1. KOLEGJI UNIVERSITAR
“ FAMA “
LENDA: MN PUBLIKE
TEMA: INTERVENIMI I NATO-së NË KOSOVË
MENTORI: KANDIDATI:
Prof. Dr. Zejnullah Gruda Valon Peçani
Prishtinë, Prill 2007

2. Përmbajtja
1. Përmbajtja
2. Literatura
3. Veshtrim Historik
4. Konflikti Shqiptaro-serb dhe gjendja e pergjithshme në prag të luftës në
Kosovë
5. Dalja e UÇK-së në skenë
6. 24 Mars 1999
7. Preambula e deklaratës së Shën Petersburgut,1868
Edhe luftrat kanë kufi
8. DNH dhe të Drejtat e Njeriut
9. Kush duhet ta respektojë Ligjin Humanitar Ndërkombëtar?
10. Negociatat e fundit
11. Përfundimi
3

3. Literatura
1 .Glenny, Misha (2000), The ballkans-nationalism, War and Great Powers, 1804-1999.
Viking Penguin Grup, New York fq. 652-653
2. Demolli, Haki (2002) Terrorizmi. Prishtinë, fq 139-180.
3. Grup I autorve (2004) Masakra e reçakut krim kundër njerëzimit . Shtime . fq 15-84
4. “UN & Conflict Monitor”, num. 4, n.d., 1999, f. 12; “The Economist”, 29.5.1999; T.
Judah: Kosovo, n.d., f. 275; “International Herlad Tribune”, 7.6.1999.
5. Paul-Marie de La Gorce: Negociations en trompe-l’oeil, në “Le Monde Diplomatique”,
qershor 1999, f. 4; “Der Spiegel”, num.3, 2000, f. 158; Ivo H.Daalder dhe Michael E.
O’Hanlon, n.d., f.169-171.
6. B. R. Posen: The War for Kosovo: n.d., f.71; O. Levitin: Inside Moscow’s Kosovo
Muddle, n.d., f. 137; Reaction to Events in Kosovo, n.d., G74, f.1, 4; Erik Yesson: NATO
and Russia in Kosovo, në “RUSI Journal” korrik 1999, f.24; Mike Jackson: KFOR: The
Inside Story, po aty, shkurt 2000, f.14.
7. D. L. Byman, M. C. Waxman: Kosovo, n.d., f. 26; J. Rubin: A Very Përsonal War,
pjesa e II-të: The Promise of Freedom, n.d., f.IX; “Republika”, 30.6.1999, f. 33, 38; E.
Yesson: NATO and Russia in Kosovo, n.d., f. 24-25; Ivo H. Daalder dhe Michael
E.O’Hanlon,n.d., f. 171.
8. E. Roberts: Next Balkan Flashpoint?, n.d., f. 123; “Der Spiegel”, num. 1, 2000, f. 129;
num. 3, 2000, f. 159.
9. Reaction to Events in Kosovo, n.d., G74; “Liberation”, 21.5.1999; 26.5.1999:
“Interantional Herlad Tribune”, 26.5.1999; 4.6.1999; “La Stampa”, 26.5.1999; B. R.
Posen: The War for Kosovo, n.d., f. 73, 76; “Le Figaro”, 4.6.1999.
10. T. Judah: Kosovo, n.d., f.254; I. Doerfer: The Lessons of Kosovo, n.d., f. 4; Ivo H.
Daalder dhe Michael E. O’Hanlon, n.d., f. 173, 174.
11. T. Judah: Kosovo,n.d., f.282; Foreign Affairs Committee: Kosovo, n.d., flet. I, f. XLI;
“Le Fiagro”, 15.-16.5.1999; “Le Monde”, 20.5.1999; “International Herald Tribune”,
27.5.1999; Ivo H. Daalder dhe Michael E. O’Hanlon, n.d., f. 151; Benjamin S. Lambeth,
n.d., f. 54.
12. Air-Power over Kosovo: A Historic Victory?, në “Strategic Comments”, num. 5/7,
n.d., f.1-2; D.L. Byman, M.C. Waxman: Kosovo, n.d., f. 29; B.R.Posen: The War for
Kosovo, n.d., f. 72; Benjamin S. Lambeth, n.d., f.53, 146.
4

4. 13T. Judah: Kosovo, n.d., f.210-211:; “Der Spiegel”, num.3, 2000, f. 159; “The Times”,
28.5.1999; R. Scharping: Wir dürfen nicht wegsehen, n.d., f.184; W. Clark: Waging
Modern War, n.d., f. 330; Ivo H. Daalder dhe Michael E. O’Hanlon, n.d., f. 157, 158,
163; Benjamin S. Lambeth, n.d., f. 47
14E. Roberts: Next Balkan Flaishpoint?, n.d., f.118; Kosovo: Lessons from the Crisis,
n.d., f. 61; Ivo H. Daalder dhe Michael E. O’Hanlon, n.d., f. 157, 158, 163; Benjamin S.
Lambeth, n.d., f. 47.
15 “Mendimi politik”, 4.11.2000; Jean-Ives Potel: Serbie, un regime hors la loi, në “Le
Monde Diplomatique”, maj 1999, f. 6; Foreign Affairs Committee: Kosovo, n.f., flet. I,
fq. XLIII; “Sevdonja”, 5.6.1999; Martti Ahtisaari: Tehtava Belgradissa, Helsink 2000;
“The Financial Times”, 27.5.1999.
16 John G. Graser: The Kosovo Quagmire, në “International Journal”, flet.LIII, num.4,
vjeshtë 1998, f. 604.; R.Caplan: International Diplomacy, n.d., f. 759; Foreign Affairs
Committee: Kosovo,n.d., flet. I, f.XLIII; “Mendimi politik”, 4.11.2000; J. Reuter: Die
Politische Entëicklung, n.d., f. 29.
17 “UN & Conflict Monitor”, num.4, n.d., 1999, fq.28; B. Meyer, P. Schlotter: Die
Kosovo-Kriege 1998/1999, n.d., f. 44.
18 “la Repubblica”, 7.6.1999; “International Herlad Tribune”, 7.6.1999; W. Clark:
Waging Modern War, n.d., f. 358 dhe në vazhdim.
19 “Le Monde”, 3.6.1999; “The Financial Times”, 3.5.1999; T. Judah: Kosovo, n.d., f.
284; “International Herald Tribune”, 7.6.1999; U. Albrecht, P. Schäfer (red.): Der
Kosovo-Krieg, n.d., f. 207; Ivo H. Daalder dhe Michael E. O’Hanlon, n.d., f. 35, 152;
Benjamin S. Lambeth, n.d., f. 53, 54, 59.
20 “Republika”, 30.6.1999, f.39; B. Meyer, P. Schlotter: Die Kosovo-Kriege 1998/1999,
n.d., f.45; B. R. Posen: The War for Kosovo, n.d., f. 77; Kosovo: Lessons from the Crisis,
n.d., f, 62.
21. M. Littman: Law& Diplomacy, n.d., f. 51-55; B. Meyer, P. Schlotter: Die Kosovo-
Kriege 1998/1999, n.d., f. 45; Foreign Affairs Committee: Kosovo, n.d., flet. I, fq.
XLVII; “International Herald Tribune”, 7.6.1999; B. R. Posen: The War for Kosovo, n.d.,
f. 78; R.Scharping: Wir dürfen nicht wegsehen, n.d. f. 200; The Kosovo Report, n.d., f.
99, 163.
22. Shchabas, A. William (2003) . Gjenocidi në Drejten Nderkombetare, Tiran fq.
578-591
23. http://www.icrc.org
24. www.kosovainfo.com
5

