиасаа т лж буйө өө ө ү үү ө т лб р нд р, улсын эмнэлг дийн йлчилгээ р ашиг муутай байгаа нь эр лө ө ө ө үү ү ү үү мэндийн даатгалд сайн дураар хамрагдах эрмэлзлийг бууруулж, улмаар эр лүү мэндийн зохих тусламж, йлчилгээ х ртэхэд нь саад учруулж байна.ү ү Даатгуулагчид шимтгэл т лж байгаа м ртл янз б рийн оношлогоо,ө ө өө ү йлчилгээ хийлгэх, эмнэлгийн багаж т х р мжү ө өө ө ашигласны, б р байтлаа эм,үү боолтныхоо м нгийг х ртэлө ү хувиасаа т л х байдал улам б р ихсэж байна.ө ө ү Гурав хоногийн мн “Монгол контент” нэвтр лгээр ЭМ салбар 10 тэр бумө ө үү т гр гийн р нд орж эмчилгээ йлчилгээгээ ч явуулах боломжг й боллооө ө ө ө ү ү гэсэн мэдээг цацаж байсан. Эмийн байгуулагууд нь зээлээр эмээ гс рө өө байгаад рсд дампуурлын ирмэг дээр ирлээ гэж байсан.өө өө 2011-2012 онд
- 10. буюу эдийн засаг таатай байх ед нийгмийн хамгааллын тогтолцооны зардалү ХХС-аас олгосон бэлэн м нг н с болж огцом нэмэгдсэн юм. Харин ХХС-дө ө өө энэх рг н цар х рээ б хий х т лб р дийг санх ж лэх хангалттай н цүү ө ө ү ү ө ө ө үү үү үү өө б рдээг йн улмаас 2013 оноос эхлэн энэ бэлэн м нг н тэтгэмжийн ихэнхийг,ү ү ө ө ялангуяа иргэн б рт бэлэн м нг олгож байсныг зогсоосон билээ. ний рү ө ө Үү ү д нд нийгмийн хамгааллын зардлын ДНБ-д эзлэх хувь 8.6 хувь байсан болү 2014 онд 3.8 хувь болж буурсан байна. Хэрэв нийгмийн хамгааллын бодлого тогтвортой, рчл лтг й байвал энэ хувь хэмжээ 2020 он гэхэд ДНБ-ий 3.0өө ө ү хувь х ртэл буурахаар байна.ү Х н амын эр л мэндийн эрэлт хэрэгцээг б рэнү үү ү хангааг й байхад эр л мэндийнү үү даатгалын сан нь ихээхэн (2012 онд ЭМДС- ын жилийн орлогын 95.3 хувьтай тэнц ) эерэгүү лдэгдэлтэйү байсан байна. Эр л мэндийн даатгалын худалдан авч буй тусламж, йлчилгээнийүү ү багц нь даатгуулагчийн хэрэгцээ, шаардлагад нийцсэн тусламж, йлчилгээг б рэнү ү хамардагг й учраас багцад ороог й тусламж, йлчилгээний зардлыг иргэдү ү ү хувиасаа т лд г.ө ө Тусламж, йлчилгээний багцыгү авч байгаа даатгуулагчийн шууд т л х зардлынө ө хэмжээг тооцдогг йн улмаас шууд т лб рийн хэмжээү ө ө жил ирэх тусам сч байна. Эр лө үү мэндийн санх жилтийн стратегийн баримтүү бичигт хувь х ний шууд т л х т лб рийг эр лү ө ө ө ө үү мэндийн салбарын нийт зардлын 25 хувиас хэтр лэхг й байхаар заасан боловч ДЭМБ-ынүү ү статистикийн мэдээгээр энэ з лэлт нь 2008 оноос хойш 26.6 хувиар сч,ү үү ө 2013 онд 41.0 хувьд х рсэн байна.