5. Hyrje
Nuk ka fije dyshimi se bota është një hapsir violente, ku për shkaqe te ndryshme,qoftë të
karakterit politik,ekonomik,fetar,racial etj. Jo rrallë shpërthejnë luftëra dhe konflikte te
tjera të armatosura ndërmjet grupeve te ndryshme njerëzore. Luftërat dhe konfliktet e
armatosura thuajse janë te përhapura ne ter rruzullin tokësor, duke filluar nga
Evropa,lindja e mesme,Azia Afrika e deri ne Amerikën latine.
Për nga koha e paraqitjes se tyre, veçohen konfliktet te cilat rrënjët e veta i kanë ne te
kaluarën e largët dhe konflikte, paraqitja e te cilave lidhet me përiudhen e re kohore.
Kurse,për nga kohëzgjatja e tyre,dallohen konflikte qe zgjasin disa muaj apo vite.
Sipas “Global security” qe nga përfundimi i luftës se dyte botërore e deri me sot, ne
rruzullin tokësor janë paraqitur 214 luftëra dhe konflikte te armatosura,ne te cilat kane
qene te përfshira 96 shtete. Këto luftëra respektivisht konflikte te armatosura,janë dalluar
ndërmjet vete si për nga natyra,motivi,qëllimi,ashtu edhe për nga emërtimi i tyre.
Kështu ,ato janë njohur si luftëra nacional-çlirimtare (p.sh. lufta e Algjerisë 1954-1974 )
si luftëra ndërshtetërore,luftëra qytetare,revolucione,invadime,luftëra për pavarësi,luftëra
për recesion,konflikte etnike,kryengritje etj.
Ne radhën e shteteve ,te cilat kanë qene te përfshira ne konflikte te armatosura,figurojnë
dhe Serbia dhe Jugosllavia. Pran emrit te Serbisë është theksuar lufta për recesionin e
Kosovës (1998-1999), kurse pran emrit te Jugosllavisë është theksuar konflikti për
shpërbërjen e shtetit,i cili si de facto,ashtu edhe de jure nuk ekzistojnë me.
Ne te shumtën e rasteve qëllimi kryesor i palëve ne konflikt është fitimi apo ruajtja e
pushtetit shtetëror mbi një territor te caktuar. Për realizimin e qëllimit te këtilla,palët ne
konflikt përdorin arsenalin e gjere te armeve dhe te mjeteve te tjera te rrezikshme,duke
filluar prej mjeteve te rëndomta e deri tek ato me fuqi te jashtëzakonshme shkatërruese
pasoj e përdorimit (her-her ne menyr te pakontrolluar) te armeve dhe mjeteve te tjera
shkatërruese,janë viktimat e shumta njerëzore, djegiet dhe shkatërrimet e pasurisë te
luajtshme dhe te paluajtshme,zhvendosja (dëbimi) i personave nga shtëpitë e tyre dhe nga
shtetet e tyre (refugjatet) etj.
Fatkeqësisht,edhe gjatë luftës ne Kosovë (1998-1999) janë shkaktuar dëme te mëdha,si
ne njerëz ashtu edhe ne te mira materiale. Si edhe ne te gjitha konfliktet e tjera
bashkohore,ashtu edhe ne rastin e Kosovës demet e luftës kryesisht kanë rene mbi
“kurrizin” e popullatës se pafajshme civile kosovare.
Duke dashur qe demet e tilla te mos përsëriten, jo vetëm ne Kosovë, por asgjetiu.
6

6. Vështrim Historik
Të dhëna të Përgjithshme
Sipërfaqja: 10.887 km2, ( 1/3 e madhësisë se Belgjikës)
Numri i Banoreve: 2,1 milion( sipas llogaritjeve te vitit 1998). Rritja e
popullsisë është rreth 20 mije ne vit, sipërfaqja mesatare
ambientit te shtëpive e vlerësuar për 6-7 persona.
Popullsia është me e reja ne Evrope, me moshe mesatare
dhe afërsisht 50% nen moshën 20 vjeç. Numri i lindjeve
me i larti ne Evrope(23,1 për 1000), por gjithashtu dhe
vdekshmëria me e larte ne fëmije( 27.8 ne 1000 lindje
te gjalla).
Dendësia e Popullsisë: 193 për Km2, pjesa me e populluar e ish-vendeve
Jugosllave/ shpërndarja urbane,rurale(para-lufte):
30% urbane , 70% rurale.
Përbërja Etnike: Statistika e kohëve te fundit ( 1991),llogaritet
numrin e përgjithshëm te popullatës 1.975 milion,
82,2% Shqiptare te Kosovës,9.9% Serbe te Kosovës,
1% Malazez, 2.9%Myslimane, 2.2% Rome,0,5% Turq,
0,4% Kroate,dhe 0.7% te tjerë. Para 1998 dhe para
konflikteve te 1999,popullsia totale vlerësohej midis
1.8 dhe 2,1 milion,nga te cilët rreth 90% popullsi
Shqiptare,7%Serb, dhe 3% i mbetur,ishin Malazez,
Boshnjak,Turq dhe Rome( sepse gjate konfliktit te fundit
u kthyen ne refugjate,ose njerëz qe u zhvendosen(IDP)
dhe me shume se 100 mije Serb te Kosovës, u larguan
nga provinca ne mbarim te konfliktit,këto përqindje nuk
janë shume te besueshme qe nga Janar 2001).
Prodhimi i Brendshëm Bruto
i Përgjithshëm(GDP) 1995: Vlerësuar ne 400 USD për koke-me e ultë ne Republikën
Jugosllave-por një pjese e madhe e ekonomisë
varej nga sektori jo-formal, dhe ekonomia e dobët e
shqiptareve te Kosoves. Bujqësia 29%,Industria 34%
tregtia dhe shitja me pakice 11%
"Lëvizje urbane"e popullatës,veçanërisht drejt Prishtinës, ka ndodhur pas Luftës,për
arsye sigurie,punësimi dhe shërbimeve baze,për ketë arsye,shpërndarja e tanishme
urbane dhe rurale,nuk është shume e sigurt ne shifra. Shume familje akoma janë ne
lëvizje;disa duke u kthyer nga jashtë shtetit,te tjerë duke lëne Kosoven. Shkollat fillore
sipas vlerësime( te Janar 2000)kane afërsisht 280.000 nxënës,krahasuar me 266.000
ne 1999 dhe 305.000 ne 1991.
2. Numri total i popullsisë te Kosovës është vështire te vlerësohet, meçe Shqiptaret e
Kosovës,bojkotuan regjistrimin e fundit te popullsisë ne 1991. Sipas regjistrimi te
mëparshëm( 1981) nga një popullsi totale prej 1.585.000 banore, 1.227.000 (78%)
ishin Shqiptare, dhe 210.000( 13%) Serb.
Papunësia: 43.2% ne 1996( shifra e fundit e vlerësuar). Vlerësimet jo
7

7. zyrtare flasin për një përqindje me te larte, deri ne 60%.
Nivelet e Qeverisjes
ne Arsim: Ekzistojnë katër nivele ne fushën arsimore: Departamenti Qendror i
Arsimit dhe Shkencës(DES), pese Administrata Rajonale(Prishtina,
Mitrovica,Gjilan,Peja dhe Prizren 3), 30 Bashki me 1500 fshatra .1. Një Departament i
Arsimit dhe Shkencës brenda
Misionit te Kombeve te Bashkuara ne Kosove(UMNK) i ngritur ne
2000,shërben si Ministri de facto, sipas një marrëveshje te përbashkët
UNMIK/Kosovar me dy " Drejtues" një ndërkombëtare, dhe një
Kosovar. Pas zgjedhjeve, 2001 krijohet një Ministri e Arsimit
formale, qe do te dali nga ky institucion i përbashkët UNMIK/Kosovar.
Para Luftës se Dyte Botërore ekzistonin vetëm 252 shkolla ne Kosove,ku te gjitha lendet
zhvilloheshin ne Serbisht. Kur u krijua Republika Federale Socialiste e Jugosllavisë
(RFSJ) ne 1945, kishte 392 shkolla, te gjitha kishin mësime ne Serbisht, por 292 prej tyre
kishin gjithashtu mësime ne gjuhen Shqipe. Këto lende jepeshin nga 300 mësues
Shqiptare, 50 prej te cilëve te importuar nga Shqipëria. Një studim i vitit 1948 tregoi se
74% e popullatës se rritur te Kosovës ishin analfabete. Me futjen e gjuhës Shqipe ne
shkolla( dhe ne disa shkolla dhe gjuhen Turke),regjistrimet u rriten vazhdimisht deri ne
fund te viteve '70, ku 72% e grup-moshave shkollore qe flisnin shqip u regjistruan. Ne
fund te viti 1980, analfabetizmi ra ne 10 /4, megjithëse tani është duke u rritur përsëri për
shkak te personave qe kthehen ne vend e qe hasin vështirësi për tu integruar serish ne
shoqëri.
Ne kohen e shpërbërjes, ne vitin 1991, Republika Federale Socialiste e Jugosllavisë
(RSFJ) përbehej nga gjashte Republika( Serbia, Mali i Zi, Maqedoni, Kroacia, Sllovenia
dhe Bosnja Hercegovina), dhe dy Provinca Autonome ( Kosova dhe
Vojvodina).Kushtetua RSFJ e vitit 1974 u dha këtyre dy Provincave te Drejta te
ngjashme , me ato te gjashte Republikave, ato kishin Asambletë e tyre Parlamentare dhe
Vende ne Parlamentin Federal, megjithëse teknikisht ato ishin pjese e Republikës Serbe.
Kur RSFJ u shpërbe ne 1991, Komuniteti Ndërkombëtare njohu vetëm Republikat si
Shtete; Kosova dhe Vojvodina mbeten brenda Serbisë, dhe formuan se bashku me Malin
e Zi, një "pjese fundore" e Republikës Federale te Jugosllavisë (RFJ).
Ne ketë kohe, kushtet për Shqiptaret e Kosovës u keqësuan me një rritem shume te
shpejte. Tashme ne 1989, Qeveria e Serbisë kishte filluar te ndërmerre hapa për t’ia hequr
Autonominë Kosovës, dhe për te vendosur ne ketë Province, kontroll direkt nga
Beogradi.
1
.( Shënim): Zgjedhjet Bashkiake u zhvilluan me sukses ne
28 Tetor 2000.
8