ү Эр л мэндийн даатгалын сан нь Засгийнүү газрын йл ажиллагаанд шууд зарцуулагдах татварын орлого бус харинү даатгуулагчийн эр л мэндээс шалтгаалах эрсдлийг бууруулах зорилготойүү хамтын м нг н х р нг . Иймд сангийн удирдлага, менежментийн ндсэн чигө ө ө ө ө ү рэг нь шимтгэл цуглуулж, х р нг т вл р лэхээс гадна т вл р лсэнүү ө ө ө ө ө үү ө ө үү х р нгийг даатгуулагчдад чанартай, х ртээмжтэй эр л мэндийн тусламж,ө ө ү үү йлчилгээг худалдан авах, йлчилгээний чанарт хяналт тавих чигү ү рэгтэйгээр бие даасан байгууллага болгон т л вш лэх шаардлага з йүү ө ө үү ү ёсоор тавигдаж байна. Шийдвэрлэх ара зам: - Эр л мэндийн даатгалын тотолцоог нэг худалдан авагчийн тогтолцооүү руу шилж лэх.үү - Улсын т св с т л х эр л мэндийн даатгалын шимтгэлийн хэмжээг инфляци,ө өө ө ө үү х д лм рийн х лсний доод хэмжээ болон эмнэлгийн тусламжө ө ө ө авагчдын нас, йлчилгээний бодит рт гтэй уялдуулан нэмэгд лэх.ү ө ө үү - Амьжиргааны баталгаажих т вшингээс доог ур орлоготой иргэдэд т р лжс нү ү ө ө ө нарийн мэргэжлийн тусламж, йлчилгээг нэ т лб рг й олгох эрхийн бичгийнү ү ө ө ү тогтолцоог нэвтр лж хэрэгж лэх;үү үү - Тусламж, йлчилгээний нэн шаардлагатай багцыг эр л мэндийн хэрэгцээ болонү үү х н амд суурилсан йлчилгээнд ндэслэн шинэчлэхү ү ү 6. Эр л мэндийн санх жилтийн талаарүү үү Аливаа улс орны эдийн засаг с хийн хирээр нийгмийн салбарт оруулахө ө х р нгө ө ө оруулалт нэмэгдэх ёстой. Эдийн засаг с ж, нэг х нд ногдохө ө ү дотоодын нийт б тээгдэх ний м нг н д н нэмэгдсэн тухай аль ч улс орныү үү ө ө ү улс т рчид, эдийнө засагчид ярих дуртай байдаг ч амьдрал дээр эдийн засгийн
- 11. с лтийг дагаж эр лө ө үү мэнд, боловсрол зэрэг нийгмийн салбарт т свийнө х р нг оруулалт бодитойгоорө ө ө нэмэгдэж, наалдах нь тун ховор байдаг (Скандинавын орнуудыг эс тооцвол). Учир нь аль ч улс орон х р нгө ө ө оруулалтыг аль болох хурдан эргэлдэх салбарт оруулж, х р нгийн н цийгө ө өө нэмэгд лэхийн т л ажилладаг. Энэ нь з в ш дээ гэж таүү ө өө ө үү б хэнү хэлэх байх. Гэхдээ нийгмийн баялгийг ард т мэн б тээж байгаа цагт х ндээү ү ү х р нгө ө ө оруулалт хийж, х д лм рл х х чнээ эр л саруул с ж, торниж, чанартайө ө ө ө ү үү ө ө амьдрах н хц лийг б рд лэхийн т л т р засаг ажиллах ёстой.ө ө ү үү ө өө ө Монгол улсын хамгийн нэт баялаг бол МОНГОЛ Х Н юм.ү Ү Тэгж гэмээнэ эр л монголүү х н нийгэмд баялаг б тээнэ гэдгийг бид ухамсарлах ёстой. Харинү ү эр лүү мэндийн салбарыг ашгийн бус, з вх н зарлага гаргадаг салбар гэдэгө ө р сг лө өө ө байдлаар харсаар байх юм бол эр л, чийрэг, эрдэмтэй боловсролтойүү монгол х ний х гжлийн талаар ярих боломжг й болно. Монгол Улс с лийн хэдэнү ө ү үү жил уул уурхайн салбараас чамг й орлого цуглуулжү байгаа ч баялгийн хуваарилалт тэгш бус байгаагаас болж баян, ядуугийн ялгаа эрс нэмэгдлээ.