8. Konflikti Shqiptaro-Serb dhe gjendja e përgjithshme në prag të luftës
në Kosove
Rrënjët e konfliktit shqiptaro-serb ne Kosovë paraqiten ne fillim te shekullit XX fillimi i
shpërbërjes se ish Jugosllavisë (RSFJ-së) dhe abrogimi i autonomisë se Kosovës ne vitin
1989 nga ana e Serbisë shkakton relaksimin e këtij konflikti. Veprimi i këtilla politik i
Serbisë i përcjell nga dhunë ushtarako-policore,de facto Kosovën (ne te cilën jetonin afër
90% shqiptar) e ka shëndrruar ne një koloni te Serbisë , e cila dëshironte te administronte
me popullatën afro 2 milionësh shqiptare, e cila jetonte ne një territor prej mbi 10 887
km2.
Ne një situatë te këtilla shqiptaret e Kosovës,duke kundërshtuar regjimin ushtarako
policor serb krijuan strukturat shtetërore paralele,duke pretenduar se do te shtrijnë
pushtetin e tyre sovran ne ketë pjesë te Ballkanit. Ne fillim te viteve te 90, veprimet
politike te shqiptareve te Kosovës ( përfshirë edhe krijimin e strukturave shtetërore
paralele) ishin te karakterit paqësor dhe rezistenca e tyre ndaj shtypjes dhe territorit
serbo-sllav kualifikohej si rezistencë paqësore. Ithtarët e rezistencës paqësore por edhe
pjesa dërmuese e popullatës shqiptare te Kosovës besonin, se veprimet e këtilla do te
hasin ne mirëkuptimin e komunitetit ndërkombëtar dhe do te shpërblehen nga ky
komunitet përmes fitimit, si te përkrahjes morale, ashtu edhe asaj te materiale për
realizimin e pavarsis se Kosovës, qe ishte synimi i tyre themelor. Shpresat për një
përkrahje te këtilla janë shtuar, posaçërisht pas agresionit ushtarak te Serbisë ndaj
Sllovenisë, Kroacisë dhe Bosnjës e Hercegovinës.
Me marrëveshjen e Dejtonit,u shpërblyen përpjekjet e armatosura te myslimaneve,
kroateve por edhe te serbeve te Bosnjës e Hercegovinës,sepse secili etnitet mbajti
përafërsisht territorin e fituar me luftë dhe themeloi strukturat e veta politike.
Kështu,marrëveshja e Dejtonit, ishte një akt i cili ua beri me dije shqiptareve te Kosovës,
se çlirimi nga territori serbo-sllav mund te realizohet vetëm pas kundërshtimit
(kryengritjes) te armatosur e assesi me negociata dhe bisedime, qoftë te natyrës
ndërkombëtare apo regjionale.2
Dalja e UÇK-së në skenë
2
www.kosovainfo.com
9

9. Pesë muaj pas nënshkrimit të marrëveshjes së Dejtonit, saktësisht më datën 22 prill 1996 ,
një grup i maskuar i personave, pasi që hynë ne një kafene në qytezën e Deçanit hapen
zjarr dhe hodhën një granat në drejtim të tre serbeve. Nga ky sulem , tre serb vriten , duke
u ber viktimat e para të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës .
Në orët pasuse, kryhen edhe disa sulme të tjera në pjesët e ndryshme të Kosovës, të cilat
rezultojnë me vrasjen e një polici serb dhe një të burgosur. Në muajt e ardhshëm, BBC në
shqip në Londër ka marr disa fakse nga përfaqsusit e UÇK-së, të cilët marrin përgjegjësin
për sulmet e lartpërmendur. Kështu u bë e qartë se të rinjtë shqiptar e humben durimin,
duke qen te fustruar, si nga politika paqësore e lidershipit të atëhershëm Kosovar, ashtu
edhe nga rrjedhat e përgjithshme politike në rajon pas Dejtonit u pa qartë se, shqiptaret e
Kosovës, me gjithë faktin që ishin viktimat e parë e politikes së Millosheviqit, me politik
paqësore nuk fituan asgjë.3
Më 28 nëntor të vitit 1997, pjesëtaret e UÇK-së për herë te pare paraqiten publikisht,
gjatë ceromonis së varrimit të një mësuesi shqiptar të vrarë dhe masakruar nga forcat
policore serbe.
Nder faktorët që ndikuan për themelimin dhe paraqitjen e UÇK-së gjithsesi janë :
Shtimi dhe përforcimi i terrorit të pushtetit serbosllav ndaj ndaj popullatës shqiptare në
Kosovë.4
Hezitimi i komunitetit ndërkombëtar për intervenim dhe ndërhyrje me vendosmëri në
zgjedhjen e problemit të Kosovës,
Përfundimi i luftërave dhe njohja nderkombetarisht e ish republikave jugosllave
( Sllovenia, Kroacia, Bosnja dhe Hercegovina, Maqedonia ).
Në fillim te marsit të vitit 1998 forcat ushtarake-policore vranë dhjetëra civil të familjes,
Jashari nga Prekazi familjes Ahmeti dhe familjes Sejdiu nga Likoshani.
Në qershor të vitit 1998 NATO fillon vendosjen e pranisë ushtarake në Maqedoni dhe
Shqipërinë fqinje duke e kërcënuar kështu Beogradin me sulme ajrore.
Me 23 shtator 1998, Këshilli i Sigurimit i OKB-së nxjerr rezolutën 1199, me të cilën
kërkohet nga Beogradi zyrtar një armëpushim të menjëhershëm, tërheqjen e forcave
militare dhe paramilitare, mundësin e qasjes komplete në terren për organizatat
humanitare dhe bashkëpunimin në hetimin e krimeve të luftës në Kosovë .
Edhe pse me rezulut nuk kërcënohej se do të përdoren “ të gjitha mjetet e nevojshme “ ,
NATO e ka interpretuar rezolutën si një bëz të mjaftueshme ligjore për përdorimin e
forcave ushtarake kundër RFJ-së. Interpretimi i këtilla arsyetohej edhe me shkaqet
humanitare. Në tetor 1998 pas një ultimatumi të NATO-së, kryetari i atëhershëm i RFJ
Millosheviq pajtohet për tërheqjen e pjesshme të forcave ushtarake të Serbisë nga
Kosova dhe vendosja e në terren të një misioni verifikues të OSBE-së prej 2.000
personave të paarmatosur.5
Me gjithë vendosjen e misionit të OSBE-së në Kosovë dhe kontakteve të shumta
negociuse, në terren ishin paraqitur një numër i konsiderueshëm i konflikteve
të armatosura serioze, ndërmjet forcave Jugosllave dhe pjestarev të UÇK-së
3
.Glenny, Misha (2000), The ballkans-nationalism, War and Great Powers, 1804-1999. Viking Penguin
Grup, New York fq. 652-653
4
. Demolli, Haki (2002) Terrorizmi. Prishtinë, fq 139-180.
5
Grup I autorve (2004) Masakra e reçakut krim kunder njerzimit . Shtime . fq 15-84
10

10. Fatkeqësisht përveç konflikteve ndërmjet forcave të armatosura, në teren jo rrallë forcat
serbe, në pamundësi për kapjen e pjestarve të UÇK-së, hakmershin ndaj popullatës civile
shqiptare, duke kryer masakra të ndryshme ndaj tyre.
Pas masakrës të Reçakut e cila kushtimisht ishte kryer “para syve” të vëzhguesve të
misionit verifikues të OSBE-së, Grupi i Kontaktit shton presionin ndaj palëve
ndërluftuese dhe me 06 shkurt 1999 i detyron ata që të takohen në Ramboullet të Francës
për bisedime mbi statusin ligjor të Kosovës.
Gjatë këtij takimi, Grupi i Kontaktit ua paraqet palëve propozimin për një marrëveshje të
përkohshme, sipas të cilës parashihej një vetëqeverisje në shkallë të zgjeruar për Kosovën
dhe një forcë implementuse ndërkombëtare
24 Mars 1999
Rreth orës 19.30 me kohen e Evropës, janë hedhur dy raketa e para kruis ndaj bazave
jugosllave ne Prishtine.
Presidenti Klinton mban një konference për shtyp ku deklaron, se pasi ka folur ne telefon
me Jelcinin, mbështet plotësisht sulmet kundër bazave ushtarake te serbeve.
Kështu kane bere dhe 13 anëtaret e tjerë te NATO-s
Rusia e ka dënuar sulmin.
Po kështu dhe kryeministri e presidenti i Serbisë, i ka kërkuar popullit te tyre se duhet te
mobilizohen.
Sipas njoftimeve pro sulmit ka qene dhe Papa Gjon Pali II.
Maqedonia paradite kishte mbyllur kufirin me Kosovën dhe kishte kthyer disa mijëra
refugjate shqiptare.
Pas bisedimeve me diplomatet amerikane Maqedonia i ka pranuar refugjatet shqiptare.
Aeroplanët sulmues, ose B-52, janë nisur nga baza ushtarake RAF qe ndodhet ne Angli.
Njoftohet se rreth orës 20.30 te asaj nate 24 mars 1999 Rusia ka tërhequr ambasadorin e
vet nga selia e NATO-s.
Mendohet se bazat ushtarake serbe t'i godasin rreth 100 raketa Kruis.
Nga Prishtina e Beogradi me 24 Mars 1999 ka një black-out te plote. Mësohet se dhe
shërbimet e tjera elektronike janë ndërprerë.
Janë goditur dhe radarët dhe aeroporti ne Podgorice.
Janë goditur një baze serbe ne Prishtine, Novi Sad, Beograd. etj. Priten goditje te tjera te
fuqishme ne ditët ne vazhdim.
Ambasadori i Jugosllavisë ne Amerike ka deklaruar mbrëmë se këto sulme, do te
11

11. dënohen me sulme.
Preambula e Deklaratës së Shën Petersburgut, 1868
Edhe Luftërat kanë Kufij
Disa situata e kërcënojnë sigurinë njerëzore më shumë sesa ato të luftës. Në rrethana
ekstreme të konfliktit të armatosur, qeveritë e gjejnë vetveten në pozitë të marrjes së
vendimeve të vështira në mes të një situate të nevojave të shoqërisë dhe atyre individuale.
Të drejtat e njeriut pushojnë të jenë aktuale, por dhuna sistematike dhe e organizuar, si
veçori e vërtetë e konflikteve të armatosura, përbën fyerje për parimet e thella të këtyre të
drejtave. Si e tillë, situata e konfliktit të armatosur kërkon një pako rregullash plotësuese
të veçanta, duke u bazuar në një ide të thjeshtë, e cila është se edhe lufta ka kufij. Këto
rregulla zakonisht përmenden si e Drejta Ndërkombëtare Humanitare (DNH) apo E
Drejta në Konfliktet e Armatosura. DNH-ja mund të përmblidhet si parime dhe rregulla
që rregullojnë kufirin e përdorimit të dhunës gjatë konflikteve të armatosura në mënyrë
që të:
kursejë njerëzit (‘civilët’) indirekt të kyçur në armiqësi
kufizojë efektet e luftës (edhe te ‘luftëtarët’) në sasinë e nevojshme për qëllimin e luftës
12

12. DNH dhe të Drejtat e Njeriut
Në orvatjet për t’i kufizuar vuajtjet dhe dëmin e shkaktuar nga konflikti i armatosur,
DNH mund të thuhet se mbron “thelbin” e të drejtave të njeriut në konflikt. Këta mbrojtës
të thelbit, përfshijnë të drejtën për jetë, ndalimin e skllavërisë, ndalimin e torturës dhe të
trajtimeve jonjerëzore, si dhe ndalimin e zbatimit të çdo ligji prapaveprues. Ndryshe nga
gjërat e tjera (si është liria e të shprehurit, lëvizjes dhe shoqërimit), të cilat mund të
shfuqizohen në kohët e gjendjeve të jashtëzakonshme, mbrojtja e thelbit, e dhënë nga
DNH kurrë nuk mund të suspendohet. Pasi që DNH aplikohet në situata të veçanta të
cilat i përbëjnë konfliktet e armatosura, përmbajtja e “thelbit” të të drejtave të njeriut
kujdeset që të përputhet me garancitë themelore dhe juridike të dhëna nga ligji humanitar.
Këtu janë disa mënyra kur DNH mbron të drejtat themelore në konflikte të armatosura:
Mbrojtja e ofruar për viktimat e luftës duhet të jetë pa asnjë diskriminim;
Marrëveshja më e madhe e ligjit humanitar i kushtohet mbrojtjes së jetës, në veçanti
jetës së civilëve dhe njerëzve që nuk janë të përfshirë në konflikt; DNH po ashtu kufizon
imponimin e dënimit me vdekje:
DNH shkon më larg sesa e drejta tradicionale civile për jetën, duke i mbrojtur mënyrat e
nevojshme për jetë, e drejtë e cila mund të kategorizohet si një e drejtë ‘ekonomike dhe
sociale’ nën ligjin mbi të drejtat e njeriut;
DNH plotësisht ndalon torturën dhe trajtimin jonjerëzor;
DNH, në mënyrë specifike ndalon skllavërinë: robërit e luftës nuk duhet të shihen si një
pronë e atyre të cilët i kanë kapur;
Garancitë juridike janë të kodifikuara në Konventën e Gjenevës dhe me Portokolet
Shtesë;
Mbrojtja e jetës së fëmijës dhe familjes është qartë e theksuar në DNH: shembujt
përfshijnë rregulla për kushtet e internimit të fëmijës dhe rregullat kundër ndarjes së
familjes;
Respekti për religjion është marrë parasysh në rregullat lidhur me të burgosurit e luftës,
si dhe në zakonet e varrimit.
Kush duhet ta respektojë Ligjin Humanitar Ndërkombëtar?
Vetëm shtetet mund të jenë palë për traktate ndërkombëtare dhe ndaj Konventës së
Gjenevës së vitit 1949 dhe dy Protokolleve Shtesë të vitit 1977. Prapëseprapë, të gjitha
palët në një konflikt të armatosur –qoftë forcat e armatosura të shtetit apo forcat
rebeluese- janë të kufizuara nga ligji ndërkombëtar humanitar. Në fillim të vitit 2003, gati
të gjitha shtetet e botës, 189, për të qenë të saktë- ishin palë të Konventës së Gjenevës të
vitit 1949. Fakti se traktet u pranuan nga shumica e vendeve, dëshmon universalitetin e
tyre. Deri më tash, 160 shtete janë palë të Protokollit Shtesë, i cili ndërlidhet me
mbrojtjen e viktimave të konflikteve të armatosura ndërkombëtare, deri sa Protokolli
Shtesë II ndërlidhet me mbrojtjen e viktimave të konflikteve të armatosura jo
ndërkombëtare, të cilën e kanë nënshkruar 153 palë shtetërore. 6
6
Shchabas, A. William (2003) . Gjenocidi në Drejten Nderkombetare, Tiran fq. 578-591
13