нийгмийн байлагийн тэгш бус хуваарилалттай холбоотой ядуурал, нийгмийн тэгш бус байдал ЭМ салбарын ачаалалыг нэмж байна. Дэлхийн эр л мэндийн байгууллагын Ер нхийүү ө захирал Др. Маргарет Чан 2014 оны Дэлхийн эр л мэндийн ассамблейг нээжүү хэлсэн гэндээ “нийгэмд тэгш бусү байдал нэмэгдсээр байгаа цагт эр л мэнд,үү боловсрол зэрэг х ний х гжлийнү ө ндсэн чухал з лэлт д хангагдах боломжг й талаар онцлон тэмдэглэсэнү ү үү үү ү байна. Тэрбээр цааш нь “Иргэн нэг б рийг хамруулсанү тэгш с лтийгө ө (inclusive growth) бий болгоог й цагт ядуусаар д рсэн баян улсү үү орнууд бий болно” хэмээн тэмдэглсэн байна. Бид энэ асуудлыг маш нухацтай бодож, эр лүү мэндийн салбарт зарцуулах т свийн х р нг оруулалтыг дор хаяжө ө ө ө ДЭМБ-аас з вл мж болгодог ДНБ-ий 5-6 %-д барих талаар ажиллах ёстой. Энэө ө бол з вх н хамгийн багадаа л энэ хэмжээний байх хэрэгтэй гэсэн з вл мж тооө ө ө ө болохоос нээс цааш нэмэх хэрэгг й гэсэн г биш юм. Бидний дуурайх дуртайүү ү ү АНУ гэхэд л эр л мэндийн салбарт ДНБ-ийхээ 22%-ийг зарцуулдаг ч энэ ньүү ргэлж хязгаарлагдмал байдаг байна. Харин Норвеги, Дани, Швед зэрэгү Скандинавын орнууд эр л мэнэд, нийгмийн хангаалалын салбарт хамгийн ихүү х р нг зарцуулдаг ба тиймээс ч Н Б-аас гаргадаг Х ний х гжлийнө ө ө Ү ү ө индексийн хэмж рээр дээрх орнууд дэлхийд тэрг лэх байрыг эзэлдэг.үү үү Манай улсын хувьд эр л мэндийн салбарын шинэчлэл гэж маш олон жилүү ярьлаа. Янз б рийн сайхан нэр томьёо ч олноор гарсан. Эр л мэндийнү үү салбарын цогц шинэчлэл, суурь шинэчлэл, эрчимтэй шинэчлэл гэх мэт. Шинэчлэл рчл лтийгөө ө хийхэд шаардлагатай т рийн бодлого, баримтө бичг дийг ч хангалттай гаргасан.үү Гагцх тэр б хнийг хэрэгж лэхэдүү ү үү санх гийн н ц, эх свэр ргэлж дутагдалтайүү өө үү ү байсан. ЭМ яамны т свийгө хараад зье л дээ.ү Монгол улсын Засгийн газрын 2014 оны 68 дугаар тогтоолоор “Яамдын эдийн засаг, нийгмийн х гжлийн з лэлт”-ийг батлахадө ү үү Эр л мэндийн нийт зардал 2015 онд ДНБ-ний 5.0 хувь байхаар зорилтүү тавигдсан б г д 2015 оны т свийн т слийг боловсруулахдаа эдийн засгийнө өө ө ө н хц л байдал, 2015 оны ДНБ с лтийн хэмжээ зэрэгтэй уялдуулан 4.0 хувьө ө ө ө байхаар тооцон т л вл с н боловч 2015 оны тодотгосон т св р харьцуулжө ө ө ө ө өө
- 12. звэл 2.8 хувь байна. Санх жилтийн асуудлыг з й зохистойгоорү үү ү шийдвэрлэхэд дараахь з йл д дээр анхаарах нь з йтэй байх:ү үү ү - ДНБ-д эзлэх эр л мэндийн салбарын санх жилтийн хувь, хэмжээг е шаттайүү үү ү нэмэгд лэхүү , ДНБ-ний доод тал нь 6 хувьд х ргэхү - Эр л мэндийн салбарт оруулах х р нг оруулалтын ач холбогдлыг ойлгуулах,үү ө ө ө сонирхлыг нэмэгд лэх, гадаадын болон дотоодын х р нг оруулагчдадүү ө ө ө цаашид хамтран ажиллах боломж бий болгох, - Эр л мэндийн салбарын нийт сүү анх жилтэд эр л мэндийн даатгалын эзлэхүү үү хувийг нэмэгд лэхүү - Нийгмийн эр л мэндийн түү усламж, йлчилгээний санх жилтийн хэмжээгү үү нэмэгд лж, хэвт лэн эмчлэх тусламж, йлчилгээний зардлыг бууруулахүү үү ү - Санх гийн эрсдлээс хамгаалах: вчний улмаас учрах санх гийн эрсдлээс б хүү Ө үү ү нийтийг хамгаалах - Санх жилтийн тэгш байдал: Эр л мэндийн тусламж йлчилгээний тогтолцоогүү үү ү санх ж лэх дарамтыг аль болох тэгш хуваарилах явдлыг дэмжих.