13. Negociatat e fundit
Në prapavijë zhvillohej aktiviteti i dendur diplomatik, që kishte për qëllim
konsolidimin e marrëveshjes prej Petersburgut dhe përgatitjen e rezolutës së NATO-së,
për ta fituar përkrahjen, sa më të madhe të opinionit ndërkombëtar. Me kërkesën e
Çernomirdinit, i cili nuk donte të mbetej vetëm si “kurir” në mes Serbëve dhe Aleancës
Atlantiko-Veriore, sipas politikës së UE qe i përfshirë në negociata edhe premieri
finlandez Martti Ahtisaari. Në opinion qe i njohur si një ndërmjetësues i suksesshëm, i
cili mese 13 vite u mundua për arritjen e paqes në Namibi, si dhe njohës i mirë i
Ballkanit, sepse gjatë viteve 1992-1993 qe bashkëpunëtor i Cyruse Vancea-it dhe David
Own-it.7 Në pjesën e dytë të majit diplomatët evropianë zhvilluan një sërë takimesh dhe
aktivitetesh diplomatike në Helsinki, Bon dhe Moskë, ku shumë shpejt e gjetën gjuhën e
përbashkët. Parashtrohej pyetja se në ç’mënyrë mundet bindur Millosheviqin, ku
Çernomiridini në mënyrë simbolike e shprehu pajtimin me bashkëbiseduesit, duke e lënë
një karrige të shprazët. Me kërkesën e zonjës Ollbrajt, që insistonte, se njësitë e NATO-së
duhet të paraqesin “zemrën” e njësive ndërkombëtare në Kosovë, kreu serb u përgjigj me
kokëfortësi: e përsëriste se nuk do të zhvilloj negociatat, përderisa nuk do të ndërpritet
sulmi ajror kundër Jugosllavisë, si dhe nuk do ta pranon diktatin e NATO-së për praninë
e njësive të saja në Kosovë.8
Jelsini assesi nuk e kishte harruar përkrahjen e Millosheviqit ofruar puçistëve moskovit
gjatë viteve 1991 dhe 1993, me 13 maj vendosi për një hap të rëndësishëm: e largoi
Primakovin prej postit të premierit dhe prej pushtetit e largoi njeriun, i cili sipas
mendimit të analistëve të huaj dhe vendas qe njëri prej njerëzve më kritik ndaj politikës
së jashtme amerikane. Këtë protezë politike Jelsini e bëri për shumë shkaqe, menjiherit e
dërgoi Çernomirdinin në Beograd, që në bashkëpunim me Ahtissarin ta bindnin
Millosheviqin, që ti zbusë qëndrimet e tija. Bisedat vazhduan edhe me 19 maj dhe qenë
shumë të tensionuara, sepse shprehnin dëshpërimin e lidershipit jugosllav për shkak të
vetëdijes së “imponuar”, se diplomacia ruse mardhëniet e saja me Perëndimin nuk
mendon assesi ti prish dhe interesat e saja ti nënshtron interesave serbe. “Populli rus dhe
Kisha janë akoma me ne,” me një cinizëm të hidhur shprehej kryekrimineli Zheljko
Razhnjatoviq- Arkani, “lidershipi që është properëndimor dhe gjërat i shqyrton nëpërmjet
të dollarëve, dhe as gjë më shumë.”9
Në fund të muajit maj nënpresidenti i SHBA Al Gori i shfrytëzoi mardhëniet e tija të
shkëlqyeshme me Çernomirdinin dhe nëpërmjet të tij ia dërgoi Millosheviqit një mesazh
në formë ultimatumi, ku i kërcënohej për invadimin tokësor në Kosovë. Rusia nga ana e
saj e pati lajmëruar apo njohur, se në Këshillin e sigurimit do ta përkrah një ndërhyrje të
NATO-së dhe kështu direkt do të ndikon tek tejkalimi i kundërshtive brenda aleancës.
Pajtimi i saj do ta mundësonte që të formohet një “koalicion i shteteve aleate” nën prirjen
7
“UN & Conflict Monitor”, num. 4, n.d., 1999, f. 12; “The Economist”, 29.5.1999; T. Judah: Kosovo, n.d.,
f. 275; “International Herlad Tribune”, 7.6.1999.
8
Paul-Marie de La Gorce: Negociations en trompe-l’oeil, në “Le Monde Diplomatique”, qershor 1999, f. 4;
“Der Spiegel”, num.3, 2000, f. 158; Ivo H.Daalder dhe Michael E. O’Hanlon, n.d., f.169-171.
9
B. R. Posen: The War for Kosovo: n.d., f.71; O. Levitin: Inside Moscow’s Kosovo Muddle, n.d., f. 137;
Reaction to Events in Kosovo, n.d., G74, f.1, 4; Erik Yesson: NATO and Russia in Kosovo, në “RUSI
Journal” korrik 1999, f.24; Mike Jackson: KFOR: The Inside Story, po aty, shkurt 2000, f.14.
14

14. e SHBA dhe Britanisë së Madhe, ku do të inkuadroheshin edhe shtete tjera me qëllim që
të organizojnë sulmin tokësor ndaj federatës jugosllave.10 Me bashkëpunimin e
shërbimeve sekrete gjermane, ruse dhe jugosllave në negociata e patën përfshirë edhe
financierin suedez Peter Castenfeltin, që morri një sërë aktivitetesh në relacion në mes
Bonit, Moskës dhe Beogradit; këtu pati me Millosheviqin biseda, që zgjatën katër ditë
dhe qenë tejet të rëndësishëm.11 Kurrë e pa Millosheviqi se nuk arriti qëllimet e veta, për
të shkaktuar grindjet dhe ndarjet brenda NATO-së, edhe pse kjo e fundit vazhdoi me
shkallëzimin e denjët të sulmeve të saja kundër caqeve në Jugosllavi, dhe kur kreut serb
filloi ti lëkunden këmbët e pushtetit famëkeq – tek varrimi i të gënjeshtrave në disa qytete
serbe erdhi deri tek incidentet e ndryshme, tek rezervistët e thirrur deri tek dezertimi -,
më 28 .maj 1999 pas një takimi tjetër me Çernomirdinin parimisht Millosehviqi e pranoi
propozimin e marrëveshjes paqësore. Gjatë ditëve të ardhshme bisedat vazhduan edhe
matej dhe mbaruan me zgjidhjen, që nuk ishte e tillë, siç e pati parashikuar NATO-ja në
fillim të intervenimit të saj, edhe pse tek elementet e saja kryesore nuk pati ndryshime të
thella. Me 2. qershor tekstin që e patën formuluar Ahtisaari, Çernomirdini dhe Talbotti
dhe po të njëjtën ditë ia prezantuan Millosheviqit, i përmbante të gjitha pikat elementare
prej Rambujesë, prej saj qenë larguar parimisht vetëm në dy pikë: njësive ushtarake të
NATO-së nuk ua garantonte lëvizjen e lirë në mbarë territorin jugosllav, theksohej roli
kryesor i Kombeve të bashkuara tek administrimi i “ i përkohshëm” Kosovës si dhe me
këtë vetëm në nivelin simbolik sërish ngritje juridiksioni ndërkombëtar. Një herit i njihej
“sovraniteti dhe tërësia e RFJ”, parashihej çarmatimi i UÇK-së si dhe prania direkt e
njësive ruse në Kosovë.12
Ahtisari dhe Çernomirdini qenë të befasuar se pas katër orë bisedash intensive
Millosheiviqi e pranoi marrëveshjen, në realitet shquar çka e kushtëzoi atë për një sjellje
të tillë, deri më sot mbetet për analistët perëndimor diçka enigmatike. Shumica prej tyre e
theksonin se bëri lëshime, se qe i vetëdijshëm, që Aleanca Verioro-Atlantike, përkundër
problemeve interne, e ruajti unitetin e saj: bile as Greqia nuk bëri asgjë, që ti ndërpresë
sulmet bombarduese, edhe pse e përkrahin intervenimin e NATO-së vetëm 2 % përqindë
të qytetarëve grek.13 Millosheviqi u gjet para koalicionit të 13 shteteve, që morën pjesë në
ofensivën me 1.200 avionë, të aftë që në ditë ti realizojnë mese 300 fluturime. UÇK-ja
në terren filloi të aplikon një strategji më aktive, me ndihmën e shoqatës Military
Professional Resources gjatë kësaj kohe e riorganizoi kreu i saj i rri Agim Çeku, ish
gjenerali i Tuxhmanit dhe njëri prej aktorëve kryesor në operacionin “Stuhia”.14 Në fund
10
D. L. Byman, M. C. Waxman: Kosovo, n.d., f. 26; J. Rubin: A Very Përsonal War, pjesa e II-të: The
Promise of Freedom, n.d., f.IX; “Republika”, 30.6.1999, f. 33, 38; E. Yesson: NATO and Russia in
Kosovo, n.d., f. 24-25; Ivo H. Daalder dhe Michael E.O’Hanlon,n.d., f. 171.
11
E. Roberts: Next Balkan Flashpoint?, n.d., f. 123; “Der Spiegel”, num. 1, 2000, f. 129; num. 3, 2000, f.
159.
12
Reaction to Events in Kosovo, n.d., G74; “Liberation”, 21.5.1999; 26.5.1999: “Interantional Herlad
Tribune”, 26.5.1999; 4.6.1999; “La Stampa”, 26.5.1999; B. R. Posen: The War for Kosovo, n.d., f. 73, 76;
“Le Figaro”, 4.6.1999.
13
T. Judah: Kosovo, n.d., f.254; I. Doerfer: The Lessons of Kosovo, n.d., f. 4; Ivo H. Daalder dhe Michael
E. O’Hanlon, n.d., f. 173, 174.
14
T. Judah: Kosovo,n.d., f.282; Foreign Affairs Committee: Kosovo, n.d., flet. I, f. XLI; “Le Fiagro”,
15.-16.5.1999; “Le Monde”, 20.5.1999; “International Herald Tribune”, 27.5.1999; Ivo H. Daalder dhe
Michael E. O’Hanlon, n.d., f. 151; Benjamin S. Lambeth, n.d., f. 54.
15

15. të majit me 4.000 ushtarë që kishte përkrahjen e njësive shqiptare dhe amerikane, filloi të
vepron prej territorit shqiptar, kjo e shtyri korpusin e armatës së 3-të, që të përqendrohet
në kufi duke i ikur sulmeve ajrore të NATO-së. Përpos kësaj dëmi i shkaktuar prej
bombardimeve të NATO-së qe i madh si në infrastrukturën serbe si dhe rrugët: të gjitha
rafineritë e naftës qenë të shkatruara, të shkatruara plotësisht apo në gjysmë qenë edhe 14
termoelektrana , 63 ura, gjysma e rezervave ushtarake dhe civile të naftës si dhe disa
qendra industriale. Serbia u gjet para një shkatërrimi sistematik të objekteve ekonomike,
sepse në mbarim të muajit ndërhyrjet ajrore qenë më intensive. Pas incidentit në
ambasadën kineze në Beograd dy javë nuk qe kryeqyteti i bombarduar. Me 20. maj sërish
u bë caku i sulmeve ajrore, ku u dëmtuan ambasadat suedeze, spanjolle dhe norvegjeze si
dhe spitali civil, ku jetën e humbën katër njerëz.15
Në vazhdim prej ditës në ditë filluan të grumbullohen shenjat që paralajmëronin
invazionin e mundshëm në Kosovë, edhe pse kjo ishte si rrjedhojë jo e vullnetit të vërtetë
politik, por një akt veprimi provizor. Këshilli i ambasadorëve të shteteve anëtare të
NATO-së me 25 .maj 1999 vendosi, që ta rritë numrin e ushtarëve në njësitë e KFOR-it,
që ishin prezent në Maqedoni, në 50.000 ushtarë, Senati amerikan e autorizoi presidentin
Clinton, që mundet lirisht ta përdorë të drejtën për të urdhëruar përdorimin e njësive
tokësore pa mos pasur pajtimin e Kapitolit. Me 27.maj Time-si e publikoi lajmin, se vetë
presidenti mendon për pjesëmarrjen e 90.000 ushtarëve amerikan të këmbësorisë në
invazionin në Kosovë. Po të njëjtën ditë në Bon u takuan fshehurazi ministrat e mbrojtjes
ai gjerman, francez, italian dhe amerikan, që të merren vesh se si do të veprojnë më tej.
Përfaqësuesi i Britanisë së Madhe e mbronte tezën për invazionin e menjëhershëm,
përderisa francezët, italianët dhe Gjermanët ishin tejet të rezervuar, sepse e kishin të
qartë, se opinioni publik nuk e parapëlqen një politikë e këtillë. Pas një debati shtatorësh
dominoi teza, se brenda një jave duhet sjellur vendimin, nëse invazioni tokësor do të
fillon ditët e para të shtatorit, përgatitjet për të duhet filluar në fillim të qershorit.16
Uashingtoni zyrtar gjeneralit Clark me 31.maj i dha leje që ta zgjeron rrugën që shpjente
prej Durrësit për në Kukës, një qytet në kufi me Kosovën, nëpërmjet të së cilës shpinte
kalimi më i mirë për në Kosovë. Majën e të gjithë kësaj e prezantoi fjalimi i presidentit
Klinton i mbajtur me 2.qershor 1999 në Akademinë Ajrore Ushtarake në Kolorado, ku
deklaroi, për realizimin e objektivave të saja SHBA janë të gatshme ti përdorin të gjitha
opsionet që i kanë në disponim. Tek kjo ai e llogariste edhe përkrahjen e shteteve aleate
brenda Aleancës Atlantiko Veriore, sipas nevojës qe i gatshëm të vepron edhe pa ta:
“Marrëveshja në NATO është me rëndësi,” me 2.qershor theksoi Sandy Berger një grupi
të politologëve dhe gazetarëve eminent, që i ftoi në bisedë në Shtëpinë e Bardhë, “nuk
është i domosdoshëm. Me NATO dëshirojmë të shkojmë përpara, assesi nuk mundet të
na pengojë edhe vetë të mos shkojmë përpara.”17 Shkaku kryesor pse Millosheviqi rra
15
Air-Power over Kosovo: A Historic Victory?, në “Strategic Comments”, num. 5/7, n.d., f.1-2; D.L.
Byman, M.C. Waxman: Kosovo, n.d., f. 29; B.R.Posen: The War for Kosovo, n.d., f. 72; Benjamin S.
Lambeth, n.d., f.53, 146.
16
T. Judah: Kosovo, n.d., f.210-211:; “Der Spiegel”, num.3, 2000, f. 159; “The Times”, 28.5.1999; R.
Scharping: Wir dürfen nicht wegsehen, n.d., f.184; W. Clark: Waging Modern War, n.d., f. 330; Ivo H.
Daalder dhe Michael E. O’Hanlon, n.d., f. 157, 158, 163; Benjamin S. Lambeth, n.d., f. 47
17
E. Roberts: Next Balkan Flaishpoint?, n.d., f.118; Kosovo: Lessons from the Crisis, n.d., f. 61; Ivo H.
Daalder dhe Michael E. O’Hanlon, n.d., f. 157, 158, 163; Benjamin S. Lambeth, n.d., f. 47.
16