үү үү 7. Бодлого т л вл лтийн уялдааө ө ө Т рийн бодлогын залгамж холбоо доголдож улмаар ЭМ салбарын бодлогынө залгамж холбоо, уламжлал алдагдаж нэг ёсны т рийн, салбарын “эзг йрэл” счө ү үү байна. Засаг т р солигдох тоолонд шинэ удирдлага ирж, з вх н р ирээдө ө ө өө өө зогсохг й, баг б рд лж байна гэдэг нэрийдлээр хомроглон сольж, халжү ү үү байгаа нь боловсон х чний бодлогын тотвортой байдлыг алдагдуулж байна.ү Энэ байдал нь салбарын бодлогыг авч явсан, т рийн болон олон улсынө х р нг р цаг хугацаа зарж бэлтгэсэн мэдлэгтэй, туршлагатай х м сө ө өө ү үү мэргэжлийн, г йцэтэх, удирдах т вшинд солигдоод байхаар “удирдлагын ойү ү санамж”, “institutional memory” алдагдаж байна. Ололт, амжилт, алдаа дутагдал х рсэн т хээ, авч байсан арга хэмжээ, арга замаа мэдэж байсан х н байхг йү үү ү ү болж, тэр салбарын мэдлэгг й х нээр удирдуулахаар удирдлагг й юм шигү ү ү эзг рдэг. Дээрээсээ х л алдаад доош б х шатанд менежмент, мэдлэг, йлүү ө өө ү ү ажиллагааны эзг йрэл болоод байна.ү Эр л мэндийн стратеги, бодлогыгүү урагшлуулахын оронд улс т ржс нө ө салбар болсон байна. Эцэст нь ЭМ салбарыг зарлагын салбар хэмээн улс т рчдийн дундө нхр лдэг б мб г болгож байгаад харамсаж байна. “Лам олдохг й болө үү ө ө ү буцахдаа зална” гэгчийн лгэрээр намайны эцэст н х с нд явдаг, улсү ө өө ө т рчдийн мэргэжил дээшл лдэг дамжаа маягийн салбар болгож байгаадө үү г нээ эмгэнэж байгаагаа хэлмээр байна. Хэрэв Монгол орон х ний х гжлийнү ү ө талаар ярьж байгаа бол з вх н эр л саруул байж сурах, боловсрох, х гжихө ө үү ө учир, монголын б хий л х н амыг эхийн хэвлийд бий болохоос нь авахуулаадү ү энэ хорвоог орхитол нь хамт байдаг р р хэлбэл 3 сая х н амыг б хэлд ньөө өө ү ү насан туршид нь хамардаг салбарын яамаа тэрг лэх чиглэлийн яам болгохүү асуудлыг бодолцох цаг болсон байх гэж бодож байна. Байгалийн асар их баялагтай, рг н уудам нутаг дэвсгэртэй, талаарааө ө д рэн таван хошуу малтай, эдийн засаг, улс т рийн харьцангуй тогтвортойүү ө
- 13. хоёр том г рний дунд хавчигдмал ч хамгаалалттай улс орны хувьд гуравханү сая х н амаа эр л саруул, аз жаргалтай байлгахын зэрэгцээ хурдан хугацаандү үү х гжинг й улс болох боломж байгаа билээ. Гагцх т р минь т мэн н дтэйө ү үү ө ү ү байж, т мний т л бус йлдэлд т м р н ртэй байж, т мэн олондооү ө өө ү ө ө үү ү т шигтэй, тунгалаг байж чадваас ЭМ салбарыг минь х гж лэх ариунү ө үү йлстэнг д арвин буйзаа.ү үү