16. dakord për marrëveshjen, nuk qe kërcënimi me anë të invazionit. Sipas dëshmimit të
Martti Ahtisaarit kreu serb nënshkroi marrëveshjen e fshehtë me krerët ushtarak rus, që
nuk ishin assesi të inspiruar ndaj politikës dështuese të Çernomirdinit. Tek kjo kreu serb i
shfrytëzoi lidhjet prej kohërave të regjimit komunist, që gjatë viteve të fundit për shkak të
shumë punëve të fëlliqtë në mes rretheve ushtarake beogradase dhe moskovitë si dhe
shërbimeve sekrete. Kjo marrëveshje parashikonte ndërhyrjen e njësive ruse, që do ta
pushtonin Prishtinën dhe pjesët veriperëndimore të Kosovës, ku do të përqendroheshin
Serbët e Kosovës duke e detyruar bashkimin e saj me vendin amë.18 Ndarja sipas çelësit
etnik, për të cilën mundoheshin ta praktikonin për gjatë kohë Dobrica Qosiq si dhe
përfaqësuesit tjerë të intelegjencisë beogradase, përpos qendrave të shenjta kosovare,
Serbisë do ti takonin edhe minierat më të pasura me minerale, për Rusinë kjo do të
paraqiste një sukses të madh. Millosheviqi bëri një gabim strategjik kur vendosi që të
kërkon mbështetjen e palës ruse, siç e thekson edhe Martti Ahtisaari në kujtimet e tija,
prej Perëndimit do të fitonte më shumë që do të rezistonte edhe ndonjë ditë më shumë
dhe sikurse me sytë mbyllur ti besonte paktit të fshehë me qarqet ushtarake moskovitë.19
Me 3.qershor 1999 kuvendi serb në mbledhjen e çrregullt e pranoi planin paqësor, që
ishte kompatibil me planin e grupit G-8, por përmbante një shtesë të rëndësishme.
Tërthorazi e theksonte aleancën e NATO si një organizatë ushtarake, që duhej “të
kontribuonte” një pjesë të duhur të njësive për pushtimin e Kosovës.20 Kundër votuan
vetëm radikalët dhe paralajmëruan largimin e Sheshelit dhe tjerëve prej qeverisë (mirëpo
premieri serb me anë të dekretit e ngriu). Kërkesat e NATO-së parimisht qenë
konfirmuar, aleanca vendosi që të vazhdon me sulmet bombarduese, derisa të bëhej e
qartë, se si do të largohen njësitë serbe prej Kosovës. Për këtë me 5. qershor në Maqedoni
zhvilluan bisedat përfaqësuesit e ushtrisë jugosllave dhe KFOR-it, që u treguan tejet të
koklavitur sepse të parët u munduan rrjedhave tua ndryshojnë kahen por më kot. “A
kishte qenë marrëveshja e Beogradit vetëm një blef?” në pjesën hyrëse të gazetës romake
La Repubblica parashtronte pyetjen gazetari i njohur italian.21 Me 7. qershor në malin e
Pashtrikut ndodhi një incident erdhi deri tek ndeshja në mes UÇK-së dhe njësive
jugosllave, me çka ushtria serbe pësoi humbje të mëdhaja dhe qe e detyruar të bëjë
lëshime të duhura. Ky operacion qe i njohur me emrin “Shigjeta” nga ana e UÇK-së.
Edhe pse NATO-ja, duke e marrë parasysh deklaratën e sekretarit amerikan për mbrojtje
Cohen-it, se assesi nuk ka ndërmend të bëhet krahu ajror i UÇK-së, e shfrytëzoi rastin
dhe me katër bombarderë i sulmoi njësitë serbe, që qenë të detyruar ti lëshonin
vendqëndrimin. Pasojat qenë menjëherit evidente, ky sulm shkaktoi 224 të vdekur, që
qenë të “bërë pluhur e hijë”, siç deklaroi një oficer perëndimorë.22 Pas këtij suksesi pala
18
“Mendimi politik”, 4.11.2000; Jean-Ives Potel: Serbie, un regime hors la loi, në “Le Monde
Diplomatique”, maj 1999, f. 6; Foreign Affairs Committee: Kosovo, n.f., flet. I, fq. XLIII; “Sevdonja”,
5.6.1999; Martti Ahtisaari: Tehtava Belgradissa, Helsink 2000; “The Financial Times”, 27.5.1999.
19
John G. Graser: The Kosovo Quagmire, në “International Journal”, flet.LIII, num.4, vjeshtë 1998, f.
604.; R.Caplan: International Diplomacy, n.d., f. 759; Foreign Affairs Committee: Kosovo,n.d., flet. I,
f.XLIII; “Mendimi politik”, 4.11.2000; J. Reuter: Die Politische Entëicklung, n.d., f. 29.
20
“UN & Conflict Monitor”, num.4, n.d., 1999, fq.28; B. Meyer, P. Schlotter: Die Kosovo-Kriege
1998/1999, n.d., f. 44.
21
“la Repubblica”, 7.6.1999; “International Herlad Tribune”, 7.6.1999; W. Clark: Waging Modern War,
n.d., f. 358 dhe në vazhdim.
22
“Le Monde”, 3.6.1999; “The Financial Times”, 3.5.1999; T. Judah: Kosovo, n.d., f. 284; “International
Herald Tribune”, 7.6.1999; U. Albrecht, P. Schäfer (red.): Der Kosovo-Krieg, n.d., f. 207; Ivo H. Daalder
17

17. jugosllave me gjeneralin e KFOR-it Mike Jaksonin me 9. qershor 1999 në Kumanovë
nënshkruan marrëveshjen për largimin e forcave serbe prej Kosovës me një afat prej 11
ditësh.23 Në vend të tyre duhej të vinin njësitë e NATO-së (afër 50.000 sish), të ndara në
pesë zona nën udhëheqjen e SHBA, Britanisë së Madhe, Francës, Gjermanisë dhe Italisë.
Me 10. qershor NATO-ja pas 79 ditëve të bombardimit i përfundoi sulmet, ashtu që
Këshilli i Sigurimit e firmosi rezolutën 1244, ku Kina nuk votoi fare por u mirëmbajt.
Kjo rezolutë e legalizoi operacionin e NATO-së si dhe autorizoi vendosjen e njësive
ndërkombëtare në Kosovë, që duhej të garantonin “me të gjitha mjetet” paqen. Kofi
Ananit ia ndau përsipër detyrën, që ta emëron përfaqësuesin e saj special, i përgjegjshëm
për organizatën e administratës civile në Kosovë (United Nations Interim Administration
Mission - UNMIK-un). Si parakusht për mirëmbajtjen e saj qeveria kineze kërkoi që të
nënvizohet roli specifik, që e kanë KB tek zgjidhja e krizave ndërkombëtare. Bëhej fjalë
për kritikën e ashpër ndaj SHBA, që Uashingtoni e gëlltiti heshturazi, sepse Evropianët
ma me plot qejf e përkrahën.24
Përfundimi
Shtëpia e Bardhe : "SHBA edhe NATO-ja ne aleance e morën këtë aksion mbasi u
konsumua ne mënyre te përsëritura shanset për një paqe ne Kosove, si gjetje e një
solucioni për zgjidhjen e krizës".Clinton : "T’ua demonstrojmë forcën e NATO-s, për te
detyruar Beogradin te ndal ofensivën ushtarake ndaj popullsisë"
24- Marsi 1999, është datë historike për Kosovën e mbare popullin shqiptare. 24- marsi,
është i njohur për vendimin e fillimin e NATO-s dhe Aleancës me ne krye superfuqinë e
vetme ne bote Shtetet e Bashkuara te Amerikës, për te bombarduar e shkatërruar
pozicionet serbe. "Ky ishte një vendim e bombardim historik, i cili, pas 78- ditëve,
ndryshoje edhe historinë e Ballkanit, për një Ballkan drejt paqes, lirisë e sigurisë, pa lider
diktatore". 24- marsi, pas shume luftërash, qe ka pare ky gadishull lufte, pa edhe luftën
me te suksesshme, qe kishte njohur ne kohen moderne . 24- marsi, nuk mori parasysh
asnjë nga vendimet e linjës antishqiptare te takimit te Kretës, e cila, e pate shpallur
Millosheviqin, si rrezikun me te vogël për Ballkanin, duke shkulur nga rrënjët regjimin
sllavo-shoviniste, prej Kosovës, dhe për here te pare Kosova, ishte e lire dhe pa sundimin
serb mbi krye.
dhe Michael E. O’Hanlon, n.d., f. 35, 152; Benjamin S. Lambeth, n.d., f. 53, 54, 59.
23
“Republika”, 30.6.1999, f.39; B. Meyer, P. Schlotter: Die Kosovo-Kriege 1998/1999, n.d., f.45; B. R.
Posen: The War for Kosovo, n.d., f. 77; Kosovo: Lessons from the Crisis, n.d., f, 62.
24
M. Littman: Law& Diplomacy, n.d., f. 51-55; B. Meyer, P. Schlotter: Die Kosovo-Kriege 1998/1999,
n.d., f. 45; Foreign Affairs Committee: Kosovo, n.d., flet. I, fq. XLVII; “International Herald Tribune”,
7.6.1999; B. R. Posen: The War for Kosovo, n.d., f. 78; R.Scharping: Wir dürfen nicht wegsehen, n.d. f.
200; The Kosovo Report, n.d., f. 99, 163.
18

18. 24- marsi, zgjoje ndërgjegjen e "sëmure" dhe mësojë boten, se kishte ardhur koha qe te
apelohej tek bashkësia ndërkombëtare, se duhet patjetër te ndalej gjenocidi i filluar ne
Kosove. Beogradi, me Millosheviqin, i mësyu Kosovës me mbi 50.000 ushtare me tanke,
artileri dhe një force te madhe shkatërruese, e cila po përdorej edhe kundër grave,
fëmijëve dhe pleqve. SHBA, Evropa dhe e gjithë bota, u bene dëshmitarë historike, te një
gjenocidi te filluar, e te papare. Gjenocid, ky i cili ishte disati here ndaj këtij populli
liridashës, e paqedashës, te shkaktuar po nga i njëjti rrëgjim e agresor me te njëjtin emër -
rrëgjimi sllavo-serb, me një tjetër emër i quajtur Sllobodan Millosheviqi.
Ky rrëgjim kërkoj te zbatoj shkatërrimin dhe spastrimin etnik sistematik, te tere jetës se
shqiptarëve, para syve te bashkësisë ndërkombëtare.. Me vite te tera njerëzit ne Kosove,
kane vuajtur dhe duruar padrejtësinë e okupatorit serb, megjithëse kane dëshmuar se duan
te ecin rrugës se zhvillimit paqësor..Shqiptaret nga natyra janë te njohur për bujarinë dhe
miqësi . Shqiptaret si virtyt e kane qe nuk i harrojnë ata, te cilët i kane ndihmuar ne te
keqe e ne rrezik si popull i vogël ne Ballkan25.
Migrimi gjate periudhës së luftës u përqendrua ne korridorin Peje-Prizren. Duke
përshkruar Kosovën jug-perëndimorë, u tha se: " Kudo qe shkoje, shihje vetëm shtëpi te
djegura dhe ushtare e police serbe. E gjithë Kosova [pjesa jug-perëndimorë] ishte zbrazur
nga njerëzit". Rreth 231,000 shqiptare te Kosovës i lëne banesat e tyre gjate fazës se pare.
11% e këtyre njerëzve mbeten ne lëvizje brenda Kosovës, deri ne fazën e dyte dhe te
trete. Periudha: “ 23 prill nga analiza e procesverbaleve te mbajtura ne kufi nga
organizata jo-qeveritare, vlerësohej se 236,000 shqiptare etnike kishin kaluar kufirin e
Shqipërisë ne Morine deri me 7- prill. Shumica e tyre kishin ardhur përmes korridorit
mes qyteteve te Pejës dhe Prizrenit, duke përfshire këto dy qytete, ose nga Suhareka ne
jug te Prizrenit.
25
http://www.icrc.org
19

19. 24- prill deri me 11- maj tregoje se me shume se 67,000 shqiptare nga Kosova, hynë ne
Shqipëri gjate kësaj periudhe, numër ky thuajse i barabarte me dy te tretat e numrit te
refugjateve qe hynë ne Shqipëri gjate periudhës se mëparshme. Shumica e këtyre
refugjateve te rinj vinin nga Kosova jugore, veçanërisht nga Prizreni. Numri i vrasjeve
masive te dokumentuar nga OSBE dhe Human Rights Watch u zvogëlua gjate fazës 3,
por megjithatë disa masakra janë dokumentuar ne Gjilan, Suhareke dhe rreth Prishtinës.
Human Rights Watch - raportonte se gjate kësaj faze janë kryer vrasje masive rreth
Gllogocit(Drenas),
si dhe akte te tjera dhune kundër civileve ne Gjakove dhe Vushtrri.
U konsumua ne mënyre te përsëritura shanset për një paqe ne Kosove Eksplodimet
shpërthyen atë nate 24 marsi 1999, te mërkurën ne mbrëmje, kur raketat e para cruise
goditen Beogradin dhe bazat e tyre ushtarake ne Kosove.
"Është koha për lufte" u shpreh ish Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Javier Solana ne
momentin, qe fluturuan aeroplanët e pare te nisur nga baza ajrore e Italisë veriore Aviano.
Dy zjarre te mëdha skuqen qiellin e Beogradit, ne dy baza ushtarake, aty rreth orës 8 :00-
te mbrëmjes me kohen lokale ( ose 2 p.m me kohen e Nju Jork(ut). Ne Kosove,
dëgjoheshin te shtëna me automatik dhe artileri për 30- minuta. Një minute me pas se
filloi bombardimi, Presidenti i SHBA-s, Bill Clinton, u tha gazetarëve nga Shtëpia e
Bardhe, se "Ne edhe NATO ne aleance e morëm këtë aksion mbasi i konsuamuam ne
mënyre te përsëritura shanset për një paqe ne Kosove, si gjetje e një solucioni për
zgjidhjen e krizës".Clintoni, tha se "Sulmet ajrore kane si qellim objektiven : te
demonstrojnë forcën e NATO-s, për te detyruar Beogradin te ndal ofensivën ushtarake
ndaj popullsisë . Sulmi i NATO-s filloi mbasi i dërguari i Uashingtonit për Kosovën
Richard Holbrooke, dështoi ne bisedimet për paqe me kryekriminelin serb Sllobodan
Millosheviqin.
OSBE, pate konfirmuar se 15,00-20,000 ishin forca te rregullta te Ushtrisë "Jugosllave"
dhe afërsisht 30,000- ishin police dhe forca te parregullta . Policet dhe njësitë e ushtrisë
se rregullt koordinonin veprimet me njeri-tjetrin; shih "Raportin mbi Shkelje Serioze te
Ligjit Ndërkombëtar Humanitar ne Kosove 1998" (shkurt 1999) ne web site -in e HRW,
Nju Jork: S'ka Paqe pa Drejtësi ". Ne përfundim te një analize thuhej se raportit mes
bombardimeve te NATO-s dhe modeleve te rrjedhës se migrimit te refugjateve për ne
20

20. Shqipëri ne përfundim se vetëm një pjese e vogël e shqiptareve ikën nga Kosova, për
shkak te sulmeve ajrore te NATO-s. Te dhënat po ashtu na lëne te kuptojmë se
bombardimet e NATO-s ne një zone te caktuar nuk qene as shkak për largimin e
shqiptareve nga kjo zone.
Përfundimet e arritura ne këtë raport tregojnë se aparati i ushtrisë, i njësive paraushtarake
dhe i policisë "jugosllave" e kane përdorur fushatën e bombardimeve te NATO-s si një
justifikim për te vene ne zbatim një operacion te pastrimit etnik masiv, operacion ky i
përgatitur qe me pare. Ky operacion për te përzënë shqiptaret vazhdoi ne shkalle te gjere
për një periudhe prej shtate javësh. Gjate kësaj periudhe ne Kosove ishin dislokuar
50,000 trupa, ushtare, police dhe njësi te parregullta paraushtarake, te cilët zbatuan një
operacion kompleks për te përzënë me shume se 850,000 njerëz. Një fushate e këtyre
përmasave kërkonte një planifikim te detajuar e te përgatitur qe me pare.
Për gjenocidin papare ne Kosove personat përgjigjes u desh te përballohen me drejtësinë
ndërkombëtare. Me 27 maj 1999 - Gjykata Penale Ndërkombëtare për Ish-Jugosllavinë
(ICTY) publikoi aktpadinë kundër pese udhëheqësve "jugosllave", te akuzuar për krime
lufte duke përfshirë depërtimin. Analiza statistikore e paraqitur ne këtë raport mbështet
ne akuzat e bëra nga Kryeprokurori i Gjykatës Penale Ndërkombëtare për Ish-
Jugosllavinë (ICTY) se ish-zyrtaret e larte "jugosllave" janë individualisht fajtore ose
mbajnë përgjegjësi "te larte kriminale" për këto krime te kryera ne Kosove. Ne
përfundimin, duke kujtuar edhe një here 24 Marsin 1999- ditën kur filluan bombardimet,
se modelet e migrimit te shqiptareve te Kosovës, përputhen me hipotezën se ka pasur një
përpjekje te bashkërenduar dhe te organizuar për të dëbuar shqiptaret nga shtëpitë e tyre
ne Kosove. Organizimi i kësaj përpjekjeje është një ndërmarrje shume e madhe, kështu
qe është e pabesueshme qe ish- zyrtaret "jugosllave" te akuzuar nga ICTY te paktën te
mos kenë ditur se as që po ndodhte.
21